(Me rastin 16 nëntorit 1990, ditës së rihapjes të kësaj Xhamie)

NGA NDUE BACAJ

Që nga viti 1773 në historinë e besmit të Shkodres ka zënë një vend të rendesishem objekti i kultit Islam , “Xhamia e Plumbit”. Kjo Xhami ishte ndertuar në lagjen e vjeter “Qafe “ , sot “Tabake”, në breg të lumit Drin afër Kalasë…Historia e ndertimit të kesaj Xhamie i perket periudhes më të sukseshme të Pashallekut të Shkodres e më gjërë kur drejtohej nga Dinastia famemadhe shqiptare e Bushatelinjëve , që me luftë e perpjekje kishte fituar autonomin substanciale nga perandoria Osmane , duke marrë trajtat e një shteti të pavarur me shumë kufijë Etnik – Arbënor e njohur edhe nderkombetarisht…Perfaqësuesi më sinjifikativ i kësaj dinasti ka qënë Karamahmud Pasha i cili me dy prill të vitit 1786 (nga Potgorica) kishte shpallur Konfederaten Ilirike me pjesmarrjen e 500 delegatëve shqiptarë , të besimit katolik e musliman , të cilet ishin betuar me dorë në bibel e me dorë në kuran..

HISTORI NDËRTIMI E VLERSIMI

Studiuesi shkodrane Hamdi Bushati shkruan se Xhamia e Plumbit është monumenti historik ma i bukur ndër të gjitha objektet e tjera të lagjes “Tabake”, është ndertesa madhështore e artistike në stilin turko-arab , që ka terheq interesimin e vazhdueshem të vizitoreve…Xhamia e Plumbit është veper e Mehmet Pashë Plakut … Pllaka e gdhendur mbi porten e xhamisë është një dokument i padiskutueshem që shkruan se kjo xhami është një veper e ndertuar në vitin 1187 Hixhri , që me kalendarin e sotem Gregorian korespondon me vitin 1773 …1.Të dhënat e kronikaneve të kohes tregojnë se Mehmet Pashe Plaku xhaminë e ndertoi me gurë të gdhendur e të sjellur prej popullit me sistemin zinxhir (dorë më dorë) prej Gurit të Zi e deri në vendin e ndertimit…Mustafa Pasha jo vetem investoi , por edhe mori pjesë direkt në ndertimin e Xhamisë Plumbit , ku per ketë tregojnë edhe një “anektodë” e cila thotë se : “Kur një fshatare donte me i paraqitë Pashës një ankesë personale ,dhe e kishte marrë vesh se ai ndodhej në mes puntoreve , por nuk e dallonte , sepse ai ishte i veshur thjeshtë… Rastisi që personi ta pyeste (vet Pashën) se ku gjindej Pasha dhe mori pergjigjen që të priste pak. Pas perfundimit të punes , Pasha u vesh zyrtarisht dhe i doli perpara hallexhiut , që mbeti i prekur nga thjeshtësia e tij..” 2. Studiuesi tjeter shkodran Smajl Bala “tregon” se Xhamia ishte e ndarë në dy pjese: pjesa e jashtme ,që ishte pjeserisht e pa mbuluar, dhe salla e faljes e mbuluar me një Kube të madhe… afersisht 15 metra të lartë , aq sa është edhe lartesia e xhamisë…Në pjesen e jashtme (pjesa e hyrjes në xhami ) , faleshin besimtaret që vinin me vonesë dhe kishte këto përmasa : gjatësi 15 metra dhe gjerësia 13 metra. Kjo sallë kishte katër dyer…katër dritare në ball të hyrjes , katër në anësoren majtas dhe tre dritare në anesoren djathtas. Të gjitha dritaret ishin me grila hekuri e të stilizuara.. Kishte edhe dy dritare nga një anësore , që janë të salles së faljes. Harqet dhe bordurat anësore të dritareve që gjinden në pjesen e hyrjes të xhamisë janë të zbukuruara me dekoracione “bimore” (Imitime në forma të bimve dhe luleve, N.B.). Pjesa e Brendeshme ( salla e faljes)..është në formë katerore 10 X 10 metra. Ajo ka derën e hyrjes dhe një paradhomë të hapur nga salla .., ose vendi ku rrinte Imami në xhami… Në fasadë ka pesë dritare të vogla , ku njera është më e lartë , gjithashtu salla ka tetë dritare poshtë dhe kater lartë. Kubeja është tetëkëndëshe ,ku secili kend ka nga një dritare te vogel… Ka pasur edhe çardakun prej dërrase… parmakë dekorativ… shkallë dërrase per tu ngjitur në çardak dhe që komunikonte me deren për t’u ngjitur në minare. Në mes të Kubes që mbulonte sallen e faljes kishte të varur në vargj (zinxhirë) hekuri një shandan me kandila qelqi , që fillimisht funksiononin me vaj ulliri , me vonë me vaj guri e llampa elektrike… Dyshemja ka qenë e shtruar me çimento dhe me matriale izoluese nga lageshtira. Përsipër ishte e shtruar me qilima. Ka pasur edhe rafte per vendosjen e këpucëve…3. Por më interesantja ka qenë se Salla e faljes ka pasur edhe kanalin e zërit që deportonte nepermjet mureve në të gjitha ambientet e Xhamisë… Minarja është ndertuar me gurë të gedhendur të lidhur me hekur dhe pikur me plumb.

