Me rastin 200 vjetori i filozofit danez Kirkegard/

Nga Arjan Th. Kallço*/

Jeta mund të kuptohet vetëm duke u kthyer pas, por duhet jetuar duke ecur para.-/

Søren Aabye Kierkegaard/ 

I ati i tij para se të bëhej një tregtar i pasur, punoi si bari dhe një ditë në një kodër në Jutland mallkoi zotin, dhe pasi u bë tregtar, mëndonte se mallkimi nuk iu nda nga pas: gjashtë fëmijët vdiqën dhe i vetmi që i mbijetoi ishte Soreni. Një martesë e refuzuar nga filozofi, mbartëte ende frikën e mallkmit që të mund të transmetohej tek fëmijët e vet. Lindi dhe jetoi kryesisht në Kopenhagen. Mori një edukatë prindërore të ngurtë pietiste, e bazuar tek rreptësia. Tragjeditë e nëjpasnjëshme dhe edukata e bënë një melankonik dhe reflektues dhe thotë: “Që nga fëmijëria jam pre’ e forcës së tmerrshme melankolike, thellësia e së cilës e gjen shprehjen e vet të vërtetë në aftësinë korresponduese të fshehjes nën qetësinë dukëse dhe dëshirën për të jetuar”.  Në vitin 1821 filloi shkollën Borgerdyd dhe ishte një nxënës i shkëlqyer. 10 vjet më vonë filloi fakultetin e teologjisë në Kopenhagen, me idenë që të bëhej drejtues fetar luteran, por që nuk u realizua kurrë. Në vitin 1837 shkroi një komedi me titull Beteja mes të vjetërve dhe të rinjve…parodi kundër racionalizmit dhe ngurtësisë. Pas vdekjes së mësuesit të vet,figura e tij kishte lënë gjurmë të thella tek ai, iu drejtua prirjes që të merrej me filozofi në dramaturgjinë letrare. Bëri disa udhëtime në Berlin ku ndoqi mësimet e filozfisë së re të Shelingut. Në vitin 1855 u shtrua në spital ku edhe jetoi 41 ditët e fundit të jetës së vet dhe ndërroi jetën në moshën 42 vjeçare. Një vdekje e parakoshme dhe një humbje për filozofinë, pasi një mendje gjeniale do kishte dhënë një kontribut edhe më të madh në të. Por edhe kaq sa jetoi, na la një pasuri të madhe të shkruar, ku mund të gjejmë të gjithë mendimin e tij, filozofinë e tij.

200 vjet më parë, më 5 maj 2013, lindi filozofi, teologu dhe shkrimtari danez S. Kirkegard. Do të mjaftonin të treja këto përcaktime që të filloje një punë të madhe studimore dhe interpretuese të veprës së vet. Kirkegardi teolog ndoshta do të ishte më e lehtë një kumtesë për të, por si filozof dhe letrar detyrimisht kërkon një impenjim të madh dhe të thellë, pasi e thellë është edhe vetë filozofia e tij që na la pas. Nëse i referohemi thënies së mësipërme lidhur me jetën, filozofia ka si objekt të saj pikërisht ekzistencën e njeriut, do të kuptojmë se ta kuptosh historinë tonë, duhet të kesh si pikë referimi të shkuarën, atë kohë tashmë të depozituar në anale dhe që nuk ka asnjë ndikim të drejtpërdrejtë subjektiv të njerëzve që e bënë atë, por mbetet për t’u saktësuar doza e subjektivitetit në të. T’i kthejmë sytë nga e shkuara është thirrja që na bën filozofi, i bindur edhe vetë ai se nuk ka asnjë mundësi verifikimi të mendimti të tij filozofik, pasi tashmja nuk të ofron asnjë spunto objektive dhe të ftohur nga pasionet dhe reflektimet individuale të çastit. U takon brezave të tjerë që ta kuptojnë dhe interpretojnë mendimin e pararendësve të njerëzimit.

