HISTORIA – Vincet Castriotto Saecula
Nê kuadër 556 vjetorit të vdekjes së Kryetrimit Kombëtar Gjergj Kastrioti Skenderbeu po sjellim një pjesë nga libri i autorit Zannovich, Stephan me titullin e më poshtëm botuar në gjuhën seudez (1788) e perkthyer në shqip (2019) nga Sokol Demaku.
Pjesë nga libri me titullin e më lart shkruar nga një autor i huaj për Kryetrimin shqiptar Gjergj Kastriotin e botuar në vitin 1788 në Stockholm të Suedisë.
Por mjerisht!
Burri, i cili ishte më i denj për t’u bërë i pavdekshëm, ishte gati ti paguante natyrës thesarin, të zbresë në varr atë natë, pas aq shumë fitoresh, aq shumë epërsie, për të mos lënë asgjë në kohën e tij, përveç familjes së tij, për Krishterimin, mbështetja e të cilit ai ka qenë, sesa kujtimi i emrit të tij dhe vepratë e tij heroike pas vdekjes. Kjo me të vërtetë ndodhi, pasi dha një provë për një frikë të sinqertë të perëndisë dhe për këtë mori sakramentin e kishës me devotshmëri shembullore, ai ia dorëzoi shpirtin e tij Zotit dhe trupin e tij tokës më 17 janar 1467, në vitin e 65-të të jetës së tij dhe viti i 38 të mbretërisë së tij. Në ditën e tretë pas vdekjes, i shoqëruar nga djali i tij dhe njerëzit me lotë në sy, me flokë të çrregulluara, dhe të varura mbi shpatullatë e tij, te përkulura drejtë tokës, në heshtje babai dhe heroi i Shqipërisë shkonte në varr. Atje, ushtarët e tij hodhën flamujt turq dhe më pas i varën për përmendore dhe shenja të trofeve të tij të luftës.
Princat dhe ambasadorët ndoqën trupin e pajetë, të pa ndjenja, ku u derdhën aq shumë lotë, aq shumë nder, kambanat e vdekjes tingëllonin akoma në të gjitha shtetet e tij, kur armiqtë e atdheut të tij tashmë ishin duke mbledhur fuqitë e tyre, për tu grumbulluar, për ta shtypurë(ngushëlluar) pasardhësin i tij të ri. Të gjithë princat e krishterë ishin të lumtur që të paktën të ishin në gjendje të tregonin mirënjohjen e tyre, duke shpallur kështu lumturinë e një drite të tillë, që ishte fëmija i vetëm i Skënderbeut të pavdekshëm. Vetëm venedikasit iu gëzuan asaj që atë ta shifnin të pafuqishëm dhe të dobët, në mënyrë që të mund t’i merrnin disa nga shtetet e tij më lehtë, padrejtësisht, gjë të cilat edhe e bënë përfundimisht ata. Por përmes hakmarrjes së qiellit, ata humbën ate bashkë me krahinat e tyre, në luftërat që u detyruan tibëjnë kundër ushtrisë së sulltanit turk.
Dikush mund të shohë nga kjo përmbajtje e shkurtër e tregimit të tij se ai kishte fituar me të drejtë shumë tituj të luftëtarit të pathyeshëm, fisnikërisë, mbrojtësit të emrit të krishterë, të trungut të fesë dhe të Aleksandrit të ri, që atij i ishin dhënë nga papët, nga mbretërit e bashkëvëllezërve të tij dhe atë të Skënderbeut, të cilin edhe armiqtë e tij e nderuan. Por kaq shumë lavdi dhe lumturi u zhdukën në një çast! Pas vdekjes së tij, u duken furtunatë. Bubullima dëgjoheshin nga të gjitha anët mbi kokat e pasardhësit të tij! Turqit, me Kuranin në njërën dorë dhe me shpatë në tjetrën, sollën më pas shkatërrim kësaj mbretërie të bukur, të njëjtën e vunë nën zgjedhën e skllavërisë. Vdekja, skllavëria dhe shkatërrimi sot janë të dukshme në të gjithë Shqipërinë dhe gjurmët e përgjakshme të luftrave të Mahometit. Kujtimi i këtyre fatkeqësive; historia e tyre, që unë, si shkrimtar i historisë, jam i detyruar ta portretizoj, më bënë edhe mua që edhe unë të derdhë lotë. Sidoqoftë, do të hesht. Por egziston një vuajtje kundër së cilës zemra më stoike nuk mund të ngurtësohet kurrë.
