Dielli

Dr. Fatjona R. Lubonja një doktore shkencash nga Universiteti i Kolumbia’s i bashkohet Federatës Vatra dhe gazetës Dielli. Ajo do të angazhohet në veprimtaritë edukative, kulturore dhe patriotike të Vatrës dhe ne gazetën Dielli do të kete këndin e saj të shkrimeve me fokus social, edukativ dhe narrativ. Fatjona R. Lubonja Ed.D është studiuese, humaniste, dhe autore e shumë eseve narative që trajtojnë fushën e Edukimit dhe Neuro-Shkencës. Libri titullohet “Ditët që ikën pa leje”. Botimin nga Shtëpia Botuese “Marlin Barleti”, Editues, Enon Myftiu. Libri “Ditët që ikën pa leje”, botuar fillimisht në SHBA, “The Days That Left Without Permission”, i sjell lexuesit, profesionalizëm, finesën, sensualitet, dhe kualitetin artistik që e pasuron fondin tonë letrar dhe studimor. Narativa e librit është një përmbledhje me ese të shkurtra, dedikuar momenteve në jetë që krijojnë emocione dhe lënë memorje në rrugëtimin e jetës. Për njerzit që janë larguar nga vëndlindja dhe për tu kthyer një moment si vizitorë të heshtur. Fatjona R. Lubonja është fituese e “Editor Choice” nga National Library, USA, dhe është në përgatitjen e publikimit të librit të ri në New York, bazuar në një narrative historike. Fatjona R. Lubonja mban titullin Doktoreshë e Shkencave në Edukim dhe ka kryer studimet për Edukim, Neuroshkencë dhe Shkenca Aplikimi në Universitetin e Kolumbia’s “Columbia University” në, New York, Rowan në New Jersey, dhe specializuar ne Harvard University. Në ligjërimet e saj Dr. Lubonja diskuton rëndësinë e Rehabilitimit Mendor dhe Terapinë e Aplikimit Analitik (ABA) në rastet e trajtimit të Autizmit, ADHD, goditjes apo traumave në tru, etj… Vecanërisht Dr. Lubonja drejton dhe diskuton pyetjet si: C’farë është Autizmi, dhe c’farë thonë studimet e fundit të Neuro-Shkencës. Si mund të aplikohen studimet e fundit të Neuro-Shkencës në trajtime të ndryshme terapike si ato të Spektrit të Autizmit apo Rehabilitimit Mendor. Si mësojmë, dhe përse është e rëndësishme që humultimet e fundit shkencore të aplikohen në edukim. Fatjona R. Lubonja është një karakter i dashur për publikun Shqiptar si një histori suksesi që në moshen e adoleshences ku në fillimet e saj është shënjuar në fushën e artit me role kryesorë në filmat “Mirela” dhe “Një vajzë dhe një djalë”, “Ofelia” si dhe në videoklipi “Makina e memories”.

Nga Pertefe Leka

Beqir Haçi (1907-1990), personalitet I shquar I arsimit kombëtar, publicist, përkthyes dhe poet, nuk mund të lihet pa u kujtuar. Bilbil Labi e ka vendin e merituar në historinë e letërsisë shqiptare . Botimet e autorit në fjalë, deri në vitin 1946, ishin krijime letrare, pedagogjike, folklorike që janë me vlerë edhe për sistemin arsimor aktual.Nga përkthimet po veçoj veprën ”Njeriu i Detyrës” të Elbert Hubbard, për mesazhin e vyer që transmeton ( botuar në Tiranë, me 1929 nga shtypshkronja “Teknike “, e titulluar “Një mandatë për Gjeneral Garcia-n”. Elbert Hubbard,1856-1915, shkrimtar amerikan, filozof, publicist, critik, piktor, biznesmen….). Përkthimi në shqip nga Prof.B.Haçi, Ishte një akt mirënjohje për misionarët e Kryqit Kuq Amerikan për të cilët ndiente një detyrim moral për shkollën e kryer tek” Harry Fultz.”
