Prof. Dr. Muhamet Racaj/
Ky studim hulumton ndikimin e politikave të jashtme të aktorëve joarktikë dhe veçoritë e luftës hibride në rajonet polare, duke u përqendruar në Arktik dhe, në një masë më të kufizuar, në Antarktik. Analiza ndërlidh zhvillimet gjeopolitike me strategjitë ushtarake dhe ekonomike që po i transformojnë këto zona nga hapësira periferike në qendra të rivalitetit global. Shkrirja e akujve dhe hapja e korridoreve të reja detare kanë krijuar mundësi të mëdha për shfrytëzimin e burimeve energjetike dhe mineraleve, por edhe kanë rritur tensionet ndërkombëtare. Përmes metodologjisë krahasuese dhe analitike, punimi shqyrton rolin e SHBA-së, Rusisë, Kinës, NATO-s dhe BE-së në formësimin e dinamikës së sigurisë polare, duke nxjerrë në pah se lufta hibride po shfaqet si mjet i preferuar i ndikimit. Studimi propozon masa për forcimin e koordinimit ndërkombëtar, diplomacisë parandaluese dhe përshtatjes së doktrinave ushtarake me realitetet e reja polare.
Rajonet polare, dikur zona të ftohta dhe të izoluara, sot janë në qendër të vëmendjes strategjike botërore.^1 Shkrirja e akujve ka hapur rrugë të reja transporti ndërkontinental dhe ka ekspozuar rezerva të mëdha hidrokarburesh, gazi natyror, minerale të rralla dhe burime të tjera natyrore.^2 Ky ndryshim klimatik dhe ekonomik ka nxitur interesin jo vetëm të vendeve me bregdet arktik (Kanada, SHBA, Rusia, Norvegjia, Danimarka), por edhe të aktorëve joarktikë si Kina, Japonia, India dhe BE-ja.^3
Në këtë kontekst, politika e jashtme është shndërruar në mjet të drejtpërdrejtë të ndikimit gjeopolitik, ndërsa lufta hibride po bëhet formë e preferuar për të avancuar interesat strategjike pa përshkallëzim të hapur ushtarak.^4
Përpunimi I përmbajtja
1. Konteksti gjeopolitik i rajoneve polare
Arktiku përbën rreth 6% të sipërfaqes së tokës dhe është i pasur me mbi 13% të rezervave të pashfrytëzuara të naftës dhe 30% të gazit natyror global.^5 Hapja e Korridorit Verior Detar ka potencialin të shkurtojë rrugët tregtare midis Azisë dhe Evropës deri në 40%, duke rritur konkurrencën për kontrollin e këtyre korridoreve strategjike.^6 Rusia, me më shumë se gjysmën e vijës bregdetare të Arktikut, ka zhvilluar një strategji agresive për militarizimin e rajonit, duke ndërtuar baza të reja, sisteme të mbrojtjes ajrore dhe flotë akullthyese me energji bërthamore.^7
Antarktiku, ndonëse mbetet nën regjimin e Traktatit të Antarktikut (1959) që ndalon militarizimin, është gjithnjë e më shumë skenë e garës shkencore me implikime strategjike dhe teknologjike.^8
2. Politikat e jashtme të aktorëve joarktikë
SHBA dhe NATO
SHBA-ja dhe NATO kanë përforcuar praninë e tyre ushtarake dhe diplomatike në Arktik, duke zhvilluar stërvitje të përbashkëta dhe duke rritur patrullimet detare.^9 Politika e tyre mbështetet në ruajtjen e lirisë së lundrimit dhe në mbrojtjen e aleatëve nordikë.
2.1.Kina
Kina, ndonëse nuk ka dalje direkte në Arktik, ka shpallur veten “shtet afër-Arktikut” dhe ka zhvilluar strategjinë “Rruga Polare e Mëndafshit”.^10 Përmes investimeve në porte, kërkime shkencore dhe infrastrukturë logjistike, ajo synon ndikim ekonomik dhe politik afatgjatë.
