Reflektim ne ditelindjen e dy poeteve/
Nga Sadik ELSHANI/
Me 13 tetor te vitit 1911 lindi Migjeni, ndersa njezet vite me vone, me 13 tetor te vitit 1931 lindi Dritero Agolli. Eshte kjo nje rastesi e rralle, por ndoshta edhe nuk eshte rastesi, qe dy poete te medhenj te letersise sone te kene lindur ne nje date, kuptohet ne kohe te ndryshme, dhe qe te dy te jene nga me te medhenjte poete te brezit te tyre. Secili ne menyren e vet origjinale e pasuroi dhe i hapi shtigje te reja letersise shqipe. Fatkeqsisht, Migjeni u nda nga jeta ne moshe shume te re, pa i mbushur te njezeteshtatat, por jemi fatlum qe Driteroin ne moshen 84 vjecare ende e kemi ne mesin tone dhe e pacim edhe per shume e shume vite te tjera.
Migjeni pa dyshim eshte njeri nder emrat me te dashur ne tere letersine shqipe, sidomos eshte shume i dashur nga rinia shqiptare. Ai ne tere krijimtarine e tij artistike, si ne poezi, ashtu edhe ne proze, solli dicka te re e te papare gjer atehere ne letrat tona, solli nje stil te ri, nje force te re e te fuqishme shprehese. Me Migjenin fillon nje periudhe e re ne letersine shqipe, ndarja nga tradicionalja dhe romantizmi dhe fillimi i realizmit kritik. Konceptet e reja qe futi Migjeni ne letersine shqipe, teknika, figuracioni, vargu i lire dhe forca shprehese, tematika dhe realizmi me te cilat ai i trajtoi problemet e shoqerise shqiptare te viteve te tridhjeta i hapen letresise shqipe rrugen drejt bashkekohesise, drejt moderrnitetit. Migjeni se bashku me Lasgush Poradecin i dhane letersise shqipe vendin e vet ne letersine dhe kulturen europiane.
Paraqitja e Migjenit ne letersine tone eshte nje dukuri qe rralle shfaqet edhe ne letersine boterore. Me fuqine e tij artistike, Migjeni erdhi si nje meteor ne letersine shqipe dhe vdekja e hershme na e mori si nje meteor, por me krijimtarine e tij mbeti ne qiellin tone letrar nje yll qe do te shkelqeje gjithmone. Dhe sa me shume kohe qe do te kaloje, aq me teper ai do te shkelqeje, sepse ka nje magjepsje me vepren e tij, me jeten e tij te shkurter. Shkoi i ri dhe do te mbetet perhere i ri, i fresket dhe aktual. Kush mund t’i harroje poezite e tij, vargjet: “Perdite perendojne Zotat/ dhe rreshqasin trajtat e tyne neper futyrat tona”, “Pak drite! Pak drite, o shok, o vella!”, “Vjeshte ne natyre dhe vjeshte ne fytyrat tona”, “O, si nuk kam nje grusht te forte!…”, “U vodh kanga nga zemra e kombit”, “Rini, rini, thueja kanges ma te bukur qe di”, e shume e shume te tjere. Kush mund t’i harroje tregimet dhe skicat e tij: “Bukuria qe vret”, “Luli i vocerr”, “A do qymyr zotni”, “Legjenda e misrit”, “Historia e njenes nga ato”, etj. Pastaj eshte ky pseudonimi shume i bukur e shume muzikor: Migjeni. Jane pastaj mendimet dhe pyetjet qe gjithmone ia bejme vetes: “Po c’do te kishte bere Migjeni, c’do te kishte krijuar Migjeni, po c’do te kishte ndodhur me Migjenin sikur te kishte jetuar me shume?” Jane keto disa nga arsyet qe kane ndikuar per ta mbajtur gjalle interesimin dhe magjepsjen tone per Migjenin dhe vepren e tij. Migjeni jetoi, aq sa jetoi dhe beri ate qe beri. Ate qe beri dhe na ka lene trashegim, eshte e shkelqyeshme, e perjetshme dhe gjer me sot e paarritshme, e pakalueshme nga askush ne letersine shqipe. Me 27 vite e mbylli ciklin e jetes se tij, e mbylli krijimtarine e tij brilante.
