Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

How Delta Is Changing Advice for the Vaccinated – Experts Answer 10 Questions

by

computer illustration of coronavirus delta variant mutation concept

By Rafaela Prifti

The rise of the Delta variant of the coronavirus has raised new questions about how the vaccinated can stay safe and avoid breakthrough infections. 
The vaccines remain remarkably protective against Covid-19, especially against serious illness. Headlines about breakthrough infections and new recommendations that vaccinated people should sometimes wear masks have left many people confused and worried. While new research shows vaccinated people can become infected and carry high levels of the coronavirus, it’s important to remember that those cases are rare, and it’s primarily the unvaccinated who get infected and spread the virus.
As long as large numbers of people remain unvaccinated, vaccinated people will be exposed to the highly infectious Delta variant. Parents have the added worry that children under 12 probably won’t be eligible for vaccination until well into the fall. As a result, every vaccinated person should consider a safety checklist to help minimize the risk of becoming infected and spreading the virus to others. The experts answer 10 questions about how vaccinated people should adjust their lives and behaviors during the Delta surge. Here are their answers.
New Guidance for the Vaccinated

-If I’m vaccinated, why do I need to worry about Delta?
No vaccine offers 100 percent protection. Compared with earlier forms of the virus, Delta is like a viral hurricane; it’s far more infectious and presents a bigger challenge to even a vaccinated immune system.The good news is the current crop of vaccines available in the United States are doing a remarkable job of protecting people from serious illness, hospitalization and death. More than 97 percent of those hospitalized with Covid-19 are unvaccinated. And new data from Singapore shows that even when vaccinated patients are hospitalized with Delta breakthrough infections, they are far less likely to need supplemental oxygen, and they clear the virus faster compared with unvaccinated patients.

– What’s the real risk of a breakthrough infection after vaccination?
Breakthrough infections make headlines, but they remain uncommon. Although the Centers for Disease Control and Prevention stopped tracking all breakthrough cases in May, about half of all states report at least some data on breakthrough events. The Kaiser Family Foundation recently analyzed much of the state-reported data and found that breakthrough cases, hospitalizations and deaths are extremely rare events among those who are fully vaccinated against Covid-19. The rate of breakthrough cases reported among those fully vaccinated is “well below 1 percent in all reporting states, ranging from 0.01 percent in Connecticut to 0.29 percent in Alaska,” according to the Kaiser analysis. But many breakthrough infections are probably never reported because people who are infected don’t have symptoms or have mild symptoms that end before the person even thinks about being tested. Experts say that it’s not a failure of the vaccine that we’re having breakthrough cases. What is clear is that the risk of a breakthrough infection increases the more opportunities you give Delta to challenge the wall of protection conferred by your vaccine. Big crowded events — like a July 4 celebration in Provincetown, Mass., or the packed Lollapalooza concert in Chicago — pose a much greater risk that a vaccinated person will cross paths with an infected person carrying a high viral load.

– When should I wear a mask?
The C.D.C. has a color-coded map of Covid-19 outbreaks in the United States. Blue and yellow zones show relatively low levels of infections, while orange and red zones indicate areas where cases in the past week were above 50 cases per 100,000 people. The agency advises people to wear masks if they live in an orange or red zone — which now accounts for about 80 percent of the counties in the United States.Infection numbers remain relatively low in much of the Northeast and Upper Midwest, while Delta has caused huge spikes in cases in Missouri, Arkansas, Louisiana and Florida. The problem with the map is that case counts are changing rapidly and may surge in your local community before the map has changed colors. Even if you’re certain you’re living in a highly vaccinated community with very low case counts, it makes sense to consider the case counts and vaccination rates in nearby communities as well, because people — and viruses — cross state and county boundaries all the time.Most experts agree that you don’t need to wear a mask outdoors if you’re not in a crowd and have plenty of distance (at least six feet) from people whose vaccination status isn’t known. It’s still risky to attend a packed outdoor concert, but if you do, wear a mask.

– Should I upgrade my mask?You will get the most protection from a high-quality medical mask like an N95 or a KN95, although you want to be sure you have the real thing. If you don’t have a medical mask, you still get strong protection from double masking with a simple surgical mask under a cloth mask. A mask with an exhale valve should never be worn, since it allows plumes of viral particles to escape, and counterfeit masks may have faulty valves that let germs in.You may want to pick your mask based on the setting. A cloth mask may be adequate for a quick trip into an empty convenience store in an area with high vaccination rates. But a higher-quality mask makes sense during air travel or in a crowded grocery store, especially in communities where vaccination rates are low and case counts are high. Masks with straps or ties around the back of the head seal more tightly than masks with ear loops.
Doctors advice that all the mitigation efforts we used before need to be better to hold off the Delta variant, and this includes masks. 

