Ornela Radovicka
Arbëreshi Marco Lotà dhe artisti palermitan Manlio Geraci nò njò ekspozitë të përbashkët.
Disa kohë mëparë pata rastin të njohë dy artist të veçantë. Njeri është arbëreshi Marco Lotà, lindur në Piana degli albanesi \Hora e arbëreshvet në Sicili, ndërsa tjetri është Italiani parlermitan artisti Manlio Geraci, një artist i veçantë. Shpesh flasim për” Diversitetin” në kultura, por arti është ajo arma që të dallon dhe bashkon. Arti nuk njeh nacionalitet, nuk ka pashaport.
Ne kërkojmë që të jemi pjesë e një botë që mbizotron disi paqja- thotë Manlio- por jetojmë në një glob, ku dhuna ende egziston, ku luftrat religjose janë të pranishme. Unë dhe miku im, arbëreshi Marco Lotà, jemi pjesë e asaj shoqërie dhe artistësh që besojnë se kultura e hedhur në art jep bëhet me qëllim jo vetëm pasioni, por arti përmban atë karakterin e tij që të bënë të reflektosh, të shëndërron një njeri më pozitiv, të ushqen shpirtin human, dhe krijojnë një të ardhme më të bukur. Arti i spiritualitetit është ajo armë paqësore ku respektohet kultura e tjetrit, besimi i tjetrit, pa imponuar askënd, pa u bërë tendenzë, pa përdorur dhunë.
Në artin e tyre këta dy artistët hetojnë marrëdhënien midis artit të shenjtë dhe atij bashkëkohor. Vëmendje e veçantë është se Marco përqëndrohet në liturgjinë, spiritualitetin dhe ritualet e botës arbëreshe të besimit Bizantin, ndërsa Manlio zgjedh një studim e hulumtim të fokusuar mbi judaizmin.
Në ritin e tyre artistik vëmëndja është kthyer veçanërisht për ritualet si ai i zjarrit, dritës, ujit, hirit, vajosjes me vaj, dhe zbulojnë se këto rite janë të njejta si ai i karakteri Bizanti po ashtu edhe i Juadizmi.
Shikojnë shumë gjëra të përbashkëta dhe nisin e fillojnë ti shtrojnë këto perceptime në artin e tyre . Rituale të njejta dhe mbajnë si bazë atë pikë konvergjence të riteve të tyre të përbashkëta si të asaj arbëreshe dhe asaj izrealite.
Autorët Manlio e Marco thonë se: Ne ndjejmë nevojën për një takim mes artistit dhe transcendencës, mes bukurisë dhe besimit, të lidhura së bashku nga një konsonancë natyrore, sepse synonin të shprehnin kuptimin e jetës, të zbulonin epifaninë e misterit, të pushtimit të të pafundmes dhe të të përjetshmes.
Në veprat e tyre janë shtruar tematikat lidhur me judaizmin, aspekti i pastrimit me ujë dhe kuptimet e dritës të cilat u hulumtuan në thellësi nga këta dy artistë. Figura e Kryeengjëllit Gabriel nderohet e përbashkët me hebrenjtë dhe të krishterët bizantin.
Qëllimi i këtij hulumtimi është të nxjerrë nga pozicione të ndryshme konvergjenca drejt asaj që është e shenjtë e Universit, dhe së shenjtës shpirtërore. Prandaj përgatitet një projekt që realizon vlerën e paqes së përbashkët përmes dialogut të gjithësisë dhe asaj që është inviduale, e të krijohet ai puzzlle që sheh një vizion thellësisht shpirtëror të së ardhmes.
Marco Lotà shtjellon një reflektim të vëmendshëm mbi gjestet simbolike, të tilla si shenja e kryqit dhe thellësia e përmbajtja e tij; trajton edhe temën e kohës lineare dhe ciklike në religjiozitet.
Manlio Geraci fokusohet në librat e Dhiatës së Vjetër dhe të Re, duke krijuar vepra me vizionin e tij, dhe ndërton një hapësirë duke vendosur librin e shenjtë dhe libër i djegur.
Të dy këta artistë japin vizione, mendime , dhe të bëjnë të depërtojnë ato labirinte ku vetëm shpirti i artistit të përcjellë e të prmbush me reflektime, bukuri shpirti për një botë më të mirë paqeje dhe harmonie.
Ideja qendrore e këtyre dy artistëve të nxjerrin në pah harmoninë që lind nga nga besimi në lidhje të drejtpërdrejtë me harmoninë e kozmosit, të universit në tërësi, pasi shpirti i artistit,është në kontakt edhe me shpirtin e botës dhe përfaqëson thelbin e saj.
Në artin e tyre flitet për një perceptimi të vullnetshëm, të lokalizuar që është ai i besimit i cili i tejkalon lehtësisht perceptimin spontan dhe përqendrohet në qenien e frekuenca sinkronike me atë spirituale, ku besimi është edhe në kërkimin e esencës së gjërave.