Mesazhi që transmeton, është vlerësimi, për njeriun korrekt në kryerjen e detyrës,njeriun e ndershëm, kur sot më shumë ka përparësi puthadori I partisë se sa njeriu i punës, të cilët po marrin arratinë. Duke lexuar poezitë e Haçit “Këngë të Pëshpëritura” të publikuara pas viteve 90- të, të zgjohet një ndjenjë e veçantë krenarie, pasi nepërmjet vargjeve njihet jeta e një veprimtari shoqëror me karakter të fortë. Prof.Beqir Haçi,lindi në Borsh të Sarandës.Fshati piktoresk,u bë djepi I frymëzimit tij, ku lindi dhe u rrit talenti i tij. Borshi i poetit, vendi më i privelegjuar
nga natyra shqiptare, zotëron të gjitha bukuritë. Gjithë ajo lartësi hijerëndë e Borshit reflektohet si në pasqyrë buzë Detit Jon, duke i dhënë një pamje madhështore të admirueshme për vizitorët . Ashtu si ujërat e këtij vendi që gjarpërojnë si argjend mes një gjelbërimi të përhershëm, buron i pastër, një shpirt i sinqertë, te poezia Haçjane.
I ekzaltuar prej saj ai shprehet:
” I habitur,i hutuar//
Kjo natyra ç’ka krijuar //Nuk gjej fjalë për ta lëvduar,//Fluturoj duke menduar// N’amëshim//
Bukuria e vendlindjes dhe dashuria për te janë kredhur në shpirtin e poetit, nga ku përbëjnë temën kryesore të këtyre këngëve të botuara . Borshi, si kryevepra e revierës shqiptare është e përmendur edhe për numrin e madh të intelektualëve, pasi brezat e shekullit të kaluar kanë pasur një interesim të veçantë për shkollimin e djemëve dhe vajzave brenda dhe jashtë Shqipërisë. Shkolla e vjetër e Borshit shumë vjeçare dhe shtëpia e ndërtuar nga Avokat Rakip Leka të cilën e la për shkollë, janë dëshmi e këtij interesimi për zhvillimin arsimor të kësaj treve edhe pse e djegur dhe e përvëluar disa herë nga andartët grek. Në këte vazhdë i Riu Haçi ndoqi studimet e mesme në shkollën teknike Harry Fultz të Tiranës Për aftësitë e tij pedagogjike mbahet aty si mësues. Pas një dekade në ate shkollë, vazhdoi studimet e larta, Dega Pedagogji, në Firence të Italisë. Me largimin nga vendlindja, provoi mallin e Atdheut, që u bë më vonë motivi kryesor në temën patriotike. Poezia e mirëfilltë e Dede Bratit, një pseudonim tjetër i B.Hçit, është projektuar në bazën e përjetimeve, konstatimeve nga jeta reale, nga historia e vërtetë. Tema patriotike e trajtuar në librin “Këngë të Pëshpëritura”të kujton rilindësit, të cilët me Zjarr në gji I kënduan Atdheut dhe krenarisë kombëtare. Në poezinë “Shqipëria e bukur”autori shpërthen me ndjenjat më të zjarrta, për Shqipërinë dhe popullin shqiptar që ishte “Kudo çelnik nga Preveza në Kaçanik”.  Qënia e tij nuk mund të kuptohet pa Shqipërinë, Ai e dashuron ate pa kufi dhe vuan për te kur ajo është e plagosur
“Se si mëmëdheu im nuk ka askërkund në botë//
//Dhe një gisht po të m’i preket, mua më mbysin lotë.”
Ndjenja atedhedashurie gjejmë edhe te poezitë:
“S’dua veç vendin tim !”,”Shkëmb i detit mesdhetar,mu si Kombi Arbëror”.
