Durrësi është një përzierje e çuditshme ndërtesash turke dhe dyqanesh italiane mes fortifikimeve franke dhe bizantine. Duket sikur turqit kishin mbërritur në këtë qytet venecian dje. Lart pranë xhamisë me kupolë, mutesarifi kishte ndërtuar një pallat të madh, një konak prej dheu dhe druri. Shkallët dhe korridoret gumëzhinin nga lutës, imamë me çallma të larta, gra të mbuluara dhe policë të grisur. Ushtarët po gatuanin ose po bënin kafe në oborr. Të burgosurit shtrinin krahët e tyre të lidhur rëndë me zinxhirë përmes hekurave prej druri, duke lypur cigare. Priftërinjtë ortodoksë po debatonin në greqisht. Artileria po lëvizte rreth një topi të vjetër prej bronzi. Të gjithë ndiheshin si në shtëpi këtu. Kështu e imagjinoja një prefekturë në një vend të tiranisë paternale.
Në rrugicat e ngushta dhe të dredhura me pllaka guri të qytetit të poshtëm, kishte tabela italiane dhe produkte italiane në të gjitha dyqanet. Qeramikë nga Kalabria, makarona, enë prej dheu, pije alkoolike nga Milano, verëra Chianti. Fëmijët po dilnin nga shkolla italiane, duke kënduar këngë napolitane, të tilla si ato që mund të dëgjoheshin nga Xhenova në Brindizi, barkarolat e përjetshme me të cilat vajzat e bukura nisen për në bukuroshe Venezia. Konsulli i Mbretit Umberto kishte vendosur mburoja të mëdha në derë, në ballkon dhe në dritaren e shkollës së tij.
Muret e vjetra e rrethonin qytetin në një përqafim të ngushtë. I reduktuar në një drejtkëndësh prej 600 deri në 300 metrash në maksimum, Durrsi ishte vetëm një fshat njëzet vjet më parë. Prefekti turk as nuk jetonte këtu. Ai banonte në fshatin e Kavajës në anën tjetër të gjirit. Varkat italiane dhe parcelat italiane e kanë ringjallur këtë qytet të vdekur. Varkat vijnë nga Brindizi dy herë në javë dhe parcelat nuk janë sekret për askënd. Njerëzit në rrugë mund t’ju tregojnë se kush po merr para. Shuma mujore varion nga katër deri në gjashtë paund turke (92 dhe 138 franga).
V. Berárd, 1890
Eduart Caka – “Histori e Shqipërisë”