Rafaela Prifti/

Java e tretë e marsit 2020 – pllakosja e pandemisë që përfshiu globin erdhi me shpejtësi por jo menjëherë. Nuk erdhi me bujë, përkundrazi. Zbrazëtia përhapej ngadalë por pa rreshtur. Qendrat e punës, vendet publike, shkollat, hotelet, restorantet, sallat e koncerteve, aeroportet, stadiumet filluan të bien në heshtje. Festimi i një ditëlindje në mars u bë takimi i fundit fizik me familjarët përpara masave të izolimit. Pushimi i pranverës për disa, Mardi Gras për të tjerë ishin ngjarjet e fundit normale përpara njoftimit për masat e izolimit nga coronavirus.

Daljet u rralluan. Vizitat u ndërprenë. Ditët e punës dhe ato të pushimit i humbën trajtat. Shenjat e distancimit dy metra u shfaqën në supermarket, në korridore dhe platforma treni. Ne u ngujuam pa e ditur se ditët më të këqija nuk kishin ardhur ende. Pas pak edhe parashikimet e humbën kuptimin sepse duheshin rikalibruar vazhdimisht.

Shtëpia u bë klasë, zyrë, palestër për disa, restorant, park lojërash, kinema. Artikujt e pastrimit u zhdukën nga qarkullimi për pak ose bliheshin me numër për familje. Letra higjienike u bë barceleta e ditës. Monitorët ishin portali i hyrje-daljeve në shtëpitë e njëri tjetrit. Dhe ndonëse e keqja ishte e përbashkët për gjithë njerëzimin, përjetimi i pandemisë vuri në dukje dallimet midis atyre që kanë dhe atyre që nuk kanë. Pabarazia u shfaq në përmasa deri atëherë të panjohura dhe sipas sociologëve ende të pallogaritura. Botimet e librave dhe statistikave nga mjekësia dhe ekonomia do vazhdojnë të na i japin shifrat e kontrasteve, të ndara në tabela dhe kuadrate.

Në të njëjtën kohë që masat izoluese minimizonin lëvizjet dhe jeta dukej e paralizuar, në hapësirat e komunikimeve masive qarkullonin lirisht teoritë nga më të çuditshmet dhe fantastiket se çfarë i shkaktonin ose ndalonin simptomat e Covid-19. Mediat sociale vlonin me kura të paprovuara nga më të guximshmet tek më vulgaret, ndërkohë që të njëjtat platforma thoshin me të madhe se nuk ka pandemi.

Një nga pasojat më afatgjata dhe veçanërisht të dëmshme nga pandemia është keqinformacioni. Edhe pas katër vjetëve vazhdon dezinformacioni për vaksinat që u krijuan me patentat amerikane në dhjetor 2020, njëmbëdhjetë muaj pas rastit të parë të Covid-it në Amerikë. Sulmet ndaj shkencës në përgjithësi, mjekësisë në veçanti dhe prej andej tek shkencëtarët, mjekët, personeli i institucioneve publike të shëndetësisë, dhe vetë Organizatave të Shëndetësisë u kthye thuajse në aktivitet sportiv, në mungesë të sporteve të zakonshme, mund të themi me ironi.

Java e tretë e marsit ishte vetëm fillimi i ndryshimeve që vinin nga një organizëm i padukshëm por me fuqi mahnitëse të dukshme në takimet që nuk u bënë, ceremonitë e diplomimit që mbetën veç data të shënuara në kalendar, mbrëmjet e maturës që nuk ndodhën, udhëtimet që nuk u nisën, përqafimet që nuk u ndjenë dhe mbi të gjitha jetët që nuk u shpëtuan…

Nail Draga/

Çështja e mospërdorimit te dinarit si valutë pagese në Kosovë ndikoj qe pushteti dhe opozita te jenë të një mendimi duke mbeshtetur Rregulloren e BQK-së me të cilën ndalohet përdorimi dinarit në Kosovë, duke e trajtuar këtë çështje si të brendshme të Kosovës, e jo pjesë e dialogut në Bruksel. Një veprim i tillë politik do të ishte e udhës të jetë identik edhe për çështjen e Asociacionit të komunave me shumicë serbe, sepse kemi të bëjmë me mbrojtjen e sovranitetit dhe të integriteti territorial i Kosovës.

Të ftuar nga Bashkimi Evropian (BE) në Bruksel me 27 shkurt u zhvillua takimi mes palës kosovare dhe asaj serbe, me qëllimin që, siç thanë zyrtarët në Bruksel, të gjetet zgjidhje për Rregulloren e Bankës Qendrore (BQK) për operacione me para te gatshme. Sipas BE-së, rregullorja, për të cilën nuk janë zhvilluar konsultime, pati ndikim te pala tjetër. Pikërisht ne mungesë të konsultimeve paraprake, kësaj herë palën kosovare e ka prezantuar përfaqësuesi i BQK-së.

Bisedë për çështje teknike

Pra, është biseduar për çështje teknike e jo në nivel politik në kuadër të dialogut në mes dy vendeve, ku një veprim i tillë është vlerësuar si nga pushteti dhe opozita në Kosovë. Dhe nuk ka si tëjetë ndryshe sepse Kosova nuk duhet të lejojë që çështjet e brendshme të saj të zgjidhen në negociata me Serbinë. Të gjithë janë unik ne konstatimin se çështja e dinarit dëmton sovranitetin dhe integritatin e Kosovës.

Njëanshmëri nga BE-ja

Ndërsa analistë të ndryshëm vlerësojnë se në lidhje me çështjen e përdorimit të dinarit në Kosovë, negativisht ka ndikuar qasja e njëanshme e Bashkimit Evropian, duke ndikuar që në kuadër të dialogut në mes të Kosovës dhe Serbisë në Bruksel të hapen për diskutim çështje që i takojnë vetëm Kosovës. Nuk ka dilemë se kemi të bëjmë me një qasje te gabuar dhe e pa drejtë e BE-së ndaj Kosovës, e cila favorizon Serbinë. Kemi të bëjmë me presion të vazhdueshëm ndaj Qeverisë së Kosovës, qe nuk është në favor të avancimit të dialogut në mes dy vendëve, sepse në rastin konkret Qeveria e Kosovës, është duke mbrojtur kushtetushmërinë dhe sovranitetin e vendit.

Dinari të konvertohet në euro

Cekim me këtë rast se në sajë të Rregullores së BQK-së, ndalohet përdorimi i dinarit për pagesa brenda shtetit nga 1 shkurti i këtij viti, ku në lidhje për këtë çështje Kosova ka përgatitur një plan 10-pikësh për zbatimin e Rregullores.

Opinioni i gjerë e ka të njohur se në komunat me shumicë serbe në Kosovë, dinari serb ka qarkulluar qysh prej pasluftës, ku shteti serb ua paguante serbëve të Kosovës – përmes një sistemi paralel – pagat, pensionet, ndihmat sociale, dhe përfitimet tjera.Pikërisht për të vendosur rregull në qarkullimin monetar, eliminimi i dinarit në procesin e pagesës në formë klandestine, por duke e konvertuar ate në euro, me hapjen e llogarive nga serbet lokal për të pranuar ato mjete qe është në favor të eliminimit, dhe procesin e pastrimit të parave dukuri e cila ka qenë dukuri nga paslufta jo vetëm në veri të Kosovë.

Demagogjia e politikës serbe

Sipas të dhënave qe janë publikuar, Serbia për serbët në Kosovë për vitin 2024 ka ndarë 139 milion euro, qe janë rreth 11 milion më shumë sesa në vitin 2023.