Në poezinë “Shqipëria të më rrojë “ poeti nuk joshet nga asnjë vend tjetër në botë,
duke përshkruar kryeqytetet më të përmendura të botës si “Parisi me bukurira”,”
“Berlini me kopshte si pasqyra”,”Londra madheshtore”,”Nju Jorku me godina 100 kate”,si Shqipëria “Asnjë vend s’ë magjiplotë sa kjo toka Arbërore”. Prof. B. Haçi, pas studimeve të Larta Pedagogjike në Firence të Italisë e ushtroi profesionin e mësuesit edukator, deri në vitin 1946. Kur ushtronte profesionin e arsimtarit në Dibrën e Madhe, gjatë pushtimit fashist, u vu në pozitat e një revolucionari të vërtetë, në luftën kundër padrejtësive, që shtetet Evropiane shkëputën nga mëma Shqipëri pjesët më të frutshme, tokat më pjellore duke e lënë ate të ndarë në shumë shtete. Zëri I protestës ushton edhe sot në poezinë “Dibr’e Madhe e Shqipërisë” dhe përputhet me vetë qëndrimin e mësuesit liridashës .Për këto pikëpamje, me 1942 arrestohet nga fashistët sepse shkruante: ”Por Evropa mëkatare//me traktatet e këqija//
Me dredhinat ma barbare//të shkëputi nga jot ‘amë //të mohoi gjak e besë,,”
Ndërsa refreni “Çou se t’erdh dit’e lirisë //Ditë e shenjtë që ke pritë // Dibr’e Madhe e Shqipërisë //Të shkëlqesh si yll e dritë “
Vargje që u kthyen në këngë dhe kënga nuk mund të ndalesh. Si Marsejeza Hyri në familjet dibrane, u këndua nga fëmijët e të rriturit, ishte një thirrje për shpëtim. Dibranët e kënduan, bashkuan zërat si revoltë për të shpëtuar patriotin e madh kur Ai vuante burgun fashist.Qëndresën e tij heroike autori e deklaron në vargjet “Se gjithë besën kemi dhënë Ja të lirë gjithë Atdhenë
Ja të vdesim që të tanë
S’e korisim Skenderbenë “
Ëndrra e poetit ishte Shqipëria Etnike. Kurrë nuk pajtohet me qëndrimin shovenist të serbomëdhenjëve,të cilëve ua bën të ditur:
“Dije mik, heret a vonë
Kosova do gjejë të zonë
Sado forcat të pengojnë, kosovarët do fitojnë Sepse janë me të drejtë, kërkojnë”mëmen “e vet Edhe lirinë e vërtetë .”
Po me këte vrull proteste i drejtohet forcave reaksionare greke, duke iu drejtuar Zervës së Greqisë :
”Pse m’a dogje Çamërinë Janë bij të Shqipërisë Këte tërë bota e dinë … Kufirin e ka çdo hartë
Në Prevezë edhe në Artë Ashtu si I Madhi Fishta, autori mban qëndrim të prerë si ndaj Evropës që e copëtuan Shqipërinë “ me dallavere,pazarlleqe,e mashtrim” ashtu edhe ndaj Shteteve fqinj që s’i shuan lakmitë e tyre deri në gjenocid për të mbrojtur “me turp padrejtësisht” trevat shqiptare . Poeti insiston që “ kufijtë e Atdheut tim
duhen ricaktuar drejtësisht “ (nga poezia” Une nuk e di…”me 70 vargje
Unë nuk e di në jam “shovenist”
Por një gjë e di sigurisht
Që kufijtë e Atdheut Tim
Janë caktuar me turp padrejtësisht …. Me dallavere, pazarllëqe e mashtrim Dhe duheh ricaktuar drejtësisht… …………………………………..
