• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

DITA E PARË E VERËS (VERZA) NË SHARR, NJË FESTË PAGANE E RITIT TË MOTMOTIT

March 14, 2023 by s p

Valent Qafleshi – historian/

Mbetjet e paganizmit në ndërgjegjen e sharrianëve në jetën e përditshme të banorëve, në aktivitet prodhuese, në krijimtarinë artistike (prozë, poezi, vallëzime, zbukurimore), në argëtime, në mjekësinë popullore, në ritet e bujqësisë e të blegtorisë, në kalendarin tradicional (në festat e ditët në shenjta), në doke e besime, etj. kështu, edhe popullata e Sharrit, si gjithë popujt e tjerë të botës, në kohën e antikitetit kanë besuar në fenomenet e natyrës si në: diell, hënë, rrufë, ylber, etj.

Hyrje

Për Opojën si njëra nga krahinat malore periferike të Kosovës është shkruar fare pak. Edhe ato pak shkrime janë parciale dhe prekin sipërfaqësisht ndonjërin nga elementët e kompleksit natyror, historik, demografik dhe etnokulturor. Për këtë regjion më tepër kanë shkruar autorë të huaj, një pjesë e të cilëve qëllimisht janë munduar t’i shtrembërojnë argumentet shkencore vetëm për t’i ngopur qëllimet politike të regjimeve aktuale hegjemoniste serbe.

Për Opojën kanë shkruar: Jastrebov, Cvijiq, Llutovac, ku një pjesë e shkrimeve të tyre është vu në shërbim të politikës hegjemoniste e gjenocidale për shqiptarët në përgjithësi. Akademia e Shkencave dhe Arteve e Serbisë, në vitin 1994, nga një grup autorësh, publikon monografi në “Gora, Opoja dhe Srecka” (GOS), ku bëhen përpjekje që Opoja të paraqitet si hapësirë serbe dhe me popullsi “arnautashe” (popullsi serbe të shqiptarizuar) me qëllim të lidhjes së kontinuitet etnogjeografik me Sreckën dhe me Gorën dhe për të ruajtur zonën tampon, e cila do të depërtonte thellë në kufirin shqiptaro-shqiptar. Prej shkencëtarëve shqiptarë, për Opojën ka shkruar Selami Pulaha, dr. Hajriz Meleqi, mr. Muharrem Qafleshi, ndërsa për të folmen e Opojës edhe Naser Pajaziti.

Për këtë punim seminari kamë shfrytëzuar burimet dhe publikimet që sadopak kanë pasur shënime të drejtpërdrejta apo të tërthorta për këtë krahinë. Në veçanti më kanë ndihmuar burimet e pa publikuara. Si vendas i Opojës, nuk e kamë pasur vështirë të hulumtoj në terren, të kontaktoj me të moshuarit, e sidomos me ata të fshatit tim Bellobrad. Anketimi ka qenë mundësia e vetme që sadopak të mbulojë boshllëkun për një pjesë të etnografisë së pasur të Opojës.

Natyra, historia dhe trashëgimia e pasur materiale e shpirtërore e dy trevave të komunës së Dragashit, Opojës dhe Gorës, janë shumë interesante. E për më tepër nisur nga pozicioni i saj gjeografik, ngase kjo komunë dyetnike është në mes trekëndëshit Shqipëri-Kosovë-Maqedoni.
Historia e kësaj komune, shquhet për një varg elementesh të kulturës autoktone si: banesa karakteristike, veshjet popullore, këngët, vallet, dasmat, doket e zakonet që janë ruajtur me fanatizëm nga popullata e kësaj komune rurale. Por thesari i kulturës së lashtë ilire-shqiptare në këto treva janë padyshim festat e motmotit si: Verza (13 mars), Shëngjergji (6 maj), Jerimia (14 maj), Shënkolli (22 maj), Dita e Shën Mitrit (9 nëntor), etj.