Midis botës Bizantine dhe asaj Jahudiste\ jeudiste ka pasur gjithmonë një farë lidhje. Më 23 gusht 2018. “David Gellman, drejtor i gërmimeve në emër të Autoritetit të Antikiteteve të Izraelit, në Portën e Damaskut në qytetin e vjetër të Jerusalemit, pasi u gërmua, diçka krejtësisht e papritur doli në dritë. Mbishkrimi gjendet në një dysheme mozaiku që daton 1500 vjet më parë, e cila ndoshta i përkiste një lloj bujti për pelegrinët. “Porta e Damaskut shërbeu për qindra vjet si hyrja kryesore veriore në Jerusalem – shpjegoi Gellman –. Në periudhën bizantine, me shfaqjen e krishterimit, në zonën në veri të portës u ndërtuan kisha, manastire dhe bujtina për pelegrinët dhe zona u bë një nga më të rëndësishmet dhe aktivet në qytet”.
Sipas interpretimit të Dr. Leah Di Segni, eksperte e mbishkrimeve greke të lashta nga Universiteti Hebraik i Jerusalemit, teksti i mbishkrimit thotë: «Në kohën e perandorit tonë më të devotshëm Flavius Justinian, Kostandini, një prift i dashur. dhe igumeni, themeloi dhe ngriti edhe gjithë këtë ndërtesë në vitin e indikcionit të 14-të”. Me “indikacion” në atë kohë nënkuptohej një periudhë pesëmbëdhjetëvjeçare, e përdorur si mjet për takimet e ngjarjeve dhe transaksioneve në Perandorinë Romake.
Prandaj shkrimi përmend perandorin Justinian, një nga sundimtarët më të rëndësishëm të periudhës bizantine, gjatë mbretërimit të të cilit (527-565) përfundoi konvertimi në krishterim i Perandorisë Romake. Në vitin 543, ishte vetë Justiniani që donte të ndërtohej një kishë e madhe kushtuar Marisë në Jeruzalem, abati i së cilës ishte murgu Kostandin. Mbetjet e asaj kishe, të njohur si kisha e Neës, u gjetën në vitet 1970 nga arkeologu Nahman Avigad, në lagjen e lashtë hebreje të qytetit të vjetër.
Dy fjalë mbi artistin Manlio Geraci
Lindur në Palermo më 28 prill 1949. Skulptor, arkitekt dhe restaurator, ai punon kryesisht në
guri, gur gëlqeror i butë i Notos, alabastër sicilian, mermeri i Carrara, bazalti i Etnës,
mozaik, allçi, balte, bronz, letër dhe dru.
Rreth viteve tetëdhjetë, duhet aktiviteti i tij ekspozues fokusohet menjëherë në temat e hapësirës dhe kohës. Quantistika, bing Bang i jep këtij artisti horzinte në krijimtarinë e tij.
Në kërkimin e tij, prioritet i jepet temave që lidhen me spiritualitetin dhe meditimin. Një ekzistenzializëm shpirtëror i vendosur në univers.
E rëndësishme është zgjedhja e materialeve të zgjedhura gjatë shëtitjeve në peizazhin sicilian.
Alabastera tashmë për të krijon bazën e punimeve të tij, tashmë i nënshtruar papajtueshmërisë së motit, ai e gjen veten të bindur ndaj asaj qëështë e përgjithshme dhe asaj që është e veçantë. Ai Heq dhe shton në mënyrë të respektushëm në atë ç’ka e rrethon rrit karakteristikat e tij dhe heq disa pjesë, duke krijuar diçka “tjetër” tek fillestari por me thelbin e tij natyror. Në punimet e tij ai rrit vetëdijen, e me kalimin e kohës bëhet më i madh, duke rritur formën e tij gjeometrike të raportit “të pjesë” me “ të tërën” për të futur në një harmoni raportin në trupin inert të ngurta. Gëlqerori i butë i Notos shndërrohet në krijesa organike në alternimin e përhershëm të gjendjeve racionale dhe irracionale, kontrasti i të cilave theksohet nga përdorimi i rrëshirave dhe pigmenteve me ngjyra.
Në fund e viteve nëntëdhjetë Geraci punon në paraqitjen dinamike dhe gjeometrike të vëllimeve duke transformuar rrafshet, në energji të pastër jetësore. Kohët e fundit zgjedhja është kthyer drejt mermerit Carrara. Idealizim i sjellë në skulpturë i renda ato organike sipërfaqja e të cilave gjallërohet nga pllaka mozaiku me ngjyra simbolike dhe gjethe të arta. Studimet mbi mekanizmat e spiritualizimit kanë çuar në grumbullimin në një akt krijues përpunimin e bazaltit shumë të fortë vullkanik të Etna dhe të Pantellerisë Vitet e fundit puna e tij është fokusuar në simbolikën dhe mendimin hebre e krishterë, duke nxjerrë në pah aspektet kulturore dhe imagjinata të saj. Ajo ka, me temën e Judaizmit, një qasje dhe një interes sa intelektual aq edhe shpirtëror dhe për këtë arsye prej vitesh ka punuar në idenë e një ekspozitë që do t’u kushtohet viktimave të dhunës së tmerrshme të motivuar nga feja, etnia, si dhe politikave të egra.