– What’s the risk of hanging out with my vaccinated friends and family?Vaccinated people are at very low risk when they spend time, unmasked, with their vaccinated friends and family members.But some circumstances might require extra precautions. While it’s unusual for a vaccinated person to spread the virus to another vaccinated person, it’s theoretically possible. A vaccinated friend who is going to crowded bars, packed concerts or traveling to a Covid hot spot is a bigger risk than someone who avoids crowds and spends most of their time with vaccinated people.Spending time with smaller groups of vaccinated friends has less risk than attending a big party, even if you believe everyone at the party is vaccinated. If you’re indoors, open the windows to improve ventilation. If someone in the group is at very high risk because of age or because they are immunocompromised, it’s reasonable to ask even vaccinated people to be tested before a visit. A simple rapid home test can even be offered to guests to be sure everyone is Covid-free.

– Can I still dine at restaurants?The answer depends on local conditions, your tolerance for risk and the personal health of those around you. Risk is lowest in communities with high vaccination rates and very low case counts.Parents of unvaccinated children and people with compromised immune systems, who studies show may get less protection from vaccines, may want to order takeout or dine outdoors as an added precaution.

-Is it safe to travel? Should I skip the peanuts and water and keep my mask on?Airplanes are typically well ventilated and not a major source of outbreaks, but taking precautions is still a good idea. The potential for exposure to an infected person may be even higher in the terminal, sitting in airport restaurants and bars, or going through the security line. In airplanes, air is refreshed roughly every two to three minutes — a higher rate than in grocery stores and other indoor spaces. While airlines still require passengers to wear masks, people are allowed to remove them to drink water or eat.To prevent air from circulating to everyone throughout the cabin, airplane ventilation systems keep airflow contained to a few rows. As a result, an infected passenger poses most risk to those sitting in the seats in the immediate area.
Most experts say that they use a high-quality medical mask, like an N95 or KF94, when they fly. If you don’t have one, double masking is advised. For a vaccinated person, the risk of removing a mask briefly to eat or drink during a flight is low, but it’s better to keep it on as much as possible. The C.D.C. says it’s best for unvaccinated people, including children, to avoid flying.

– How safe are buses, subways and trains for vaccinated people?Most buses, trains and subways still require everyone to wear a mask, which lowers risk. While vaccinated people are well protected, the risk of viral exposure increases the longer the ride and the more crowded the train car or bus. For many people, riding public transit is essential for getting to work or school, and wearing a well-fitted medical mask or double mask is recommended. When public transit is optional, the decision about whether to ride should factor in local vaccination rates and whether case counts are rising.
-Can I hug and visit older relatives? What about unvaccinated children?While it’s generally considered safe for vaccinated people to hug and spend time together unmasked, parents of unvaccinated children have more risks to consider, particularly when visiting older relatives. In communities with low case counts and high vaccination rates, it’s generally considered safe for unvaccinated children from a single household to spend time with vaccinated grandparents. But as the Delta variant spreads and children return to school, the risks of close contact also increase for older or immune-compromised people who are more vulnerable to complications from Covid-19, even if they’re vaccinated.When families plan a visit to a high-risk relative, it’s a good idea to minimize other exposures, avoiding restaurant dining or working out at the gym in the week leading up to the visit. Even though the risk of a vaccinated person spreading Covid-19 remains low, vaccinated grandparents should also reduce their personal exposure when they spend time with unvaccinated children.
Rapid home tests are an added precaution when visiting grandparents or an immune-compromised family member. Take a test a few days before the visit as well as the day of the visit.

– How do I know if I have the Delta variant?If you’re diagnosed in the U.S. with Covid-19, the odds are overwhelming that you have the Delta variant. The C.D.C. now estimates that Delta accounts for more than 82 percent of cases in the United States. The Delta variant has become dominant in other countries as well. In late July the World Health Organization said Delta accounted for 75 percent or more of the cases in many countries, including Australia, Bangladesh, Botswana, China, Denmark, India, Indonesia, Israel, Portugal, Russia, Singapore, South Africa and the U.K.
Standard Covid tests won’t tell you if your infection was caused by the Delta variant or another variant of the virus. While health departments may use genomic sequencing to identify levels of different variants in a community, this information typically isn’t shared with individuals. You still need to isolate and seek medical advice if you have low blood oxygen levels, have trouble breathing or have other worrisome symptoms.