Njeriu në jetën e vet nëse do t’i referohemi fundit të saj, ka kryer një udhëtim relativisht të gjatë të mbushur plot me ngjarje, fakte, momente të cilat e kanë rritur, formuar dhe pjekur plotësisht duke i dhënë mundësinë që nëse filozofia e jetës së tij të ketë qënë interesante dhe e kapshme në thelbin e vet, të mund të rikujtohet, studiohet, interpretohet dhe diksutohet. Rikujtimi do të ishte evokimi i një jetë dhe i një shoqërie që nuk ekziston më, por që ka lënë pas gjurmët e veta të shprehura këto tek e gjithë trashëgimia që ndodhet e ngjizur në dëshmitë e tyre që pasqyrojnë mendimin dhe kulturën që krijuan dhe përçuan. Studimi i mendimit apo i filozofisë, në këtë rast i Kirkegardit, është një detyrë e domosdoshme për ta kuptuar gjithë periudhën kohore në të cilën jetoi dhe punoi, meqë nuk kemi asgjë tjetër nga e kaluara, si një kohë e përceptuesme vetëm në këto lloj faktesh. Interpretimi i filozfisë së tyre duhet parë e lidhur ngushtë me rrethanat ekonomiko-shoqërore, dijet dhe ideologjitë sunduese të kohës. Karakteri subjektiv i interpretimeve do të bëjë lidhjen midis dy kohëve, duke dëshmuar kështu se njeriu si një qënie e gjallë dhe në evolucion e ka përsosur jetën dhe të lidhura ngushtë me të edhe vetë mendimin dhe kulturën. Diskutimi i shoqëruar me debate mbi karakteristikat e mendimit të kohës është hapi i fundit i një analize të plotë dhe të thellë  lidhur me njohjen dhe mundësitë e saj të realizuar deri në këtë pikë, duke i hapur shtigje të reja mendimit, për ide, filozofi dhe rryma të cilat do të mund ta çojnë më para procesin e komplikuar të njohjes.

Në Universitetin e Korçës, në Fakultetin e shkencave, ditën e enjte zhvilloi punimet Simpoziumi shkencor, figura qendrore e të cilit ishte pikërisht filozofi danez. Dekani i fakultetit, Gjergji Pendavinji, në fjalën e hapjes theksoi se Simpoziumi i dedikohet njërit prej filozofëve të mëdhenj të filozofisë moderne. Në realizmin e kësaj veprimtarie ka një bashkëpunim midis disa faktorëve, Universiteti i Korçës, i Tiranës, studiues të ndryshëm dhe Ambasada e Danimarkës në Tiranë. Ai zhvillohet në kuadrin e veprimtarive të kërkimeve shkencore në të gjithë botën moderne dhe që lidhet me mendimin e lirë. Filozofia e Kirkegardit është një mënyrë për ta kuptuar jetën. Këto ditë do të organizohen konferenca, simpoziume, seminare dhe do të kryhen studime të shumta në Danimarkë, Paris, Londër, Romë, Bruksel, Athinë dhe kjo që po mbahet  tek ne. Në këtë përvjetor janë angazhuar studiuesit më të mirë në Europë e botë që nga data 1 maj e deri në 23 nëntor në të gjitha universitetet e botës – e përfundoi fjalën e vet dekani Pendavinji. Në simpozium u paraqitën 9 kumtesa që lidhen ekskluzivisht me Kirkegardin dhe mendimin e tij, nga tre universitete shqiptare: Korçë – Tiranë – Elbasan, por kishte dhe një synim tjetër që të promovoheshin edhe studiues të rinj të fakultetit. Ambasadori i Danimarkës M.S.Jensen me këtë rast dërgoi edhe një përshendetje për simpoziumin. Veprimtarinë e përshëndeti në emër të rektoratit, rektori Gjergji Mero, ku vuri theksin tek bashkëpunimi mes universitetve shqiptare dhe në të ardhmen të kërkohet edhe me universitete të tjera nga nga bota.

*Pedagog ne Universiteti i Korçës