Ndonëse Qeveria e Kosovës një vendim të tillë e ka marrë në respektim të kushtetutshmërisë dhe mbrojtjes së sovaranitetit të vendit, nga pjesëtarët e politikës serbe në Kosovë e cila është filialë e Beogradit këtë vendim të BQK-së, e kanë konsideruar si tentim për dëbimin e serbëve nga Kosova, që është deklarim demagogjik nga ana e tyre. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse atyre iu pengon konsolidimi i qeverisjes dhe funksionimi i shtetit të Kosovës, ndërsa atyre duhet bërë me dijes se çështja e valutës zyrtare në Kosovë ka përfunduar me miratimin e Kushtetutës së saj pak muaj pas shpalles së Pavarësisë.

BE pa kompetenca për draftstatutin e Asociacionit

Çështja e draftstatutit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe në Kosovë është bërë pjesë e retorikës dhe të politikës ditore jo vetëm asaj serbe. Madje qendrim të njëjtë kanë edhe nga BE, duke bërë presion ndaj Qeverisë së Kosovës, për të realizuar në praktikë sa më parë një propozim të tillë.

Në lidhje me këtë çështje Kryeparlamentari Glauk Konjufca ka theksuar se Bashkimi Evropian nuk ka kompetencë që t’i propozojë Kosovës draftstatut për Asociacionin e komunave me shumicë serbe. Në lidhje me këtë çështje opinion është i njoftuar se Kryeministri Albin Kurti është pajtuar në parim me përmbajtjen e draftit të ofruar nga Brukseli, por Konjufca tha se dokumenti nuk mund të jetë obligativ.

Madje ai cekën se “nuk mendoj se është kompetencë e BE-së, t’i propozojë draft Kosovës dhe nuk mendoj që Kosova duhet gatitu me ndejt dhe me dërgu draftin që BE-ja e propozon. Nuk pajtohem me këtë procedure. Nuk shkruan kurrkund. Nuk është obligative për Kosovën”, ka thënë Konjufca.

Marrëveshja jo tavolinë suedeze

Drafti i ofruar tetorin e vitit të kaluar duhet të përcillet për vlerësim në Kushtetuese, ndërsa ndërkombëtaret kanë theksuar se janë marrë në konsideratë vijat e kuqe të palëve dhe se ai është në përputhje me Kushtetutën e Kosovës. Ndërkombëtarët kanë rritur presionin ndaj Kosovës, për ta përcjellë draftstatutin në Gjykatë, si veprim nismëtar që do t’i jepte rrugë themelimit të Asociacionit. Por Konjufca, sikurse edhe Kurti, ka insistuar se asnjë veprim nuk mund të ndërmerret pa u nënshkruar nga Serbia dokumentet e dakorduara në Bruksel e Ohër. “Nëse Serbia marrëveshjen nuk e konsideron të Ohrit por e konsideron tavolinë suedeze, edhe ne do ta konsiderojmë tavolinë suedeze. Do të marrim nga ajo vetëm çka na pëlqen, Asociacionin nëse nuk na pëlqen nuk do ta marrim. Por nëse marrëveshja është obligative nuk do të kemi çare pa e zbatuar secilën”, ka thënë ai.

(Mars 2024)

Artan Nati/

Ndikimi kryesor në zhvillimin e jetës politike të vendeve perëndimore ishte Revolucioni Francez, i cili parashtroi idetë e lirisë, barazisë dhe vëllazërisë. Ai sfidoi dominimin e “rendit të vjetër” në vendet e Evropës kontinentale, i cili bazohej në absolutizëm dhe forma të ndryshme të varësisë së subjekteve nga shteti. Gradualisht, në vendet perëndimore, themelet e shtetit ligjor bazohen në parimet e lirive politike dhe lirisë së sipërmarrjes. Formimi i themeleve të demokracisë u bë me zgjedhjen e organeve qeveritare, votimin e përgjithshëm dhe ndarjen e pushtetit në legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor. Kjo u pasua me ndryshimin e kulturës e cila nuk ndryshon sepse ne dëshirojmë ta ndryshojmë atë. Kultura ndryshon kur forma e organizimit të shtetit dhe institucionet transformohen. Ajo pasqyron realitetet e njerëzve që punojnë së bashku çdo ditë. Përse vallë në Shqipëri nuk kemi ndryshim të dukshëm të kulturës në marrëdhëniet midis njerëzve dhe midis institucioneve dhe njerëzve? Përse partitë politike operojnë sipas modelit komunist ku Partia është kryetari dhe kryetari është Partia? Përse institucionet nuk janë të pavarura dhe nuk sundon ligji, por sundon kryetarokracia dhe oligarkia. Në fakt Shqipëria nuk pati përmbysje të elitave, por emërim të tyre. Në krye të partive politike erdhën ish komunistët dhe klasat e përmbysura si edhe të persekutuarit politikë ishin të raskapitur dhe të paaftë për tu organizuar dhe si të tillë shpresuan se mund të merrnin drejtimin e vendit, por në fakt u shfrytëzuan dhe e shfrytëzuan situatën e krijuar. Në fakt nuk kishte si të ndodhte ndryshe në Shqipërinë e dalë nga otomanizmi në fillim të shekullit të 20-të dhe direkt pas luftës së dytë botërore ra në kthetrat e komunizmit më të ashpër në Europë. Elitat e reja apo të emëruara të ardhura në pushtet nuk kishin vullnetin dhe vizionin, por as presionin e popullit të thjeshtë, si pasojë edhe të kulturës postkomuniste në vend, për të krijuar institucione të reja dhe të pavarura. Né fakt ata që kontrollojnë pushtetin politik përfundimisht do ta kenë më të dobishme të përdorin fuqinë e tyre për të kufizuar konkurrencën, për të rritur pjesën e tyre të byrekut, apo edhe për të vjedhur dhe plaçkitur nga të tjerët në vend që të mbështesin përparimin ekonomik.
Ndërsa institucionet ekonomike janë kritike për të përcaktuar nëse një vend është i varfër apo i begatë, është politika dhe institucionet politike ato që përcaktojnë se çfarë institucionesh ekonomike ka një vend. Prandaj në vend sundon ligji i hekurt i oligarkisë, aspekt i veçantë i të cilit është se liderët e rinj që përmbysin të vjetrit me premtime për ndryshime rrënjësore nuk sjellin asgjë tjetër veçse të njëjtën gjë, pra krijohet një rreth vicioz.
Shpesh fatet e kombeve janë vendosur nga vendet të cilat i kanë pushtuar ato, siç është rasti i SH.B.A , Australisë, Kanadasë e shumë vendeve të tjera që bëri të mundur transmetimin e kulturës demokratike britanike dhe si e tillë vendosi të ardhmen e lirisë dhe prosperitetit për këto vende, ndërsa e kundërta ndodhi në ballkan ku pushtimi otoman e më vonë influenca sllavo-komuniste solli vetëm diktaturë, mjerim dhe pasojat e kësaj kulture i vuajmë edhe sot. Në ditët e sotme Shqipëria ka fatin e madh të jetë aleat i fuqishëm i Amerikës dhe për herë të parë në historinë tonë ky aleat nuk na pushton, por pëkundrazi ishte faktori kryesor që i dha lirinë Kosovës dhe të drejat e lirinë e shqiptarëve në Maqedoninë e Veriut si dhe më gjerë ka rritur prezencën e saj në Ballkan si faktor stabiliteti dhe prosperiteti demokratik. Reforma institucionale si domosdoshmëri varet nga kultura dhe trashëgimia institucionale e një vendi. Vendi ynë fatkeqësisht trashëgon kulturë dhe institucione të kundërta me vlerat perëndimore dhe si e tillë faktori kryesor që pengon implementimin e institucioneve të reja është elita aktuale. Në këto kushte reforma në drejtësi garanton sundimin e ligjit, duke ndaluar paratë e pista si dhe paratë e korrupsionit që të financojë politikanët dhe elitën e korruptuar si përfaqësuese e kulturës bizantino komuniste dhe që pengon hapjen e dyerve për idetë perëndimore dhe riciklimin e elitave. Amerika ndërton institucione të luftoj terrorizmin promovon demokracinë si garanci për progres dhe ndërtimin e aleancave kundër Rusisë dhe organizatave të tjera terroriste. Si e tillë për të përshpejtuar proçeset demokratike në vend sistemi i ri i financuar dhe drejtuar kryesisht nga Amerika u dha një mundësi gjykatësve dhe politikanëve të korruptuar që ishin bërë pengesë serioze për implementimin e reformave në vend të largoheshin nga funksionet shtetërore apo publike. Shumë politikanë shqiptarë menduan se mund të qëndrojnë në pushtet me retorikë proamerikane, por duke vazhduar të minojnë institucionin e pavarur të drejtësisë dhe këtë e tregojnë qartë aferat korruptive të inceneratorëve, sterilizimit si dhe presionet e vazhdueshme ndaj SPAK-ut. Institucioni i pavarur i drejtësë po imponon një kulturë të re në vend dhe po imponon kulturë të re të komunikimit të njerëzve me njëri tjetrin si edhe në raport me shtetin. Ne nuk mund të kontrollojmë ose detyrojmë sistemin e ri të drejtësisë të ndryshojë . Ne mund të krijojmë vetëm hapësirë dhe burime për transformim. Në fund të fundit, sistemi dhe palët e tij të interesuara do të përcaktojnë nëse ai përshtatet ose refuzohet nga shoqëria jonë. Përvoja europiane ka treguar se në shoqëri të ngjashme me tonën ky sistem ka funksionuar dhe ka nisur një ortek ndryshimesh drejt perëndimit. Sundimi i ligjit është një faktor kyç për një rritje ekonomike të qëndrueshme dhe me bazë të gjerë. Ai inkurajon investimet, vendase dhe të huaja, së bashku me sipërmarrjen dhe zhvillimin e biznesit. Vjen një moment në jetën e çdo kombi kur ai qëndron në udhëkryqin e historisë dhe duhet të zgjedhë se cilën rrugë të shkojë. Por për ne nuk duhet të ketë vështirësi apo hezitim, asnjë shikim djathtas apo majtas. Rruga jonë është e drejtë dhe e qartë, rruga që kemi aspiruar në shekuj, por historia na e ka mohuar. Rruga e sundimit të ligjit dhe jo të elitave apo idhujve, sepse i vetmi idhull është sundimi i ligjit dhe institucioneve si rruga e vetme për tu bërë pjesë e kulturës perëndimore.