Në këtë punim seminari kamë zgjedhur festen e motmotit “Verzën”, ku mbaron stina e ftoftë e dimrit dhe fillon pranvera e nxehtë.
Shtrirja dhe pozita gjeografike

Komuna e Sharrit e përfshin skajin jugor të Dukagjinit. përkatësisht pjesën jugperëndimore të Kosovës, që përbëhet prej dy tërësive gjeografike, të lidhura ngushtë në mes vete – Opoja dhe Gora. Me karakteristikat natyrore që i ka, paraqet një tërësi të diferencuar gjeografi ke të Kosovës. Në pjesën veriperëndimore, veriore dhe verilindore, përmes pjesëve kodrinore të Cylenit ndahet nga territori i komunës së Prizrenit. Ky kufi niset diku në bjeshkën e Zhurit, që është pjesë e Koritnikut, skajeve të malit të Brrutit, që e ndanë me malin e Billushës, vazhdon skajeve të malit të Zgatarit, që ndanë me atë të Jeshkovës dhe të Lybeqevës, pastaj skajeve të malit të Zaplluxhes, që ndanë me atë të Lezit dhe të Struzhës. Nga pjesa juglindore dhe lindore, përmes kurorave të majeve të larta të Sharrit, kufizohet me territorin e Maqedonisë. Ndërkaq, nga perëndimi e jugperëndimi, malet Galaiq dhe Koritnik e ndajnë me Shqipërinë. Kufiri me Shqipërinë nuk është natyror nga se nuk shkon majeve të maleve, por shpatijeve të ulëta dhe shpeshherë i pret dhe luginat e lumenjve.

Sipërfaqja e komunës së Sharrit është 434 km² dhe në kuadër të Kosovës përfshinë 4% të territorit, kurse popullata përfshinë 2,2%. Nga këto Opoja ka një sipërfaqe prej 126 km² ose 29% të territorit të komunës, ndërsa për kah numri i banorëve merr pjesë mbi 53%. Kurse Gora ka sipërfaqe rreth 308 km², që përfshinë 71% të sipërfaqes së përgjithshme të komunës, dhe me 46,9% të numrit të banorëve, sipas regjistrimit të vitit 1981. Në këtë komunë janë të regjistruar 40 zona kadastrale.

Me karakteristikat natyrore që i ka, territori i komunës së Sharrit paraqet një tërësi të diferencuar gjeografike të Kosovës, dhe fitohet përshtypja se kemi të bëjmë me një territor relativisht të mbyllur në pikëpamje gjeomorfologjike. Largësia nga qendra rajonale, Prizreni është 37 km, ndërsa nga kryeqendra e Kosovës, Prishtina, është 114 km.

Pozita gjeografike, kushtet karakteristike për ekzistencë, sidomos klima më e ashpër se në viset tjera të Kosovës, lartësia mbidetare, ka kushtëzuar që edhe kjo trevë të jetë e banuar mjaft herët, por në aspektin ekonomik të merret kryesisht me blegtori, bletari, tregti, zejtari, por aty ku ekzistonin kushtet edhe me bujqësi. Më vonë me krijimin e kushteve të lëvizjeve, komunikacionit, etj. shumë banorë të kësaj treve ekzistencën e tyre e realizojnë në kurbet në vende, të shumta edhe të largëta të Ballkanit, madje edhe më larg. Puna në kurbet ka kushtëzuar që ata të merren edhe me disa zeje karakteristike, që në vendet tjera ishin më pak të njohura, si ato të terzive, muratorëve, ëmbëltorëve, etj.

Etnografia opojane

Mbetjet e paganizmit në ndërgjegjen e opojanëve në jetën e përditshme të banorëve, në aktivitet prodhuese, në krijimtarinë artistike (prozë, poezi, vallëzime, zbukurimore), në argëtime, në mjekësinë popullore, në ritet e bujqësisë e të blegtorisë, në kalendarin tradicional (në festat e ditët në shenjta), në doke e besime, etj. kështu, edhe popullata e Opojës, si gjithë popujt e tjerë të botës, në kohën e antikitetit kanë besuar në fenomenet e natyrës si në: diell, hënë, rrufë, ylber, etj. Pastaj në dukuritë e bujqësisë dhe blegtorisë, festat e motmotit, ritin e thatësisë si dhe në shumë mite me interes që kanë lindur shumë herët, qe janë prezent deri në ditët tona.
Treva e Opojës gjithmonë ka qenë dhe është e banuar veç me popullsi shqiptare, andaj mu për këtë arsye mbetet e kursyer nga ndikimet e kulturave të popujve tjerë, siç ka ndodhur dhe ndodhë edhe tani me shumë popuj të tjerë në botë. Në këtë mënyrë çdo gjë e krijuar këtu në fushën e kulturës paraqet një gurrë tejet të kulluar, autoktone shqiptare me të gjitha vlerat e mirëfillta që i ka ruajtur gjatë shekujve, dhe që i kultivon edhe sot e kësaj dite. Kështu, vallet opojane, në krahasim me zonat tjera të vendit, dallohet me karakteristikat e veta, për nga mënyra e rëndë, e qetë, burrërore, gjatë ekzekutimit të tyre. Struktura e kërcimit është mjaft e larmishme dhe në harmoni të plotë të trupit me lëvizjet e këmbëve dhe të duarve. Prandaj Opoja konsiderohet si ndër zonat më të pasura të valleve të burrave, si dhe të këngëve lirike të femrave.