Tiranë 1960)
Në poezinë patriotike autori i çmon heronjtë, të cilët bënë emër në histori. Nga Skenderbeu, deri te Vasil Laçi që janë shembuj të qëndresës E sakrificës ndaj okupatorit barbar .Në vazhdimësi brezat kanë nxjerrë trima
E do të vazhdojnë.Për këte ka vënë në gojën e V.Laçit fjalët e trasheguara nga brezat : “Nëna në gjak ma ka lënë
Ta urrej okupatorin” Kështu autori kerkon të dalin përsëri këta gjigandë të forcës fizike dhe të mendimit
E të futet në popull “xix e mendimtarit “ se vetëm atëhere “Çdo pushtonjësi e tirani do t’i vijë festja rrotull “(XiX’ e fortë e mendimtarit,Tiranë 1975). Ashtu si iluministët francez dhe gjithë rilindësit tanë e shihnin primare ngritjen E ndërgjegjës revolucionare, vetëdijën kombëtare në vargjet:
“ Zjarr’ I mendimit “ …. “krejt një popull ngre në këmbë “
Liria e Atdheut dhe Liria e individit janë gërshetuar të dyja të pandara për progresin shoqëror. Kështu poezia e B.Haçit është një dëshmi e madhe e dashurisë për njeriun që dëshiron ta shohi të lirë,të ditur,të lumtur,të virtytshëm e të bukur.Poezitë “Djali shqiptar” dhe “Vajza shqiptare” me epitete të zgjedhura, portretizon nepërmjet djalit dhe vajzës shqiptare, brezin e ri të cilët do të trashëgojnë “Bukurinë dhe trimërinë “.Vajza është punëtore,luftëtare,është stërmbesë e Skenderbeut.”Nga nderi e karakteri është mu si gur i çmuar.”
Edhe djali është I bukur fizikisht, është simbol i virtytit shqiptar,ai s’ka emër,por identifikohet me këto cilësi:
“Syn’e mprehtë m’a dha zhgaba
Zemërbardhën m’a dha bora
Bujarinë m’a dha dera
Trimërinë m’a la fisi
Besën ma dha malësia
Ja kush jam e ku kam lerë.
Poeti nuk mund të pajtohet me asgjë të keqe që mund të bartë shqiptari, kështu e koncepton ate brenda kushteve konkrete the rrethanave të cilat shpesh jane jo njerëzore. Autori qëndroi në lartësinë e këtyre kërkesave historike në radhët e mendimtarëve përparimtar të shoqërisë sonë i panjohur deri tani sepse vuajti letargjinë e gjatë komuniste nga e cila priste ditën e Zgjimit,për të mos fjetur kurrë.Pasioni për poezinë nuk iu shua kurrë, shumicën e të cilave I shkroi nën diktaturë dhe kundër saj, në atë kohë as që mund të botoheshin. Ai ishte betuar se edhe në rrethana pa rrugëdalje do të punonte për përparimin e Atdheut e të shoqërisë : “Ndaj të gjithë djersën time do ta derdh për mëmëdhenë Do ta derdh për vendin tim, ku shqiponja ka folenë “. Burgosja nga komunistët, si student i shkollës amerikane e dërrmoi fizikisht,por jo shpirtërisht.Pas daljes nga burgu punoi si korrektor letrar në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri” deri sa doli në pension.Edhe pas pensionit punoi po me të njëjtin përkushtim duke dhënë mësime të gjuhës angleze.
