Nga Albert Z. ZHOLI/
Në këtë ankth ndijimi e leximi, përtej këtij mëngjesi ku vetëm ëndrra zgjohet me dëshirën e pamundësisë që vlon brenda meje, po them me bindje se, botën askush nuk e ndal, koha ecën me ritmet e saj. Por…
Koha duket sikur ngec në vend në atdheun tonë të dashur. Koha duket sikur s’është një nocion real natyral, por një send lëvizës që mund ta drejtojë kushdo (në tokën e shqipeve), që mendon të krijojë idenë e një kohe apo një epoke që fillon sot, në kohën kur ai/ajo (politikani, aktori, shkrimtari, filozofi, shkencëtari, kritiku) krijon diçka të re ndryshe, realizon diçka ndryshe, përcjell një ide ndryshe. Koha nuk është send, nuk është nocion i shpikur apo novacion individual. Eshtë fenomen natyror, që ecën dhe nuk ndalet, as nga politikanët, as nga diktatorët, as nga aktorët, as nga shkrimtarët, as nga shkencëtarët. Koha krijon njeriun, historinë sipas epokave dhe nuk nis apo ndalet sipas dëshirave të individëve, apo grupimeve të ndryshme shoqërore, politikë apo ekonomikë. Koha krijon tërësinë e tyre, individaulaitetin e tyre, por kurrsesi ta drejtojnë apo ta rinisin ata historinë në kohë. Në Shqipërinë postkomuniste ka më shumë se 23 vjet që hidhen teoritë anakronike të fillimit, apo të datimit të një epoke të re, sipas krijimit të modelit të qeverisjes së një politikani, sipas nxjerrjes në skenë të një regjisori të një vepre të re, sipas shfaqjes në ekran të një filmi të ri modern, sipas subjektit të një vepre të re letrare të një romancieri të ri, apo ku di unë gjithfarëlloj dëshirash apo idesh, që lidhen me individin, me prirjet e tyre dhe jo me ecurinë e kohës si nocion. Koha nuk ndalet, Koha nuk njeh individë, apo grupime që e vënë interesin e tyre, apo kërkojnë sundimin e kohës për interesat e kohës. Nuk fillon historia shqiptare as me Nanon, as me Berishën, as me Hoxhën. Historia shqiptare ka zanafillën e saj, ecejaket e saj, ka devijimet apo ngatërresat e saj, por kurrsesi nuk është barazuar me individin. Kam marrë pjesë në qindra promovime librash, në të gjitha premierat e Teatrit Kombëtar, Teatrit të Komedisë, të TOB, apo në të gjitha ekspozitat e piktorëve shqiptarë, si deh premierat e filmave dhe kam vënë re me çudi se në disa syresh, autorët e kanë quajtur veprën e tyre, realizimin e tyre me termin “këtu fillon, arti..shqiptar. Jam çuditur. Epokat nuk i etiketojnë, nuk i paragjykojnë, nuk i vulosin individët, autorët e krijimit, por koha, populli, historia. Askush nuk e ka ndalur kohën vlerësuese përjetësisht, por shumë përkohësisht, vetëm në momentin që ka qenë ën pushtet, apo në kohën që ka vetdeklaruar. Të nesërmen çdo gjë ka rrjedhur në ecurinë e kohës natyrale pa lënë gjurmë, pro vetëm shijen e hidhur të vetdeklarimit. Dhe vërtet kanë kaluar shumë vite për deklarime të tilla, utopike, anakronike, individualiste, vetpërgjegjëse, që koha i ka hedhur tej, i ka flakur duke i lënë si lëvore të panevojshme, që nuk maten me kohën dhe me realitetin e ashpër jetësor. Koha, epoka e një arti, shkence, nuk nis as tek ti, as tek unë, as tek ai as tek ata. Ajo është në lëvizje dhe gjeneron idetë, mendimet, zbulimet, krijimet, duke u dhënë vlerësimin e duhur dhe duke mos absolutizuar asgjë. Jeta është lëvizje, zhvillim, ndërgjegjësim, përgjegjësi, legjenda por që konkretizohen me ngjarje të datuara. Ngjarje apo data shpikjesh, zbulimesh, racionalizimesh, arritjesh, krijimesh, vëniesh në skenë, që nuk absolutizon askënd. Çdo gjë ka një fillim por kurrsesi një fund, pasi nocioni kohë është i pafundmë. Ndaj pa një të kaluar, nuk ka të tashmë dhe nuk do të ketë të ardhme. Si mund të