Edited and summarized from the NYT original article by Tara Parker-Pope

The W.H.O. seeks moratorium on boosters to help other countries with vaccination

by

By: Rafaela Prifti

Source: WHO Briefing Reports

Tedros Adhanom Ghebreyesus, the World Health Organization’s director general, who spoke during the World Health Assembly in Geneva on Wednesday, called for a moratorium on coronavirus vaccine booster shots until the end of September to help all countries vaccinate at least 10 percent of their populations, appealing to the world’s wealthiest nations to address dramatic disparities in global vaccination rates. Dr. Tedros said that of more than 4 billion vaccine doses that have been administered around the world, more than 80 percent have been used in high- and upper-middle-income countries, which account for less than half of the world’s population. High-income countries have administered almost 100 doses for every 100 people, he said, while low-income countries have administered just 1.5 doses for every 100 people, mainly because of a lack of supply. During the briefing,  he urged for “an urgent reversal, from the majority of vaccines going to high-income countries, to the majority going to low-income countries.”
As the debate over booster shots has heated up, humanitarian groups have pressed the moral and scientific case for doses to be given first to vulnerable people in poorer nations. African countries have administered 5 doses for every 100 people, compared with 88 doses per 100 people in Europe and 85 in North America. As deaths have surged in African nations in recent months, some health workers and elderly or vulnerable people have remained entirely unprotected. The urgency of vaccinating more people globally has only grown as the Delta variant considered to be highly contagious and causing more illness, is now dominant according to data.
Scientists have still not come to a consensus on whether booster shots are necessary. But as worries emerge about continuing pandemic waves and future lockdowns, an increasing number of countries like Germany, Israel and France are preparing to give part of their population booster doses, or have already started. Studies have indicated that the immunity generated by the Pfizer-BioNTech and Moderna vaccines is long-lasting. Researchers are still working to understand recent Israeli data suggesting that the Pfizer-BioNTech vaccine declined in efficacy months after inoculation.
The W.H.O.’s appeal on Wednesday largely put the onus of fixing the world’s vaccine gaps on the world’s wealthiest nations, saying that the leadership of G-20 countries would determine the course of the pandemic. Dr. Tedros asked health ministers of those countries, who are meeting ahead of a planned summit in October, to make “concrete commitments” to reach the organization’s global vaccination targets. Wealthier nations have a clear incentive to fill vaccination gaps in a continuing crisis that has gripped every corner of the world, because the pandemic will not end “unless the whole world gets out of it together,” Dr. Bruce Aylward, a senior W.H.O. adviser, said on Wednesday. “With the huge disparity in vaccination coverage, we are simply not going to achieve that.”

Source: WHO Briefing Reports

How Long Does Immunity from COVID-19 Vaccination Last?

by

by Bob Curley/

Experts say we will likely need COVID-19 booster shots in the future but more research is needed.

A recent report on 100 COVID-19 cases in vaccinated people in Washington raised some public alarm. Experts say that evidence of vaccine breakthrough cases reminds us that, even if you have been vaccinated, you still need to wear a mask, practice social distancing, and wash your hands to prevent spreading COVID-19 to others who have not been vaccinated. 

New research finds that mRNA COVID-19 vaccines provide immunity for at least 6 months.But since COVID-19 is so new, experts aren’t sure if immunity will wane after that. Experts say more research will have to be done to understand if people will need regular booster shots for COVID-19.
The COVID-19 vaccines produced by Pfizer and Moderna are highly effective at preventing COVID-19 cases in real-world conditions, and research suggests they should maintain their effectiveness over time. What remains unclear, however, is exactly how long the vaccines prevent COVID-19, if booster shots may be needed down the road, or if vaccines will need to be tweaked to fight against emerging variants of the virus.
In an April 2 report the Centers for Disease Control and Prevention (CDC) studied almost 4,000 vaccinated healthcare personnel, first responders, and other essential and frontline workers. They found that the messenger RNA (mRNA) vaccines developed by pharmaceutical companies Pfizer-BioNTech and Moderna prevented 80 percent of cases after the first dose and 90 percent after the second dose.
The frontline workers in the study were tested for COVID-19 every week for 13 weeks.
Researchers said the dearth of positive COVID-19 tests in the study group indicates that the vaccines reduce the risk of transmission of SARS-CoV-2 by vaccinated individuals to others.
“Reducing the risk for transmissible infection, which can occur among persons with asymptomatic infection or among persons several days before symptoms onset, is especially important among healthcare personnel, first responders, and other essential and frontline workers given their potential to transmit the virus through frequent close contact with patients and the public,” the report noted.
“There’s more and more evidence showing that… the transmission of the virus after vaccination is likely very low,” Dr. Susan Bailey, an allergist and immunologist and president of the American Medical Association, told Healthline.
Protection lasts for at least 6 months, likely longerSeparately, Pfizer-BioNTech said that the ongoing phase 3 clinical trial of its mRNA vaccine shows that strong immunization persists for at least 6 months among vaccinated individuals.
Researchers found that the vaccine was 100 percent effective against severe disease as defined by the CDC, and 95.3 percent effective against severe COVID-19 as defined by the Food and Drug Administration (FDA). The vaccine was also found to be 100 percent effective against one of the main COVID-19 variants (known as B.1.351) currently circulating widely in South Africa.
A study that included 12,000 vaccinated individuals also found “no serious safety concerns” with the Pfizer-BioNTech vaccine, the companies announced.
“The good news is that in the 6-month status report from Pfizer, immunity stays very strong, and we anticipate that it will continue to stay strong,” said Dr. Bailey.
“These people [in the study] have had the vaccine the longest, and it tells us it lasts at least 6 months,” added Bailey. “But it’s definitely longer than that — it’s not just going to drop off after 6 months. I would have been concerned if efficacy had dropped by a third or half.”
The fact that COVID-19 vaccine effectiveness remained almost unchanged over the span of the study period is an indication that protection will be enduring.
Some vaccines, such as those for measles, mumps, and rubella, generally confer lifetime immunity. Others, such as the flu vaccine, require a new shot every year.
“We don’t know which camp the COVID-19 vaccine will fall into,” Dr. Bailey said. “If we do need a booster shot for COVID-19, we do know that it will be easy to produce” thanks to the new mRNA technology, she added.
Dr. Bailey said that the vaccines now in use appear to be effective against the COVID-19 variants circulating in the United States. But as the coronavirus continues to mutate, variants could emerge that are more resistant.
“My prediction is that a situation in which we would need to have a booster shot in the future is not because the first dose of vaccine faded but because there is a new variant that might emerge,” she said.
Some cases are still expected among vaccinated peopleAs noted in the research, vaccines don’t completely eliminate the risk of developing COVID-19.
A recent report on 100 COVID-19 cases that occurred in vaccinated people in the state of Washington raised some public alarm. But experts said such “breakthrough” cases are expected and represent just a fraction of the more than 1 million Washington residents who have been vaccinated.
“Finding evidence of vaccine breakthrough cases reminds us that, even if you have been vaccinated, you still need to wear a mask, practice socially distancing, and wash your hands to prevent spreading COVID-19 to others who have not been vaccinated,” said Dr. Umair A. Shah, Secretary of Health for the state of Washington.