XHAMIA NË FOKUSIN E STUDIUESVE TË HUAJ

Ky objekt kulti me vlera të medha besimi ka terhequr vemendjen e studiuesit dhe ish konsullit francez në Shkodër, Hekard (Hecquard) i cili shkruan se vetem njëra nga Xhamit të terheq më shumë vemendjen , Xhamia e Plumbit e ndertuar nga Pasha Bushatli i Shkodrës. Kjo xhami kupolat e saj i ka të mbuluara me plumbë dhe të mbeshtetura mbi kolona graniti , me kapitele të uredherit Korintas… Në të njejten kohë (me xhaminë ) Pasha ndertoi uren e Kirit…Ura ka qënë e ndërtuar (mbi lumin Kir) në vitin 1768 jo shumë largë vendit ku ujrat e tij derdhen në Bunë . Ajo urë sherbente per të lidhur qytetin me fshatin e madh Bahçallek . Konstrukti i fortë i kesaj ure , harqet e larta e të guximeshme , si dhe gjigantizmi i saj paraqesin një pamje që gjithsesi të imponohet…4.

Është interesant se sipas Hekardit Ura dhe Xhamia janë ndertuar në vitin 1768 , pra pesë vite më heret se shkrimi i gjetur në pllaken e derës së xhamisë. Per ketë ne mendojmë se viti 1768 eshte koha e fillimit të projektimit e ndertimit të xhamisë, ndersa viti 1773 është viti i inagurimit të ndertimit të plotë. Studiuesi dhe albanologu i njohur i shekullit XIX-të Johan Georg Hahn pershkruan me nota brilante natyren dhe xhamin e plumbit ,ku ndër të tjera citoj: ”Nga Juglindja syri të sheh fushen e Drinit dhe vargjet e bukura të maleve që si në panoramë vijnë njeri pas tjetrit.. Perpara shkon rruga e gjatë e lagjes së Tabakeve, në mes kodrave dhe Kirit ,i cili në perendim të kodrës së Kalasë bashkohet me Drinin. Mbi lumin Kir është e ndertuar një Urë Guri …me të cilen lidhen me lagjen e Bahçallekut… Lagja e Tabakeve ka një xhami të bukur të mbuluar me pllaka plumbi..5. Një studiues i njohur italian (Ermanno Armao) duke shkruar per disa vepra ndertimi me vlera (si Ura e tjer) në Shkoder do të “thoshte” ; Vëreni harten tonë dhe shihni se që në atë kohë (shekulli XVII), ishin Dy Ura, ndoshta prej druri ; njera mbi Bunë më poshtë se ajo e sotmja prej hekuri , dhe tjetra mbi lumin Kir , e zevendesuar njeqindë vjet më vonë me një urë guri, kur u ndertua edhe Xhamia e Plumbit në vitin 1773… Ura e gurit mbi Kir është rrezuar nga ujerat e rrembyeshem të Drinit në vitin 1880 , kjo urë gjindej në mes Xhamisë Plumbit dhe ures së sotme të Bahçallekut ..6. Vlen të kujtohet se Ura e ndertuar nga Mehmet Pash Plaku (Bushatliu) kundrejt lagjes “Ajasem” ose “Tabake” kishte lidhje me rrugën tregtare Shkoder-Lezhë të shekullit XVIII…