quhet një vepër skenike “Fillimi i artit skenik” në aksh datë të vënies në skenë të x drame, kur dramat e kanë zanafillën e tyre qysh në lashtësi?! Si mund të quhet një periudhë drejtimi shteti si maja e drejtimit të tij, kur koha ecën dhe të nxjerr të zbuluar edhe nga shumë drejtime të tjera të mëparshme? Deliri i madhështisë së individëve në shoqërinë shqiptare postkomuniste duket se ka marrë hapa galoponte. Këta njerëz ose s’e njohin realitetin, ose se njohin historinë, ose s e njohin vetveten, ose nuk dinë ta përkufizojnë nocionin kohë. Çdo vetdeklarim për nisje të një epoke të re, në artin, profesionin ku vepron, s’është gjë tjetër por vetdeklarim, i hermetizmit, mohimit të ligjeve të natyrës, mbivlerësimit irracional që ë çon individin në shkëputjen nga realiteti njerëzor. Mbivlerësimi i vetvetes është një nocion i panjohur në shoqëritë demokratike të përparuara, pasi kultet, idhujt i krijojnë shoqëritë e pa emancipuara ndërsa epokat demokratike krijojnë modele. Modelet janë përqasje dhe përcjellje e zhvillimeve më të mira në çdo fushë, por kurrsesi absolutizim dhe individualizim vlerash. Bota e qytetëruar ruan dhe përcjell historinë për vlerat në çdo epokë, ndërsa sot krijon modele dhe jo idhuj dhe epoka standarde të panjohura më parë.
ENDRRA E KENGETARES MYFARETE LAZE
PRSONAZH/ Flet këngëtarja e mirënjohur Myfarete Laze/
– Festivali i 19-të i Këngës në RTSH realizoi ëndrrën time, u ngjita me Vacen në skenë/
– Para Vaçe Zelës dhe Anita Takes u meka, s’më dilte zëri
– Me Frederik Ndocin, Tonin Tërshanën, Bashkim Alibalin kam kujtime të rralla/
-Agim Prodani dhe Zhuliana Jorganxhi mbeten artistë dhe intelektual të rrallë
-Ramiz Alia dhe Vaçe Zela më hapën rrugën e bukur të Festivalit në RTSH/
– Vaçe Zela më tha ke zë të bukur, do këndojmë bashkë në Festival/
-Kundër meje një mal me letra për biografinë, Ramiz Alia qeshi dhe tha shko në skenë/
– Si vrapova me Marsh Hajatin tek zyra e Ramiz Alisë
-Marash Hajati mbetet një personalitet i gazetarisë, njeri me zemër të gjerë/
-Në vitin 1984 Ramizi ishte sërishmi që më hapi dyert për të dalë jashtë shtetit/
– Më kërkuan me Ansamblin e Shtetit pro s’më la babai, do vijnë male me letra më tha/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Një histori rrëqethëse. Babai i saj u pushua për herë të tretë nga puna, në vitin 1972 dhe që prej asaj dite dhe pse kishte studiuar për financë në Itali, ai vdiq pa vënë firmë në bordero për 13 vjet rresht. Vdiq në vitin 1985, ku në Shkodër dhe pse dihej biografia morën pjesë të gjithë, madje për mëse një kilometër, arkivoli i tij kaloi dorë më dorë pa patur nevojë për mjet transporti. Ishte një respekt që vetëm personaliteteve mund ti bëhej (thekson Myfaretja) dhe këtë respekt mund ta bëjë vetëm populli artdashës shkodran. Kur ishte e vogël dhe këndonte nëpër shtëpi, babai i saj i dashuruar me këngën, këndonte e kërcente bashkë me të. Ai lumturohej për zërin e saj, sepse Myfarateja ishte dhe plot humor, karakteristikë e shkodranëve. Për më tej ajo thekson se ka pasur fatin të bashkëpunoj me kompozitorët dhe poetët më të mirë të vendit, si Tish Daia, Avni Mula, Agim Prodani, Kujtim Laro, Limoz Dizdari, Flamur Shehu, dhe poetët Zhuljana Jorgaxhi, Gjok Beci, Xhevahir Spahiu, Agim Doçi, etj. Në rrugërimin e saj skenik Myfaretja ka marrë pjesë në 17 festivale ku ka fituar 13 çmime të para të dyta dhe të treta. Njëkohësisht për mëse 10 vjet ajo ka qenë pjesëtare e Koncerteve të Pranverës, në Festivalin e Interpretuesve dhe gjithmonë është vlerësuar nga juritë. Është nderuar me çmimin “Çesk Zadeja”, “Naim Frashëri”, etj.