Ritet e martesës këtu janë mjaft karakteristike, ngase në mënyrë të rrjedhshme renditen shumë doke e zakone, të lidhura ngushtë njëra me tjetrën, që në tërësi kurorëzohen në mënyrën më të mirë të mundshme. Mirëpo, është shumë e rëndësishme se këto rite janë ruajtur me xhelozi deri në ditët tona, falë traditës se dasmave opojane që janë të ngjashme me ato të hershmet. Shenja e parë që i vë themelet e miqësisë së dy familjeve është fejesa (prurja e mahramës). Në veçanti, në shtëpinë e djalit, ky akt sjellë gëzim e hare. Me këtë rast vajzat e lagjes pas ardhjes së maramës, fillojnë t’i këndojnë këngët e fejesës. Në ato këngë i këndohet djalit, nuses dhe fisit të tyre. Këto këngë ilustrohen me valle e këngë dasmë, që paraqesin një thesar të vërtetë kulturor me vlera të pamohueshme. Ndërkaq vallet dasmore të meshkujve, në këtë trevë, me larushinë e tyre, vlerat e mirëfillta autoktone gjithmonë janë përmendur edhe jashtë Opojës. Këto valle përcillen me tingujt e njohur të lodrave (tupanëve) dhe cyrleve karakteristike, të cilat gjithmonë kanë zgjuar kërshërinë e muzikologëve brenda dhe jashtë vendit.

Për të studiuar këto vlera specifike kulturore që kultivohen edhe sot në këtë nënqiell, vlen të përmenden se me vallet e dasmës opojane, në vitin 1985, në Universitetin e Kalifornisë, ka doktoruar Janet Susan Reineck. Ndërsa njeri ndër kompozitoret e parë të Kosovës, Lornc Antoni, ka kompozuar disa këngë popullore të shkëputura nga lirika popullore opojane. Në vitin 1980, Ramazan Bogdani e Agron Xhagolli, botuan “Kërkime folklorike në Rugovë e Opojë”.
Edhe ritet e motmotit janë ruajtur mjaft mirë në këtë trevë, me tërë koloritin e tyre. Kështu ardhja e pranverës (verza), Shëngjergji, Shënkolli, Shënmitri, plakzat dhe kulmi i dimrit, shënohen me shumë rite, sidomos nga vajzat dhe të rinjtë, që dallohen shumë nga ritet e ruajtura nga rajonet e tjera shqiptare. Të gjitha këto trashëgime pagane përcillen me shumë ngjarje kulturore, këngë, valle, urime, ushqime, adete e zakone të tjera. Do theksuar se secila nga këto festa shënohen me rite të veçanta nga të rinjtë e të rejat e kësaj treve. Ndërkaq, është mjaft inkurajues fakti se këto rite dallohen me origjinalitetin e tyre të lashtë ruajtur në këtë trevë.

Dita e pare e Verës (Verza)

Dita e verzës është një festë e lashtë ilireshqiptare, popullore e pagane. Në Opojë, në rastin konkret në fshatin Bellobard, festohet me 13 mars, për dallim nga fshatrat tjera opojane: Brezne, Buqe e Pllavë, që festohet një ditë më përpara, me 12 mars. Kjo ditë përkon me ekuinoksin pranveror, dhe festohet dy ditë, natën dhe ditën e verzës.
Në fshati Bellobrad të Opojës, riti i festës së verzës fillon me natën e verzës (12 mars), ku vajzat këndojnë kryesisht këngën:
“Lum, e lum xhi duel vera,
na u mbush fusha dhen e shtjerra.
Na u mbush fusha dhen e shtjerra,
Gjysa t’bardha e gjysa t’zeza
Ndërkaq, dita e verzës fillon me daljen e të rinjve në kodrën e ashtuquajtur “Stan”, vend i lartë mbi fshat, e cila gjë sqarohet kështu: sipas besimit pagan, populli i lashtë i këtyre trevave, ilire-dardane besonte shumë në kultin e “diellit”, si burim i jetës, shëndetit dhe pjellorisë. Andaj edhe majet e kodrinave ishin më afër diellit.
Vajzat dhe djemtë e fshatit këndojnë:
Lulu, lulu, kush po vjen por verëz
Të guri i Stanit
Vera me lula,
dimni me pula
Ho, ho, fli me vo
He,he, fli me ve. (Këta rreshta përsëriten disa herë)