“FATI” I NDËRTUESIT TË XHAMISË

Ndertuesi dhe themeluesi i Xhamisë së Plumbit Mehmet Pasha ka pasur varrin (dhe tyrben..) ngjitur me xhamin në anën e djathtë të murit , në skuten për nën minare , në pjesen e qarkueme me hekura të trashë dhe që ishte e mbuluar me pullaz , siç e vertetojnë fotografit e vjetra. Si rezultat i permbytjeve të vazhdueshme , lymi i lumit ka arritur deri në dritare ,duke mbuluar edhe varrin e Pashes , per të cilin flitet se është vet i dytë..7, ku një studiues shkodran shkruan se varri i dytë ketu sipas gojdhenave ka qenë i Ibrahim Pashes. Ndersa në hyrje të oborrit të Xhamisë ka qenë një ndertese e vogel ku brenda saj ka pasur një saraxhë uji.8.

XHAMIA NË MES DEKADAVE E SHEKUJVE

Xhamia si çdo objekt tjeter i ndertuar nga dora e njeriut është ndeshur ndër dekada me pasojat e shekujve dhe shekullareve.. Ndaj per t’i perballuar këto pasoja ka pasur nevojë disa herë të riparohet , gjë që konfirmohet per herë të parë në vitin 1863. Në vitet e pushtimit Austro-Hungarez (1916-1918) xhamisë fatkeqesisht iu dëmtua shtresa e plumbit (duke iu grabitur). Në vitin 1920 ky dëm u riparua. Në vitet 1930 ranë disa gurë të minares, ndersa në revisten “ Zani i Naltë” të vitit 1938 jepet alarmi se Xhamia e Plumbit ndodhet në shkaterrim e siper prej vershimeve të lumit Drin per çdo vit , sa të thuash se krejt xhamia brenda është mbushur me lym (dhe), si dhe minarja e kësaj xhamie mbas pak kohet rrezikohet per të rënë… Xhamia e Plumbit në vitin 1930 e kishte pushuar aktivitetin fetarë..9. Me gjithë rrokopujat historike , xhamia e plumbit me ndihmen e besimtareve kishte mbijetuar dhe fituar statusin “ monument kulture “. Në vitin e zi atesit 1967 Xhaminë e Plumbit e goditen dy fatkeqësi , së pari një rrufe që i këputi pergjysëm minaren e bukur të ndertuar me gurë të latuar, që dukej madheshtore prej së largu, 10, dhe së dyti “lufta” kundër besimeve që shpalli shteti komunist. Në fakt Xhamia e Plumbit nuk u shkaterrua me kulm e themel , si shumë objekte kulti të besimeve muslimane e kristiane , por u la thuajse në harresë… Si për çdo veper që është ndertuar në emer të Zotit edhe per Xhamin e Plumbit me16 nentor të vitit 1990 vjen dita e rilindjes saj . Hafiz Sabri Koçi në një miting madheshtore (ku muaren pjesë besimtare musliman e kristian) ,”deklaron” rihapjen e e ketij tempulli të Zotit. Që nga ajo ditë kjo xhami me ndihmen e Krijuesit të gjithësisë dhe vullnetin e besimtareve iu kthye normalitetit , por ky normalitet sot (shpesh) rrezikohet nga vershimet e ujrave të Drinit , që shpesh pa meshirë kerkojnë t’a perpijnë …

