Luljeta Xhediku/

E diela e fundit e nëntorit mblodhi së bashku, miq, dashamirës dhe anëtarë të shoqatës shqiptaro-amerikane “Skënderbej” Inc. për të festuar ditën më të shenjtë për shqiptarët 28 Nëntorin, ditën kur Ismail Qemali ngriti flamurin në Vlorë dhe shpalli Pavarësinë e Shqipërisë. Tashmë është kthyer traditë që kjo shoqatë të mblidhet së bashku për të festuar festën më të madhe të shqiptarëve që këtë vit përkon edhe me festën e Falënderimeve në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Programi u hap me këndimin me dorë në zemër të dy himneve atij amerikan edhe shqiptar. Më pas fjalën përshëndetëse e mbajti kryetari i shoqatës shqiptaro-amerikane “Skënderbej” Inc., z Imer Lacaj, i cili falënderoi të gjithë pjesëmarrësit dhe u uroi të gjithë shqiptarëve kudo që janë Gëzuar festën e Flamurit dhe qofshin ngahera të bashkuar ashtu si sot. Z. Lacaj, gjithashtu mbajti fjalën e rastit dhe na njohu me pikat kyçe të historisë deri në shpalljen e pavarësisë. Më pas në skenë performoi grupi artistik “Skënderbej” këngën “Për ty atdhe”, ku si solist interpretoi balerini i talentuar, z. Klevis Tafaj. “Përtej oqeanit” ishte titulli i performancës së dytë nga grupi “Skënderbej”, i cili u duartrokit nga të pranishmit, jo vetëm për performancën, por për vetë titullin që mban kjo këngë që vetëm emigrantët e ndiejnë vërtet çdo të thotë të jesh përtej oqeanit. Nderoi me pjesëmarrjen e tij, sekretari i Federatës Pan shqiptare “Vatra”, Dr. Pashko Camaj, i cili u shpreh: Në emër të Federatës Pan Shqiptare “Vatra” ju uroj këtë ditë të shenjtë që është Dita e Flamurit. Dy gjëra janë të rëndësishme për shoqatat siç është kjo e juaja dhe “Vatra”, misioni ynë për të mbajtur vlerat tona kombëtare dhe për t’ua lënë breznive që vijnë, duke afrimuar se kush jemi, historinë tonë, vlerat tona, që këta fëmijë që ne shohim sot ta dinë ku i kanë rrënjët e tyre që kur të rriten të jenë amerikanë të mirë, por edhe shqiptarë të mirë, duke i kultivuar dhe ruajtur këto vlera, duke i kaluar prej gjeneratave tona, në gjeneratat që vijnë”. Një përshëndetje dhe urim i përzemërt edhe nga ish-ushtari i UÇK-së, z. Blerim Gjocaj, i cili i uroi të gjithë Dardanisë gëzuar Festën e Pavarësisë. Programi vazhdoi me dy interpretime të tjera të grupit artistik “Skënderbej”, të cilat ishin këngët “Thuaja Rini”, dhe vallja “Moj Hatixhe Shamikuqe”. Bukuria e këtij grupi në këtë festë ishin ata fëmijë të vegjël nën 5 vjeç që jo vetëm i janë bashkuar grupit, por vallëzojnë plot pasion e dëshirë dhe duken por si ato fluturat e bukura që fluturojnë plot jetë e gjallëri. Kryetari Lacaj nderoi grupin artistik “Skënderbej” me drejtuese znj. Adelina Lacaj, znj. Gela Bulku, dhe balerinin Klevis Tafaj me një certifikatë mirënjohjeje me motivacionin: Për kontributin e çmuar në ruajtjen dhe promovimin e traditave dhe kulturës shqiptare, si dhe interpretimeve të tyre në aktivitetet e shoqatës shqiptaro-amerikane “Skënderbej” Inc dhe të diasporës në NY. Këngëtarja Elona Leka përshëndeti me disa këngë të krahinave të ndryshme shqiptare. Nxënësja Erla Lamce ftoi në skenë për të përshëndetur z. Agim Kotaj, kryetar i shoqatës “Xhamadani” si përfaqësues i rinisë së Diasporës. Nxënësi Kelvin Rustani recitoi poezinë “Anës Lumenjve” të poetit të madh rilindas, Fan Noli. Fjalën mbyllëse e mbajti përsëri kryetari shoqatës shqiptaro-amerikane, “Skënderbej” Inc. z. Imer Lacaj, i cili falënderoi të gjithë pjesëmarrësit dhe uroi të gjithë shqiptarët: Gëzuar festat e Nëntorit dhe kështu festofshim gjithmonë!

