Nga Prof. Sami Repishti,Ph.D.*/
Ridgefield,CT.USA/
Me 30 Maj 2014, ne Tirane, u perurue Kisha-Katedrale e re ortodokse shqiptare “Ngjallja e Krishtit”. Per kete ngjarje te randesishme, Fortlumturia e Tij, Kryepeshkopi Janullatos kishte ftue figurat kryesore te kishave ortodokse te mjaft vendeve dhe, me randesi te dores se pare, edhe Terelumturine e Tij Patriarkun Vartelomeo i Stambollit. Ne ceremonine solemne moren pjese edhe udheheqsit politike te shtetit shqiptar.
Ndertimi i Kishes-Kathedrale ne ish-Shqiperine ateiste ashte nji fitore e arsyes mbi çmendurine komuniste, dhe nji afirmim pozitiv i popullit shqiptar ne besimin tek Krijuesi. Njikohesisht, e pavaresisht nga kritikat e shumeta, pjesemarrja e Patriarkut Vartelomeo I, dhe i shtate kryetareve kishtare te vendeve ortodokse ashte, per mendimin tim, nji akt i randesishem i afirmimit te Kishes Ortodokse Autoqefale Shqiptare si nji “Kishe” e pavarun e shqiptareve, dhe ne rangun e te gjitha kishave tjera, pa asnji kontestim te legjitimitetit te saj nga qarqet e jashteme, qe na kujtojne te kaluemen e hidhun. Nji njohje te ketille masive e kemi perjetue ne prill 1937 me marrjen e TOMOS-it nga Patrikana e Stambollit, qe zyrtarizoi Kishen e ngritun ne Tirane, me 1922, nga mendje-ndrituni Imzot Fan S. Noli.
Pershendesim inaugurimin e Kishes–Katedrale “Ngjallja e Krishtit” dhe urojme vellazenve dhe motrave tona ortodokse shqiptare nji “ngjallje” shpirtenore te vertete, per kenaqesine e tyne dhe te breznive te ardhme.
Fatkeqsisht, atmosfera jo-politike e ketij tubimi per nji qellim ma te nalte se “politika e dites”, u damtue rande nga “i ftuari”, Patriarku Irenej i Kishes Ortodokse te Serbise. Akoma ma e rande: Patriarku serb Irenej mohoi humbjen e jetes se mijera shqiptareve –kryesisht te Kosoves- ne duert e xhelateve serbe, sidomos qe nga vitet 1840-ta me daljen e Naçertanies se Kryeministrit serb Garashanin.
Gjate nji interviste me Top Channel, ne Tirane, Fortlumturia e Tij, Irenej, komentoi se :”…asnjihere nuk kemi pasur probleme ne mes te dy popujve tone”, “…ne se kemi jetue shekuj bashke, pse te mos vazhdojme te jetojme perseri bashke”, “…serbet asnjihere nuk kane qene armiqsore ne raport me shqiptaret”, “… Ne 1912, kur Kosova u çlirue nga Turqia, asnje shqiptar nuk u perzu nga Kosova e Metohia…” dhe litani te tilla pa substance. E pabesueshme! Dhe akoma ma keq, e rrezikshme: mohimi i krimit te kryem, rrezikon perseritjen ne rastin ma te pare. Ai duhet demaskue!
Nji kuader i ketill u plotesue me mohimin e se drejtes se Kosoves per pavaresi, nji mohim i bame ne Tirane, kryeqytet i Shqiperise. Na pergezojme Kryeministrin E.Rama per bojkotimin e darkes ceremoniale, dhe jemi thellesisht te shgenjyem nga heshtja kuptimplote e Fortlumturise se Tij Kryepeshkopit Janullatos te Kishes Orthodokse Autoqefale te Shqiperise.
***
Planet ekspansioniste te Serbise, nga faza e “konceptit’ u trasformuen ne “ekzekutim” me nji vrull te frymezuem nga pasioni shovenist serb, dhe urrejtja per okupatorin turk e mysliman. Fakti qe popullsia qe do te çvendosej nga toket e lakmueme nga serbet nuk ishin “Turq” por shqiptare myslimane nuk e ndryshoi ekuacionn politik serb. Si rrjedhim, urrejtja anti-turke u zbraz mbi koket e shqiptareve, edhe ata vete viktima te okupacionit shume-shekullor otoman…!
I nxitun nga Perandoria ruse, shovinizmi serb shpertheu ne vitet 1877-78 kunder banoreve shqiptare te Nishit, Leskovacit, Kurshumlise, Presheves zona qe sot quejme “Kosova lindore”. Qytetet e fshatet e Kosoves u mbushen nga 250.000 refugjatet e debuem e qe sot njihen akoma me termin “muhaxhiret e Kosoves”. Kongresi i Berlinit (1878) konfirmoi fitoren ushtarake serbo-malazeze, dhe territoret shqiptare perfunduen si pjese perbase te shteteve serb e malazias.