Foto e “mitingut”me rastin e rihapjes së xhamisë së plumbit, 16 nëntor 1990

R E F E R E N C A T :

1. Hamdi Bushati ,Shkodra dhe Motet .I. fq.56.

2. Hamdi Bushati ,po aty fq.58.

3.Smajl Bala ,Institucionet Islame dhe Hoxhallaret e Shkodres,fq.128-131.

4.Hyacinthe Hecquard ,Historia dhe pershkrimi i Shqiperise se Eperme ,ose i Gegerise ,fq.42-43.

5.Johan Georg Hahn ,Studime Shqiptare ,fq.136.

6.Ermanno Armao ,Vende , kisha , lumenj , male e toponime te ndryshme te nje harte te lashte te Shqiperise Veriore, fq.116.

7.Hamdi Bushati ,po aty ,fq.57.

8.Smajl Bala , po aty, fq.128-131.

9.Smajl Bala , po aty, fq.128-131.

10.Hamdi Bushati , po aty ,fq.57-59..

Like

Comment

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, priti në takim z.Ariane Bauer, drejtoren rajonale për Evropë dhe Azi Qendrore të Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq (ICRC).

Kryeministri Kurti ritheksoi se Qeveria e Republikës së Kosovës i jep prioritet çështjes së personave të zhdukur me dhunë gjatë luftës në Kosovë, në respekt të së drejtës së familjarëve për të ditur të vërtetën për më të dashurit e tyre.

U tha se mungesa e informacioneve të besueshme nga Serbia për fatin dhe vendndodhjen e personave të zhdukur me forcë, si dhe mosbashkëpunimi i Serbisë, përbëjnë pengesa të mëdha në ndriçimin e fatit të personave të zhdukur.

Kryeministri Kurti veçoi rëndësinë e hapjes së arkivave shtetërore të Serbisë, pasi zhdukjet me forcë gjatë luftës ishin krime të kryera nga shteti serb.

Në takimin e përbashkët me Kryesuesin e Komisionit Qeveritar për Personat e Zhdukur, Andin Hoti, u vlerësua angazhimi i përbashkët dhe mbështetja e vazhdueshme nga Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq. U bisedua edhe për mundësitë për të forcuar më tej bashkëpunimin me qëllimin e përbashkët për ndriçimin e fatit dhe vendndodhjes së personave të zhdukur me forcë gjatë luftës në Kosovë.

Mevludi Sherifit, një ftesë për miqtë në ditëlindjen e Profetit.

Zëri i Amerikës/

Rudina Dervishi, gazetarja dhe drejtuesja e njohur prej shumë vitesh e emisionit televiziv “Ditari” të Zërit të Amerikës, u nda nga jeta të martën, më 12 shtator, në moshën 53-vjeçare, pas një beteje dy vjeçare me kancerin e gjirit.

Ikja e saj e parakohshme, është një humbje e madhe për familjen dhe për kolegët e saj të Shërbimit Shqip të Zërit të Amerikës.

Për më shumë se 25 vjet, Rudina dha një kontribut të çmuar me profesionalizmin e saj si një gazetare e apasionuar, duke mbuluar tema të shumëllojshme nga ekonomia, politika, të drejtat e njeriut dhe të gruas, e deri tek arti.

Ne, kolegët e saj të Zërit të Amerikës, do ta mbajmë mend Rudinën për mprehtësinë, dinamikën, humorin dhe përkushtimin e saj.

Ajo la pas bashkëshortin, tre djemtë dhe nënën.