Dr. ALBERT KURTI

Harta e shpërndarjes së fiseve kryesore ilire

Luftëtarët ilirë

Termi Iliri përfshin territoret në perëndim dhe në qendër të gadishullit të Ballkanit (në Europën Juglindore) të banuar për më shumë se 7,000 vitesh nga ilirët e paraardhësit e tyre. Gjithashtu ilirët ishin të pranishëm edhe në një pjesë të gadishullit Apenin.  

Ilirët si kufi verior kishin lumenjtë Sava e Drava në veri (në veri të Sllovenisë dhe në verilindje të Kroacisë), duke shkuar drejt jugut, si kufi lindor shërbente rrjedhja e poshtme e lumit Drina (në lindje të Bosnjes dhe Hercegovinës). 

Më pas kufiri kalonte (me drejtim perëndim – lindje) në lumin Morava në sektorin e mesëm dhe më pas vazhdonte në drejtim veri – jug me malet Homolje, Star Planina e Besna Kobila (në lindje të sektorit të Sipërme dhe të Mesëm të luginës Moravës Jugore) në Serbi. 

Kufiri vijonte me sektorin e Mesëm të lumit Vardar (ky sektor e ndan pothuajse në dy pjesë Republikën e Maqedonisë së Veriut: në lindje dhe perëndim). 

Më në jug si kufi shërbente vargu malor i Varnousit (Barnousit). Kufiri vazhdonte me relievin malor, që vazhdonte diagonalisht drejt jugperëndimit deri në gjirin e Ambrakisë (Artës) në Greqi. 

Në perëndim, territoret ilire lageshin nga detet Adriatik dhe Jon, madje në fillim të mijëvjeçarit të parë Para Lindjes së Krishtit disa fise ilire u vendosën, aty ku sot ndodhet Italia: në anën tjetër të këtyre dy deteve.

Nëse do të vështrojmë hartën politike në ditët e sotme, atëherë konstatohet që ilirët shtriheshin në këto shtete: Slloveni, Kroaci, Bosnje dhe Hercegovina, Serbi, Mali i Zi, Kosovë, Shqipëri, Maqedoni e Veriut, Greqi dhe Itali. 

Shtrirja e fiseve kryesore ilire sipas hartës së sotme politike 

Nr.	Shteti	Fiset kryesore ilire
1	Sllovenia	Japodët dhe Liburnët
2	Kroacia	Liburnët, Desidiatët, Dalmatët, Autariatët, Ardianët, etj.
3	Bosnia dhe       Herzegovina	Autariatët, Dalmatët, Desidiatët, Dorsejtë,              Pleratët, Ardianët, etj.
4	Serbia	Autariatët, Desidiatët, Pleratët, Dokleatët,               Dardanët, etj.
5	Mali i Zi	Ardianët, Pleratët, Dokleatët, Labeatët, etj.
6	Kosova	Dardanët
7	Maqedonia e Veriut	Dardanët, Pajonët, Penestët, Pellagonët, Lyhnidët, Lynkestët, Enkelejtët, etj.
8	Shqipëria	Ardianët, Dokleatët, Labeatët, Pirustët, Arbët, Albanët, Taulantët, Parthinët,                Enkelejtët, Dasaretët, Bylinët, Amantët, Atintanët, Eordejtë, Mollosët,                 Kaonët, etj.
9	Greqia	Thesprotët, Mollosët, Kaonët, Dasaretët, Eordejtë, Lynkestët, etj.
10	Italia	Japodët, Mesapët, Peusetët, Japigët, Daunët, etj.