Qe nga viti 1878 deri ne vitin 1912, dhe ma vone ne vitin 1919, ofensiva serbe u zgjanue tue perfshi te gjithe territorin e sotem te Republikes se Kosoves, Malesine e Veriut te Shkodres, krahinen e Presheves, dhe qytetet shqiptare ne Maqedoni qe nga Kumanova e Shkupi deri ne Struge, Oher e Resnje. Gjysma e territorit shqiptar u okupue ushtarakisht nga serbet ne Veri dhe ne Jug nga greket.
Okupimi serb i Kosoves (dhe ai grek i Çamerise) nuk kufizohet ne marrjen me force te territorit: ai dallohet si metode raciste dhe vrastare e popullsise vendese; me nji fjale, serbet kerkojshin “nji Kosove pa shqiptare”. Kete synim ata e ndoqen me metodat ma barbare qe tronditen koshiencen e botes se qytetnueme, sidomos qe nga viti 1912 deri ne qershorin e vitit 1999, dita e çlirimit final te Kosoves nga zgjedha serbe.
Ne konferencat nderkombetare teza serbe ka qene gjithehere e njajte: shqiptaret jane tipa kriminelesh, te pakorrigjueshem qe kercenojne paqen ne Ballkan. Vetem serbet jane ne gjendje “me i qetesue” Ne vitin 1913, ish kryeministri serb, V.Gjorgjeviç, i pershkruente si:“….kafshe te egra me bisht qe kalojne naten te varun nga pemet e pyllit….!
Ne emen te ketij “qetesimi” u ba edhe çfarosja e tyne, e dokumentueme nga shtypi perendimor dhe sidomos nga Komisioni per Hetimet e Shkaqeve te Luftes te Carnegie Endowment for Peace. Mbas L1B, me rihymjen serbe ne Kosove, procesi i asgjasimit te shqiptareve rifilloi. Me 18 prill 1919, Sekretari i Shtetit amerikan, Robert Lansing, i drejtohej MPJ te Britanise se Madhe, Lord M.J.Balfour, dhe e njoftonte :
“… Gucia, Plava, Gjakova, Peja, Pozhuri dhe Rozhaja kane qene skena terrorizimi dhe vrasje nga trupat serbe dhe agjente serbe, politika e te cileve duket se ashte çfarosja fizike e banoreve shqiptare te kesaj Krahine…” Nderkohe, propaganda dehumanizuese serbe u ba nji “kryqezate” kunder “te pafeve” (myslimane). Myslimanet shqiptare vazhduen te identifkohen si “turq”.
Ekziston dokumentimi se vetem gjate vitit 1912, numri i shqiptareve te masakruem nga ushtrite serbo-malazeze arrine ne 12.777. Kosta Novakoviç, nji deshmitar okular e officer i ushtrise serbe, shkruen:” Te ‘drejtat historike” te Serbise shkuen shume larg: ata kerkojshin nji Kosove pa shqiptare, megjithese Kosova ashte nji Krahine e paster shqiptare…” Socialisti i madh serb D.Tucoviç tregon:” Ne te njajten kohe deshmova krematore barbare ne te cilat qindera gra e femije shqiptare u dogjen per se gjalli…”. Raporti i Carnegie Endowment for Peace pershkruen:
”…Shtepi dhe fshate te tana u bane shkrumb e hi, qytetare te pa armatosun dhe te pa fajshem u masakruen en masse, akte dhune te pabesueshme, grabitje, brutalitet i çdo lloji – keto ishin metodat e perdoruna- e qe perdorojne akoma ushtrite serbo-malazeze, me qellim qe te ndryshojne karakterin etnik te Krahines se banueme ekskluzivisht nga shqiptaret. Ne vitin 1920-, ka qene nderhymja e Presidentit W.Wilson qe ka pengue te njajtin fat per Shqiperine e Veriut.
Shqiptaret qe i shpetuen masakrimit u detyruen me force te emigrojne ne Turqi nen masken e fese “myslimane” prandej “turq”. Ne vitin 1941, numri i tyne kishte arrijte ne ma shume se 400.000 emigrante (njeni nga çdo tre banore shqiptare). Ish udheheqsi komunist jugosllav Milovan Gjilas tregon:” Perdorimi i dhunes dhe i grabitjes se shqiptareve ishte nji aksion publik ne Kosove, deri ne ate pike sa ashte e veshtire te besohej…”(dhe)”…te gjithe rrugaçet qe mbushin pozitat qeveritare dhe deshirojshin me u pasunue shpejt e shpejt, u derguen si administratore ne Sanxhak, Kosove dhe Maqedoni…” Aty ku kishte shqiptare!