Edhe Dritero Agolli, se bashku me Ismail Kadarene dhe Fatos Arapin, eshte poeti qe i ka prire brezit te tij. Eshte njeri nder shkrimtaret me te dalluar, me te dashur, me prodhimtar e me me ndikim ne letersine bashkekohore shqipe. Krijimtaria e tij letrare eshte mjaft e pasur ne gjini e lloje te ndryshme krijuese: poezi, poema, tregime, novela, romane, drama, skenare filmash, reportazhe, etj. Por mbi te gjitha, ai eshte i njohur si poet ne kuptimin e plote te kesaj fjale – mjeshter i vertete i vargut. Qe ne krijimet e tij te para ne poezi, ai u paraqit si nje ze i forte origjinal qe solli nje hov rinor, optimizem e freski ne letersine shqipe. Dritero Agolli krijoi nje model te ri te vjersherimit, si ne problematike, ashtu edhe ne figuracion dhe zhvilloi nje teknike mjeshterore shprehese te ndjenjave, vrojtimeve dhe shqetesimeve te tij. Lidhja e forte me token, natyren, me prejardhjen e tij fshatare e shpuri ne formimin e kredos se tij poetike: “S’jam poet, jam fshatar i jugut”. Vargu i tij kundermon me eren e ugarit nga brazdat e tokes se zeze dhe ne ato vargje shpesh rrjedhe edhe shume raki. Ne vargjet e tij mbisundon bota e gjalle, shenjterimi i natyres, i arave, i bagetise, por edhe dashuria ndaj prinderve, respekti per traditen, te kaluaren heroike dhe shqetesimet e jetes se perditshme.
Me shume mjeshteri e perdor frazeologjine dhe urtesine popullore, duke i gershetuar natyrshem vlerat tradicionale te poezise me menyra e forma te reja te shprehjes poetike. Me vargjet e tij plot frymezim, ai krijoi nje bote te re te tijen – nje bote agolliane, ku thjeshtesia e komunikimit, porosite universale (te pergjithshme) dhe shprehja e hapur e plot ndjenja, jane shtylla te forta ku mbeshtetet poezia e tij. Ngrohtesia njerezore e vargjeve te tij ka bere qe lexuesi qe shijon keto vargje, te njejtesohet (identifikohet) me vete poetin. Ky raport i ndersjelle poet – lexues eshte me teper i theksuar te Dritero Agolli se sa te ndonje poet tjeter ne letersine bashkekohore shqipe.
Kjo fryme poetike eshte mjaft e pranishme edhe ne prozen e tij qe eshte mjaft e suksesshme. Vlen te theksohet, se shumicen e krijimeve te Agollit e pershkon nje fryme e holle e humorit, madje edhe ne situata qe mund te jene shume serioze.
Ne kete date te shenuar te letersise sone, te kujtojme e te nderojme Migjenin tone te dashur, ndersa Driteroit t’i urojme shendet, jete te gjate e te lumtur, pleqeri te qete dhe te na dhuroje edhe shume e shume krijimne te bukura artistike.
Keto pak rreshta jane shkruar vetem per kete qellim dhe nuk metojne asgje me teper.
Gezuar!
Filadelfia, 12 tetor, 2015
Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.
13 TETOR 1943-70 VJETORI I BOMBARDIMIT Të TIRANëS(2)
TRE NUMRA 13: 13 Tetor, ora 13 e 13 minuta…/
Fritz RADOVANI: Pjesa II/
Mbas një viti nga bombardimi i Tiranës, me 29 nandor 1944, u vesh me të zeza e gjithë Shqipnia! Aleatët bane bombardimin e dytë, tue zhytë jo vetem Tiranën, po gjithë Shqipninë në gjak dhe terror. Trojet e lirueme Shqiptare në vitin 1941 nga italianët dhe gjermanët u ripushtuene nga jugosllavët komunistë të Titos, tue i shtue atyne Trojeve edhe Shqipninë nanë e mbetun nga viti 1913, në dokumentat nderkombtare…
Thirrja e parë e terroristit Enver Hoxha, nepermjet dokumentave të PKSh, që kje formue nga mercenarët jugosllavë të Titos ishte: “Përpara, gjithënjë përpara që të fitojmë e të Hakmerremi!” E nder rrugët e Shkodres ndigjohej kanga: “Hakmarrje…rini!”
Po, “hakmarrje” ndaj forcave nacionaliste në Jug, dhe “hakmarrja” vazhdon në Malet e Veriut kunder Prekë Calit, tue vra mbi 118 Burra Malësorë nga Kelmendi ynë, dhe trupat e Tyne tue i tretë nder prroska ashtu si kishte urdhnue “shoku” komandant.
E bishat partizane me “yllin e kuq” në ballë fillojnë vrasjet, kontrollet e shtëpive, magazinat e tregtarëve, plaçkitjet e mallit e deri tek arkat e grave shkodrane. Vetem në qytetin e Shkodres në vitin 1946 funksionojnë 26 hetuesi, podrume torturash, rrahjesh, masakrash, dhunimesh, shnderimesh, vrasjesh, hudhje nga dritaret, mbetje burrash nder korrente elektrike, sjellje në hell mbi zjarrin e vdekjes per me zbatue porosinë e PKSh dhe udhëheqësit të saj barbar, katil dhe anadollak “hakmarrje” ndaj Veriut… Atij Veriu që partizanët i këndonin edhe kangen e tyne kur kanë hy në Shkoder me 29 nandor:
“…Luaje Emine këmbën, se do t’ ia q…Gegës nënën!”…dhe vazhdonin vrasjet…
Vetem nga viti 1944 e deri në dhjetorin 1945 deklaron avokat Paulin Pali, janë vra nder këto qendra masakrash mbi 500 vetë në qytetin e Shkodres, pa shenue këtu ata fatzezë që janë pushkatue e vra nder male, në luftë kunder okupacionit komunist.