Fiset ilire kufizoheshin:

▪ Nga fiset Kelte në veri;

▪ Në verilindje nga fiset Dake;

▪ Në lindje nga fiset Thrake;

▪ Në juglindje nga fiset Maqedonase;

▪ Nga fiset Greke (qytet – shtete e Antikitetit) në jug;

▪ Në perëndim nga detet Adriatik e Jon;

▪ Nga fiset Italike në gadishullin Apenin; 

Ilirët shtriheshin ndërmjet këtyre koordinatave gjeografike: 

◦ Gjerësi Gjeografike Veriore: në veri 46° 28’ (në veri të kryeqytetit të Sllovenisë, Lubjanë) dhe në jug 38° 39’ (në gjirin e Artës, Greqi);  

◦ Gjatësi Gjeografike Lindore: në lindje 22° 09’ (në lindje të qytetit të Nishit në Serbi) dhe në perëndim 13° 50’ në Kroaci (në gadishullin e Istrës). 

Sipas shkrimeve historike, ilirët shtriheshin edhe përtej këtyre koordinatave gjeografike. Në Azinë e vogël u shpërngulën grupe popullsish Dardane, Pajone, të cilët përmenden në eposin homerik si pjesëmarrës, përkrah trojanëve në luftën e tyre kundër grekëve, etj.   

Fjala në anglisht nga Eda Zhiti.

MOTHER TERESA CANONIZATION DAY.

We were in the Vatican, in the most beautiful square of the Catholic world, in Saint Peter’s, when Mother Teresa was to be canonized. I cannot say how blessed we were to be there, and in full disclosure, we were very much front and back, working on behalf of Albania there, as   my husband worked as the head of the Albanian Embassy in the Holy See at that time.

There was so much light and emotion that Sunday, September 4, 2016. More than 120,000 pilgrims, coming from all continents, waving the flags of the Vatican, but also of Albania, Kosova, India, Europe and America

The crowd stretched all the way to the Tiber River bridges and no one could see where the end was. It looked like a sea of people.

During the Canonization mass for Blessed Mother Teresa, Cardinal Amato – the Prefect of the Congregation for the causes of saints presented a biography of the Church newest Saint in the presence of Pope Francis. He said:

“This humble nun, to whom countless number of people turn, affectionately calling her “Mother Teresa”, is the Blessed Soul we are presenting to your Holiness today so…, the whole world may contemplate her, ask her intercession, and imitate her in charitable works. Throughout her life, following the example of Christ the Good Samaritan, she was always close to anyone she encountered who was in need, sharing in the suffering of those who live on the extreme outskirts of society and witnessing to God’s boundless love for His people. (Vatican Radio-Catholic news). 

Blessed Mother Teresa of Calcutta was born Agnes Gonxhe Bojaxhiu in Skopje, to a family of Albanian origin. As an adolescent she became ever more active in her parish while her vocation to give herself totally to the Lord grew. Leaving her family, she was received as a Postulant in the convent of the Blessed Virgin Mary of the Sisters of Loreto, near Dublin.

Sent to Darjeeling, in India, at the end of her novitiate, she made her final profession and took the name of Teresa. She served as a teacher and spent 17 years at Saint Mary’s Bengali Medium School, near Calcutta.

While travelling by train from Calcutta to Darjeeling, she received what she defined as “the call within the call”: an intuition to begin a religious institute that would “satisfy the infinite thirst of Jesus on the Cross for love and for souls by working for the salvation and the sanctification of the poorest of the poor”.

She opened houses of mercy first in India where not only the poverty was extreme, but so was also the thirst for God, to continue in Latin America, in Europe.

Then it was the turn of the Middle East: At Amari, at Gaza, then to Yemen where there had been no Catholics for many centuries. The government accepted Mother Teresa’s conditions and she said: “After six centuries Christ has returned among these people”. In Asia, In North America, In central America and Africa.

Mother Teresa said about herself and about the Missionaries of Charity: “I know that we are merely a drop in the ocean of human misery and suffering, but if it were not for this drop, human misery and suffering would be even greater…”

  Mother Teresa always sought to involve many people doing something good for God.