Diku kemi folur që ëndrra juaj ishte të bëheshit një këngëtare lirike të studionit për kanto, apo më mirë soprano. Pse rruga juaj mori drejtim tjetër? Pse?
Eh, mos mi kujto ato ditë të vështira të së kaluarës. Gjyshi im ishte pushkatuar nga partia në periudhën e monizmit dhe prindërit e mi u detyruan të lëviznin nga Konispoli dhe Pandalejmoni për të ardhur në Shkodrën e bukur dhe të qytetëruar. Kur mbarova shkollën 8-vjeçare dhe konkurrova për muzikë, mua s’ma dhanë të drejtën e shkollës së muzikës për këtë arsye. Por vazhdova shkollën e mesme të muzikës pas këmbënguljes time dhe kërkesë që i bëra direkt Kryetarit të Komitetit Ekzekutiv, pasi kisha dalë shkëlqyer në shkollë. Por kurrë nuk munda ta përfundoj Akademinë e Arteve për kanto por vazhdova për gjuhë-letërsi.
Kush janë këngëtarët e tu që të kanë lënë mbresa në fillimet e këngës në Shkodër?
Të gjithë. Shkodra ka nxjerrë këngëtarë me përmasa të mëdhaja. Mund të them që Shkodra ka qenë djepi i këngës. Unë në fillimet e mia kam kënduar me Frederik Ndocin, me Tonin Tërshanën, me Bashkim Alibalin, me të gjithë ata këngëtarë që dhe sot njihen kudo ku ka shqiptarë dhe më tej. Të këndoje me ta ishte privilegj, se ishin njerëz të thjeshtë, të dashur, plot pasion, njerëz që sakrifikonin dhe e kishin të shenjtë shoqërinë. Shkodra të magjeps me këngën dhe këngëtarët e saj.
Pjesa më delikate e jetës suaj është pjesëmarrja në Festivalin e 19-të të këngës në Radio Televizion. Madje këndove të njëjtën këngë me të madhen Vaçe Zela. Si mundët të futeshit në këtë Festival kur kishit gjyshin të pushkatuar?
