*Për herë të parë për publikun në një pavion të ri/
*Muzeu Ikonografik ONUFRI është një vlerë e rëndësishme dhe identifikuese e trashëgimisë kulturore në qytetin e Beratit./
Nga Berati për Diellin Sulo Gozhina/
Dritaret një mbi një, keshtjella, ansamblet e papërsëritshme të Mangalemit e Kalasë, Gorrica me urën që lidh dy pjesët e qytetit, kishat e shumta e xhamitë me minaret elegante, kjo më së shumti është klisheja si e mendojnë qytetin e Beratit.
Por s’janë të paktë ata që kanë mundur të prekin e admirojne atë vlerën që rrjedh së brenëshm të vyer e orgjinale, të ikonave, ikonostasit, tavaneve, të veshjeve e zbukurimeve, të objekteve të mrekullueshëm të artit e artizanatit, dëshmi të çmuara të jetës së lartë qytetare të konservuara në fondet e muzeut Ikonografik ONUFRI dhe muzeut ETNOGRAFIK
I përshtatur që prej vitit 1986, në ambientet e kishës “Fjetja e Shën Mërisë”, në Kalanë e Beratit, në monumentin më përfaqësues të arkitekturës pas-bizantine njëkohësisht katedrale te Mitropolisë, një rindërtim i vitit 1797, Muzeu Ikonografik Onufri që në zanafillën e tij u konceptuar si një muze i vecantë ku autorët u kujdesën të risillnin mjedisin orgjinal dhe frymën në të cilën u krijuan këto koleksione. Në to admirohen vepra të mjeshtërve më të rëndësishëm ikonografë Onufri, Nikolla, Onufër Qiprioti, Shpataraku, Çetirët (familja Katro) e të tjerë të paidentifikuara, shumë objekte liturgjike si dhe ansambli i pakrahasueshëm i ikonostasit, një shëmbull i lartë i drugdhëndies i realizuar nga atelietë e mjeshtërve vendas, një koleksion që na bënë krenarë.
A G R O N P O L O V I N A, Drejtor Qendra Kombëtare e Muzeumeve Berat
Në vitin 2014 Muzeumet e QKMB ishin një destinacion i rëndësishëm turistik me 1 500 vizitorë ?.
Si një shifër e shkëputur nga konteksi krahasues 15 000 vizitorë nuk shpreh atë ndryshim të suksesshëm tashmë në promovimin e koleksioneve të kryer nga stafet e Muzeun Ikonografik “Onufri” dhe Muzeun Etnografik cilët janë aset i rëndësishëm me përvojën e grumbulluar në një periudhë shumë të gjatë kontaktesh e kërkimesh. Nëse në vitin 2013 muzeumet patën vetëm 8 700 vizitorë, gjatë këtyre 9 muajve të vitit 2015 në përfundim të Sezonit Turistik të Verës muzeumet patën 20 170 vizitorë, bëhet më e qartë sfida e asaj që ka ndryshuar duke filluar nga puna e përditëshme dhe e padukshme për të përmirësuar shërbimin ndaj publikut, në ndryshimet në paraqitjen e koleksioneve, hapja e muzeumeve e orientimi drejt grupmoshave të ndryshme, ndërhyrjet restauruese, bashkëpunimin për organizimin e veprimtarive të rëndësishme kulturore kombëtare, përmiresimi i imazhit etj.
Në vitin 2016 do të ketë surpriza për vizitorët, çfar pritet të ndodhë në Muzeun Ikonografik Onufri?
“18 Maj – Dita Ndërkombëtare e Muzeve” u përjetua si një ngjarje e veçantë që ndodh rallë edhe për muze shumë të rëndësishëm. 11 ikona u transferuarn në Koleksionin e Muzeut Ikonografik Onufri nga Fondi i DRKK-së Berat. Ikonat janë realizime rreth shekujve XVI – XIX. që u atribuohen mjeshtërve ikonografe, Onufrit, Nikollës, Qipriotit, ateliesë së familjes Çetiri, të realizuar kryesisht për kishat dhe manastiret e Kalasë të qytetit të Beratit të papublikuara më pare.
Prej gati dy vitesh Qendra Kombëtare e Muzeumeve Berat dhe Drejtoria Rajonale e Kulturës Kombëtare kanë nisur një bashkëpunim institucional cili konsiston në një koncept të ri në menaxhimin e vlerave të trashgimisë kulturore, në një mendësi të re për të ndryshuar mënyrat e deritanishme, për të qenë më aktiv në kujdesin ndaj tyre, për ti berë më të ekspozueshme, më të prekshme nga publiku por njekohësisht së bashku mund të jemi më efikas me profesioniste në ruajtjen dhe konservimin e tyre.