Manlio Ka marrë pjesë në ngjarje të rëndësishme kombëtare dhe ndërkombëtare.
Ndër ekspozitat më të fundit duhet të përmendim: Ebraica, Palazzo Steri në Palermo kuruar nga Giuseppina Radice, 2012. Ebraica, Libri i djegur, Dita e Kujtimit 2014, Biblioteka Komunale e
Palermo kuruar nga Sergio Troisi, 2013. Ebraica, Museo Mandralisca di Cefalù (PA) kuruar nga Teresa Triscari 2015. Editing and Landings, Caltanissetta, Palazzo Moncada, Komuna e Caltanissetta redaktuar nga Diego Gulizia, 2015. Ricordi Futuri 3.0 Diaspora në tokën e Siçilisë, Palazzo Sant’Elia Palermo a redaktuar nga Ermanno Tedeschi dhe Flavia Alaimo, 2018. Ricordi Futuri 4.0 Çfarë është në fund të këngës, Përkujtimor i Shoah në Milano i kuruar nga Ermanno Tedeschi, 2018, Librat e Ndaluar redaktuar nga Ermanno Tedeschi, Muzeu Kombëtar MEIS i Judaizmit Italian dhe Shoah i Ferrarës, 2019. Shpirti i librit, Shoah duke e ditur përmes artit, instalimeve dhe skulpturave nga Manlio Geraci, në katër vende ekspozimi: Kisha e San Lorenzos, Kisha e Santa Maria dei Greci, Muzeu Mudia Dioqezanë, Sacrato e Katedrales, në bashkëpunim me Muzeun Çifut të Romës, kuruar nga Rita Ferlisi, 2020. Bibliotekat e zhdukura “Shtatë libra të djegur”, 90-vjetori i djegies së librave Berlin, 80-vjetori i bombardimit të qytetit të Palermos, në Bibliotekën Qendrore të Rajonit Siçilian të Palermos, redaktuar nga Luciana Pepi Presidente e Institutit të Studimeve Siçiliane Hebrenjtë, 2023. Ekspozita Evropiane e Kulturës Hebraike 2023 “La Bellezza” në Arkivin Historik të Palermo, redaktuar nga Luciana Pepi Presidente e Institutit Siçilian të Studimeve Hebraike, 2023.
Ndër ekspozitat personale kujtojmë: Broken Geometries kuruar nga Maria Antonietta Spadaro,
Opera Universitaria San Saverio, Rajoni sicilian, Palermo, 1996. Stones, Galleria Bianca, redaktuar
nga Michele Cometa, Galleria Bianca, Cantieri Culturali alla Zisa, Palermo, 1997. Udhëtim
Spirituale, Church of S. Maria della Catena, redaktuar nga Carmelo Torcivia, Palermo, 2005. Të huajt në Vetja, kujtesa dhe identiteti, Moni Ovadia, Muzeu i Arkeologjisë dhe Traditave Popullore,
Bashkia Sciara, Shoqata Kulturore e Historisë dhe Solidaritetit, Sciara (PA), 2006.
Ndër ekspozitat kolektive më përfaqësuese: Limen, gjurmët e kufirit, cARThusia 2004, Santa
Maria della Scala, Magazzini della Corticella, Siena, redaktuar nga Enrico Crispolti, 2004.
Për një ekzegjeza vizuale e mesazhit biblik, Dioqeza e Caltanissetta, Kripta e Katedrales së Caltanissetta, një redaktuar nga Diego Gulizia, 2012. Nëse e vërteta merr formë, Homazh për Michelangelo Castello për një ide nga Michele Stornello, Palazzo della Provincia, Ortigia, Syracuse, kuruar nga Antonio Vitale, 2014. Katastrofa me rastin e Ditës Botërore të Refugjatëve, vend ekspozimi la Plazhi Castello Maniace, Ortigia, Syracuse nga Anto nio Vitale, 2014. Naufrago, Galeria
Civica Montevergini, Ortigia, Syracuse kuruar nga Antonio Vitale, 2014. Origjina, Galeria
Spaziovitale, Catania, redaktuar nga Antonio Vitale, 2014.
Për veprat e tij kanë shkruar: Antonio Benemia, Domenica Brancato, Michele Cometa, Rita Ferlisi,
Diego Gulizia, Francesca Massara, Luciana Pepi, Giuseppina Radice, Maria Antonietta Spadaro,
Carmelo Torcivia, Antonio Vitale.
Artisti arbërshe Marco Lotà
Artisti Manlio Geraci
Ornela Radovicka
Drejtuese e Qëndrës albanologjike
kërkime mbi kulturën dhe gjuhën arbëreshe, themeluar nga At Bellusci 1980