She founded various branches of her Congregation:

• The Missionaries of Charity Sisters;
• The Missionaries of Charity Brothers
• The International Association Co-workers of Mother Teresa, approved and blessed in 1969 by Pope Paul VI.
• The Missionaries of Charity Sisters – contemplative branch
• The Missionaries of Charity Brothers – contemplative branch
• The Missionaries of Charity Fathers…

Mother Teresa was canonized nine years after her death

According to the Vatican law, the first miracle attributed to a candidate for sainthood means beatification can be conferred. Recognition of her first miracle resulted in Mother Teresa’s beatification in 2003. Monika Besra’s healing, from an incurable stomach tumor happened after a sister placed a medal that had been touched to Mother Teresa’s body on Monica’s stomach.

        We attended as pilgrims the Beatification mass too. We also had with us the prayers of Mother Teresa, which my husband published for the first time in Albania. And a portrait of Mother Teresa, which our son had drawn when he was three and a half years old, with several crosses in a background of different colors, which the Vatican newspaper “Osservatore Romano” would publish, commenting that “those crosses represent the human races united by Mother Teresa, and the drawing of this child is stronger than the treaties of statesmen”.

Let’s continue with her canonization. A second miracle followed so canonization and entry into sainthood took place.

Mother Teresa’s second miracle was curing a man who had brain abscesses

In 2008, Brazilian Marcilio Haddad Andrino was close to death. An infection had left his brain with abscesses and accumulating fluids, and his worsening condition made him fall into a coma. His wife, Fernanda, prayed to Mother Teresa for help, she put Mother Teresa relic on Marcilio’s head, where he had the abscesses. 

While Andrino was taken into surgery room, he woke up and stated, “What I am doing here?” His wife’s prayers were answered as Andrino made a fast and complete recovery. 

As before, the Congregation for the Causes of Saints and a medical committee examined the case. No medical explanation was discovered for how Andrino had been cured. In 2015, his recovery was deemed to be Mother Teresa’s second miracle.  

This is what the Holy Father said that day:

“Mother Teresa, in all aspects of her life, was a generous dispenser of divine mercy, making herself available for everyone through her welcome and defense of human life, those unborn and those abandoned and discarded. She was committed to defending life, ceaselessly proclaiming that “the unborn are the weakest, the smallest, the most vulnerable”. She bowed down before those who were spent, left to die on the side of the road, seeing in them their God-given dignity; she made her voice heard before the powers of this world, so that they might recognize their guilt for the crime – the crimes! – of poverty they created. For Mother Teresa, mercy was the “salt” which gave flavor to her work, it was the “light” which shone in the darkness of the many who no longer had tears to shed for their poverty and suffering. Her mission to the urban and existential peripheries remains for us today an eloquent witness to God’s closeness to the poorest of the poor. Today, I pass on this emblematic figure of womanhood and of consecrated life to the whole world of volunteers: may she be your model of holiness!”

I wanted to collect the emotions and sentiments of everyone who was there, but that would have been impossible. Then I thought: What about the women? There were thousands of them too. That was also impossible. I suddenly had the idea to make an anthology with the impressions of the women of the Diplomatic Corps only, of the women ambassadors and the wives of male ambassadors. I thought taking even a sentence from each one would be a great testimony about that great day.

I felt it was my duty as a Catholic, also as a compatriot of Mother Teresa. And I started writing to all of them. And they were kind enough to answer me.

Thus, a book was created. 

The women who brought their impressions and reflections about Mother Teresa included the wife of the Ambassador of Italy to the Holy See and the wives of other ambassadors from Japan, Austria, Poland, France, Slovenia, etc… the 

Ambassador of the United Kingdom, Bosnia, the European Union, from African countries.

I also included thoughts and reflections of two Albanian nuns, Elena and Majlinda, as they are truly spiritual ambassadors of Saint Mother Teresa.

  The women authors brought a variety of memories, prayers in the presence of and with Saint Mother Teresa, their meetings with her; one of them even shared about a not so pleasant moment , when she had been arrested, in  a former socialist country; another recalled what the Cardinal of her country had told her when he had come with Mother Teresa to Albania, even sharing how they had met the widow of dictator Hoxha, and how Mother Teresa had asked her for a house for her sisters of charity. 

“The one who pays the most will get it,” the widow of the dictator had said, implying that this was the nature of your system, in a capitalist world.

And Mother Teresa replied: “Don’t you understand that I want to give you the chance to show kindness?”