Historia që kam treguar është e shkurtër, unë e pranoj këtë, dhe në mënyrë të pakonsiderushme është e ngarkuar me rrethana të vogla. Sidoqoftë, pak a shumë unë kam thënë gjithçka. Kur njeriu nuk ka asgjë më shumë për të thënë se sa e vërteta e pastër, ai mund të thotë shumë me shume me pak fjalë. Natyra e thjeshtë është elokuente në një zemër, e prekur nga kaq shumë fatkeqësi. Vetëm ajo ma ka vënë penën në dorë, është gjithashtu edhe ajo që duhet të presim se çfarë mund të nxjerrë në pah kjo histori. Unë nuk jam ushqyer nga lulet e elokuencës, dhe as nga arti i një vokalisti, por jam vetëm një saraj, i cili nuk di asgjë tjetër përveçse fuqisë absolute, e privuar nga çdo shpresë. Aty jetoj unë në errësirë. Por mjerisht! Tani jam aq i pafat sa vetë errësira nuk mund të më mbulojë, nga përndjekja e armiqve të mi dhe për të keqën time pa lumturi! Duke u zgjuar, i vetëm dhe i tradhtuar në zotërinë e miqësisë egoiste, nuk pres pushim deri në varr, megjithatë, unë mund të përziej hirin tim me etërit e mi!
Por jo!
Fati që më përcolli mua është ngulitur aq tmerrësisht, saqë edhe pas vdekjes sime, hija ime do të jetë e gjallë, lëvizëse, fluturuese, dhe hiri im do të shpërndahet rreth e rrotull. Sidoqoftë, nëse është e vërtetë që kushdo që vdes i panjohur, vdes më pak i pakënaqur, nuk do të pendohem më. Unë tashmë jam vdekja borgjeze për botën. Viktima fatkeqe e një politike të rreme dhe false. Është koha që unë të heq dorë nga kotësia dhe të shpresoj në gradën më të lartë mashtruese, e cila është burimi i gjithë vuajtjeve të mia! Prandaj heq dorë nga ajo për çdo kohë;
Unë jap titullin e preferencës së një zemre të ndershme dhe të sinqertë, mbi të gjitha përfitimet e tjera, Gjithçka shkon, gjithçka ndryshon. Ah! Le të humbasë emri im si një re për diell më shpejt se sa unë meritoj emrin e së keqes! Ligji i botës është: Aksident për fitimtarët!
Megjithatë, nëse jam i brishtë, i ndjeshëm ndaj padrejtësive të fatit, atëherë është për të më ngritur edhe më shumë, e jo të jem i rraskapitur. Heshtja është durimi im, karakteri i qortueshëm nuk është shenjë e një shpirti të frikësuar pubik. Njeriu duhet të jetë i madh, të duroj, pa degraduar, një fat të tillë të frikësuar. Por a mësoni pak nga kjo se ju nuk do të prisni një përshëndetje të lumtur? Lumturia ndjen lodhje për të ju ndjekur, ajo nuk do të lejonte të hidhnit armët, për t’ju lënë të paktën të shijoni pushimin? Jo: dëshirat e mia janë të shumta, mënyra ime e të menduarit është e pandryshueshme, armiqtë e mi më kanë dhënë goditjen e fundit. Dhe mësova të vdes prej saj.
I lirë?
Po: por në mjerim dhe errësirë. Delikate për padrejtësinë, por edhe më e ndjeshme ndaj miqësisë, zemra ime nuk dëshiron asgjë më shumë se një shkretëtirë ku mund të varros imazhin e një personi, me kujtimin e madhështisë sime. Aty, i vetmi besimtar i vetvetes, nuk do të shoh më as padrejtësi, as të padrejtën. Që unë të heshtja para tyre do të ishte kundër të drejtave të mia. I barabartët në fjalim me mbretërit pa i tallur ata, dhe nëse i përçmojnë, ose nëse i respektojnë si të mirë oset ë këqinjë.
Unë jam biri i diellit dhe nuk mund të qëndroj duke më poshtëruar mua. Asgjë në botë nuk është më poshtëruese sesa të shihet padrejtësi dhe të qenrsoh në heshtje.
Por tani unë dua që të mos jem lënda unë. Historia e jetës sime dhe fatkeqësitë e mia janë të rezervuara që të dalin në rrethana të tjera. Nuk është e thjeshtë që kjo, e cila nuk plotësohet me asgjë tjetër përveç fitoreve dhe arritjeve, të vinte në pavdekësi, dhe që mund të jetë e shoqëruar me histori të trishtuar të fatkeqësive të mia.