Ne 1937, nji “Elaborat” i pergatitun nga Vaso Cubriloviç (i perseritun ne 1944) kerkonte largimin me force te shqiptareve ne Turqi. Ne 1941, nji punim nga diplomati Ivo Andriq, keshillonte ndamjen e Shqiperise ne mes te dy vendeve fqinje”…qe te zgjidhet problemi i Kosoves!”
Ne ditet tona, fitorja e komunisteve te Titos, tregoi se politika e vjeter serbe ndryshonte ne forme por jo ne substance. Metodat barbare komuniste, dhe mohimi i te drejtave te shqiptareve per vete-vendosje shkaktuen kryengritjen e pergjithshme (1944-1945) ku ma shume se 30.000 shqiptare moren malet Edhe sot, numri i viktimave shqiptare nuk dihet me siguri dhe shkon nga 35.000 ne 60.000 shqiptare te vrame vetem gjate viteve 1944-45, tragjikisht me aprovimin e komunisteve shqiptare…! Ndersa Jugosllavia e Titos shikohej si vendi ma shtypes i Europes, Kosova ishte grupi ma anmiqsor i Jugosllavise. Konkluzioni ashte i qarte!
Revoltat dhe demonstratat shqiptare kunder shtypjes serbe u perseriten, sidomos ne 1968, 1971 dhe 1981, ky i fundit nji eveniment qe paralajmeroi shkaterrimin e Jugosllavise. Zhvillimi i akteve ilegale te A.Rankoviqit dhe forcave te sherbimit sekret serb ne Kosove, u bane objekt i diskutimeve ne shtypin nderkombetar. Lista e gjate e krimeve serbe te mbulueme ne Kosove, tregoi fetyren e vertete te rregjimit, dhe i hapi dyert nji rezistence shqiptare kambengulese, parimore:Kosova Republike!
Me pavaresine e Slovenise, Kroacise, Bosnje-Herzegovines, Jugosllavia e Versaille-s u shemb. Perpjekjet serbe me e ringjalle deshtuen. Serbia ra ne duert e shovinisteve serbe qe perkrahen komunistin S.Millosheviç. Por shqiptaret refuzuen pjesemarrjen ne kete proçes Per shqiptaret kishte vetem nji rrugedalje: shkeputja nga Serbia dhe deklarimi i pavaresise se Kosoves., fitore qe u arrijte me 17 shkurt 2008. Por me gjak e sakrifica te panumerta!
Hymja me force e armates serbe ne Kosove gjate viteve 1998, 1999, shkaktoi vdekjen e ma shume se 12.000 banoreve vendas. Ma shume se 2.000 te tjere jane akoma te humbun dhe besohet se jane te vrame. Cdo dite, ne Serbi zbulohen varre shqiptaresh te ekzekutuem nga serbet. Ma shume se 20.000 gra shqiptare jane dhunue, Spastrimi etnik deboi afer nji miljon shqiptare ne vendet fqinje, ku jetuen si rrefugjate ne kampe te improvizueme. Llogaritet se 174 familje shqiptare jane djege per se gjalli mbrenda shtepive te tyne. Para nji katastrofe te ketill te krijueme nga invazioni serb i Kosoves zgjidhja e vetme ka qene rezistenca e armatosun dhe pavaresia e Kosoves.
Nobelisti per Paqe, Marty Artisaari, deklaron se “Pavaresia e Kosoves ashte e pandryshueshme, dhe u baj thirrje serbeve te kerkojne falje per krimet kunder njerezimit qe kane krye ne Kosove”. Ai shton:” Serbia duhet te njohe pavaresine e Kosoves para se te anetaresohet ne familjen e Europes se Bashkueme”.
Kete kerkojme edhe ne nga Patriarku i Serbise, sepse asnji here Kisha Ortodokse Serbe nuk ngriti zanin ne mbrojtje te viktimave shqiptare ne Kosove. Asnji here! Kerkoni falje Fortlumturi nga familjet shqiptare te veshuna me te zeza! Pranoni doren e pajtimit. Perbuzeni urrejtjen per shqiptaret. Ushqeni mirekuptim e afrimin ne mes te dy popujve fqinj, qe nuk kane asgja me fitue nga manovrimet politike…as intrigat fetare! Nji qendrim ketill vlen ma shume se duertrokitjet ne Beograd…! Sepse, shkruente gazeta The New York Times, ne editorialin e saj te dates 21 qershor 1999:
”Ajo qe ashte serioze ne kete mes ne lidhje me shkallen e atrociteteve (serbe ne Kosove) ashte se edhe ne ditet tona kur bashkeatdhetaret e tyne vrisnin mijera njerez te pafajshem, shumica dermuese e serbeve nuk u shqetesue fare, as deshen te trazohen!”
Ne kete proces pendimi Kisha Ortodokse Serbe mund te loze nji rol vendimtar!
Kur do te vij pranvera e se vertetes edhe per ty, o fqiu i im serb?
* City University of New York