Ndërkohë djemtë dhe disa vajza mbledhin krande për ta ndezë zjarrin, dhe kur zjarri
merr fl aka disponimi i të rinjve arrin kulminacionin.
Pastaj vajzat këndojnë këngë provokative si:
Gji po shkojsh bre djalo
teposhtë, terpjet-e
oni mos i qior, o opingat shkretë-e
oni se te ti e, nona nuk po më jep-e
oni se te ti e, nuk po mjep baba
oni se e kije o shpijën me gavra.
Oni kur ta mushish, more korin lope
Oni qatë herë bohosh, mori me mu shoq
Oni kur ta mushish, more korin dhen
Oni qatë herë bohosh, mori shoqi jem.
Deri sa këndojnë vajzat, djemtë e kërcejnë andej e këtej zjarrin, sipas ritit ata, i kapërcejnë të këqijat në jetë, këtë e bëjnë duke fishkëllyer dhe bërtitur:
I pari, i pari, i pari….
Pastaj fillon pjesa kryesore e ritit, cakërrimi i veve të ngjyrosura. Cakërrimi behët në mënyrë të përzier djem e vajza, dhe secili dëshiron që veza e tij të jetë më e fortë dhe ata që fitojnë bërtasin:
Fitore, fitore….
Pas këtij rituali, djemtë luajnë lojërat popullore, si: Topa hypas, (magarushas) dhe bezen, ndërkohë vajzat brohorisin:
Vera me lula
Dimni me pula
Ho, ho, fli me vo
He, he, fli me ve
Nga “Stani”, djemtë sjellin në shtëpi dëllinja për të pastruar oxhakun e shtëpisë, dhe luleferra të cilat i vendosin mbi dyert e shtëpisë, vatrës dhe ahurit për bereqet, shëndet e pjellshmëri. Me tu kthyer në shtëpi, djemtë dhe vajzat të zonjës së shtëpisë sipas ritit të kësaj feste pagane e thërrisnin me zë të lartë:
Ka, ka, ka …..
Vera me lula
Dimni me pula
Ho, ho, fli me vo
He, he, fli me ve
E zonja e shtëpisë më nuset bën ushqimin tradicional kosovar flinë, dhe deri sa ato qesin flinë, njëra nga vajzat i afrohet magjetores dhe i thotë:
Oj zonja shtëpisë
A kije bukë e xhizë
Magjetorja i përgjigjet:
Kam po qysh nuk kam
Tre ma tepër i kam
Njo me dhen, njo me dhi
Njo me nuse në mulli
Vajza vazhdon ta pyes magjetoren:
A kije morra, a kije pleshta
Magjetorja:
Kom, po qysh nuk kom
Vajza:
Merri me thes e qoj n’Buzes (fshat opojar)
Merri me magar, e qoj n’Zgatar
Gjatë darkës, vajzat dhe djemtë, kafshatën e parë të flisë e fshehin, por pa u diktuar nga të tjerë, pastaj e fshehin nën jastëk dhe atë që e shohin në ëndërr, besojnë se më të do të martohen.
Në festën e Verzës, vajzat herët në mëngjes, shkojnë shtëpi me shtëpi, dhe dy nga dy i sillen zjarrit të vatrës, e përpushin duke kakarisur thonë:
”Oj e zonja shpisë a e qite renin e flisë?”
Ndërkaq e zonja i dhuron me nga dy ve pule.
Në mëngjesin e Verzës e të Shingjergjit, plaka e shtëpisë e lidh cunga-cunga (nyjenyje) perin në zinxhirin e oxhakut të votrës dhe thotë:
“Syrmelie syrmelesh
Goja ukit me kerpesh
Syrmelie syrmelesh
Goja e gjarpnit me kerpesh”
Pastaj ndez zjarrin, i cili me gjithë perin djeg demonët e të këqijat. Edhe shkrumbi i gacave shëron sidomos kur fëmijët marrin mësysh, fikën gacat dhe e lajnë mbi ato. Dy – tri ditë pas festës së “Verzës” bujqit e fshatit e mbillnin tërshërën në arë, si kulturë e parë pranverore.