Duke parë interesin e madh që pati për 11 ikonat e transferuara e të ekspozuara në mjediset e Katedrales vetëm gjatë një muaji u bindëm përfundimisht që së bashku me disa ikona të rëndësishme te koleksionit te MO të pa ekspozuara më parë që u atribohen mjeshtër Nikollës dhe Onufër Qipriotit ti paraqesim për herë të parë për publikun në një pavion të ri. Ekspozita me emërin kuptimplotë “Thesare të Fjetura”, si nje grishje drejt trashegimise kulturore mbetet një sfidë per ti ofruar publikut cdo sezon një produkt të ri, një koleksion të pa ekspozuar si një thesar që ne kërkojmë ta nxjerim në dritën e diellit me të gjithë shkëlqimin duke synuar te risim vizitueshmerine dhe te nxisim turizmin vendas dhe te huaj.
Prej disa muajsh jemi duke e realizuar këtë projekt të rëndësishëm në sallën e katit të dytë të muzeut, një mjedis tepër i veçantë e impresionues që pas viteve 90 ka qenë i lënë pas dore. Salla me financim të Ministrisë së Kulturës do ti nënshtrohet një përmirësimi konstriktiv dhe më pas vlerësimit të ndriçimit i cili do të jetë profesional e konservues. Është duke u përgatitur nga specialistët tanë i gjithë materiali promocional që duhet për këtë ekspozitë kaq të rëndësishme, katalogu, fletëpalosjet, kartolinat, posterat, banerat etj.
Rivleresimi i këtij mjedisi dhe organizimi i ekspozitës, muzeun e bënë akoma më të rëndësishëm e më të vizitueshëm, aktiv për të ofruar publikut produkte të reja nga trashëgimia kulturore e qytetit të Beratit. Ky projekt po mbeshtetet në çdo hap nga Ministria e Kulturës.
Por nuk është vetëm ekspozita “Thesare te Fjetura” ajo që po përgatitet të ndodh në vazhdim. Kodikët e Beratit, “Codex Purpureus Beratinus Φ” 043 dhe “Codex Aureus Anthimi” 1143, janë vlera shumë të rëndësishme të fondit botëror të letërsisë biblike dhe njëkohësisht trashëgimisë sonë e cila na bënë tepër krenarë.
Historia e tyre është e vecantë në kufijtë e legjendës, lidhet pazgjithshmërisht me Beratin dhe dëshmon një nivel të lartë kulturor të tij.
Keta kodikë janë ruajtur me shumë përkushtim që prej shekullit të 11 kur kemi shënimet e para për kërkimin e tyre dhe së fundi janë gjetur në Katedralen “Fjetja e Shën Mërisë” (sot Muzeu Ikonografik Onufri) në Kala të Beratit (12 Gusht 1968). Sot ata ruhen në Fondet e Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave.
Duke parë që interesi për ta është jashtëzakonisht i madh, në projektet tona në vazhdim si domozdoshmëri po punojmë për të ekspozuar të kopjuar si replike e orgjinalit fillimisht “Codex Purpureus Beratinus” (Kodiku i Purpurt i Beratit) atje ku është gjetur së fundi, prapa ikonostasit të Katedrales.
Prej kohësh po punojmë dhe tashmë jemi në finalizim të transferimit nga Fondi i DRKK-së të dy objekteve të identifikuara si veshje në argjend të relikeve (këmbë) të një prej shënjtorëvë sllavë, shën Goratzi. Sic edhe dëshmohet nga lipsanat e Shën Gorazdit e Shën Angelarit të cilat ndodhen në Kishën Katedrale Fjetja e Shën Mërisë (në Muzeun Ikonografik Onufri) nga një ikonë të madhe të ikonostasit (me autor Joan Cetiri), dhe të një tjetre që është e një date të më vonë, me autor piktorin Kristo ku paraqiten shtatë shejtorët sllavë (Eptaritmi), Shën Gorazdi dhe Shën Angelari janë pikturuar “të fjetur” mbrenda mureve të Kështjellës së Beratit.
Në fakt sfida është të jemi një hap para. Për shumë vizitore të huaj që kanë destinacion dy muzeumet tona përbën surprizë funksionimi në mjediset e Muzeut Ikonografik Onufri dhe Muzeut Etnografik të guidës nëpërmjet sistemit QR code në 3 gjuhë në shqip, anglisht dhe italisht duke mundësuar që cdo kush të ketë lehtësinë e nevojshme të marrjes së informacionit në mënyrë individuale përpara veprës orgjinale.
Ndërkohë shumë prej tyre ndihen të përkedhelur kur vërejnë se në të dy muzetë e Q K M Berat mund të marrin informacion në gjuhën e vet pasi për vizitorët individuale funksionon dhenia e informacionit nëpërmjet fishave në 10 gjuhë që ndihmon krahas guidës gojore (me specialist guid didaktike), guidës me QR-cod për ti shërbyer cdo vizitori vendas dhe të huaj numëri i të cilëvë rritet çdo vit me rreth 30 – 35 % .