Zef Pergega/

Dacibau kineze: 100 shkolla 100 nallane…

… Antikrishti hidhte errësirën mbi shpirtin e shqiptarëve neper hale!

Synimet e para të rojeve të Kuqe përfshinin tempuj budiste, kisha dhe xhami, të cilat u rrafshuan në tokë ose u shndërruan në përdorime të tjera. Tekste të shenjta, si dhe shkrime konfuciane, u dogjën, bashkë me statujat fetare dhe vepra arti të tjera. Midis 1966 dhe 1976, të rinjtë e Kinës u ngritën në një përpjekje për të spastruar kombin e “Katër Oldave”: zakonet e vjetra, kulturën e vjetër, zakonet e prapanike dhe idetë e nje bore qe pengon. Në gusht të vitit 1966, Mao Zedong bëri thirrje për fillimin e një Revolucioni Kulturor në Plenumin e K.Q. komunist, kinez Ai kërkoi krijimin e trupave të “Rojeve të Kuqe ” për të ndëshkuar zyrtarët e partisë dhe çdo person tjetër që tregoi tendenca borgjeze.

Çdo objekt i lidhur me të kaluarën para-revolucionare të Kinës ishte i detyruar të shkatërrohej.

Pothuajse 1, 800 njerëz u vranë vetëm në Pekin në gusht dhe shtator të vitit 1966.Të gjitha llojet e antikave dhe objekteve u morën nga muzetë dhe shtëpitë private. Ata u shkatërruan si simbole të “të menduarit të vjetër”. Tekstet e pavlefshme historike dhe fetare gjithashtu u dogjën në hi. Kuadro të rinj nga qyteti u dërguan për të jetuar në fermë dhe për të mësuar nga fshatarët.

Me keto e forma te tjera te dhunes gjakatare mendonte se do te mbante pushtetin nga lakmia e kundershtareve.

Pra njeriu i ri me uniforme ushtarake dhe I shperlare nga truri erdhi ne jete…me mesime e parime ideologjike. Vajzat me kombonishe me pushke e kazem ne dore e yllin e kuq ne balle…

Mberriti ne Shqiperi me njehere rrethi i se keqes aziatike. Enveri mori ne dore armen e diktatures dhe e plazmoi revulucionin kinez ne cdo fryme te qelbur te jetes. E tha fjalen qe perloti njerezit: “Sikur te isha njezet vjec do te shkoja me plot deshire ne fshatin socialist”, por njehere nuk e pa fshatin qe hante buke e sheqer e punonin nga mengjesi ne koperative ne are ne pike te dillit e te shiut. Revulucioni kinez i adaptur vershoj si nje lum gjaku ne burgje e kampe perqendrimi. Mbyllja e kisha, xhamiave e teqeve, vrasja dhe persekutimi I 160 priftave dhe mugeshave katolike, 28 lider muslima dhe shtate ortodoks

Çmenduria e regjimit komunist, shkatërroi 2172 faltore prejt të cilave: 740 xhami, 609 kisha ortodokse, 158 kisha katolike e 530 teqe.

Besimi shekullor i shqiptarëve në fenë e tyre brez pas brezi ishte goditur ashpër. Të gjithë duhet të besonin vetëm tek çmenduria e një grupi njerëzish që propogandonin “revolucionin kulturor”, i cili në thelb kishte shkatërrimin e vlerave individuale dhe mendimit të lirë, e zëvendësimin e tij me injorancën dhe devotshmërinë tek partia e vetme, që me çdo kosto duhet të qëndronte në pushtet.

Goditja ndaj tempujve ishte goditje ndaj shpresave të atyre shqiptarëve, që mendonin se kjo epokë e errët e historisë do të përfundonte një ditë. Këta gurë u dergjën mbi themelet e lashta, bashkë me shpirtin e shqiptarëve për dhjetëra vjet e ndërsa koha kalon e ëndrra për të qenë të lirë sërish u rizgjua, duket se ata do të vazhdojnë të dergjen këtu…

Kmeret e kuq ne fakt luften dhe revolucionin kulturor e drejtoun kudra katolikeve dhe institucione fetare. Vetem nje dite ne Shkoder u dogjen 40 mije libra, aty ku ishte dhe deshmonte zemra e historise dhe cultures shqiptare.