Filed Under: Uncategorized

NJË FTESË PËR TË GJITHË SHQIPTARËT E AMERIKËS

March 9, 2023 by s p

NJË FTESË PËR TË GJITHË SHQIPTARËT E AMERIKËS

Filed Under: Uncategorized

Vdekja nuk është fund…

March 5, 2023 by s p

Sokol Paja/

“Vdekja nuk është fund. Është kalim nga jeta tokësore në jetën qiellore”. Me këto fjalë ngushëlluese meshtari i kishës “Rruzarja e Shenjtë” në Staten Island New York, përpiqej të mbushte me shpresë e besim zemrat e thyera dhe shpirtrat e lënduar të familjes Loka dhe Preçi. Dy familje të nderuara fisnike nga Mirdita, ashtu si i gjithë komuniteti shqiptar në New York u tronditën me vdekjen e Blerina Lokës në moshën më të bukur të saj 36 vjeçe. Ata humben gruan, motrën, nënën, njeriun e tyre më të shtrenjtë Blerinën. “Një ndarje e përkohshme derisa të shihemi në qiell të gjithë bashkë” ngushëllonte prifti duke porositur që “misionin që e la përgjysmë Blerina ta vazhdoni ju mbi tokë. Jetoni jetën e saj, kujtoni buzëqeshjen, merrni nga forca që Blerina luftoi deri në fund, shpresa që kishte brënda vetes, dashuria që ju dhuroi të gjithëve dhe besimi që ajo kishte, le t’a bëjë të paharrueshme për të gjithë ju”. Me ikjen e saj Blerina përveç kujtimeve të paharrueshme la një mesazh të fortë jete për të luftuar për jetën, për dashurinë kundër sëmundjes e të keqes. Forca dhe këmbëngulja e Blerinës ishin mahnitëse. Paqja e amshuar është shpërblim i Zotit për njerëzit e mirë. Mes dhimbjes therëse, lotëve, trishtimit e zemërimit për ikjen e parakohshme të Blerina Lokës, familja, miqtë dhe komuniteti e përcollën me nderimet më të larta bijën e nderuar të familjes e komunitetit shqiptarnë New York. Blerina ishte një femër e fortë që nuk u dorëzua kurrë. Një aktiviste e angazhuar dhe pjesëmarrëse aktive. Sa jetoi kudo gëzonte respekt falë vlerave e mirësisë që kishte e falte tek të gjithë. Blerina Loka do pushojë trupin në banesën e përjetshme në “Moravian” në Staten Island dhe shpirti i saj nga parajsa do kujdeset për bijën e saj të vogël ëngjëll Altean dhe Lekën fatin e jetës së saj.

Filed Under: Uncategorized Tagged With: lek preci

NË VEND TË NJË KARTOLINE, SOT NË DITËLINDJEN E TIJ

February 7, 2023 by s p

Mevlan Shanaj një shënjim i spikatur vlerash përfaqësimi dhe mbrojtjeje të kinematografinë shqiptare.

Ai nuk ishte dhe nuk është më i miri nga të gjithë ata që shkruan faqet e historisë së filmit shqiptar, por vlera e tij qëndron tek roli unik që zuri në këtë panteon, tek aspiratat që përfaqëson dhe dallueshëm nga ata, vlerësues mbetet se sot ka zgjedhur t’i përfaqësojë dhe mbrojë, ata dhe veprën e tyre, dëlirur nga mëkatet e kohës së qoftëlargut.

Do të ishte e pamundur të dalloje me qëmtesë kulmimi, Mevlan Shanajn; se ku shkëlqen aktori dhe përformoi sfidues regjisori; në dokumentaret që realizoi, ku udhëpriu shpirti krijues dhe lartësoi memorien trajtimi shterues i prezantimit dhe promovimit të identiteteve dhe kapaciteteve të vlerta; se ku shkëlqen prindi i përkushtuar dhe motivon bashkëshorti model; se ku del në pah ngulmëtari i paepur i ndeshjeve të dinjitetshme dhe ku dorëzohet përjetimeve e njerëzishmja e tij; se ku tashmëria e ububusë së medive sociale, rrëmben interesimin e tij dhe si ai vijon të tregohet i devotshëm për të risjellë në kujtesë miq dhe kolegë, dhe të përfshihet në debatet e aktualitetit dhe të elaburojë mendimin artistik, estetik dhe filozofik. Ai është kudo, Mevlan Shanaj; aktor, regjisor, akademik, tekstshkrues, polemist, veprimtar, etj., i urtë dhe i apasionuar.