Healthline

PANDEMIA GLOBALE, PSE NDODHI KATASTROFA NË LOMBARDI?

by

Dr. Adela Sulejmani bashkëthemeluese e Shoqatës së Mjekëve Shqiptarë në Itali, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, pjesëmarrjen si kërkuese shkencore në një studim të zhvilluar në Spitalin e Desios, Lombardi dhe i shpjegon gazetarit të “Diellit” Sokol Paja, arsyet se pse Lombardia në Itali ishte ndër vendet më të goditura në botë nga pandemia globale COVID-19.

NJË STUDIM MBI KATASTROFËN NË LOMBARDI

Në Mars 2020, në kohën kur Italia ishte vendi i dytë më i prekur nga COVID-19 në të gjithë botën, në Spitalin e Desios, Lombardi u realizua një studim që përfshiu 175 pacientë COVID-19 të hospitalizuar. Në atë periudhë, kishte shumë pak të dhëna mbi COVID-19 ndërkohë që rastet rriteshin në mënyrë eksponeciale dhe numri i  personave që humbën jetën ishte në nivele shumë të larta. Rastet e COVID-19 në këtë studim ishin me  së shumti raste të rënda dhe karakterizoheshin nga pacientë të moshuar me më shumë se një sëmundje bashkëshoqëruese. Objektivi i këtij studimi ishte të vlerësonte ndërlidhjen midis gjendjes klinike të pacientëve, të dhënave laboratorike dhe radiografike në momentin e pranimit në Urgjencë, me rrezikun për prognozë të pafavorshme (humbje jete). Subjektet që nuk kërkonin shtrim në spital ose që u  transferuan në spitale të tjera u përjashtuan nga studimi. Pacientët u  ndanë në dy grupe në bazë të gravitetit të sëmundjes: në gjendje jo të rëndë (37  pacientë) dhe të rëndë (138 pacientë). Studimi u aprovua nga Komiteti Etik i Istituto Nazionale Malattie Lazaro Spallanzani, Romë.