Filloi plaçkitja e dyqaneve të Pazarit të Vjeter të Shkodres, torturimi i tregtarëve, marrja e rrezervave të arit dhe mallit dhe kalimi i tij tek pronarët e rijë në Beograd dhe në Moskë, ku kujtohen nder dyqanet e tyne mallnat tona me firmat “Ulqinaku” etj…
E ndoshta, ky mall nuk ka aspak vlerë perballë veprave të artit, muzeumeve dhe bibliotekave të marruna me dhunë nder familjet e kenuna shkodrane apo objektet e kultit fetar, që u rrafshuen perdhe nga urrejtja e fanatizmi me parullen “hakmarrje”!
Vinin partizanët e kontrollonin shtëpinë deri nder hatlla, merrnin çka donin ata, dhe pa kalue java vinte letra e shtetizimit shtëpisë, tokës apo edhe e daljes nga prona… Arrestimet dhe burgjet ishin “pusat” ku shkonte vlera e mallit mbetun pa u shtetizue. Ishin “pusa” që perpijshin gjithshka në pafundsinë e tyne mbi 30 apo 40 vjeçare nder mjaftë shtëpi, një prej të cilave asht kenë edhe truelli i Babes tim, viktimë bombardimi po, por edhe i dënuem mbas vdekjes nga komunistët, që edhe pse la tre jetima të mitun, ma i madhi fëmijë Alfonsi, 11 vjeç (në vitin 1943), nuk perfitueme asnjë ditë pension dhe u trajtuem të deklasuem e shpeshë edhe në shenjester të “hakmarrjes” komuniste!
Po, sa familje ishin të tilla në gjithë qytetin e Shkodres? – As nuk mund të dihen kurrë ata që u perfshinë në “luften e kllasave” dhe ishin objekti i “hakmarrjes”…
***
Kur Nana u kthye në Tiranë me marrë plaçkat e shtëpisë, kishte gjetë oren e rame permbys dhe të thyeme tek dhoma e fjetjes… Kishte mbetë në momentin e bombardimit dhe hagrepët tregonin se,… ishte kenë fiks 13 e 13 minuta, e datës 13 Tetor 1943…
Dhe, me të vertetë ajo “13”… na ka ndjekë per 47 vjetë…
●“Historianët” tanë nuk duhet të jenë dakord as me këte 13 – të…
13–ta, e parë asht ajo e Esad Pashës, që na kujton 100 vjetorin e tradhëtarëve..
●Filloi në 1913, kur Esad Pashë Toptani ua shiti Shkodren malazezëve…vazhdoi me Haxhi Qamilin, tue thirrë: “Duam babën…!”, dhe mbas 13 vjetësh tjera, Ahmet Zogu mbasi nenshkroi “marrveshjen me Pashiq”, i “dhuroi” Jugosllavisë “mike” Vermoshin e …Shën Naumin, “marrveshje” që u “rifreskue” me 14 Tetor 1926, edhe sot në fuqi!
Në vitin 1941, komunistët e Titos gjetën një tjeter kallep terroristi anadollak, që ua rikthej Trojet Shqiptare të Lira të atij viti, që në nandorin e 1944, tue fillue nga Ulqini, Hoti, Gruda, Kosova dhe Maqedonia…dhe, me Ta edhe Shqipninë e vitit 1913…që edhe sot nuk e kuptoi pse quhet me emnin “Shqipni”, kur per 100 vjetë, per aq pak vite sa ishte e “Lirë”, pothuej, nuk asht drejtue asnjëherë nga Shqiptarët!
Me 1 korrik 1946, Tito shperblei Enver Hoxhen me dekoraten “Hero i Popujve të Jugosllavisë”, me motivacionin e njohun “Tradhëtar i Popullit Shqiptar”!
Motivacion që vazhdon me kenë edhe sot mbi varrin e tij…
Asht po, ajo “dekoratë” që KGB – ruse, dhe presidenti rus, Vladimir Putin, me anen e ambasadorit Vladimir Tokin, në Tiranën e “kuqe”, me 21 prill 2005 dekoroi Ramiz Alinë, me rastin e 50 vjetorit si agjent i saj!
Tradhëtari Ramiz Alia dekorohet në 50 vjetorin si agjent i KGB-së, me 21 prill 2005..Ishte edhe 50 vjetori i Masakres së Tivarit, ku roli i tij nuk duhet mohue…
Frano Jakova, i vëllaj i Tuk Jakovës, kur ishte i interrnuem nga vitet 1959, i ka tregue At Frano Kirit se: “Kur Tuk Jakova, e ka pyetë Ramiz Alinë: Po pjesa tjetër e kosovarëve që sollet nga Kukësi, ku ishte vendosë gjatë rrugës për në Shkoder?
– Ramizi i ishte pergjegjë: ‘I vramë si qentë rrugës dhe i hodhëm në Dri e prroska, …ishin të gjithë kunder nesh!”…
Po Aleatët ku janë!?…
(vazhdon Pjesa III)