Ai i përket të sotmes, njëjt si shumë vite të shkuara, jo vetëm duke sfiduar moshën, por edhe duke mos i bishtnuar betejave. Është i pozicionuar në tashmëri, me të njëjtin zell dhe përkushtim, si në një sheshxhirim, atytekatje ku ai ishte vetja, me vitalitetin e një rioshi dhe devotshmërinë e një rishtari, me guximin për të besuar shumë më shumë se i mundësonte atyshmëria e qasjeve të tij, mbushur përplot shpirt të gatshëm për t’u flijuar në themelet e asaj lartësie, ku ai do të ngjitej, për të arritur në maj.

Gjithëpoaq, më duhet t’i bindem një dakordësimi urdhërues të gjykimit më të pamëshirshëm, kohës, dhe të pohoj, se ai është një shënjim i spikatur vlerash përfaqësimi në kinematografinë shqiptare, vlerë e cila aktualizohet në sotshmërinë e rolit që ka zgjedhur, atë të integritetit personal dhe profesional.

Mevlan Shanaj i përket plejadës së artistëve, atyre që me thonj e me dhëmbë, me mish e me shpirt, me pasion dhe përkushtim, arritën të përfaqësonin me dinjitet dhe devocion dishepujsh, traditën tonë kinematografike.

Edhe pse filmi shqip gjendet sot në një gjykatore linçimi, për ideologjinë dhe doktrinën që kumtoi, i detyruar nga një regjim despotik uzurpimesh dhe dhunimi, Mevlan Shanaj dhe njiherash me të, qindra aktorë e kineastë, janë shprehje e atij përkushtimi ngadhënjimtar, ati zelli të pashoq dhe sakrificash të denja për blatime.

Sa mund dhe djersë, vuajtje dhe sakrifica, sa shpirt dhanë ata, që i vetmi shpërblim që i motivoi, ishte ai i publikut, ai i vendit që ata zunë te çdonjëri prej nesh.

Shumë nga ne i përkasin asaj gjenerate, të cilët patën idhull, Mevlan Shanajn dhe të tjerë, dhe aktori i filmit shqip ishte një zotërim i kujtesës dhe adhurimit, kjo jo vetëm se s’patëm tjetër argëtim, por sepse ata ishin virtuozë, ata dhanë shpirtin e tyre në altarin e vlerave, atyre arritjeve që po tenton t’i nënshtrojë kohshmëria e atyre që u dhunuan nga çensorët dhe lyp shpagim, duke shpallur anatemë dhe “gjueti shtrigash”, gjithë kësaj madhështie që u ngrit nga sakrific shpirtrash dhe pasionesh, kurresi jo nga ideologjia.

Pavarësisht rrjedhave të ndryshimeve dhe kapërcyellit të ndërkohjeve, emra dhe vlera si Mevlan Shanaj, bashkëjetuan gjatë në andjen tonë, edhe pse politizimi po guxon ta përbalti në mënyrë tërësore filmin shqip të kohës së diktaturës, ndoshta edhe duke e përdorur si kalë beteje, më shumë se si një çlirim i të sotmes nga kjo “molepsje” prej të shkuarës. Pavarësisht gjynaheve të regjimit dhe fajeve të ideologjisë, filmi në fasadat e pallateve, në kinematë e qendrave të atëhershme të kulturës dhe kinematë e qyteteve, erdhi për të përcjellë shpirtin e atij virtuoziteti interpretues, që mbruheshin në sheshxhirime dhe shpesh në situata ekstreme, prej atyre që nuk ditën kurrë të ankoheshin, pjesë e të cilëve Mevlan Shanaj ishte.

Aktorin dhe regjisorin Mevlan Shanaj nuk e njoh personalisht, por falë mundësisë që bujarisht na shpërblen Facebook, kam komunikuar, duke bashkëndarë ide dhe mendime. E kam vlerësuar për thjeshtësinë dhe predispozicionin për të qenë i përfshirë në shtjellime dhe mëtime të natyrës artistike të gjërave dhe shkaseve.