Patrioti i flaktë udhëhiqej nga motoja “100 herë të biesh, përsëri të ngrihesh”.  Poezia “Skeleti im”
Skeleti im//Qëndro,dëgjon?//
“armikut” thuaj :Këtu s’kalon //me hekur dru//e me kamzhik//Me çdo torturë//
Me plumb në ballë // Të mbytur po //N’at’gjak e lot //Që I derdhi kombit //kot me kot// Për një përrallë .//
“Pishtari I Demokracisë” e ekzaminoj rendin më të egër diktatorial kur Ai ishte vuajtës i duruar si gjithë populli për një përrallë.( mendimi i tij përputhet me shkrimin e B.Merxhanit “Pse nuk jam marksist”ku analizohen pasojat e shoqërisë bolshevike në Rusi,duke e quajtur komunizmin një eksperiment pa të ardhme). Ai s’ u përkul, përherë në këmbë.E tërë puna e tij për të ardhmen e Shqipërisë ishte mbledhur në “shtëpizën” e tij nga ku pohon në poezi do ta bëj “Çerdhe pune për studime “. Jashtë kësaj shtëpize urtësia e tij nuk mund të dilte jashtë. Si i përndjekur do ta vazhdonte aktivitetin brenda me njerëz të besuar. Me zotësinë intelektuale, me aftësinë krijuese, duke qenë ekzigjent ndaj vetes, e ktheu laboratorin e punës në shkollë . Edhe pse i izoluar e gjeti vetveten duke punuar me penë në dorë duke pasur kujdes në ruajtjen e konspiracionit. Një ditë do të vinte që nga ato sirtare të mbyllura Do të dilnin mesazhe madhore për brezat që të ruanin identitetin,vendin dhe origjinen. Kam patur fatin që në ato rrethana të rrezikshme ta vizitoja studion e Z.B.Haçi, ku u befasova me guximin e një mendjendrituri I cili na besoi ta vizitonim vendin e punës si miq të vjetër të familjes Leka. Dhoma ishte e mbushur me dosje, ku përfshiheshin shkrime të shumta ,”Libra Popullorë” me artikuj të shumtë pedagogjikë – edukativ dhe patriotikë të botuar në Revistat dhe gazetat e kohës para 1944.Dhoma përreth nuk kishte piktura zbukuruese , por Citate dhe këshilla me vlera edukative të shkruara me shkronja të mëdha përreth. Për të nxjerrë në dritë shkrimet e dijetarit,u betua djali I profesorit,Inxh. Sopot Haçi. Ai u gjend përballë një pune voluminoze, nga ku do të ngrinte kolonen e botimeve të njëpasnjëshme duke I ndarë sipas tematikës përkatëse.Sapo botoi pjesën e dytë “Këngë të Pëshpëritura” (1940-1990).Inxh. Sopoti ndërroi jetë, duke lënë një mal me dosje të pa përfunduara. Librat e botuar, pjesa e parë dhe e dytë të cilët I mora dhuratë nga Inxh. Sopoti,përmbajnë përveç temës patriotike, plotësohen edhe me poezinë filozofike dhe didaktike që të rrëmben me këshillat e urta nga të cilat nuk mund të ndalesh. Si të mirën dhe të keqen i ka dhënë të konceptuara brenda kushteve konkrete historike.Në krye të mirësive vë diturinë. Një popull I kulturuar dhe I emancipuar futët më lehtë në rrugën e qytetërimit, pavarësisht nga kushtet e rrethanat në të cilat ai jeton.Dituria është investim për të ardhmen, por njëkohësisht ai nuk nënvleftëson edhe shkollën e jetës siç e vlerëson te poezia “Mëso nga libri i jetës”1980 Poezia didaktike e Prof. Haçit është shumë e përshtatshme sot për tekstet shkollore. Karakteri edukativ merr përmasa për t’i shërbyer brezave në vazhdimësi sepse në çdo kohë ato ruajnë aktualitetin.Duket qartë ndikimi i Pedagogut të madh amerikan John Dewey (1859-1952) themeluesi i Pragmatizmit( pragma=veprim),teori e quajtun Eksperimentalizëm,Natyralizëm në U.S. Pionier i Psikologjisë Funksionale,lider i lëvizjes në Edukimin Progresiv…si edhe Maria Montessori,Rusoi …etj.të cilët në praktikën e edukimit nderthurnin arsimin me jetën praktike dhe shoqërore. Këte praktikë të shkollës amerikane e zbatoi
Mësues Beqiri në ushtrimin e profesionit në shumë shkolla, në qytete e fshatra të Shqipërisë . E quante edukatën nevojë jetësore edhe mbas mbarimit të arsimit shkollor. Edukimin jashtëinstitucional e lidhte me përparimin e përvojës të të rinjve që të inkuadrohen në rrjedhat e jetës shoqërore,për të qenë vizionar. Lexo sa më shumë libra
Dhe merr mësim nga çdo fletë Por më shumë perfito Nga ç’dëgjon në jetë!  Nuk ka libër më të madhe Nga kjo jeta, nga përvoja, Dyqind libra nuk ta mësojnë Sa ç’të mëson në çast nevoja!