KARAKTERISTIKAT DEMOGRAFIKE DHE KLINIKE TË PACIENTËVE

Mosha mesatare e pacientëve në studim ishte 71 vjeç nga të cilët 105 (60%) ishin mbi moshën  65vjeç. Shtatëdhjetë përqind e pacientëve ishin meshkuj dhe 30% femra. Shtatëdhjetë e nëntë përqind e tyre paraqisnin një ose më shumë sëmundje shoqëruese.  Simptomat më të shpeshta të paraqitjes në urgjencë ishin vështirësia në frymëmarrje, ethe dhe kollë. Pothuajse gjysma e  pacientëve nuk kishin temperaturë; duke treguar se kjo shenjë mund të mos jetë tipar i  fazes së hershme të sëmundjes. Nga 175 pacientë, 23% u shtruan në terapi intensive. Gjashtëdhjetë e  dy pacientë humbën jetën  gjatë shtrimit në spital dhe 61 prej tyre ishin në gjendje të rëndë.  Pacientët në grupin e jo të mbijetuarve ishin më të moshuar (80 ndaj 62 vjeç)  dhe kishin më shumë sëmundje bashkëshoqëruese (93% kundrejt 73%) në veçanti,  sëmundje kardiovaskulare dhe diabet. Gjithashtu kishin saturim më të ulët të oksigjenit në gjak (86 ndaj 92 %) dhe PaO2 / FIO2 (206 kundrejt 307). Një përqindje më e lartë e të mbijetuarve, kishin bërë një trajtim me  antibiotikë para mbërritjes në urgjencë (41 kundrejt 19%). Sëmundjet,  siç janë sëmundjet kardiovaskulare dhe  diabeti, ishin të shoqëruara me një rritje 2.8 herë dhe 3.9  të rrezikut për prognozë të pafavorshme, përkatësisht.  Të dhënat nga ky studim konfirmojnë që vdekshmëria ishte rreth 20 herë më e lartë në pacientët mbi moshën 65 vjeç. Inflamacioni kronik si  dhe kapaciteti i ulur për të kompensuar hipoksinë mund të jetë një shpjegim i mundshëm. Rreth 23%  e popullsisë italiane është mbi 65 vjeç dhe COVID-19  paraqet një kërcënim serioz kryesisht për këtë grup moshë. Shumica e pacientëve që ishin në gjendje të rëndë ose që humben jetën vuanin nga sëmundje kardiovaskulare, diabet dhe tumore.

TË DHËNAT LABORATORIKE TË STUDIMIT

Analizat e gjakut treguan leukocitozë (rritja e rruzave të bardha në gjak) në 18% dhe leukopeni (uljae rruzave të bardha në gjak) në 14% të rasteve. Më shumë se gjysma e pacientëve paraqisninlimfocitopeni (ulja e limfociteve) dhe 20% trombocitopeni (ulja e pllakëzave të gjakut). Pacientët qëhumbën jetën kishin nivele të hemoglobinës më të ulta në krahasim me të mbijetuarit. Gjithashtu,leukocitoza dhe limfocitopenia ishin më të shpeshta. Treguesit e keq funksionimit të veshkave (kreatinina dhe urea), të inflamacionit (PCR dhe PCT) dhe treguesit e koagulimit (aPTT, INR dheD-Dimer), ishin më të larta tek pacientët që humbën jetën. Gjithashtu paraqitën nivele të larta të kreatininëkinazës (CK)  dhe troponinës. Pacientët në këtë studim   zakonisht  paraqitnin nivele normale të prokalcitoninës, ndërsa rezultatet e proteinës C-reaktive ishin gjithmonë të larta, duke sugjeruar që këto indekse inflamatore janë të rëndësishme gjatë proçesit të diagnozës diferenciale të një rasti të dyshuar COVID-19. U vu re se kreatinina e lartë (dëmtim akut i veshkave), faktorë të pavarur të rrezikut dhe nivelet e CK ishin të lidhura duke i bërë këto të dhëna thelbësore për identifikimin në kohë të pacientëve me rrezik më të lartë për rezultate negative.

PACIENTËT ME PNEUMONI BILATERALE

Shumica e rasteve COVID-19 nuk zhvillojnë pneumoni. Radiografia mund të jetë normale në rastet me COVID-19, veçanërisht në fazat e hershme të sëmundjes. Përfshirja bilaterale e mushkërive është e zakonshme tek të sëmurët rëndë dhe sidomos në fazat e avancuara të sëmundjes. Në studimin tonë, vetëm shtatë   pacientë nuk paraqitën ndonjë ndryshim në   radiografinë e mushkërive. 64% e pacientëve paraqisnin pneumoni bilaterale, me një prevalencë më të lartë nëgrupin e pacientëve në gjendje të rëndë dhe 21% pneumoni të njëanshme. Ky studim tregoi se humbja e jetës ishte më e lartë në pacientët e moshuar dhe në gjendje të rëndë, me prekje të funksionit të mushkërive dhe që paraqisnin vlerat e kreatininës dhe kreatinëkinazës mbi normë gjatë  pranimit në Urgjencë. Të dhënat e mësipërme mund të kontribuojnë për të identifikuar herët faktorët e rrezikut për një prognozë të pafavorshme, dhe për të zgjedhur menaxhimin më të përshtatshëm për pacientët.