Gjithsesi, sot në ditëlindjen e tij, jam obligues të vlerësoj përpjekjet e vazhdueshme të tij, si në një seri punësh dokumentare, jo pak por 20, cilësisht të pakonkurrueshme derimsot, për figurat emblematike të filmit shqip, dhe jo vetëm, por edhe për luftën prej gladiatori për mbrojtjen e këtij testamenti krijues.

Por Mevlan Shanaj, ishte ai që u farkëtua si një metal rezistent në një kohë të vështirë, për t’i bërë qëndresë tashmërive dhe ndryshimeve, në një përpjekje, për të qenë po ai, i përkori dhe i përulur, njeriu i punës dhe veprës së vlertë. Për të kuptuar më thellë dhe lexuar më qartë këtë personalitet, ne duhet të rrëmojmë në kohjen kah ai erdh… “Kur isha, gati 3 vjeç, më ka vdekur babai dhe në më pak se dy vjet, na iku edhe vëllai i madh, 25 vjeçar.Të rritesh pas një nëne, e cila mbartte dhimbjen e madhe të humbjes së dy burrave të jetës së saj, nuk është edhe aq e lehtë. Ishte një grua e veshur me të zeza, me të cilën nuk i lëshonim duart deri në dorëzimin në pushtetin e gjumit. Ëndrrat tronditëse të kësaj periudhe për mua, ishin bërë shqetësim i madh për të, ndaj më mbante gjithë kohën të pushtuar. Kisha edhe dy vëllezër me diferencë moshe. Lëvizjet në qytetin e naftës në Patos, në një qytezë krejtësisht të unifikuar ekonomikisht dhe kulturalisht, krijuan një ndërlidhje sociale të ngjashme me një familje të madhe. Jetohej në të njëjtat kushte, bashkë, me të ardhur nga zonat, sa të ngjashme, edhe të kundërta. Të ardhurit ishin nga Mallakastra, Labëria, Kurveleshi, Tepelena, Përmeti, Skrapari, nga Bregu, por edhe nga Çamëria si dhe një komunitet jo i vogël me çobanë dhe myzeqarë.” rrëfehet ai gazetares Elida Domi në një intervistë per “Time”.

Kjo panoramë rreket të krijojë në një farë mënyre jo vetëm zëfilljen kah erdhi ky personalitet, për të zënë këtë vend në filmin shqip dhe jo vetëm, por edhe sprovën që mishëron krijimin e këtij karakteri, këtij identiteti artistik. Pak a shumë, jeta e tij ngjet me atë të shumë e shumë tjerëve, por veçanti që dallon Mevlan Shanajn është se ai mbeti i pacënuar në madhështinë e vendit që meritoi në artin tonë skenik.

Fillimet si aktor, Mevlan Shanaj i ka me Sandër Prosin, Kadri Roshin, Vangjush Furxhiun, Yllka Mujon, Rikard Ljarjen, Bujar Lakon, Timo Fllokon, Robert Ndrenikën, Niko Kanxherin, Birce Haskon dhe më pas, bashkëpunime, pothuaj me të gjithë aktorët, si: Kastriot Çaushin, Arben Imamin, Elvira Diamantin, Pavlina Manin, Liza Laskën, Rikard Ljarja, Esat Teliti , Jorgaq Tushe etj. Si regjisor, Shanaj është i begatur prej të gjithë atyre që patën ëndërr artin e skenës dhe ekranit shqiptar.

Gjatë rrugëtimit të tij krijues dhe bashkëpunues, te ai kanë lënë gjurmë të pashlyer, personalitetet dhe vlerat tona të njëmendta, kollosët e kinematografisë shqiptare, Viktor Gjika, Gëzim Erebara, Dhimitër Anagnosti, Hysen Hakani, Saimir Kumbaro, Rikard Ljarja, Piro Milkani, Kujtim Çashku, Ekrem Kryeziu, Albert Minga, Gjergj Xhuvani si edhe regjisorët e skenës si Piro Mani, Dhimitër Orgocka, Pëllumb Kulla, Gjergj Vlashi, etj. Në këtë evidencë të bollshme emrash dhe integritetesh, ai nënvizon bashkëpunimin me shkrimtarët Bashkim Hoxha, Nasi Lera, Kiço Blushi dhe kompozitorët: Kujtim Laro, Limos Dizdari, Aleksandër Lalo, Hajg Zagarian.