I jepte rëndësi pastërtisë morale, duke filluar nga vetja që të bëhej shembull për të tjerët. Poezia “Në luftë me vdekjen”e mishëron karakterin e vetë poetit, ku çdo thënie përputhet pikë për pikë me jetën e tij.
Në qoftë se më gjen duke thurur thashetheme,
Në qoftë se më dëgjon duke sajuar të rreme
Në qoftë se kombin e përçaj si ujeme,
Në qoftë se marr pa të drejtë edhe një kokërr peme Ose tradhtoj atdhenë për regjime e sisteme Eja merrëm se këto vese karakteri s’i duroj I kam luftuar gjithë jetën dhe do i luftoj. Duke mbajtur një qëndrim mohues ndaj të keqes dhe duke I lënë rrugë veprimi triumfit të së mirës.Duke i vlerësuar njerëzit e punës Ai largohet nga predikimi moral,sepse çmon punën si burim të mirëqenies dhe si lartësim dhe si fisnikërim të njeriut, si zbukurim të vendit, “Njeriu është faktori”//Na duhen burra të punës// Poeti i kundërvihet pronës së përbashkët në komunizëm,punës në brigada,që stimulonte përtacët, ato që i kishin krahët e mbrojtura nga e ashtuquajtura “biografi e pastër”. Ky lloj organizimi bëhej burim I shumë veseve morale të cilat e dëmtonin kombin dhe traditën e për këte nuk i ndalet faktorit Njeri. “Njeri! po të ndalësh hovin,luftën dhe përpjekjen// s’je veç kandidat për të pritur vdekjen. Këto këshilla kaq të vlefshme janë futur në poezi natyrshëm dhe s’kanë asnjë dyshim që jetëgjatësia e tyre do të jetë sa e vetë Shqipërisë dhe Shqiptarëve.
Në letërsinë shqiptare, poezia Haçjane sjell një element të ri, në trajtimin real të individit në shoqërinë komuniste .
Rrafshimi I individualiteteve njerëzore në vitet e egra të diktaturës e habit e revolton. Shpirti I tij vlon për ta demaskuar këte të metë të madhe. “Si the? Edhe punëtorin e trajton si puthadorin?//Njësoj e ke si patriotin dhe horrin?//
Intelektuali I shquar nuk mund ta kuptojë tufëzimin e njerëzve ndaj dhe satira politike bëhet therëse :
” Si s’të vjen turp të trajtosh luanin si kërmillin//
Ismail Qemalin njësoj si Haxhi Qamilin “
Ai e shihte se si sistemi komunist e shihte njeriun vetëm si objekt, si mjet pune, si instrument në Shërbim të politikës së vet. “Politika në plan të parë”… e drithëronte kjo shprehje, kur një popull vuante ekonomikisht dhe mbante mbi shpatulla luftën e klasave. Poezia “Armiku I brendshëm” thekson: “Armiq të brendshëm do të ketë në një vend ku s’ka liri //ku ka shtypje politike dhe përçarje për parti//
Kësaj kategorie njerëzish i përkiste edhe vetë autori i klasifikuar “armik” sepse kishte zotësi të rralla pedagogjike, por s’mund të ishte edukator, sepse bënte përkthime, por s’mund të vinte emrin e tij si përkthyes,s’mund të predikonte kulturën përendimore, kur ishte një pionier i saj dhe as të botonte një vepër se nuk i përshtateshin ideologjisë sunduese. Duke qenë në pozitat “armik i popullit “,shikonte se si
I ngriheshin përmendore një krimineli të lindur, të cilin e quan “bukëshkelës”e “Tradhtar”(te poezia  Një “Miku “….Bukëshkelës)
Sa bukur që këndon//me shpirt e deklaron// ti këngën tradhëtare//f/49
E për këte njeri ai nuk e pranonte dashurinë e imponuar.