FAKTORËT QË ÇUAN NË KOLAPS SISTEMIN

Sistemi shëndetesor në Itali e gjeti veten të papërgatitur për t’u përballur me pandeminë COVID-19. Lombardia ishte vatra e parë e emergjencës COVID-19 në Itali, dhe e dyta në të gjithë botën, pas Kinës. Për shkak të numrit të limituar të stafit shëndetësor, të shtretërve dhe aparaturave  mjekësore, Lombardia pati vështirësi për të përballuar rritjen eksponenciale të rasteve COVID-19. Shumë spitale organizuan reparte të veçanta për pacientët COVID-19 duke forcuar masat mbrojtëse. I gjithë stafi shëndetësor u përball me sfida dhe sakrifica të mëdha. Shume kolegë u infektuan dhe shumë të tjerë humbën jetën në këtë pandemi. Në Mars, në Itali pati hezitime dhe skepticizëm në lidhje me gravitetin e këtij virusi pavarësisht se shumë komitete shkencore kishin  paralajmëruar për një gjendje të jashtëzakoshme. U desh kohë që të vendosej karantina totale, të bëhej gjurmimi i kontakteve dhe të vendosej detyrimi mbi maskat, ndërkohë që numri i rasteve rritej.

VAKSINAT SHËNOJNË FILLIMIN E FUNDIT TË PANDEMISË

Ka qenë një vit i vështirë për të gjithë me humbje njerëzore, me frikë, izolim dhe në shumë raste pa fuqi për të ndryshuar situatën. Prodhimi dhe miratimi i vaksinave të sigurta dhe efektive ndaj  COVID-19, në dispozicion për njerëzit në të gjithë botën është një arritje vërtet e  jashtëzakonshme,  duke ofruar shpresë se fundi i kësaj pandemie është afër. Vaksinat e  aprovuara kanë kaluar të tre fazat e studimit klinik,  dhe efektet anësore më të shpeshta të raportuara nuk kanë qenë të rënda. Madje edhe reaksionet alergjike, të cilat janë shumë të rralla,  mund të kontrollohen në mënyrë ambulatoriale, siç ndodh me vaksinat e tjera. Italia ka filluar ‘fazën e parë’ të fushatës të vaksinimit, me injeksionet e para në 27 Dhjetor, 2020. Vaksinimi nuk është i detyrueshëm në Itali, por është fortësisht i rekomandueshem dhe ofrohet falas. Kjo faze synon të vaksinojë 5 përqind të popullsisë së përgjithshme dhe synon vaksinimin e  stafit shëndetësor të vijës së parë, azilet dhe personat e moshuar mbi 80 vjeç. Pjesëmarrja shumë e  lartë e stafit shëndetësor në këtë fushatë vaksinimi, është dëshmia më e  vërtetë për të hedhur poshtë të gjitha teoritë konspirative dhe keqinformimet mbi efektet e vaksinave. Personalisht, e  kam bërë dozën e pare të vaksinës në datën 8 janar dhe dozën e dytë në datën 29 janar. Përveç se një dhimbje të moderuar në vendin e injeksionit, që zgjati vetëm një ditë, nuk pata asnjë efekt tjetër anësor dhe asnjë shqetësim. Vaksinimi është një akt i përgjegjësisë qytetare, i  dashurisë për jetën dhe për të tjerët dhe shpresoj që do të jemi të shumtë ne që besojmë te shkenca dhe që  do të vaksinohemi. 

Më 9 Nëntor u largua nga kjo jetë Rachel Koen Cikuli…

by

….ose Pediatrja Ëngjëll, që të paktën postum meriton një nderim shtetëror  /

Nga Elida Buçpapaj-

Më 9 nëntor u nda nga jeta Rashel Cikuli, një nga pediatret më të shquara në Shqipëri, e cila, në disa dekada, me dashuri e ndërgjegje të lartë, e vuri jetën dhe profesionin në shërbimin e fëmijëve.

Familja e Rachel Cikulit ishte edhe mike e familjes sime. Dhe ishte fat i madh që në kohë të vështira të kishe miq të tillë të mrekullueshëm.

Im atë, kur isha e vogël dhe kisha probleme me bajame më kishte çuar shpesh tek teta Rachel për të më vizituar. Kur lindi djali ynë i parë Prizreni, për çdo shqetësim shëndetësor, im atë do ta çonte tek Teta Rachel, edhe pse asaj kohe kishte dalë në pension. Gjithmonë e papërtuar, gjithmonë si Ëngjëll Mbrojtës për fëmijët shqiptarë.

Në karrierën e saj si mjeke Rachel Cikuli ka kaluar me mijra e mijë pacientë të vegjël, ndaj të cilëve tregonte përkushtim e dashuri të jashtëzakonshme.

Rachel Cikuli lindi ne 6 Mars 1926 ne Plovdiv te Bullgarisë. Ajo ishte me prejardhje hebreje. Aty mbaron Kolegjin Francez dhe vazhdon studimet e larta për Mjekësi si studente e shkelqyer. Ne Fakultet u njoh me Zisa Cikulin, studentin shqiptar që studionte dhe ai në të njëjtin kurs për Mjekësi. Fati i bashkoi, ata u dashuruan, patën të njëjtat ideale, që te jepnin sa më shumë në fushën e mjekësisë.

Pas studimeve, Zisa dhe Rachel erdhën në Shqipëri. Rachel ishte një vajzë e re që vinte në nga një vend tjetër, nga Bullgaria. Në Shqipëri e kishte sjellë dashuria dhe ajo e deshi fort Shqipërinë sepse aty krijoi familjen dhe bashkë me bashkëshortin e saj ndërtoi jetën.

Në gusht të vitit 1950, Zisa bashke me Rashel filluan punën në qytetin e Korçës. Rashel nuk e pati të lehtë në fillim. Ajo ishte mësuar ndryshe. Vinte nga një familje e ngritur intelektualësh, por nuk u ankua kurrë.

Në Korçë punoi në Sanatorium, në Shërbimin e Pneumo-Fizioatrisë për gati 3 vjet. Shumë shpejt fitoi zemrën e pacientëve që i trajtonte me aq kujdes e dashuri. Ra në sy për korrektësi, saktësi dhe punë të palodhur.

Viti 1953 ishte i rëndësishëm për çiftin Cikuli. Ata transferohen në Tiranë ku Rashel ngarkohet me një detyrë në Ministrinë e Shëndetësisë, në sektorin Nëna dhe Fëmija.

Ishin vite të vështira, duhej përpjekje e palodhur për organizim në shëndetësi. Ajo iu përvesh punës me mish e me shpirt dhe ia doli.

Rashel dallohej për inteligjencë, për thjeshtësi, këmbëngulje, të qenit e drejtpërdrejtë: çfarë kishte ta thoshte hapur dhe si e tillë fitoi zemrat e shumë nënave. Shumë kurajoze, e papërtuar dhe, me gjithë ngarkesat e mëdha, kishte kohe të merrej dhe me studime. Po të ecje me të rrugëve të Tiranës, dëgjoje gjithnjë dikë që ndalonte t’i thoshte: Doktoreshë, më ke shpëtuar fëmijën, nuk ta harroj kurrë! Këto fjalë ajo i dëgjonte shpesh dhe, me modestinë e saj, vazhdonte punën e pediatres me përkushtim. Kurrë nuk u tremb nga vështirësitë, punonte edhe në terren, i njihte shumë mirë fshatrat e Tiranës, hallet e njerëzve dhe mundohej, me sa kishte mundësi, që t’i zgjidhte ato.

U dallua dhe si drejtuese institucionesh ne Spitalin pediatrik si dhe Polikliniken e Lagjes 9.

Megjithese shume e zene me punet e klinikës, ajo mundohej te plotesonte dhe deshirat e 3 femijve te saj Maksimit, Emës dhe Suzit. Kur kthehej pas nje nate roje, femijet i luteshin te shplodhej, ata e kuptonin rraskapitjen e saj, por Rashel ishte shume e dhene edhe pas familjes. Ajo jetoi si nje bashkeshorte, nje nene, nje gjyshe dhe stergjyshe e lumtur qe ne jete gezoi tre femije, tre niper, dy mbesa dhe 6 sterniper e stërmbesa te cileve u fali veç miresi e dashuri.

Edhe pas daljes ne pension, nuk rreshti duke ndihmuar banoret e qytetit të Tiranës. Sa here kishin nevoje ata e dinin se Rashel nuk refuzonte kurre dhe se dera e saj ish e hapur gjithnje per te vizituar femijet.

Rashel meriton te merret si shembull per te gjithe brezat e rinj, ajo ishte një grua e gjithanshme, lexonte letërsi, ndiqte te rejat e shkences, kishte një kulturë të gjërë, por mbi të gjitha ishte njeri që i kushtoi jetën profesionit.

Per meritat e saj te veçanta ajo do te kujtohet nga shume e shume njerez te thjeshte qe i ka dashur e ndihmuar aq shumë.

Rachel Cikuli meritonte që të nderohej nga shteti shqiptar, nga Shqipëria që ajo e zgjodhi për të jetuar dhe e deshi shumë sepse në Shqipëri i rriti fëmijët, nipat, mbesat dhe stërnipat e stërmbesat. Kishin mundësi të jetonin në SHBA, Bullgari apo Izrael, por Rachel Coen Zikuli bashkë me familjen zgjodhën Shqipërinë si vendin e zemrës, megjithë sistemin dhe vështirësitë.