Baballaret e kmereve vdiqen po bijte u kthyen me me egersi ndaj popullit. Per ti hedhur hi sy shpreses hodhen ne Shqiperi diktaturen Sorosiane me e keqe dhe mashtruese se Mao Ce Duni, Enveri, Stalini, lindi fara e Edit sa erdh u zgjat si bolle e trashe ne fyt te shqiptarir. Shaterroi arsimin dhe kulturen. Ngriti harem ne zyra dhe media, duke promovuar njeri-tjetrin me shkerdhatacionin me te madh. Betonizoj Shqiperine dhe shembi tempullin e kulutres Teatrin Kombetar. Dogji cdo vlere te trasheguar edhe ne menyre te fshete krijuar nga shkollat europiane. Nxori nga harta e investimeve Veriun, duke ushqyer tek ata vella vrasjen. Per nje vije uji u vrane 8.500 vete dhe u larguan nga Shqiperia 1.5 milion njerez.

Sorosi ndertoj ne Shqiperi shoqerine e shaleve te hapura, ku mbodhi te gjitha mbeturinat e sistemit komunist si fosile te ndyta i leu me boje amerike dhe i derdhi si thite neper administrate dhe ne media. Mediat jane shume, more shume me perdreq se “Zeri i Popullit”, sa nevojtorja e saj i ka kapilaret ne cdo television, sa jashte njerezve u vjen turp ta quajne veten shqipetare. Shikoni mediat shqiptare kane peshkuar vetem dy vete ne Amerike nga 1 milion e 200 mije shqiptare, ku cdo vite diplomohen 20 mije student neper universitetet amerikane, ndersa keta televizione preferojne keto dy fosile injorante, pa formim e pa bonsens. Keta media propogandojne perseri shkrimtaret e realizmit socialit qe ia bene gropen letersise kombetare. Qindra shkrimtare e poete jashte te shkolluar ne shkolla presticioze nuk perfshihen ne shkolla as ne emisione televizive. Kam pa qe tallin Fishten si Agron Llaka dhe Mamaq-qiu.

Nxenesit nuk e njohin Martin Camaj, Ernest Koliqin, Nexhat Peshkepine, Selahedin Velaj, Abatin e Mirdites, Nelo Drizarin, Koste Cekrezin, Van Kristo, Vasil Pani, Zef Nekaj e Mehill Markun, te gjithe keta profesore ne universitetet Amerikane, nuk e njohin as ia kan idene per Zef Oroshin, perkthyesin e Bibles, Xhevat Kallajxhi, Athanas Gegen, Nexhmije Zajmin, George Tames, Bilal Xhaferrin, Zef Palin, te gjithe me libra e botime famoze….por njerezia rrin ne bythe te realizmit socialit, stimuluar nga shoqeia e shaleve te hapura te Sorosit…vajzat shqiptare jane te bukura pjalme dashnie, …por turp me e shit virgjerine me keta mounstra te botes antinjeri globale…me 100 sandale e shiringa droge. Keta ne Shqipni e Kosove nuk e njohin Lazer Sheldine , Prenk Ndrevashen, Prenk Gruden…jo more cfare jane hedh te zgrapin cdo gje.

Me keto koka komuniteti shqiptar ne Amerike ka nderuar letersine dhe kulturen boterore…por keto kane vdekur me gjithe veprat e tyre qe nuk kane hyre ne Shqiperi sepse cdo qelize kontrollon revulucioni Sorosian…!

Njerez mbani syte nga shalet e hapura se aty do ta keni prindin e dyte dhe Europen!. Marrja ju qofte se mohuat stergysherit tuaj!