Ehhhh, çmë kujton atë kohë (loton). As vetë se besoj sot se çfarë kam bërë në atë kohë. Unë e doja këngën dhe bëja çmos që të isha pjesë e Festivaleve në RTSH kur të gjithë miqtë e mi këngëtarë më thoshin se ti e meriton. Po si të shkoja, si të futesha, me kë? S’kisha të njohur. E para që të pyesnin ishte biografia. Por ja një ditë im vëlla takon Osman Mulën. Dihet kush është fisi Mula, një fis këngëtarësh, artistësh, plot vitalitet. Ai i thotë vëllait tim pse nuk e sjell Myfareten në Festival? Po ja i thotë vëllai ju e dini se kemi problemin e biografisë. Bjere njëherë, mbase e kalojmë fazën e parë. Pastaj po kaloi në të tjerat si dihet. Vëllai im i mirë vjen e më thotë si qëndronte puna. Unë menjëherë nuk ngurova, madje i thashë nisemi sa më shpejt. Shkuam në Tiranë dhe paraqitemi aty ku bëheshin pranimet pranë Radioteelvizionit. Unë bëra kërkesën dhe kërkova audicion për zërin. Nuk shkrova fare për biografinë. Zëri im u dallua. Ishte zë rinor. Më kaluan në provat e para dhe më caktuan këngën. Do kodoja të njëjtën këngë me Vaçe Zelën “Shoqet tona ilegale”, por dhe një këngë tjetër “Kur jemi bashke te dy”, me Lindita Theodhorin.
Si u prezantove me Vaçen?
Eh me Vaçen. Ajo ishte idhulli im. Ne filluam të bënim provat në shtëpinë e të madhit Agim Prodani. Ai kishte aty një piano dhe aty zhvillonim gjithçka. Kur shkova ditën e parë rrija e ndrojtur. Në shtëpi ishin Agimi me Zhuliana Jorganxhiun. Ata më pyetën për punë dhe filluam provat. Në fillim rrija si e hutuar. Ata flisnin për çdo gjë që teksti të përshtatej me muzikën. Ishin shumë të përkushtuar. Unë bëja me dëshirë çdo gjë që thoshin ata. Pas pak shikoj që në drejtim tonë vjen me tabaka në duar ku kishte filxhan çaji një grua e bukur elegante. Shtanga. Ishte Anita take, bashkëshortja e Agimit. Ajo ishte një tjetër befasi por dhe një tjetër kënaqësi. Isha në nj familje artistësh. Një familje gazmore, plot harmoni, plot fisnikëri. E shihja tek vinte dhe emocionohesha. E shikoja me bisht të syrit. Ajo më buzëqeshi dhe më ofroi filxhanin. U mrekullova nga ajo sjellje aristokrate. Nën këto emocione fillova të punoj. Në bisedë e sipër Anita Take tha se do vij dhe Vaçja. Fillova të dridhesha. Emocionet ishin të forta. Ajo vjen pas pak ashtu energjike, plot vitalitet. Sa erdhi u takua me të gjithë më përqafoi dhe mua. Pasi bëri pyetjet e rastit tha, pa ta dëgjoj pak vajzën. Unë u meka. Nuk kaloja dot pështymën. U preva në fytyrë. Fillo më tha Agimi, por unë u bëra meit. Kisha shumë emocione. Zëri nuk më dilte. Agimi e kuptoi dhe i tha Vaçes dhe Anitës shkoni nga dhoma tjetër. Kur ikën ato sikur u qetësova. Fillova të këndoj. Zëri po më dilte i plotë. Këndova me shpirt. Sa mbarova Agimi me Zhulianën duartrokitën. Pa mbaruar ata duartrokitjet në dhomë futet Vaçja me Anitën. Ato të dyja më përqafuan. Të lumtë më tha Vaçja këndove shumë bukur. Nuk u besoja as syve as veshëve. Unë vija nga Shkodra pa përkrahje dhe tani yjet e muzikës shqiptare më lavdëronin. Ishin çaste të paharruara. Çaste që sa herë i kujtoj lotoj (dhe në këtë çast ajo lotoi). Po takoja ata që deri dje i shikoja si Yje të pakapshëm, të paprekshëm. Se besoja se ishin kaq të dashur, kaq të thjeshtë.
Po kur dolët në sallën e Festivalit çfarë ndodhi?