Nga Rafael Floqi

Materiali është nga raportet sekrete the agjencisë amerikane te zbulimit mbi Shqipërinë  është botuar me 1 gusht 1984 dhe de klasifikuar me 2011 

Drejtoria e Inteligjencës Top-Sekrete Shqipëri: Iniciativa të reja të Huaja Ky punim është përgatitur nga Zyra e Analizës Evropiane.  Top Sekret Shqipëria . SHQIPËRIA: NISMA TË REJA TË JASHTME Numri i dokumentit (FOIA) /ESDN (CREST):  Data e publikimit me 1 gusht 1984

Shqipëria, vendi më i varfër dhe më i prapambetur i Evropës, ka filluar me kujdes sipas informacionit të disponueshme thjesht për të lehtësuar izolimin e saj nga bota e jashtme. 

Në botën e spiunazhit ndërkombëtar, Agjencia Qendrore e Inteligjencës (CIA) ka ruajtur prej kohësh një interes të madh për të monitoruar pikat e nxehta globale dhe gjatë viteve nga 1980 deri në 1985, Shqipëria ishte një pikë qendrore e vëmendjes së saj. E vendosur në zemër të Ballkanit, Shqipëria, nën sundimin me grusht të hekurt të Enver Hoxhës, paraqiti një sfidë dhe mundësi unike për mbledhjen e inteligjencës. Gjatë kësaj periudhe, Shqipëria ishte një nga kombet më të izoluar dhe më të fshehtë në botë. Regjimi i Enver Hoxhës kishte shkëputur lidhjet si me Bashkimin Sovjetik ashtu edhe me Kinën, duke ndjekur një rrugë të vetëbesimit të njohur si “hoxhizëm”. Ky qëndrim izolues, i shoqëruar me shtypjen brutale të disidencës nga Hoxha, krijoi një shoqëri të mbyllur që intrigoi agjencitë e inteligjencës në mbarë botën, përfshirë CIA-n.

Një nga objektivat parësorë të përpjekjeve të vëzhgimit të CIA-s në Shqipëri ishte të fitonte njohuri mbi funksionimin e brendshëm të regjimit të Hoxhës, duke përfshirë aftësitë e tij ushtarake, stabilitetin ekonomik dhe dinamikën politike. Vendndodhja strategjike e Shqipërisë në Ballkan, në kufi me Jugosllavinë dhe Greqinë, e bëri atë gjithashtu një pikë të rëndësishme interesi për fuqitë perëndimore gjatë epokës së Luftës së Ftohtë.

Për të arritur qëllimet e saj, CIA përdori një sërë teknikash për mbledhjen e inteligjencës, duke përfshirë inteligjencën njerëzore (HUMINT), inteligjencën e sinjaleve (SIGINT) dhe inteligjencën e imazheve (IMINT).  Megjithatë, depërtimi në regjimin e fshehtë të Shqipërisë doli të ishte një sfidë e madhe për CIA-n. Aparati i sigurisë i Hoxhës Sigurimi ishte i njohur për efikasitetin e tij në çrrënjosjen e spiunëve dhe disidentëve, duke përdorur taktika të tilla si mbikëqyrja e përhapur, rrjetet e informatorëve dhe ndëshkimi i ashpër për armiqtë e perceptuar të shtetit. 

Pavarësisht këtyre pengesave, CIA ishte në gjendje të mblidhte informacione të vlefshme për aftësitë ushtarake të Shqipërisë, duke përfshirë ekonominë . diplomacinë dhe infrastrukturën e saj të mbrojtjes dhe armatimin. Ky informacion që po ju sjellim nga arkivat e CIA-s jep njohuri thelbësore për pozicionin strategjik të Shqipërisë dhe dobësitë e mundshme, duke kontribuar në pamjen më të gjerë të inteligjencës së rajonit që kishte rëndësi për SHBA-në.

Për më tepër, CIA monitoroi nga afër marrëdhëniet e Shqipërisë me shtetet e tjera komuniste, veçanërisht lidhjet e saj të tensionuara me Jugosllavinë fqinje. Tensionet midis dy vendeve u nxitën nga mosmarrëveshjet ideologjike dhe mosmarrëveshjet territoriale dhe CIA u përpoq të shfrytëzonte këto ndarje për të minuar solidaritetin e Shqipërisë me bllokun komunist.  Inteligjenca ekonomike ishte gjithashtu një fokus kyç për operacionet e CIA-s në Shqipëri. Izolimi i vetë-imponuar i vendit dhe keq menaxhimi ekonomik kishin çuar në varfëri dhe privim të gjerë në mesin e popullsisë së tij. CIA monitoroi stabilitetin ekonomik të Shqipërisë, normat e inflacionit dhe modelet tregtare, duke ofruar njohuri të vlefshme për dobësitë e regjimit dhe pikat e mundshme të levës.

Gjatë gjithë kësaj periudhe, vëzhgimet e CIA-s për Shqipërinë shërbyen si një komponent thelbësor i politikës së jashtme të SHBA-së ndaj rajonit. Inteligjenca e mbledhur informoi politik-bërësit për dinamikën në zhvillim brenda Shqipërisë dhe implikimet e saj për strategjitë më të gjera gjeopolitike në Ballkan dhe më gjerë.

Si përfundim, vitet midis 1980 dhe 1985 dëshmuan mbikëqyrjen e përpiktë nga CIA të Shqipërisë, një komb i fshehtë dhe i izoluar nën kontrollin e regjimit autoritar të Enver Hoxhës. Pavarësisht sfidave të paraqitura nga shoqëria e mbyllur e Shqipërisë dhe aparati represiv i sigurisë, përpjekjet e CIA-s për mbledhjen e inteligjencës dhanë njohuri të vlefshme për peizazhin ushtarak, politik dhe ekonomik të vendit, duke formësuar politikën e SHBA-së ndaj rajonit gjatë viteve të muzgut të Luftës së Ftohtë.