Autori ishte artist në shpirt dhe e kishte të qartë nocionin e të bukurës, por kur shikonte se edhe kjo dukuri e estetikës duhet t’i nenshtrohesh kritikës m-l edhe në veprat e gjenive të botës, i përgjigjet me poezitë “Mësimi nga njerëzit e shquar “. Shpirti I trazuar I poetit nga këto perversitete monstruoze nuk heshtëte.Me një ton të ashpër kundërshton historiografinë e kohës që kishte zëvendësuar “ Trimat e lirisë, heronjtë, zemërfortët” me “filistinët,iskariotët me maskarejtë e idiotët” “që I nxijnë jetën të ndershmëve dhe I mbytin në lot”. Pas gjithë këtyre, autori e parashikonte fundin e komunizmit.Ai besonte se Shqipërinë do ta bëjnë Njerëzit e ndershëm dhe te pa komprometueshëm,njerëzit e punës e të sakrificës. “Tani fuqinë do ta marrë punëtori ….kush derdh djersë do të rrojë “
“Kërkoni njerinë, jo biografinë “se shtetin s’e përparon dot paaftësia//Njeriu njihet se ç’është në të vërtetë //nga puna që bën dhe sjellja që mban në jetë. Në rrethanat e një regjimi të egër ky njeri që kërkon autori s’mund të vihet në krye sepse “Front në të katër anët “dhe “Lufta ë frontale, e hapët,pa doreza//kush s’e luan lojën,shkoi, e preu e zeza”
Duke vëzhguar me sy kritik poeti akumulon nga të këqijat e sistemit dhe hidhet në sulm duke përdorur larmi vargjesh e rimash, figura të goditura poetike deri në sarkazëm ku stigmatizon armiqtë e tij dallkaukë e demagogë, spiunë e tradhtarë. Poezia “Një kameleon tipik”autori filozofon me fjalët unë dhe ne. “Një parim, që na ngel në kartë “ ishte…vini interesin e përgjithshëm mbi ate personal “ e cila sipas autorit mund të realizohet vetëm kur paqa të mbretërojë….
Përgjigjja e autorit është kjo: ”Asgjë nuk vë njeriu mbi interesin personal Dhe po t’ia prekësh ate bëhet bisha më e fortë E të vërsulet më keq se egërsia në mal Mëshirë, edukatë e kulturë I hedh në shportë! Me të drejtë autori ngre çështjen e pronës private dhe studimet shkencore nga individ të shquar, që akoma sot pas 30 vjet pluralizem nuk janë institucionalizuar. Kjo plagë e trashëguar nga e kaluara e hidhur gjysmë shekullore ka shkaktuar mosmarrëveshje shumë të rënda në shoqërinë shqiptare. Tek autori duket qartë ndikimi,nga shkrimtarja ruse- amerikane Ayn Rand (1905-1982) e cila në veprën “Anthem”( himni) pasqyron një shoqëri kolektiviste ku njerëzit kanë një emër të përbashkët, kooperativist. Ajo i kishte jetuar ngjarjet pas Rev.të Tetorit. Ishte larguar nga Rusia në Amerikë me 1926 dhe ate eksperiencë të hidhur e paraqiti në kryevepren e saj”Fountainhead” (vendburimi) ku ngre lart figurën e protagonistit, arkitektit novator,i cili refuzon të bëjë kompromis me kundërshtarët që nuk pranojnë inovacionin.Me këte autorja ngre lart forcën krijuese të individit lidhur me progresin, që është superior ndaj kolektivizmit.Filozofia e A.Rand e quajtur “Objektivizëm” kishte në thelb arsyen absolute të bazuar në realitetin objektiv. Qëndrimi realist, praktik i mësuesit edukator të shkollës amerikane pati shumë goditje të rënda në jetë.Pas daljes nga burgu,izolimi në shtëpi, kishte nevojë për ripërtëritje,kështu I bën studim vetevetës si autopsikolog dhe I vetmi mjet shtytës për të ndryshuar vetveten,për t’ju përshtatur situatave të reja ishte“Besoni te vetja” dhe kërkojeni kënaqësinë vetëm në punë të dobishme që t’i shërbejë njerëzimit. Kjo të kujton Faustin e Gëtes kur qëndrestari Haçi si punëtor i palodhur, udhëhiqet Nga parimi :”Vdekja të më marrë, kur të më gjejë pa punë”.  