  Albania has paid the highest price of all. But blessed be the land that also gave the world Mother Teresa, who not only is an example of how to not let go the chance to show kindness, but it brings goodness and spreads it.

                                                        ***

On the day of her canonization “The voice of Pope Francis seemed to spread with the white wings of doves and stopped in the nest of every heart”, – that was a sentiment I entered in my book:

My book was published in Italian by “Libreria Editrice Vaticana” under the title “Day of Saint Mother Teresa” and I shared few things from the book here.

Mother Teresa is the most famous woman on the planet thanks to the divine love she still spreads, but how does she unite the world? With her prayers. With the mission she fulfilled.

Faith in action – would become Mother Teresa’s mission and she would later be called the greatest investor of smiles.

I also like to call this day “A holy day of Mother Teresa” All days, in fact, are like this: they carry the light of her soul, that spirit. 

I close by praying every day with love:

May Saint Mother Teresa be our model of holiness.

Thank you!

Dy mjekët e shquar të ortopedisë, Selmani dhe Gjonej, të dedikuar me një dashuri gati  hyjnore ndaj fëmijëve me “pes equinovaris”

Arben Iliazi/

Dhjetra fëmijë lindin në Shqipëri me një anomali që quhet “pes equinovaris” (deformim i shputave të këmbëve) dhe njihet që nga lashtësia. Hipokrati, babai i mjeksisë, ishte i pari që përshkroi, teorikisht por edhe mjekoi deformimet e këmbës rreth viteve 300 përpara erës sonë.

Pes-equinovarus congenitalis, apo këmba e lindur e shtrëmbër, është emërtimi për një anomali kongenitale, e cila ende në ditët tona mbetet një shqetësim mjaft serioz për prindërit e fëmijëve që e vuajnë, për personelin mjekësor të kualifikuar të shërbimit ortopedik, që e trajton, sikundër edhe për vetë fëmijët të cilët, në moshën e rritur, do të ndjejnë anët negative të këtij deformimi të lindur. Është pozicionimi rigid i këmbës në pozicion karakteristik si këmba e kalit. Mendohet se janë dëmtimet gjenetike në strukturat e ligamenteve që e shkaktojnë këtë deformim muskulo-skeletor. Nëse nuk diagnostikohet dhe trajtohet herët, personi e ka të pamundur të ecë. Ndonëse patologjia teorikisht është përshkruar nga koha e Hipokratit, natyrisht është bërë një progres i konsiderueshëm në trajtimin e kësaj anomalie. E gjithë jeta e mjekëve të shquar ortopedë, Prof. Edvin Selmani dhe Dr. Arben Gjonej ka qenë një dedikim i plotë ndaj fëmijëve me anomali të tilla, të cilët i kanë trajtuar me një dashuri gati  hyjnore, duke i ngritur në këmbë si me magji, madje duke i bërë edhe sportistë. Këta janë shembuj të rrallë që vijnë nga mjekësia shqiptare. Është privilegj të njohësh dhe të bisedosh nga afër me këta mjekë me mendje dhe duar të arta.

Ka ndodhur shpesh që, kur nënat e mësojnë që në ekon morfologjike, se fëmija e tyre mbart këtë anomali, ato e kanë braktisur foshnjën duke e abortuar. Dy mjekët e ndjejnë për detyrë humane t’u bëjnë apel grave shtatzana të mos tentojnë të bëjnë abort, sepse “pes equinovaris” është një deformim plotësisht i korrigjueshëm. Menjëherë pasi të lindë fëmija duhet të paraqiten menjëherë tek ne për të filluar trajtimin sa më herët.

“Pes equinovarus, sipas mjekëve të spitalit të Traumës, është i shpeshtë.  Metoda “Ponseti” është metoda më superiore ndër metodat konservative.

Profesori me një përvojë të gjatë dhe unike në trajtimin e kësaj patologjie, Edvin Selmani, pedagog në fakultetin e Mjekësisë dhe mjek ortoped në Spitalin Universitar të Traumës, thotë për “Diellin”: “Afërsisht kemi 100 raste në vit me këtë deformim të lindur. Kërkon çdo javë një trajtim me allçi, që zgjat tre muaj, dhe ndonjëherë kërkon edhe ndërhyrje të vogël për zgjatjen e tendinës së Akilit. Teknologjia trajtimit është bashkëkohore dhe rastet janë gjithmonë të suksesshme. Në përgjithësi shkojnë shumë mirë si raste. Është një deformim që për fat të mirë trajtohet shumë mirë dhe nuk lë asnjë pasojë,” siguron Profesor Selmani.

Specializimet dhe trajnimet që Prof. Edvin Selmani ka kryer janë të shumta në qendrat spitalore të njohura në SHBA, Hollandë, Gjermani, Austri, Poloni, etj. Pjesëmarrës në kongrese dhe konferenca kombëtare dhe ndërkombëtare Prof. Selmani është autor dhe bashkautor i shumë publikimeve në fushën e ortopedi-traumatologjisë si dhe ka qenë anëtar i bordeve të Editoriale të Revistave Mjekësore si: Journal of European Orthopaedics and Traumatology EOTR (Lialison Editor member 2012 – 2016); International Journal of Orthopaedics (IJO) (Editorial Board member 2012); Open Journal of Orthopaedics (OJO) (revieëer 2013); American Research Journal in Orthopaedics and Traumatology (ARJOT) (Editorial Board member dhe revieëer 2014); Albanian Journal of Trauma and Emergency Surgery (ASTES) Editor in Chief 2017.

Përvojën mbi 20 vjecare dhe sfidat e kaluara gjatë trajtimit të qindra femijëve me këtë sëmundje, duke u konsultuar edhe me literaturën e huaj bashkëkohore, Prof. Edvini e ka paraqitur edhe në  librin “trajtimi kirurgjikal i “Pes Equinovarus”, botuar kohët e fundit.

Në literaturën mjekësore shqiptare nuk ka ndonjë botim të plotë në këtë fushë dhe kjo e bën këtë libër me vlera të vecanta. Megjithëse është fushë tepër specifike ky libër është ndihmës gjatë praktikës për studentët e Fakultetit të Mjekësisë, specializantët e ortopedisë. “Vijnë të porsalindur tek ne. I trajtojmë për një periudhë tremujore sipas metodës ‘ponsete’ që ka një rezultat shumë të mirë, thotë Doktori i Shkencave Mjekësore Arben Gjonej, teknik i gjipsimit ortopedik pranë Klinikës së Ortopedisë e Traumatologjisë, Tiranë, i cili ka mbrojtur gradën e lartë “Doktor i Shkencave” (dhe është në prag të marrjes së titullit profesor i asociuar) pikërisht me temën: “Pes Equinovarusi kongenital, eksperienca nëpërmjet trajtimit konservativ nga tekniku i gipsimit ortopedik”. Ponseti, ka një kontribut të jashtëzakonshëm në trajtimin e pes equinovarusit dhe një aktivitet të gjatë mjekues të kësaj patologjie invalidizuese, informon Dr. Gjonej për profesorin e shquar, metoda e të cilit është parimi shkencor i së sotmes në trajtimin e kësaj patologjie. Profesor Ponseti ishte kirurg ortoped pediater, lindur në Spanjë në vitin 1915. Gjatë karrierës së tij praktike u bë Profesor i Ortopedisë në Universitetin e Ioua-s, (Spital Ortopedik i Fëmijëve-Shtetet e Bashkuara,) ku punoi si Profesor, më pas Profesor Emeritus dhe së fundi si Presidenti Fondacionit që mban emrin e tij. Gjatë punës së tij, filloi të studiojë, në mesin e shumë sëmundjeve të tjera ortopedike të fëmijërisë, edhe këmbën e shtrembër ( P.E.V.) dhe në vitin 1948, përshkroi metodën e ideuar dhe vënë në zbatim prej tij duke hedhur poshtë të gjitha konceptet e njohura deri në atë kohë. Metoda, është bazuar në trajtimin konservativ të patologjisë. Kjo metodë është bazuar në manipulimin gradual të korrigjimit të elementëve deformativë të strukturave të këmbës e pasuar me një prerje të tendinit të Akilit dhe me plotësim e mjekimit duke mbajtur një shinë të posaçme për të konsoliduar korrigjimin e arritur nëpërmjet redresimeve në gips.

Në Spitalin Universitar të Traumës ka teknika dhe procedura, që realizohen në çdo vend të botës, thotë në vijim të bisedës Dr. Arben Gjonej, Fëmijët kthehen drejt normalitetit. Vajzat për t’i bërë balerina dhe çunat sportistë”, Në rast se sëmundja nuk do të mjekohet në kohë, pasojat invalidizuese janë të përjetëshme, ndaj merr përkushtimin e domosdoshëm mjekësor, me mjeshtëri e profesionalizëm infermieror, sidomos në vlerësimin e etapave të redresimit të elementëve përbërëse të deformimit që njëherësh janë edhe objektiva të trajtimit.

Dy mjekët gjatë një procedure trajtimi 

Prof. Edvin Selmani

Dr. Arben Gjonej

Gëzim Zilja/

Më 08.11.2024 u mbushën katër vjet, nga vdekja Koço Devoles (28.11.1945-08.11.2020) një nga personalitet e shquara të humorit shqiptar: aktor i madh, karikaturist, skenarist, regjisor dhe prezantues spektaklesh. Pak kush do të besonte sot se filmi “Gjuetia e fundit” me skenar e regji të Koço Devoles, është prodhuar në vitin 1992, vit kur ra diktatura në Shqipëri!? Njerëzit nuk ngopeshin së pari figurën e Enver Hoxhës,të zhveshur nga gjithë ajo lavdi idiote, që i ishte imponuar shqiptarëve për 45 vjet me rradhë. Është një telekomedi që zgjat vetëm 46 minuta. Aty shqiptarët të detyruar t’i thoshnin këmbës dorë, e barit bukë, e panë diktatorin ashtu si ishte vërtetësisht: gjakatar, mizor, gënjeshtar, injorant dhe njëherazi qesharak. Merita e skenaristit qëndron, se ndërsa shikon filmin, njeriu qesh e qesh pa mbarim me personazhet sidomos ato të krijuara nga Vasillaq Vangjeli (diktatori), Koço Devole (Sillo), Marjana Kondi, (Nafija), Mehdi Malko, (Xha Braho) etj. Qesh me njeriun, që për 45 vjet e mbajti vendin të rrethuar, të izoluar dhe në mjerim. Po thellë në shpirt ndërsa qesh, njeriu shqiptar ndjen ulërimën therrëse, që i vjen nga thellësia e shpirtit: Si është e mundur të kemi duruar një rregjim të tillë kriminal? Si është e mundur të kemi përplasur duart e të kemi buzëqeshur aq shumë për një tufë kriminelësh, që e zhytën vendin në mjerim e varfëri e i detyruan njerëzit të ktheheshin në qen gjahu për të kënaqur udhëheqësin? Të qeshësh kur të vjen të ulërish e kur thellë në zemër ndjen trishtim për vitet e kaluara dëm, të qeshësh ndërsa sheh veten tënde që edhe bukën e gojës ia fal ‘’i lumtur’’ shtypësve të tu, të qeshësh kur të varrosin së gjalli e nuk ngopen së poshtëruari… Për mua ky është art i mirëfilltë, maja e groteskut jo vetëm për temën që trajton. Ndërsa filmat “’Kapedani’’, ‘’Pallati 176’’ apo ‘’Shi në plazh’’ i sheh në të gjitha stacionet televizive kombëtare e lokale, kohë e pa kohë, ‘’Gjuetia e fundit’’ e ’’Sillo 2’’, shfaqen shumë rrallë. Nuk jam përkrahës i teorive konspirative, por mendoj se nuk është harresë mos dalja më shpesh në ekrane e filmave të Koço Devoles. Ka kohë që figura e diktatorit, nga disa media po mëtohet të jepet në përmasat e dikurshme si luftëtar, ideolog dhe filozof jo vetëm kombëtar por edhe ndërkombëtar. Korrente të caktuara me pushtet e para, duan të ndryshojnë historinë e të na mbushin mëndjen sidomos të rinjve se ajo kohë nuk ishte aq e keqe, se janë bërë gabime por ka patur edhe të mira se diktaturat duken të këqia por janë të nevojshme etj, etj. Mallakastra madje shpalli qytetar nderi, Mehmet Shehun, një nga kriminelët më të mëdhenjë të Luftës së Dytë Botërore në Shqipëri. Asnjë insitucion shtetëror e shoqëror nuk reagoi. Ka një dorë precise, që kontrollon e drejton këtë lloj propagande. Kjo ka të bëjë me një grup jo të vogël njerëzish, pasardhës të drejtpërdrejtë të diktaturës dhe figurave kryesore të saj, që qeverisin këto 30 vjet Shqipërinë. Nuk mund të pranojnë që vetë ata, baballarët e gjyshërit e tyre ishin kriminelë, ndryshe do t’u hiqnin dekoratat ‘’Hero i Popullit”, do të hapnin dosjet me kohë, do t’iu duhej t’i ndëshkonin, dënonin e të kërkonin falje publike. Mendoj që ishte taktikë e strategji e rafinuar tipike komuniste, që figurën e Koço Devoles e godisnin, përgojonin dhe e linin në harresë, herë pas here, diku në një cep. Gjatë viteve 1970-1977 Koçua është dërguar disa herë në punë të detyruar për “gabime” ideologjike në artin e skenës. Në vitin 1978 ai nis punën në Televizionin Shqiptar si redaktor, skenarist dhe regjisor i programeve artistike. Pothuaj 20 vjet më vonë më 1997, me marrjen e pushtetit nga socialistët drejtori i atëhershëm i RTSH-së e shkarkon si të paaftë. Koçua detyrohet të emigrojë me familjen në SHBA. Çfarë nuk shpikën e thanë për të! Iu qepën këmba-këmbës këtij krijuesi e aktori të madh, duke e lënë pa punë për shumë kohë kur ishte në kulmin e tij. Ndoshta sot do të kishim Sillo 3, Sillo 4, Sillo 5, për gjithë drejtuesit shqiptarë të demokracisë sikur të mos e mënjanonin. Tashmë shqiptarët janë bindur, që Shqipëria vazhdon të qeveriset nga sillot e soji e sorollopi i tyre. Koçua nuk është më. Po jeta e tij është një shkollë më vete për artin skenik e historinë. Një film dokumentar ashtu shpejt e shpejt për të është shumë pak. Rilindasit e rinjë vazhdojnë të tjetërsojnë qendrat e qyteteve e njëherazi të rrafshojnë kulturën, traditën, historinë, duke ngritur kulturën e betonit e ndërtesave që të marrin frymën, po perfeksionojnë e përjetësojnë shkollën e hajdutëve e të antishqiptarizmit. Kemi një monument të këndshëm të Ollgës (Violeta Manushit) në Pogradec. Po ku e ku figura e saj me atë të Sillos. Nuk mendoj se nesër do të ketë një monument për Edi Ramën, Fatos Nanon, Sali Berishën, Ilir Meten, Lul Bashën apo Spiropalin e Dumën. Por për Koço Devolen dhe veprën e tij duhet të ketë madje në një nga sheshet më të dukshëm të kryeqytetit. Ai jo vetëm na dha figura dhe skenarë të papërsëritshëm por nga të parët me veprën e tij të pavdekshme “Gjahu i fundit” vrau frikën në fillimet e demokracisë. Edhe sa vjet duhet të presim të ngrihet një monument për të? Do pyesni: kush do e ngrejë monumentin?! Zamirët? Shefqetët? Nuk besoj. Pushtetarët? Kurrë! Piedestalët në Shqipëri mjerisht do të ngelen edhe për shumë kohë bosh, derisa shoqëria shqiptare të kuptojë e vlerësojë bijtë e saj të vërtetë. Sqarim për gjarprinjtë e hijenat, që helmojnë e kafshojnë orë e çast për tu nxirë jetën njerëzve të suksesshëm e të pafajshëm. Në 26 nëntor të vitit 2002, Koçua së bashku me një mikun e tij, kapet nga policia italiane. Akuza: transport i 3 kg. heroinë. Pas tetë muajsh më 24 korrik 2003 lirohet nga burgu italian dhe pas gjyqit në Gjykatë e Riminit merr pafajësinë e më pas dëmshpërblimin për muajt e burgut.