 Kufijtë e bashkëpunimit me Perëndimin

Regjimi i Hoxhës duket se që nga 20 korriku 1984 ishte i gatshëm të ekspozonte sistemin e tij antik stalinist ndaj potencialisht destabilizues, qe u përdor në këtë raport, sepse kishte nevojë për tregti, teknologji të huaj dhe njohuri për të shmangur rënien ekonomike dhe pakënaqësinë e shkaktuar nga planifikimi dritëshkurtër. 

“Ne besojmë, thuhet në raport, se regjimi kërkon mbështetje edhe jashtë vendit në rast të një rivaliteti të ashpër me fqinjin e tij më të fortë jugosllav. Pikat kryesore të politikës së jashtme më fleksibël të Shqipërisë gjatë dy viteve të fundit përfshijnë: 1, Një rritje e kontakteve të lidhura me tregtinë me Perëndimin, veçanërisht me Italinë. 2 Një gatishmëri e pazakontë për të diskutuar me qetësi pretendimet e saj të arit të pasluftës kundër Francës, Mbretërisë së Bashkuar dhe Shteteve të Bashkuara, si dhe dëshirën e Gjermanisë Perëndimore për normalizimin e marrëdhënieve diplomatike”. 

Diplomaci dypalëshe dhe jo shumëpalëshe

Ofensiva diplomatike e Shqipërisë në Perëndim nuk shtrihet në sigurinë rajonale apo forume të tjera ndërkombëtare, as nuk ka çuar në një shkrirje ideologjike në vend. Shqipëria vazhdimisht preferon diplomacinë dypalëshe sesa shumëpalëshe; beson se kjo e fundit favorizon pjesëmarrësit më të fortë. 

Në Nju Jork shtatorin e kaluar, Malile hodhi poshtë sugjerimin e Andreottit që Shqipëria të dërgonte vëzhgues në Konferencën për Çarmatimin në Evropë në takimin në Stokholm. Malile tha se Shqipëria e kundërshton të gjithë procesin e KSBE-së sepse filloi si “Tepër sekret” një sugjerim sovjetik dhe për shkak se nuk ka pasur asnjë rëndësi, pra, nuk arriti të ndalonte pushtimin sovjetik të Afganistanit. Largimi i KSBE-së nga Shqipëria mbyll një pikë potencialisht të frytshme kontakti me vendet e tjera evropiane dhe superfuqitë. Shtatorin e kaluar, Shqipëria refuzoi gjithashtu një ftesë greke për takimin e fundit të ekspertëve rajonalë për një zonë ballkanike pa armë bërthamore. Gjithsesi, diplomatët shqiptarë u përcollën me homologët e tyre turq për detaje të drejtpërdrejta menjëherë pas takimit. 

Tirana shprehu privatisht dakordësinë me pikëpamjen turke se, ndërsa çështjet ekonomike dhe të transportit janë të përshtatshme për diskutime shumëpalëshe, çështjet e sigurisë jo. Diplomatët turq më vonë spekuluan se Shqipëria mund të konsiderojë ende pjesëmarrjen në konferencat rajonale të bashkëpunimit industrial. 

Përveç refuzimit të diplomacisë shumëpalëshe, Hoxha mbetej i vendosur të përmbajë “ndotjen ideologjike” nga Perëndimi: “Shqipëria po vazhdon të shajë të gjitha format e “dekadencës” perëndimore, duke përfshirë shumicën e të majtës europiano perëndimore dhe të gjitha “herezitë” eurokomuniste. ? Ai e portretizon në mënyrë rutinore Evropën si territor të pushtuar të ndarë dhe të manipuluar nga BRSS dhe Shtetet e Bashkuara. Ai kufizon bashkëpunimin kulturor për të mbajtur idetë e huaja nga audienca shqiptare. Përjashtimi i vetëm që kemi vënë re nga ky model është një tendencë e viteve të fundit për të shëruar marrëdhëniet dikur të hidhura me emigrantët shqiptarë në Perëndim. Megjithatë, qëllimi i dukshëm i këtij afrimi është të ndërtojë lidhje me emigrantët anti-jugosllavë. 

Roli i ndarjes me Kinën 

Për shkak të mosmarrëveshjes për afrimin e Pekinit me Beogradin dhe Shtetet e Bashkuara në vitin 1978, Shqipëria dhe Kina ndërprenë marrëdhëniet tregtare dhe pezulluan kontaktet mes palëve. Por shfaqen shqetësime në rritje pragmatike, si nevoja për t’i dhënë fund mungesës së pjesëve të këmbimit e detyroi Hoxhën të lejonte disa kontakte ekonomike në fund të vitit 1982. 

Ndarja me Kinën imponoi vështirësi të mëdha ekonomike. Shqiptarët pretendojnë se kinezët lanë të papërfunduar 50 projekte industriale, mes tyre edhe një fabrikë të rëndësishme çeliku. 

Gazetarët perëndimorë raportojnë se shumica e traktorëve që Shqipëria ka marrë nga kinezët janë jashtë shërbimit, me sa duket kanë nevojë për pjesë këmbimi. Pas vitit 1978, Shqipëria kishte gjithashtu një kohë të vështirë për të mirëmbajtur pajisjet ushtarake të furnizuara nga Kina si avionët e saj luftarakë MIG-17, MIG-19 dhe MIG-21. Që nga rihapja e tregtisë, Tirana me sa duket po blen përsëri pjesë këmbimi ushtarake …., në vend që të marrë përsipër detyrën më të shtrenjtë të pajisjes dhe ritrajnimit të ushtrisë së saj me armë nga një furnizim tjetër – Marrëveshjet tregtare me Kinën me sa duket kanë qenë më pak më të gjera se sa kërkoi Tirana. Marrëveshja prej 300 milionë dollarësh për vitin 1983, por që pakti u zvogëlua në një shkëmbim prej 10 milionë dollarësh që përfshin kromin, ferro-kromin dhe bakrin shqiptar për orizin kinez, pambukun dhe pjesë këmbimi të papërcaktuara. 

Raportet e shtypit perëndimor në tetor e vendosin vlerën aktuale të marrëveshjes në intervalin prej 5 deri në 7 milionë dollarë. (Nuk ka të dhëna të disponueshme për tregtinë e vitit 1984.) Kina gjithashtu i lejoi shqiptarët të paguanin para kohe një pjesë të borxhit që i detyroheshin ende, sipas marrëveshjeve të para vitit 1978. 

Ne dyshojmë se kërkesa e pazakontë e Tiranës pasqyronte dëshirën e Hoxhës për të nënvizuar qëllimin e tij për të shmangur kthimin në marrëdhënien patron-klient të para vitit 1978. Përveç kësaj, duke pastruar librat e kredive të vjetra të huaja, Hoxha ripohoi frymën e ndalimeve ligjore të Shqipërisë ndaj kredive të reja.  Tirana gjithashtu ka theksuar pavarësinë e saj politike duke ngrohur marrëdhëniet e saj politike me disa qeveri komuniste nga bota e tretë. Në maj 1983 Shqipëria vendosi marrëdhënie diplomatike me regjimin antikinez Heng Samrin në Kamboxhias. Zyrtarët amerikanë në Hong Kong raportuan se Pekini nuk protestoi edhe pse me sa duket ishte i turpëruar që masa erdhi pas “aksesit të ripërtërirë të shqiptarëve në pjesët rezervë kineze tashmë kanë përmirësuar gatishmërinë ushtarake”. 