“Kontributi im në ekran, duke dhënë, zemrën me aktrimin dhe trurin me regjinë, më ka bërë të ndihem si fajtor pa faj, ose t’i biesh gjoksit, ose të ulësh kokën. Unë kam zgjedhur të ec drejt, pa i luajtur syrin vetes, dhe pa rrëshqitur majtas apo djathtas.” nënvizon ai, duke lënë të kuptohet se ka ditur t’ia dalë në këtë sfidë për të mbrojtur zëshëm çfarë është e mbrujtur shpirtërisht tek ai, për të qenë dalzotës i dinjitetshëm i një therori shpirtrash dhe pasionesh, të cilët dhanë gjithçka patën për të dëshmuar se arti është i ngritur mbi një kresht të lartë flijimesh mundi dhe sakrificash njerëzish të përkushtuar.

Mevlan Shanajt dhe të gjithë atyre që rrugëtuan me të, veçanërisht atyre që prehen në amshim, ne i detyrohemi, dhe ky obligim është për vendin që atyre në i rezervuam në kujtesë dhe nostalgji. Ditëlindjet dhe ditëvdekjet janë respekti dhe mirënjohja që ata meritojnë, pavarësisht kohës së cilës i përkisnin, po kaq sa edhe ne, sepse ata qenë dhe janë ende dëshmi se si filmi shqip u lind dhe u rrit, për të qenë një vlerë në traditën e artit tonë skenik, pavarësisht resë së zezë së anatemës që bie mbi të, për shkak të ideologjisë që ju kushtëzua dhunshëm.

Albert Vataj

Filed Under: Uncategorized

Haradinaj: Ambasadori William Walker mbetet Heroi i së vërtetës për krimet serbe në Kosovë

January 20, 2023 by s p

Ambasadori William Walker mbetet Heroi i së vërtetës për krimet serbe në Kosovë. Njeriu i cili me cilësimin e masakrës së Reçakut si krim kundër njerëzimit, zgjoi ndërgjegjen e botës për krimet serbe në Kosovë!
Sot, kishim nderin ta kemi në vizitë z. William Walker, me të cilin evokuam kujtime nga e kaluara dhe njëkohësisht zhvilluam bisedë miqësore për zhvillimet aktuale në vend.
Fjalët e tij për masakrën e Reçakut u bënë pikë kthese në sensibilizimin e opinionit dhe akterëve kryesorë ndërkombëtarë për nevojën e intervenimit, në mënyrë që të ndalej gjenocidi dhe spastrimi etnik kundër popullsisë civile. Me këtë rast, Ambasadorit Walker i ndava medaljen “ME BESIM NË ZOT, ATDHE E SHTET”, për kontributin e tij në çështjen kombëtare.
Mikun e madh të shqiptarëve e falënderova edhe njëherë për gjithçka që ka bërë për Kosovën.

Filed Under: Uncategorized

  • 1
  • 2
  • 3
  • …
  • 12
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • MID’HAT FRASHËRI DHE PËRPJEKJET E TIJ PËR TË NDALUAR SPASTRIMIN ETNIK NË ÇAMËRI DHE TROJET E TJERA SHQIPTARE
  • Gjergj Fishta – Përsiatje pas rileximit
  • “AULONA FESTIVAL” DHE VLORA, SËRISH JA BËNË FORA
  • “Festivali Shqiptar” bashkoi mijëra shqiptarë në emërtimin e rrugës “Gjergj Kastrioti- Skenderbeu” në Worcester, Massachusetts
  • “ISMAIL QEMALI” VJEN NESËR NË STATEN ISLAND, NEW YORK
  • ´´Këta janë Mjekët shqiptarë me Misionin e ngritjes së shëndetësisë shqiptare: Kontributi shkencor vullnetar i Federatës´´
  • Presidentja Osmani takoi Presidentin Macron, Kancelarin Scholz dhe përfaqësuesin e lartë Borrell
  • SINTAGMA “ZBRITJE NGA MALET”
  • Romanca e Aleksandrit
  • Milicia fashiste që sulmon Kosovën*…
  • MIDHAT FRASHËRI DHE ALBANOLOGJIA*
  • TAKIM ME VARGMALET APALASHE
  • SERBIA MBETET FAKTOR DESTABILIZUES NË KOSOVË DHE NË BALLKANIN PERËNDIMOR
  • Më 1 qershor 1850 lindi ideologu Sami Frashëri
  • Identiteti dhe integrimi në pluralizëm

Kategoritë

Arkiv

Tags

alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT