Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

SHËMTIA E TË VËRTETAVE TË PËRKOHËSHME

by

Dyzet vjet nga vdekja/
Shkas nga vlerësimet e Enverit për Abaz Kupin/
NGA PELLUMB KULLA/
E kam ende fjalën për të vërtetat që nuk zgjatin shumë, apo që bëhen gënjeshtra e prapë rilindin siç ishin. Një nga pararendësit e këtyre çudirave me prestigjatura historike është i mirënjohuri Enver Hoxha, i cili i ndërronte interpretimet historike duke e lëvizur timonin sa nga një anë nga ana tjetër e duke tërhequr në këto lëvizje marramendëse aradhën e historianëve shumica e të cilëve mbijetuan edhe sot gëzojnë nderet si punonjës të shquar shkencorë, por që nuk e ngritën asnjë herë zërin për driblimet e dehura të udhëheqësit. Dhe sinqerisht e pranoj se edhe nëse nga këto tangot e diktatorit u vinte për të vjellë, këta të gjorët duhet të llogaritnin vdekjen po të ngrinin zërin kundër. Është tani që doktor profesorët e nderuar më duken më të neveritshëm se atëherë, për konseguencat bezdisëse që u duhet të ruajnë…
Por le të kthehemi tek dashi përçor, Enveri, i cili mund t’u kishte shtuar veprave të tij 100 vëllimëshe edhe një vepër bardhezi, me opinionet e tij laramane mbi Fan Nolin, Nako Spirun, Mehmet Shehun dhe shtatëqind e kusur të tjerëve.
Le të fokusohemi tek vlerësimi i Abaz Kupit…
Është një artikull i famshëm i Enver Hoxhës (kur ky nuk kish filluar ende nga pushkatimet e shokëve!) shkruar në gazetën e tij “Zëri i Popullit” që daton 13 shkurt 1943. Në artikullin “Bazi i Canes, Myslim Peza e Babafaja Martaneshi”, Bazi Canës, alias Abaz Kupi, udhëheq treshen e kryeluftëtarëve dhe himnizohet aty si një nga legjendat e rezistencës antifashiste.
Më pas, dy të tjerët e ndoqën partinë e komunistëve në bëmat e saj, kurse i pari, Bazi, doli nga rreshti dhe iu kundërvu Enverit sapo e nuhati busullën e tij dinake. Kjo pa dyshim solli tërbimin e Hoxhës dhe ky e cilësoi tradhëtar burrin që e shmangu qafën nga zgjedha qëtirani i ardhshëm po i ofronte. Ishte ai burri që, sipas fjalëve rrëzëlluese të Enverit, katër vjet të shkuara, në prill të 1939, kish luftuar forcat e armatosura italiane që po zbarkonin. Katër vjet major Kupi qëndroi me pushkën në frëngjitë e Durrësit kundër italianëve bashkë me luftëtarët e tij, nga të cilët heroi Ulqinaku ra duke luftuar. Mujo Ulqinaku vazhdoi të luftonte dhe lufton edhe sot edhe meriton nderimin tonë më të lartë. Kurse komandanti i tij, Abaz Kupi luftoi vetëm katër vjet! Enver Hoxha që nuk u ndodh as edhe katër sekonda në ato frëngji kur po mësynin okupatorët e fshiu nga lista heroin e prillit. E fshinë edhe këta doktorët që tundin medaljet shkencore edhe sot. Kështu Abaz Kupit i rreshtën breshëritë dhe grykat e zjarrit deri në vitin 1990. Vetëm atëherë, pas viteve ’90, luftëtari Abaz Kupi u rikthye të luftojë përsëri në vijën e parë të rezistencës. Dhe lavdi Zotit vazhdon të luftojë edhe sot.
Ah sa zbavitës janë këta fakte!
Por le të vendosim në këtë faqe fjalët origjinale (megjithë gabimet ortografike dhe përzjerjet dialektore!) të “udhëheqësit lavdimadh” të Luftës Nacional Çlirimtare…