Sipas italianëve, tarifat e fluturimeve për MIG-të kinezë të Forcave Ajrore Shqiptare u rritën me 50 për qind nga viti 1982 në 1983 dhe atasheu i mbrojtjes i SHBA-së në Romë ia atribuon përmirësimin aksesit të rinovuar të shqiptarëve në pjesët e këmbimit kinez. Atasheu i mbrojtjes i SHBA-së në Athinë vë në dukje, megjithatë, se tarifat e fluturimeve ranë këtë vit, me siguri duke treguar vazhdimin e marrëveshjeve tregtare me Tiranën. Ne besojmë thuhet në raport se Kuba, një rivale e Jugosllavisë për vizitën e liderit të partisë kineze Hu Yaobang në Lëvizjen e paangazhuarve, është një magnet natyror i Jugosllavisë në maj 1983 që ndihmoi në nxitjen e nismave diplomatike shqiptare. Tirana mund të llogarisë pak me vonesë se Kuba dhe Vietnami mund të ofrojnë mbështetje politike në rast të telasheve me Jugosllavinë. 

 Ne gjithashtu mendojmë se lidhjet e Tiranës me Vietnamin pasqyrojnë një prirje më të gjerë për të përmirësuar marrëdhëniet me anëtarët komunistë të Lëvizjes së Pa-angazhuarve. të cilat janë vazhdimisht antikineze dhe kanë mosmarrëveshje me Jugosllavinë. Në këtë kontekst, Shqipëria dhe Kuba shkëmbyen ambasadorë në korrik 1984 për herë të parë. 

Tensionet jugosllavo-shqiptare. 

Ne besojmë se një thellim i armiqësisë shqiptaro-jugosllave që nga fillimi i viteve 1980 ndihmoi gjithashtu për të bindur Hoxhën të fillonte një kërkim për mbështetje të re të huaj.

Një konstante në politikën e jashtme të Tiranës që nga viti 1948 ishte rivaliteti i saj dhe frika nga Beogradi; sepse në 30 vitet e ardhshme ajo vazhdimisht ka tërhequr drejt atyre vendeve komuniste që dukeshin më pak miqësore me Jugosllavinë. Megjithatë, ajo nuk ka pasur përfitimin e një mbrojtësi të madh komunist që kur u nda me kinezët në 1978. Për shkak se shqiptarët e dinë se Perëndimi e mbështet Jugosllavinë si një pengesë kundër ekspansionit sovjetik në Ballkan, Tirana ndoshta e vlerëson se nuk mund ta shtyjë Perëndimin të adoptojë çështjen shqiptare. Megjithatë, Hoxha mund të shpresojë se vendeve perëndimore – nëse u jepet njëfarë shprese për ndikim brenda Shqipërisë – do të ndihmojnë në shkurajimin e jugosllavëve më të fortë nga çdo plan agresiv. 

Si Jugosllavia ashtu edhe Shqipëria shprehin shpesh dëshirën për paqe në rajon dhe të dyja mohojnë qëllimet armiqësore, por secila ndërhyn në mënyra provokuese në interesat jetike të tjetrit. Tirana mbështet me zë të lartë shtetasit e saj të shqetësuar në Jugosllavi, duke shkaktuar akuza ende të paverifikuara jugosllave, të përsëritura Zëvendës presidenti Bush verën e kaluar, se ajo i jep mbështetje tokësore edhe për subversivët anti-jugosllavë. Jugosllavët gjithashtu pretendojnë herë pas here se kanë “interesa prioritare të sigurisë” në stabilitetin e brendshëm të Shqipërisë dhe pavarësinë e saj të politikës së jashtme.  

Zyrtarët jugosllavë e kanë shprehur shpesh qëllimin e Beogradit për t’i mbajtur sovjetikët që të rifitojnë një vend në Shqipëri. ? Një funksionar i huaj ushtarak jugosllav këshilloi së fundmi Shtetet e Bashkuara të mos rivendosin lidhjet me Tiranën ose të kënaqin pretendimet e Shqipërisë për arin derisa Hoxha të vdesë? 

Zëvendësministri jugosllav i Mbrojtjes Petkovski në prill paralajmëroi publikisht Shqipërinë që të ndalojë veprimet e saj përçarëse në Jugosllavi dhe gjetkë në Ballkanin jugor. Problemet rrënjësore janë urrejtja etnike dhe mosmarrëveshjet e vjetra territoriale ndërmjet sllavëve të jugut dhe shqiptarëve. E thënë më thjesht, 1.7 milionë shqiptarë jetojnë në territorin jugosllav të cilin sllavët dhe shqiptarët i konsiderojnë si atdhe stërgjyshore. Në vitin 1981, trazirat e përgjakshme të nacionalistëve shqiptarë në këto rajone u shtypën nga Ushtria Jugosllave. 

Rajoni mbetet i lëvizshëm dhe i paqëndrueshëm dhe nga ana e tyre, diplomatët shqiptarë paraqiten rregullisht si zëdhënës të ulët, por parimorë të pakicës shqiptare të Jugosllavisë. Kohët e fundit, ministri i Jashtëm Malile dhe Plaka në bisedime me turqit dhe italianët shprehën gatishmërinë për të përmirësuar marrëdhëniet me Beogradin, por vetëm nëse jugosllavët i japin “status të barabartë republike Kosovës” për krahinën e mbizotëruar nga shqiptarët dhe heqin dorë nga çdo synim për të përvetësuar. Shqipëria. Qëndrimi emocionalisht anti-jugosllav i Tiranës prish herë pas here marrëdhëniet shqiptare me palët e treta. 

Në shkurt, për shembull, pasi kryeministri grek Papandreau kritikoi Shqipërinë për keqtrajtim të supozuar të minoritetit të saj grek, Tirana akuzoi Athinën për pjesëmarrje në një “komplot antishqiptar midis reaksionarëve grekë, shovinistëve serbë dhe Papës”. të gjitha nën drejtimin e Uashingtonit”. Marrëdhëniet greko-shqiptare janë përmirësuar, megjithatë, dhe të dy vendet kanë rënë dakord të rrisin tregtinë dypalëshe. 

Spastrimet e brendshme të Hoxhës dhe trashëgimtari Ramiz Alia 

Ne besojmë se iniciativat e huaja janë shfaqur pjesërisht sepse udhëheqja politike, relativisht më e qëndrueshme që nga spastrimet e dhunshme të fillimit të vitit 1982, është më e aftë të trajtojë problemet ekonomike të vendit. Ato spastrime – luftuan, besojmë, për rivalitete personale dhe jo për çështje – rezultuan në vdekjen e Kryeministrit Mehmet Shehu, ministrave të tjerë të rëndësishëm dhe shumicës së familjeve dhe aleatëve të tyre politikë. Ne besojmë se vendimmarrja ishte praktikisht e pamundur derisa gjakderdhja pushoi. Përfituesi kryesor i kaosit – dhe trashëgimtari aktual – është Ramiz Alia, 59 vjeç, anëtar i Byrosë Politike dhe Sekretariatit të partisë dhe Kryetar i Presidiumit të Kuvendit Popullor.

 Athina, pretendon se ka 400,000 grekë në Shqipërinë e Jugut janë nën presion për t’u asimiluar. Tirana i hedh poshtë këto akuza dhe argumenton se. Gjatë 40 viteve të tij absolut Diktaturës në Shqipëri, Enver Hoxha e ka nxjerrë vendin nga kushtet socio-ekonomike të epokës së gurit dhe dominimi i huaj drejt industrializimit dhe vetë-mjaftueshmërisë ekonomike sfiduese. Por kostot e stilit të tij stalinist kanë qenë të larta: Mospajtimet dhe përkatësitë tradicionale kulturore-fetare shtypen në mënyrë rigoroze nga Sigurimi, një nga organizatat më shtypëse të policisë në botë.  Ekonomia ende drejtohet sipas linjave dogmatike staliniste që janë diskredituar edhe në shumicën e vendeve komuniste. 

