Sloane: Shqipëria do të përdoret vazhdimisht si instrument në lojën e interesave ndërkombëtare
NGA NDREK GJINI
MA, University of Galway Ireland
Libri “The Balkans: A Laboratory of History”, (Ballkani një Laborator Historie), i William Sloane, botuar më 1914, paraqet një panoramë të gjerë të historisë së Ballkanit, ku Shqipëria, shqiptarët dhe historia shqiptare zënë një vend të veçantë në analizën e konflikteve, formimit të shteteve të reja dhe pasojave të përplasjeve të fuqive të mëdha në rajon.
Përshkrimi i Shqipërisë dhe Shqiptarëve
Sloane e përshkruan Shqipërinë si një territor problematik dhe të ndërlikuar, të kthyer në “eksperiment” nga diplomacia ndërkombëtare pas shekujve të sundimit osman. Sipas tij, krijimi i shtetit shqiptar pas luftrave ballkanike i shënon një ngjarje të re për marrëdhëniet politike në rajon — një realitet që e nënvizon si të brishtë dhe ende të pazhvilluar në kuptimin institucional.
Autori thekson vështirësitë e identitetit kombëtar shqiptar, të ndarë midis ndikimeve të mëdha — otomane, austriake, ruse dhe italiane. Shqiptarët portretizohen nga Sloane si një popull i ashpër, me strukturë fisnore, të lidhur fort me territoret dhe traditat, por me përçarje të brendshme fetare (myslimanë, ortodoksë, katolikë), të cilat sipas tij pengojnë një unifikim të plotë kombëtar.
Ajo që bie në sy është përshkrimi i “plagës së vjetër të ndarjes” mes shqiptarëve — një element që, sipas autorit, ka ndikuar në paaftësinë për të krijuar institucionet shtetërore të qëndrueshme. Sloane nënvizon edhe se Shqipëria shpesh është përdorur, dhe ndonjëherë “sakrifikuar”, si zonë tampon mes interesave të ndërkombëtarëve, sidomos Austro-Hungarisë dhe Italisë, e me pasoja për ekzistencën e identitetit shqiptar.
Shqiptarët në Kontekstin Ballkanik
Në analizë, Sloane i sheh shqiptarët më shumë si “popull i egër i Ballkanit”, të paduruar, të dhunshëm ndaj përpjekjeve të çdo fuqie për t’i nënshtruar, dhe të prirur për autonomi. Në librin e tij — sidomos në kapitujt për formimin e aleancës ballkanike dhe pasojat e luftës ballkanike — ai thekson “tragjedinë e Shqipërisë”, dhe vështirësinë që kanë shqiptarët për të zënë një vend të denjë mes kombeve të tjera fqinje që ishin më të organizuar dhe me përkrahje ndërkombëtare më të qartë.
Sloane shkruan për ndarjet tokësore dhe padrejtësitë që iu bënë shqiptarëve gjatë Konferencës së Londrës, kur territori i tyre u copëtua në favor të fqinjëve, duke theksuar rolin e diplomacisë europiane në këtë proces. Ai shpreh një farë pesimizmi mbi aftësinë e Shqipërisë për të mbijetuar si shtet, duke i parë ndarjet e brendshme, vendndodhjen gjeopolitike dhe mungesën e përvojës shtetformuese si pengesa të mëdha.
Historia Shqiptare dhe Perceptimi i së Ardhmes
Autori i referohet periudhës otomane si shkak të mjerimit dhe prapambetjes për shqiptarët, por gjithashtu i njeh atyre vitalitetin dhe shpirtin e qëndresës. Ai vlerëson rezistencën shqiptare ndaj përpjekjeve të Kombeve Fqinje për të përthithur trojet shqiptare, duke përmendur kryengritjet e periudhës 1908-1912 dhe reagimin ndaj ndarjes së tokave pas luftrave ballkanike.
Në vizionin e Sloane, ekzistenca e Shqipërisë si shtet është gati e pabesueshme për standardet ballkanike të fillimshekullit XX. Ai veçon armiqësitë me fqinjët, rivalitetin me Greqinë dhe Serbinë, si dhe mungesën e një mbështetje të fuqishme europiane si faktorë kryesorë të pasigurisë së saj. Gjithashtu, shpreh një ndjesi se Shqipëria do të përdoret vazhdimisht si instrument në lojën e interesave ndërkombëtare.
Reflektime mbi Vlerat dhe Stereotipet
Sloane i referohet Ballkanit si një “muze etnologjik” dhe laborator eksperimentesh politike, ku shqiptarët shihen si rast unik i mbijetesës etnike dhe kulturore, por gjithashtu si shembull i fragmentimit dhe vështirësive të tranzicionit nga shoqëria tradicionale në shtet modern. Ai ringre stereotipet për “bukuritë e egra” të natyrës dhe kulturës shqiptare, por gjithashtu përmend edhe anën e trishtueshme të “eksperimentit” të Shqipërisë në marrëdhëniet ndërkombëtare.
Në thelb, Sloane e sheh historinë shqiptare si epitomë të vuajtjeve dhe eksperimenteve diplomatike që i janë bërë Ballkanit, me pasiguri të fortë për stabilitetin e ardhshëm të shtetit shqiptar. Megjithatë, ai shfaq respekt për vitalitetin dhe shpirtin e guximshëm të popullit shqiptar, teksa lë të hapur pyetjen për aftësinë e tij për të kapërcyer ndarjet dhe për të ndërtuar të ardhmen e vet.
Burimet: https://albaniansinireland.wordpress.com/wp-content/uploads/2025/09/burimet.pdfBurimet
Ja si shkuran ai për shqiptarët
William Milligan Sloane (1850-1928) ishte një historian dhe edukator amerikan me ndikim të madh në studimet historike dhe akademike. Ai lindi në Ohio dhe u diplomua në Columbia College në 1868, përpara se të studiojë në universitetet e Berlinit dhe Leipzigut, ku mori edhe doktoraturën e tij në vitin 1876. Në Berlin, Sloane punoi si sekretar personal i diplomatit të njohur amerikan George Bancroft, duke fituar përvojë të rëndësishme ndërkombëtare.
Karriera akademike e Sloane përfshiu pozicionet e profesorit të Letërsisë Latine dhe Historisë në Universitetin e Princeton (1877–1896), ku editonte edhe “Princeton Review”. Nga viti 1896 u emërua profesor në Columbia University, duke udhëhequr Departamentin e Historisë deri në pensionim. Sloane dha kontribut të veçantë për historinë europiane dhe veçanërisht është i njohur për veprën monumentale “Napoleon Bonaparte”, një biografi në katër vëllime.
Ai shërbeu si president i American Historical Association (1911) dhe të American Academy of Arts and Letters, dhe ishte dekoruar nga Franca dhe Suedia për kontributin e tij intelektual. Sloane ishte një nga themeluesit e Komitetit Olimpik Ndërkombëtar, duke udhëhequr ekipin amerikan në Lojërat Olimpike të Athinës në 1896. Ai vdiq në New Jersey në vitin 1928, duke lënë pas një trashëgimi të pasur studimesh historike dhe shkrimesh akademike.