“Ditët e para të prillit 1939, populli shqiptar ishte në këmbë, me një zemër, me një parullë: Luftë invazorit! I madh e i vogël bërtiste, bërtiste: në Durrës, Shëngjin, Vlorë për të mbrojtur Atdheun. Në Durrës luftonte Abaz Kupi kundra mijëra e mijëra fashistëve që po zbarkonin. Bazi i Canes dhe djemtë e Shqipërisë të frymëzuar prej një dashurie të madhe për Atdheun me të vetmen pushkë të shqiptarit, e bënë armikun të kthehej në vapore e të linte në Molo me qindra të vrarë. Major Bazi ishte kudo, në çdo pozicion dëgjohej zëri i tij: “Djema! Godisni armikun pa mëshirë, se kështu e lyp ndera e Atdheut!” Nga çdo anë, nga çdo mur, derë, nga çdo penxhere e Durrësit gëlonte pushka. Bazi i Canes nuk po ja lëshonte vendin, megjithëse armiku përdori topa e aeroplanë, djemtë e Shqipërisë nuk trembeshin. Lufta vazhdoi me orë, armiku hidhte si në furrë me mijëra bersalierë dhe përpara kësaj hordhie të madhe të veshur me çelik, Bazi i Canes u tërhoq, por i pathyer, i papërkulur, me zemrën plotë dashuri për Atdheun dhe me urrejtje për okupatorin. Në emigracion këtij nuk i rrihej…prandaj çau malet me borë, çau bjeshkët e Veriut dhe u fut në Atdhe, atje ku e lyp detyra, ku e lyp ndera e Atdheut, u fut me forcat e tij, me atë të shokëve shqiptarë që ishin çue në këmbë. Fshatrat e Krujës zienin, fshatarët rrokën pushkët, pse era e hakmarrjes kish arritur, pse Bazi i Durrësit ishte kthyer me marrë pjesë në Luftën Nacionalçlirimtare të popullit shqiptar…Bazi i Canes që luftonte për një qëllim të shenjtë: Çlirimin e Atdheut nga zgjedha italiane, e ka kuptuar fare mirë se trimi i mirë me shokë shumë, se ky hall i madh ka mbuluar gjithë Shqipërinë dhe se një bashkim i fortë i gjithë shqiptarëve do të jetë shpëtimi i vendit tonë. Bazi i Canes nuk tutej por thoshte “Vallja vjen pas”. Patrioti i vërtetë nuk lufton me fjalë, por me vepra dhe Bazi i Canes mendimet e tij i realizonte në fushën e luftës dhe solidar deri në vdekje u hodh në luftën Nacionalçlirimtare… Bazi i Canes, Bazi i Krujës, Bazi i Pezës do ta vazhdojë luftën deri në fitore…”

*Shkëputur nga artikulli i Enver Hoxhës, “Bazi i Canës, Myslym Peza dhe Babafaja Martaneshi”, Zëri i Popullit, 13 shkurt 1943

Në vend të homazhit

by

Në kuadër të 40 vjetorit të rënies te Sokol Sejkos/

  Studiuesi i njohur Giovani Sartori në studimin e tij “Edhe një herë për teorinë e demokracisë“, botuar në vitin 1987, shkruan:Njerëzit që kurrë  nuk  e  kanë  njohur  diktaturën  dhe  tiraninë  e  kanë  të  lehtë  të  jepen  pas retorikës për lirinë duke harruar fare realitetitn  e thjeshtë dhe  të  tmerrshëm  të  shtypjes  së  njimendtë atje ku ekziston përnjmend“. 

Shkruan Reshat KRIPA*/

 Sot, në emër të lirisë, flasin dhe rrahin gjoksin, më tepër se kushdo tjetër, pikërisht ata që e ndihmuan sistemin totalitar të qëndronte në këmbë për një periudhë aq  të  gjatë.  Këta  korba  të zinj janë pikërisht ata që nuk e kanë ndjerrë kurrë mbi shpatullat e tyre peshën e rëndë të diktaturës. Janë ata që nuk kanë provuar kurrë çdo të thotë të humbasësh një familje të tërë, në holokaustin më të egër që ka parë bota. Një holokaust të tillë mund ta ndjejnë vetëm ata që e kanë pësuar dhe një nga këto është edhe familja Sejko, një familje që i dha gjithçka atdheut dhe nuk mori  asgjë prej tij. I dha të parin e familjes, Teme Sejkon, komandantin e flotës luftarake, njërin prej figurave kryesore të luftës për  liri. I dha më të riun, Sokol Sejkon, që edhe para togës së pushkatimit pati kurajon t’u thërriste kriminelëve “Afrohuni dhe pak e qëlloni!“. E treta ishte nëna, Shpresa, që e dërrmuan tragjeditë e njëpasnjëshme dhe i dha fund jetës me dorën e saj. I katërti ishte djali tjetër, Rajmondi, që u syrgjynos në humnerat e thella të burgjeve dhe kampeve të tmerrshëm. A keni dëgjuar ndonjëherë që targjedi të tilla të kenë ndodhur në vende të tjera? Ndoshta vetëm në Gjermaninë naziste por edhe këtu ka një diferencë. Ndërsa holokausti nazist zhvillohej në kondita lufte, holokausti komunist zhvillohej në kondita paqeje, me një gjakftohtësi prej ciniku.

Zoti Benesh, përfaqësues i grupit demokrat çek, në seancën e miratimit të Rezolutës së Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës, deklaroi:

Unë nuk kam frikë as nga nazizmi, as nga komunizmi, por nga lakejtë e tyre që i kanë ndihmuar regjimet ish komuniste të qëndrojnë në këmbë.