Hoxha ruan një kontroll mbi pushtetin kryesisht nëpërmjet frikësimit-përfshirë spastrimet periodike të përgjakshme. Mbështetja e Enver Hoxhës për dogmën staliniste dhe vetë-mjaftueshmëria e tij totale ka penguar ripërshtatjet ekonomike të nevojshme për rritje. Ndonëse tani i lejon ekspertët e tij të kërkojnë jashtë vendit për disa teknologji dhe produkte industriale, Hoxha përpiqet të përmbajë popullsinë larg nda ndikimet e huaja. Për këtë qëllim, ai refuzon kreditë e huaja sepse ka frikë se do të bllokohet në një rrjet borxhi ndaj shteteve kapitaliste – një situatë që ai pretendon të jetë një faktor kryesor në krizën ekonomike të Jugosllavisë. Përveç kësaj, ai ekzagjeron kërcënimet nga “tradhtarët” vendas, të cilët pretendohet se janë në shërbim të shfrytëzuesve ekonomikë “neokolonialistë”. 

Një gjendje artificiale vigjilence të përhershme 

Disa gazetarë perëndimorë, duke përshkruar gjatë muajve të mjaltit me Shqipërinë e mbushur me bunkerë dhe punime nëntokësore, kanë sugjeruar se ai e mban vendin në një gjendje artificiale vigjilence të përhershme për të frenuar pakënaqësinë e popullsisë . Hoxha ka aplikuar inxhinieri sociale radikale në një shkallë të gjerë për të mbështetur pretendimin e rajonit të tij për legjitimitet. 

Ai ka shtypur çdo fe, madje duke ndaluar përdorimin e emrave tradicionalë, në një përpjekje për të shtypur rivalitetin midis shumicës myslimane dhe pakicave katolike dhe ortodokse. ? Ai ka kufizuar në mënyrë drastike kontaktet e huaja të popullit të tij dhe, duke ushqyer ksenofobinë e tyre, i ka izoluar sa më shumë nga “ndotja” ideologjike e botës së jashtme. Ai ka inkurajuar një normë të lartë lindjeje që ai shpreson se do të prodhojë një komb. Trashëgimia e vetëm shqiptarëve besnikë të Hoxhës përfshin gjithashtu një udhëheqje politike në thelb të paqëndrueshme. Ai ka spastruar shpesh kolegët e tij më të afërt me qëllimin e vetëm të qëndrueshëm që të jetë përjetësimi i epërsisë së tij personale. Kur ai largohet nga skena, trashëgimtari i tij përballet me një luftë të vështirë për të vendosur epërsinë e tij përmes sundimit të një njeriu, ose për të hartuar një rrugë më pak drakoniane, duke rrezikuar të perceptohet si i dobët ose ideologjikisht i pashëndetshëm. 

Ramiz Alia. Detyra e vështirë e pasardhësit të Hoxhës 

Detyra e pasardhësit do të jetë edhe më e vështirë, sepse barra kryesore e rregullimit të gabimeve ekonomike të Hoxhës me sa duket do të bjerë mbi të. ndaj sistemit të tij. Ndërsa është ngritur në famë, ai është bërë zëdhënësi më i shquar i regjimit për modernizimin ekonomik. Në një seri fjalimesh dhe artikujsh, Ramiz Alia ka argumentuar se plani i ardhshëm (1986-90) duhet të pasqyrojë një synim të fortë për të përvetësuar teknologji të lartë nëpërmjet tregtisë së jashtme. Ai gjithashtu ka kërkuar që t’u jepet më shumë autoritet ekspertëve të trajnuar, në krahasim me punonjësit e partisë, në ndërmarrjet kryesore. Ne mendojmë gjithashtu se ai është një sponsor kyç i artikujve në shtyp që sulmojnë ministritë për injorimin e rëndësisë së ekspertizës, si dhe një marrëveshje të re kulturore me Italinë, e cila, nëse vihet në fuqi, do të ekspozojë më shumë të rinj shqiptarë ndaj ideve perëndimore. trajnime në Romë dhe nëpërmjet rritjes së përdorimit të gjuhës italiane në shkollat e Shqipërisë. 

Dihet pak për politikën e Alisë, përveç se ai ishte një besnik i Hoxhës në shumë mosmarrëveshjet fraksioniste pas ngritjes së tij në Byronë Politike në vitin 1960. Një komentues në Sueddeutsche Zeitung pohoi shkurtin e kaluar se Alia është më i favorshëm për liberalizimin kulturor sesa Hoxha-, duke pasur parasysh festimin e vazhdueshëm të nacionalizmit ekskluzivisht shqiptar në inkurajimin e kompetencës më të lartë teknike dhe ngritjen e gjakut të ri. Alia me sa duket luan me kërkesat e brezit të ri. një ambasador shqiptar në Perëndim deklaroi kohët e fundit se vetë Hoxha ka zbutur disa ndalime për udhëtimet jashtë vendit në respekt të pjesshëm ndaj kërkesave të funksionarëve më të rinj që duan një hapje “të plotë” ndaj Perëndimit. Alia dhe mbështetësit e tij duket se janë mjaft të sigurtë për favorin e Hoxhës për të nxitur publikisht këto ndryshime kontroverse të politikës së jashtme, por Alia përballet të paktën me kundërshtime të fshehta ndaj pretendimit të tij si pasardhës dhe ndaj strategjisë së tij të zhvillimit ekonomik. 

Duke gjykuar nga artikujt në shtypin shqiptar, kundërshtarët e paidentifikuar po luftojnë kundër një aksioni të praparojës bazuar në thirrjet ndaj interpretimeve më ksenofobike dhe staliniste të dogmës së Hoxhës. Artikujt e fundit në gazetat periodike shqiptare kanë argumentuar, për shembull, se çdo hapje e tregtisë së jashtme janë lëshime të papranueshme për kapitalizmin dhe do t’i çojë firmat e përfshira shumë në eksporte vetëm për të ndjekur fitimet, duke dëmtuar kështu sistemin dhe, në mënyrë implicite, vetë strukturën e pushtetit. 

Edhe pse deklaratat e fundit të Hoxhës nënkuptojnë se ai e mbështet Alinë si pasardhës të tij, Hoxha mbetet i larguar nga debatet e politikave dhe si rrjedhim i lirë të kundërshtojë Alinë dhe ata që janë më të afërt me të. Kështu Hoxha mbetet karta e egër. Edhe pse ai e ka rregulluar Alinë si pasardhësin e tij dhe ka ngritur shumë anëtarë më të rinj në Byronë Politike dhe Komitetin Qendror që nga viti 1981, ai ruan mjaft fuqi për të zhbërë karrierën e Alisë dhe politikat e reja që Alia ka sponsorizuar. 