2.2.Bashkimi Evropian dhe vendet nordike
BE-ja dhe vendet nordike përqendrohen në zhvillimin e qëndrueshëm, mbrojtjen e mjedisit dhe sigurinë energjetike, por paralelisht po rrisin kapacitetet e tyre të reagimit ndaj kërcënimeve hibride.^11
2.3.Rusia
Rusia konsideron Arktikun pjesë kyçe të strategjisë së saj kombëtare, duke e përdorur atë si platformë për projeksion fuqie dhe mbrojtje të korridoreve detare.^12
3. Veçoritë e luftës hibride në rajonet polare
Lufta hibride në Arktik dhe Antarktik përfshin:
• Presion ekonomik dhe investime strategjike për të kontrolluar zinxhirët e furnizimit.^13
• Fushata dezinformuese dhe ndikim mediatik për të manipuluar opinionin publik dhe politikat vendore.^14
• Operacionet kibernetike që synojnë infrastrukturën energjetike, rrjetet e komunikimit dhe stacionet kërkimore.^15
• Prani dhe manovra ushtarake për të demonstruar gatishmëri dhe forcë.^16
Këto veprime shpesh ndodhin nën kufirin e konfliktit të hapur, duke e bërë luftën hibride një instrument të efektshëm të presionit ndërkombëtar.
4. Raste studimore
• Arktiku Lindor: Stërvitjet e përbashkëta ruso-kineze në Korridorin Verior, të cilat synojnë të testojnë aftësinë e reagimit të NATO-s.^17
• Deti Barenc: Patrullimet e NATO-s dhe përplasjet diplomatike me Rusinë pas vendosjes së sistemeve raketore në gadishullin Kola.^18
• Antarktiku: Rritja e pranisë kërkimore kineze dhe ruse në bazat polare, të cilat kanë potencial për përdorim të dyfishtë (civil-ushtarak).^19
Përfundime:
• Politikat e jashtme të aktorëve joarktikë janë bërë faktor përcaktues në ekuilibrin strategjik të Arktikut dhe Antarktikut.^20
• Lufta hibride në këto rajone shfaqet në dimensione të ndërthurura: ekonomike, informative, kibernetike dhe ushtarake.^21
• Tendenca e militarizimit dhe mungesa e një mekanizmi gjithëpërfshirës të sigurisë globale rrit rrezikun e përshkallëzimit.^22
Rekomandime
• Arsim ushtarak: Përfshirja e analizës së gjeopolitikës polare në programet akademike.^23
• Bashkëpunim ndërkombëtar: Krijimi i një platforme NATO-BE për menaxhimin e tensioneve arktike.^24
• Diplomaci parandaluese: Nxitja e dialogut shumëpalësh për transparencë dhe reduktim të rivaliteteve.^25
Bibliografia
1. Sun Tzu, The Art of War (Oxford: Oxford University Press, 2018).
2. Carl von Clausewitz, On War (Princeton: Princeton University Press, 1989).
3. Frank G. Hoffman, Conflict in the 21st Century: The Rise of Hybrid Wars (Potomac Institute, 2007).
4. NATO Allied Command, Multi-Domain Operations Doctrine (Brussels: NATO, 2022).
5. US Department of Defense, Joint All-Domain Command and Control Strategy (Washington: DoD, 2023).
6. Ministry of Defense of the Russian Federation, Foundations of State Policy in the Arctic (Moscow: MoD, 2020).
7. Chinese State Council, China’s Arctic Policy (Beijing: CSC, 2018).
8. Norwegian Ministry of Defence, Arctic Security Review (Oslo: MoD, 2024).
9. International Crisis Group, Ukraine’s Battlefield Adaptations (Brussels: ICG, 2023).
10. RAND Corporation, Middle East Airpower Analysis (Santa Monica: RAND, 2024).