Janë pikërisht këta lakej të komunizmit që sot kanë ngritur zërat e tyre të ngjirur duke i bërë jehonë kryediktatorit të zi dhe epokës së tij si dhe duke hedhur baltë mbi martirët e vërtetë të këtij kombi, midis të cilëve edhe këta martirë për të cilët jemi mbledhur sot. Janë pikërtisht këta zëra korbash që pretendojnë për ditë çlirimi nga robëria e huaj. Por a u çlirua vërtet? Ajo nuk është dita e çlirimit. Ajo është dita e skllavërimit të këtij populli.  Është dita e mbi 6.000 të vrarëve pa faj, mbi 17.000 të burgosurve politikë, mbi 30.000 familjeve të internuara politikisht, mbi 400.000 të përndjekurve politikë. Atëherë, përse bëni fjalë? Për atë “çlirim që Çamëria nuk është truall shqiptare. Për atë “çlirim” që hëngri edhe bijtë e vetë? Për atë “çlirim” që varfëroi deri në palcë një popull të tërë? Kjo është ajo dita e “çlirimit” që ju kërkoni ta ngrini në qiell?

Pas Luftës së Dytë Botërore në shkollat gjermane nuk studiohej as Hitleri dhe as nazizmi. Kjo bëhej me qëllim që populli gjerman ta harronte atë periudhë të errët të historisë së tij. Po tek ne çfarë po ndodh? Janë mbushur faqet e mediave të shkruara dhe ato vizive me “bëmat” e hienave të së kaluarës që e përmbysëm në fundin e viteve 90-të. Kanë kaluar 23 vjet nga ndryshimet demokratike dhe ende diktatori Enver Hoxha nuk është deënuar. Ai ruan ende titujt dhe dekoratat e fituara nga sistemi që gatoi vetë. Jemi i vetmi vend i Europës Lindore që nuk ka hapur dosjet e ish Sigurimit të Shtetit. Jemi vendi ku, për të përndjekurit politikë, nuk zbatohen detyrimet e caktuara në Statusin e miratuar nga Kuvendi i Shqipërisë për ta, por janë pikërisht ata që pushohen nga puna në rradhë të parë. Jemi i vetmi vend ku mbi 4000 të rënëve nuk u gjendet një vend varri ku familjarët të vendosiun një tufë me lule apo të derdhin dy pika lot. Një nga këto është edhe familja Sejko. Jemi vendi që nuk ka asnjë burg apo kamp  muze të mirëfilltë, që nuk ka një memorial për kujtim të të rënëve në një kohë që edhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës e kanë ngritur një të tillë madhështor, megjithëse nuk e kishin provuar kurrë diktaturën komuniste. Ka kohë që flitet për një rishikim të historisë së Shqipërisë, por deri tani asgjë konkrete nuk është bërë. Nëpër shkollat nxënësit tanë vazhdojnë të helmohen me propagandën neokomuniste. Në Muzeun Historik Kombëtar vazhdon të qëndrojë mozaiku i realizmit socialit. Në Varrezat e dëshmorëve vazhdon të mbizotërojë ylli i kuq i komunizmit, a thua se të rënët u flijuan për atë yll dhe jo për atdheun. Mua më duket sikur gjembat e atij ylli ende vazhdojnë të ngulen në eshtrat e martirëve tanë të rënë në përpjekje me diktaturën. Deri kur kështu?

Zonja Saks (Estoni) në debatin e zhvilluar në parlamentin e Këshillit të Europës, me rastin e miratimit të rezolutës së përmendur më sipër ka thënë: Edhe pse kam qenë komuniste, e mbështes raportin. Nuk jam krenare që kam qenë komuniste.

  Një deklaratë dinjitoze e një intelektualeje dinjitoze. Por, a keni dëgjuar ndonjë personalitet të së kaluarës në vendin tonë të ketë bërë një deklaratë të tillë? Shumë rrallë. Sepse nuk e kanë burrërinë ta bëjnë një gjë të tillë. Kjo është fatkeqësia e këtij vendi. Kjo fatkeqësi merr përmasa më të mëdha kur mendon se, qysh në vitin 2006, Kuvendi i Shqipërisë ka miratuar rezolutën “Për dënimin e Krimeve të Kryera nga Regjimi Komunist në Shqipëri”,  në mbështetje të rezolutës analoge të miratuar më parë nga Këshilli i Europës, rezolutë që në shumicën e pikave të saj ka mbetur në letër. Deri kur do të vazhdohet kështu? Ne jemi në pritje.

Së fundi kam edhe një thirrje për historianët dhe studiuesit e djathtë. Kohët e fundit, në vendin tonë, ka filluar një fushatë e shfrenuar e së majtës, për të ringjallur figurat dhe epokën e së kaluarës më të egër që ka kaluar vendi. Ku është zëri i tye? Përse nuk u përgjigjen? Ne duam ta dëgjojmë atë zë me forcën më të madhe. Në të kundërt, nesër do të jetë shumë vonë.

* Mbajtur në takimin  përkujtimor në sallën e Muzeut Historik Kombëtar