Problemet e zhvillimit ekonomik

Shumica e provave të kufizuara të besueshme në dispozicion’ tentojnë të sugjerojnë problemet e zhvillimit ekonomik – të shkaktuara në një pjesë të madhe nga rritja më e lartë e popullsisë në Evropë (2.1 për qind në vit) – ishin nxitja kryesore për hapjet e Shqipërisë me botën e jashtme] Shqipëria është vendi më i varfër në Evropë; ne vlerësojmë të ardhurat vjetore për frymë në më pak se 900 dollarë. Ekonomia është kryesisht bujqësore; ajo gjithashtu ka një bazë të vogël, por në rritje industriale dhe të konsiderueshme natyrore . Të dhënat shqiptare janë aq shumë të vjetruara dhe të paplota sa Manuali Ekonomik i CIA-s nuk ka ende të dhëna për shpresat e Shqipërisë për zhvillim dhe pushimin e tregtisë me industritë nxjerrëse dhe energjetike që sigurojnë pjesën më të madhe të fitimeve të saj nga eksporti. Sipas analistëve të NATO-s, Shqipëria është prodhuesi i tretë kryesor në botë dhe eksportuesi i dytë kryesor i mineralit të kromit. Shtatëdhjetë për qind e eksporteve të saj të kromit shkojnë në Evropën Perëndimore. Një shkritore e re, e ndërtuar me ndihmën e Gjermanisë Perëndimore, duhet të rrisë kapacitetin e Shqipërisë për të eksportuar edhe ferro krom. Shqipëria eksporton gjithashtu bakër, linjit dhe nikel. Prodhimi i naftës është zgjeruar nga nën 300,000 ton në vit pas Luftës së Dytë Botërore në 2.7 milionë tonë në 1975. Ai u rrit më tej pas përfundimit të një rafinerie në Ballsh në 1978, pavarësisht nga sabotimet e supozuara nga punëtorët kinezë të larguar. Shqipëria aktualisht eksporton pjesën më të madhe të prodhimit të saj të naftës – 2.5 milionë tonë kryesisht në Gjermaninë Lindore, Rumani dhe Zvicër. Tirana planifikon të dyfishojë eksportet e naftës deri në vitin 1985. Përveç kësaj, Shqipëria eksporton çdo vit 700,000 ton qymyr bituminoz. Shqipëria është e vetë-mjaftueshme në energji. 50  për qind e energjisë elektrike të saj vjen nga burimet hidroelektrike dhe ajo eksporton 50 për qind të energjisë elektrike të prodhuar në Greqi dhe Jugosllavi. Prodhimi total vlerësohet në 3-3,5 miliardë kilovat-orë. Thatësirat në 1982 dhe 1983 detyruan ndërprerjen e përkohshme të këtyre eksporteve, megjithatë, dhe qeveria ka urdhëruar ruajtje më të madhe të energjisë në vitin 1984. 

Shqipëria duket se po mbron varësinë e saj nga energjia hidroelektrike. Tirana planifikon investime të reja në rafineritë e gazit natyror dhe punimet kimike për të kënaqur kërkesën në rritje të vendit për energji dhe për të rritur eksportet e energjisë. burime që mund të jenë një bazë solide për zgjerimin ekonomik. Por regjimi i Hoxhës, nëpërmjet vendimeve politike dhe fushatave të shtypit, ka inkurajuar prej kohësh rritjen e popullsisë që i tendos këto burime. Tirana parashikon që popullsia do të rritet me 50 për qind deri në vitin 2000 dhe pretendon se nevojitet një rritje edhe më e madhe për zhvillimin e saj industrial me punë intensive në shekullin e ardhshëm. 

Kultivimi i tokës duke përdorur metoda të tarracimit të kopjuara nga Zyrtarët shqiptarë të Kinës pranojnë se lindshmëria e lartë ka filluar të shkaktojë tendosje. Artikujt e fundit kanë shprehur shqetësim mbi aftësinë e regjimit për të menaxhuar kërkesën për ushqim, strehim dhe arsim. Për shkak se kaq shumë shqiptarë janë të rinj – një gazetar pohoi në 1983 se 55 për qind e popullsisë është nën 15 vjeç – këto tendosje vetëm sa do të përkeqësohen. Bujqësia mund të jetë sektori që përballet me kërkesat më urgjente. Pavarësisht preferencës së Hoxhës për rritje intensive industriale, atij i është dashur t’i zhvendosë burimet në bujqësi për të ushqyer popullatën dhe për të shmangur varësinë nga importet ushqimore. Sipas të dhënave zyrtare, Shqipëria e zgjeroi sasinë e tokës së kultivuar nga 10 për qind e vendit në 25 për qind deri në vitin 1982, kryesisht nëpërmjet përdorimit të metodave të tarracimit të kopjuara nga Kina. Ekspertët e NATO-s vlerësojnë se Shqipëria është ende 80 për qind e vetë-mjaftueshme në ushqim. Por zyrtarët shqiptarë pranojnë publikisht se sektori i bujqësisë po arrin kufijtë e asaj që mund të arrihet me metodat e tij intensive të punës dhe ankimet për mungesat e pajisjeve bujqësore të përdorshme. Ndërtimi dhe transporti gjithashtu po përjetojnë tendosje në rritje. Gazetarët perëndimorë raportojnë se rritja e ngadaltë në sektorin e mëparshëm, e kombinuar me kërkesat në rritje të industrisë, ka krijuar një mungesë të madhe banesash.

Zyrtarët shqiptarë, në fjalimet e fundit dhe artikujt e botuar, thjesht kanë bërë presion për shumë nga këto probleme, megjithëse të parashikueshme, nuk përmendeshin prej kohësh, pasi planifikuesit e regjimit ishin shumë të turpshëm për të sugjeruar ndonjë pa përsosmëri në politikat dogmatike të Hoxhës. Temat klasike staliniste janë ende të dukshme në planin aktual pesë-vjeçar, i cili u përgatit përpara se Alia të zëvendësonte Shehun si zëvendësin kryesor të Hoxhës. 

Plani postulon qëllime tepër ambicioze – një rritje prej 67 për qind në prodhimin e çelikut, 50 për qind në nxjerrjen e mineralit të kromit, 80 për qind në prodhimin e ferro kromit, 50 për qind për nxjerrjen e mineralit të bakrit dhe 43 për qind për ferro-nikelin – dhe ankesat për mungesa të mëdha po bëhen. evidente. 

Pse jo KNERI? 

Ne besojmë se Shqipëria ka marrë një vendim të ndërgjegjshëm për të mos përfshirë bllokun sovjetik në kërkimin e ndihmës teknike, pasi mund ta bëjë Shqipërinë më të varur nga tregtia me Lindjen. Gjithashtu, sipas mendimit tonë, ky vendim rezulton nga njohja e Tiranës se teknologjia perëndimore është më e mirë se ajo e disponueshme nga Lindja dhe nga llogaritja se Shqipëria mund të absorbojë me sukses mallrat dhe proceset perëndimore. Për më tepër, ne besojmë se përvoja e Hoxhës me këshilltarët sovjetikë mund ta ketë bindur atë se Moska do të përdorte akses të rinovuar për të rindërtuar rrjetet e inteligjencës sovjetike brenda Shqipërisë. Ai gjithashtu mund të shqetësohet se disa liderë shqiptarë mund të jenë të ndjeshëm ndaj “disiplinës më të madhe të punëtorëve” në këta sektorë. Pakti dhe Këshilli për të ndërsjellë Ndihma Ekonomike (KNER- CEMA). (Në 10 vitet e fundit Hoxha ka pasur dy ministra të mbrojtjes të akuzuar për tradhti  dhe është në prag të një epoke të pasigurt pasardhëse, ne besojmë se ka të ngjarë të bëhet një pikë qendrore më aktive për rivalitetin Lindje-Perëndim. Në këndvështrimin tonë, Perëndimi tani duket se ka perspektiva disi të përmirësuara për shkak të aftësisë së tij për të ofruar teknologjinë që Shqipëria i ka nevojë prej kohësh dhe tani po e kërkon në mënyrë aktive. Megjithatë, këto tendenca janë të prekshme ndaj zhvillimeve të brendshme, të cilat të huajt nuk ka gjasa t’i parashikojnë. Përveç kësaj, Shqipëria mund të rishqyrtojë vlerën e saj Lidhja perëndimore nëse Tirana vendos përfundimisht se ka mbivlerësuar përfitimet e mundshme për ekonominë shqiptare nga teknologjia perëndimore. Duke gjykuar nga kohëzgjatja e nismave të fundit shqiptare, mendojmë se Tirana ka të ngjarë të ngulmojë në “hapjet” e saj me botën e jashtme. Shqiptarët duhet të shmangin stanjacionin ekonomik – dhe pasojat e tij politike – dhe ata duket se vlerësojnë paaftësinë ose mosgatishmërinë e ekonomive të trazuara të CEMA-s për të ofruar mjaftueshëm teknologji të lartë. Për më tepër, iniciativat kanë mbështetje kritike – të shprehur publikisht – nga drejtues të lartë si Alia, të cilët gjithashtu po përpiqen të institucionalizojnë disa synime modernizimi në planin e ardhshëm pesëvjeçar. 

