Arian Galdini/
Patër Anton Harapi është një ndër figurat më të ndritura të mendimit dhe veprimit shqiptar, një prift, filozof, publicist dhe patriot i cili i dedikoi jetën e tij çështjes shqiptare. Përmes veprave të tij, publicistikës dhe mendimit filozofik, Harapi trajtoi me guxim çështje madhore të identitetit kombëtar, edukimit dhe unitetit shqiptar. Ai e pa kombin shqiptar si një trup të pandarë, ku vlerat fetare, morale dhe kombëtare duhej të harmonizoheshin për të ndërtuar një shoqëri të drejtë dhe të fortë. Në kuadrin e Neoshqiptarizmit, trashëgimia e Patër Anton Harapit përbën një shtyllë kryesore, sepse mendimi i tij rrezaton përtej kohës dhe përfshin nevojën për një ripërtëritje kombëtare, morale dhe shpirtërore.
Patër Anton Harapi e ndërtoi filozofinë e tij kombëtare mbi tre shtylla kryesore: lirinë individuale, ndershmërinë morale dhe përkushtimin ndaj bashkësisë kombëtare. Në publicistikën dhe fjalimet e tij, ai u përpoq të ndërgjegjësonte shqiptarët për rëndësinë e identitetit të tyre dhe nevojën për t’u bashkuar rreth vlerave të përbashkëta.
Në veprën e tij më të famshme, “Andrra e Pretashit”, Harapi krijoi një narrativë që shkon përtej një rrëfimi letrar. Kjo vepër përmban një analizë të thellë filozofike mbi moralin dhe shpirtin shqiptar, duke trajtuar tematikat e besimit, bashkimit dhe sakrificës për kombin. Në të, Harapi shkruan: “Një komb nuk rron veç me bukë, por edhe me shpirt. Kur shpirti kombëtar rrënohet, edhe buka e humb kuptimin.” Kjo ide thelbësore përkon me parimet e Neoshqiptarizmit, që kërkon të rikthejë shpirtin kombëtar të shqiptarëve përmes vlerave dhe parimeve morale.
Një nga aspektet më të rëndësishme të mendimit të Patër Anton Harapit ishte theksi që ai i vuri harmonisë ndërfetare si një shtyllë për ndërtimin e një kombi të fortë. Duke qenë një prift katolik, Harapi kishte një vizion përtej kufijve fetarë dhe përpiqej të ndërtonte ura bashkëpunimi midis komuniteteve fetare shqiptare.
Në fjalimet dhe shkrimet e tij, ai shpesh thoshte: “Fetë tona janë si dritaret e një shtëpie, të ndryshme në formë, por që ndriçojnë të njëjtën dhomë. Dhe ajo dhomë është kombi shqiptar.”
Ky mendim është një shtyllë qendrore e Neoshqiptarizmit, i cili promovon unitetin kombëtar mbi ndarjet e vogla dhe të ngushta, duke theksuar rëndësinë e bashkëjetesës dhe bashkimit rreth identitetit shqiptar.
Patër Anton Harapi e kuptoi shumë herët rrezikun që komunizmi paraqiste për kombin shqiptar. Ai e denoncoi ideologjinë komuniste si një formë të asgjësimit të shpirtit dhe moralit të individit. Sipas tij, komunizmi nuk ishte vetëm një regjim politik, por një mekanizëm që kërkonte të shkatërronte vetë bazën e kulturës dhe identitetit kombëtar. Në një nga predikimet e tij më të njohura, Harapi paralajmëroi: “Komunizmi asht vdekja e shpirtit kombëtar. Ai vjen me prem time për barazi, por lë pas skllavëri. Kombet që e pranojnë, humbin fytyrën e tyne dhe kthehen në turmë të verbët.”
Ky paralajmërim mbetet aktual edhe sot, si një thirrje për të ruajtur vlerat kombëtare dhe morale përballë ideologjive që rrezikojnë të shkatërrojnë identitetin shqiptar.
Mendimi i Patër Anton Harapit përkon në mënyrë të përkryer me parimet e Neoshqiptarizmit, që promovojnë një ripërtëritje kombëtare dhe shpirtërore. Ai e pa kombin shqiptar si një orga nizëm të gjallë, që kishte nevojë për një themel të fortë moral dhe kulturor për të mbijetuar dhe përparuar. Tri shtyllat e kontributit të tij për Neoshqiptarizmin:
1. Shpirti kombëtar si bazë e çdo përparimi
Harapi argumentonte se çdo përpjekje për zhvillim duhet të fillojë nga ndërtimi i një morali të fortë kombëtar. Ai besonte se pa një ndjenjë të thellë të përkatësisë dhe dashurisë për atdheun, çdo përpjekje politike apo ekonomike do të dështonte.
2. Edukimi moral dhe kombëtar
Patër Anton Harapi ishte një mbështetës i fuqishëm i edukimit si një mjet për ripërtëritjen kombëtare. Ai theksonte rëndësinë e edukimit që bashkon vlerat morale dhe patriotizmin, duke u shprehur: “Një brez i edukuar në dashuri për kombin e në respekt për Zotin, është një brez që nuk mund të thyhet.”
3. Bashkimi përmes diversitetit
Harapi promovonte idenë se forca e kombit shqiptar qëndronte në diversitetin e tij. Ai pa në harmoninë ndërfetare dhe në bashkimin e energjive të ndryshme, një burim të fuqishëm për ndërtimin e një të ardhmeje të ndritur për shqiptarët. Trashëgimia e Patër Anton Harapit mbetet e gjallë dhe frymë zuese për shqiptarët edhe sot. Mendimet e tij mbi edukimin, bashkimin kombëtar dhe ruajtjen e vlerave morale janë më aktuale se kurrë në një kohë kur Shqipëria dhe shqiptarët për ballen me sfida të mëdha kulturore, ekonomike dhe politike.
Neoshqiptarizmi, si një doktrinë që kërkon të ndërtojë një të ardhme mbi bazat e vlerave kombëtare dhe shpirtërore, gjen në
mendimin e Harapit një burim të pashtershëm frymëzimi dhe udhërrëfimi. Siç thoshte vetë Harapi: “Një komb nuk mund të qëndrojë përjetësisht mbi themele të lëkundshme. Ai duhet të ngrihet mbi gurin e fortë të shpirtit dhe dashurisë për atdheun.”
Patër Anton Harapi mbetet një figurë kyçe në historinë e mendimit shqiptar, një mendimtar i cili e kuptoi në thellësi nevojën për të harmonizuar vlerat fetare, morale dhe kombëtare në funksion të një kombi të fortë dhe të bashkuar. Kontributi i tij për shqiptarizmin dhe Neoshqiptarizmin është një thesar që duhet ruajtur dhe zhvilluar më tej. Përmes mendimeve dhe veprave të tij, Harapi na mëson se për të ndërtuar një të ardhme të ndritur, ne duhet të rikthehemi te vlerat më të larta të shpirtit dhe kulturës sonë kombëtare.