Ngulmues në studimet etolologjike që shqyrtojnë sjelljen dhe përcaktojnë kufijtë e të mësuarit njerëzor, zbulon shtigje te reja drejt vetëdijes dhe vetëkontrollit duke qenë I përmbajtur në të gjitha veprimet që bën, për t’ju përshtatur mjedisit, për këte këshillon :
Dryrin më të fortë t’ia vemë gojës
Nga porta dhe dera na hyn një kusar
Goja bir i dashur të çon në litar
Ku s’ka liri fjale, mbylle gojëshkretën
Që të shpëtosh kokën dhe të ruash jetën
Kjo heshtje publike nuk do të thotë se Ai tërhiqej nga qellimi,idetë,aktiviteti,puna,sepse nuk pushoi së shkruari e punuari në shtëpi. Përshtatja me ndryshimet e reja të jetës, sipas autorit i shtensionon njerëzit,i jep një impuls njeriut të vazhdojë jetën.Urrejtja ndaj komunizmit nuk do të thotë të urresh jetën.
Në poezinë ‘Gëzoje jetën ‘
Gëzo të tanishmen, çastin që kalon
Nesër kush e din fati ç’do na thotë
Na ngjit majë malit o na hedh në hon!
Kjo kurajë që lind nga një i përndjekur është mësim për brezat; Njeriu në çdo rrethanë sado e pakapërcyeshme të jetë do të gjejë mënyra të ndryshme për të jetuar duke ruajtur gjithmonë vetitë e larta morale pa të cilat njeriu është një kërm siç e cilëson poeti. Urrejtja për diktaturën nuk do të thotë të shkatërrosh të ardhmen, sepse jeta vjen vetëm një herë ndaj duhet jetuar me dashurine dhe optimizmin më të madh për te. Poezia “Gruas sime”(në bisedë ditën e daljes nga burgu i drejtohet me respekt)
Plot stuhi edhe rrebeshe Ne kaluam disa vjet Po ti zemër arbëreshe ! Më qëndrove plot pushtet Ndaj çil arkën që të vesh Rrobat moj të dhëndërisë Rrobat e zeza t’çvesh Më vish rrobat e lirisë. Asnjë ditë pushim s’i dha vetes, pasi plotësoi denimin komunist e quajti veten të lirë në raport me burgun.Fillon ecjën me nxitim, diku….në kërkim të lirisë së vërtetë. Ardhja në familje është një moment I bukur që duhet gëzuar dhe e shijon.Koha ecën shpejt, Ai është në lëvizje dhe bashkë me te rriten krijimet .Edhe pse poezitë e tij nuk mund të botoheshin, gjenë forcë për të vazhduar
me besimin, se një ditë krijimet me një tematikë aq të larmishme, do të shihnin dritën e publikimit. Në se shkenca m-l nuk pati nevojë për emrin e Prof. Haçit, pedagogjia e re shqiptare ka nevojë për këte thesar të çmuar, për përvojën e vyer të një edukatori, për “Thërrimet filozofike “1930,për “Proverbat popullore shqiptare” 1931, për “Udhëheqësi i mirësjelljes”1932, për “Mësuesi,punëtori idealist i shoqërisë “1937 të cilat i jepen popullit prej mësuesit të vet .”Mësues I Popullit” e “Pishtar I Demokracisë” që I gëzon sot krijimtaria Haçjane e kanë bazën në kontributin e madh në fushën e pedagogjisë, psikologjisë, sociologjisë, letersisë, përkthimeve, publicistikës,folklorit, duke e radhitur figurën e nderuar të Prof. Beqir Haçit me njerëzit më të shquar të kombit tonë.