Konkluzione

Së fundi, ne mendojmë se ka të ngjarë që ndryshimi i gjeneratave në regjim të prodhojë liderë më të gatshëm për të injoruar racionimet  staliniste të Hoxhës në një përpjekje për të kënaqur kërkesën e popullsisë që po zgjerohet me shpejtësi. Ne mendojmë se vetë Hoxha do të vazhdojë politikën e tij të kujdesshme të orientuar nga jashtë, në vend që të shohë politikat e tij dogmatike të bëhen qartë pengesa kryesore për rritjen dhe stabilitetin e ardhshëm. Megjithatë, ai ka të ngjarë të këmbëngulë për të kontrolluar ritmin dhe shtrirjen e çdo iniciative: ? 

Ai do të përpiqet të ruajë kontrollet kyçe institucionale të tilla si ndalimet e kredive dhe përndryshe të racionalizojë ekspozimin e popullit të tij ndaj ideve përçarëse perëndimore. Ai do të ecë ngadalë në trajtimin e fuqive të mëdha industriale, si Shtetet e Bashkuara dhe Gjermania Perëndimore, sepse i frikësohet fuqisë dhe ndikimit të këtyre vendeve. Këto kufizime ka të ngjarë të jenë jopopullore me numrin në rritje të modernistëve që hyjnë në burokracitë teknike dhe ekonomike, por nga këta teknokratë nuk mund të pritet që të sfidojnë vullnetin e diktatorit dhe si rrjedhim të rrezikojnë ndryshimin e politikave dhe mbijetesën personale. 

Ata që duan një derë edhe më të hapur për botën, nuk janë ende aq të fortë sa të injorojnë gardën e vjetër këmbëngulëse të Hoxhës, e cila sipas mendimit tonë po vëzhgon çdo hapje për të rimarrë vendin e saj në të djathtën e Hoxhës. Prandaj, në përgjithësi, avokatët e sipërmarrjeve të reja të politikave – duke përfshirë Alia – do të jenë të turpshëm për propozimet që mbartin rrezik të lartë politik, edhe nëse propozimet premtojnë një fitim të madh ekonomik. Alia dhe kundërshtarët e tij në udhëheqje ndoshta mund të bashkëjetojnë tani për tani në një atmosferë ndryshimesh graduale. Megjithatë, ndërkohë që procesi i ngadaltë i dhënies fund të izolimit vazhdon, përplasjet më serioze fraksioniste duken të pashmangshme; mund të ketë reagime të kundërta për disa çështje? 

Ndikimi kulturor perëndimor, nëpërmjet rritjes së tregtisë dhe përdorimit të gjuhës italiane në shkollat shqiptare, mund të bëhet një forcë e re dhe e fuqishme në klasën e re teknokrate. ? Aplikimet e teknologjisë perëndimore mund të rëndojnë infrastrukturën ekzistuese dhe gjithashtu të krijojnë një krizë klasike të pritjeve në rritje? Konkurrenca midis rajoneve të shqetësuara për teknologjinë e re dhe midis përdoruesve fundorë për importet e pakta të valutës së fortë mund të rrisë presionin për të pranuar kredi të huaja. Ndjenja jonë e dinamikës shqiptare sugjeron se Hoxha, nëse do të ishte ende i shëndetshëm dhe në krye, do të përpiqej të zgjidhte betejat e ardhshme fraksioniste duke u kthyer përsëri nga brenda. Por sa më gjatë të shtyhet një përballje e tillë, aq më e madhe është mundësia që brezi i ri i teknokratëve, nëpërmjet fuqisë së grumbulluar në aparatin e regjimit, të jetë në gjendje të shmangë kërcënimin ndaj pozicionit dhe interesave të tyre. 

Ne priremi të besojmë se me kalimin e kohës dhe gardës së vjetër, entuziazmi reaksionar i epokës së Hoxhës do të zbehet dhe vendi gradualisht do të përballet me problemet e zhvillimit përmes politikave më pragmatike dhe të hapura varen tendencat aktuale kryesore kryesisht në prioritetet e Tiranës që mbeten të njëjta. Por disa zhvillime – një shpërthim i fraksionizmit të rëndë politik në udhëheqje, ndoshta i shkaktuar nga vdekja e Hoxhës, ose një konflikt më serioz me Jugosllavinë – mund të ndryshojë thelbësisht këto prioritete dhe këndvështrimin tonë. E para pothuajse me siguri do ta tërhiqte Tiranën prapa në guaskën e saj izoluese; dhe kjo e fundit madje mund të çonte disa udhëheqës të supozuar që të kërkonin ndihmë dhe mbështetje nga kampi sovjetik. 

Dhe këto konkluzione të shërbimit sekret amerikan CIA u vërtetuan në vitet e mëvonshme pas vdekjes së Hoxhës deri në shembjen e diktaturës në Shqipëri.

Gazeta DIELLI

E Federates Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA

Diell drite e ngrohtësie i Vatres Shqiptare në Amerikë të pashuar më shumë se një shekull dhe gjithmonë

Shumë urime për 115 vjetorin

Përvjetor suksesesh e feste

DIELLI  – Numri një i gazetarisë shqiptare – më e hershmja gazetë shqipe në botë

 E njoha nga historia e kombit dhe shtypit shqiptar

Jam i nderuar që gjatë shumë viteve merrte e botonte shkrime të miat nga media shqiptare

E në Ditën e Lirisë së Kosovës – në 12 Qershor 2015, në kohën kur Editor mëse 12 vjet ishte emri i pashuar Dalip Greca, me Gazetën DIELLI nisa bashkëpunimet – nisa t’i shkruajë enkas si korrespondent në Kosovë dhe do i shkruajë…

Me shumë respekt e vlerësim

Për gazetën DIELLI të themeluar nga personalitetet e shquara të kombit shqiptar Fan Noli e Faik Konica

Për të gjithë shqiptarët në Amerikë që aq shumë kontribuan për Shqipërinë e Kosovën dhe të gjitha trojet tjera etnike shqiptare

E që vazhdojnë me mbështetjen e madhe

Lidhjen

Afrinë e dashurinë e përjetëshme

Falënderime e mirënjohje të përgjithëmonëshme

Uroj Kryetarin e VATRËS Elmi Berisha

Kryesinë

Këshillin

Dhe të gjithë VATRANËT

Shqiptarët në Amerikë…

Urime dhe falënderime e vlerësime Editorit të DIELLIT Sokol Paja dhe të gjithë bashkëpunëtorëve e lexuesëve të gazetës sonë.

Urime… Si edhe në përvjetorë të tjerë, në këtë kartolinë urimi në foto Agim Rexhaj, atëherë Nënkryetar e tani President Nderi i VATRËS, organi i saj Gazeta DIELLI dhe korrespondenti në Prishtinë në qendër të kryeqytetit të Kosovës shtet që pas dy ditësh feston ditën e  16 vjetorit të shpalljes së Pavarësisë në 17 Shkurtin historik 2008.

 Urojmë nga Kosova që në 2024-tën ka edhe festën e 25 vjetorit të Lirisë – të hyrjes në Qershorin 1999 të NATO-s, forcës ushtarake më të madhe planetare, prirë nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Shumë mirënjohës dhe falënderime edhe për ato shpërblimet e përvitshme për shkrimet – bashkëpunimin, që më sillnin disa verave të kaluara nga Federata Gjithë-Shqiptare e Amerikës VATRA dhe organi i saj Gazeta DIELLI. 

Në Ditën e Lirisë – 12 Qershor 2024 bëhen nëntë vjet dhe nis viti i dhjetë i shkrimeve – raportimeve që bëj si korrespondent nga Kosova i Gazetës DIELLI… 

 Me shumë respekt,

Behlul Jashari

Gazetar-korrespondent i Gazetës DIELLI, i akredituar në Kosovë

Prishtinë, 15 Shkurt 2024