Rachel Cikuli u la trashëgim familjes një librin me kujtimet e saj të titulluar “Një histori e pambaruar”, që do të thotë se historinë e treguar prej saj do ta vazhdojnë ta tregojnë trashëgimtarët e familjes Cikuli-Coen brez pas brezi…

Në faqet e këtij libri unë lexoj me sy të përlotur medikamentin e lumturisë të kësaj familje të mrekullueshme: “Jeta jonë ka kaluar relativisht e qetë, jo se nuk kemi patur edhe divergjenca, por kemi zbatuar parimet që kishim caktuar përpara se të merrnim vendimin të bashkohemi: se jeta jonë do të bazohej në sinqeritetin, besnikërinë dhe dashurinë për punën dhe familjen. Mendoj se këto parime nuk i kemi shkelur dhe mosmarrëveshjet i kemi zgjidhur me tolerancë në biseda të qeta, pavarësisht nga dallimet në kombësinë, fenë dhe zakonet e ndryshme. Këto parime na kanë udhëhequr sidomos në kohën e monizmit, kur shumë familje, në veçanti ato me martesë të përzierë nuk i rezistuan situatës dhe u ndanë.”

Mjekët Zisa dhe Rachel Cikuli janë prindërit e Maks Cikulit, personalitet i shquar i mjekësisë shqiptare që u nda papritur nga jeta, pikëllim që e përjetoi shumë thellë Rachel Cikuli.

Rachel Cikuli u largua nga Bullgaria në moshën 24 vjeç dhe në Shqipëri jetoi plot 70 vjet. Shqipërisë i fali gjithçka, jetën, ëndërrat, energjitë, këtu ndërtoi jetën, këtu vuajti, këtu u lumturua duke parë sukseset e fëmijëve, pastaj lindjen e nipave, mbesave deri të sternipave e stërmbesave.

Në librin e saj të kujtimeve lexoj: “Jam hebreje, bijë e shtegtarëve të mjerë të përndjekur nëpër botë. Kam lindur në Bullgari, ku jam rritur dhe ku kam studjuar, kur paraardhësit e mi kanë jetuar shekuj me rradhë. Erdha në Shqipëri, e martuar me Zisa Cikulin nga Korça. Mësova gjuhën dhe traditat, të cilat i përvetësova. Në Shqipëri punova si mjeke për më shumë se 30 vjet. Me Zisën patëm tre fëmijë, që punojnë e jetojnë në vendin e tyre.”…Dhe më tutje Rechel vijon: “Në “Kujtimet” jam munduar të përshkruaj shkurt ambientin që më ka rrethuar, zhvillimet politiko-shoqërore në etapat e ndryshme të jetës sime. Si konkluzion, dua të shpreh mendimin se nuk janë njerëzit e thjeshtë fajtorë për ndjenjën dhe vuajtjen time si “e Huaj”, përkundrazi janë pikërisht ata që e kanë lehtësuar me sjelljen dhe respektin e tyre këtë peshë diskriminuese që ka rënë mbi shpatullat e mia, njëlloj si mbi shumë njerëz të tjerë. Për vete jam shumë e qartë se fajin kryesor e mban rendi politiko-shoqëror si dhe njerëzit që kanë drejtuar vendet ku kam jetuar….” Dhe në rreshtat përmbyllës shkruan: “Mund të dukem shumë optimiste, por uroj dhe shpresoj që në të ardhmen do të vijë dita kur asnjë njeri nuk do ta ndjejë veten “të Huaj”, por kudo që do të zgjedhë të jetojë, do të ndihet si “Qytetar i Botës së lirë dhe të Qytetëruar”. Kjo është zgjidhja e një padrejtësie universale që Albert Camus e ka shtjelluar në mënyrën më të jashtëzakonshme dhe të përkryer tek vepra “I huaji”. Ky është amaneti i Rachel Coen Cikuli, i kësaj mjekeje dhe vajze hebreje që ra në dashuri me një mjek djalosh nga Korça dhe vendosi ta ndërtojë jetën dhe në Shqipëri dhe të jetojë deri sa dha frymën e fundit. Rachel Coen Cikuli e kishte gjetur se mjeti më i mirë për t’i shëruar plagët e veta dhe për të shëruar plagët e të tjerëve ishte dashuria, prandaj ajo si mjeke dhe si njeri dha dashuri pafund dhe dashuria iu kthye e shumëfishuar me dashuri nga pacientët e vegjël si dhe nga prindërit dhe të gjithë ata që e njohën.

A meriton Rachel Coen Cikuli të nderohet nga shteti shqiptar për punën, përkushtimin dhe gjithçka që i dha Shqipërisë dhe shqiptarëve?
Patjetër që po!
Të paktën, postum!

Mjekët dhe bashkëshortët Zisa dhe Rachel Cikuli

Kur ishin mjekë të rinj Rachel dhe Zisa Cikuli

Rachel Coen Zikuli

Këtu janë çifti Cikuli me mikun e tyre, tim atë, poetin Vehbi Skënderi. Miqësia e tyre e pastër nisi prej rinisë të herëshme deri në fundin e jetës.