Ah, si erdhi ai moment. Deri atë kohë nuk më ishte përmendur fare puna e biografisë. Festivali zhvillohej me tre netë. Unë këndova dy netë shumë mirë. Interpretimi im u pëlqye shumë, shumë. Isha shumë e gëzuar. Në natën e tertë kishte ardhur dhe vëllai nga Shkodra për të më parë në sallë. Kisha siguruar një biletë pak si me hile. Ne futeshim në sallën e Festivalit dy orë para se bënim grimin, rregulloheshim. Kur sapo do hyja në derën e pasme të sallës roja më thotë se do kalosh tek kjo dhoma tjetër dhe do takosh Marash Hajatin, drejtorin e televizionit. Shtanga! Diçka ka ndodhur thashë me vete. Kur shkova aty Marashi një burrë fisnik dhe i pashëm pasi më përshëndet me përzemërsi më thotë se na pret Ramiz Alia në KQPPSH. Por mos u shqetëso. Ramizi më parë kishte marrë në telefon Cesk Zaden dhe e kishte pyetur se si kisha mundur të hyj në Festival. Pra problemi ishte i mprehtë. Nisemi direkt me makinën e tij për në KQ. Tek dera roja menjëherë i tha Marashit se shoku Ramiz ju pret lartë. U ngjitëm me vrap. Në fillim hyri Marashi. Ai ndenji brenda rreth 5 minuta dhe pastaj doli. Mu afrua mua dhe më tha për çdo gjë thuaj s’di gjë. U preva e tëra. Fillova të dridhesha. Se di se si u futa brenda. Isha gati të më bjerë të fikët. Sapo futem në zyrë Ramizi më afrohet dhe më përqafon. Më flet plot mirësjellje. S’u besoja syve se isha në zyrën e Ramiz Alisë. As e mendoja kurrë në jetë se do të shkelja në atë zyrë. Pasi më pyeti si i kisha nga shtëpia etj më thotë, si munde të hysh në Festival? Po ja shkova u paraqita për konkurrim kaq. Lotët më rridhnin vetiu. Mirë mos qa. Ke një zë shumë të bukur dhe ke kënduar shumë mirë. Por ja nga Konispoli dhe Saranda na kanë ardhur shumë letra për biografinë tënde, dhe më tregoi poshtë në dysheme një pirg me letra. S’dija ç’të flisja. Rrija si e hutuar. Ai e kuptoi gjendjen time dhe ëm thotë, mirë mblidhe veten. Do shkosh të këndosh. Këndo bukur. Sa nuk fluturova nga gëzimi. Nisu shpejt më tha. Pas 20 minutash duhej të isha në skenë. Sa të shkoja sa të vishesha etj duhej kohë. Sa dola në korridor Marashi më mori për krahu dhe vrapuam si atketë. Nuk e di kur hyra në sallë si u vesha dhe çfarë vesha. Por çdo gjë u bë fluturimthi. Dikujt i mora këpucët, dikujt tjetër karficën apo ku di unë. Një minutë para se të përmendej emri im isha gati ashtu e gjysmuar. Këndova me tërë forcën e shpirtit. Kur mbarova duartrokitjet nuk kishin të mbaruar. Qava nga gëzimi. Kisha realizuar ëndrrën më të madhe te jetës.
Po kur u shpallën çmimet si reagove?
Nuk e besoj. Mora një çmim të parë dhe një të tretë. Pra të dy këngët e mia morën çmim. Por më e madhja ishte se Vaçja donte të dilte me mua në skenë. Donte të këndonte bashkë me mua, por mua nuk më lanë. Ajo dhe u nevrikos. Ishte një këngëtare e madhe, ishte një njeri me shpirt të madh. I ndritët shpirti aty ku është. Ajo më ka dhënë fuqinë më të madhe në atë skenë në momentet më të vështira të jetës. Pa ndihmën e saj ëndrra ime ende do të ishte në sirtar.
Nuk ju afrua punë në Tiranë pas këtij suksesi?
Po më afruan. Cesk Zadeja dhe të tjerë më ëkrkuanpër në Ansamblin e Shtetit, por babi im i mirë më thotë: vajza ime, ti e pe sa letra dërguan për një Festival e mendon se çdo bëhet po të shkosh me punë aty? U binda. Kishte të drejtë. E refuzova punën.
Po jashtë shtetit, a ke shkuar për të kënduar në sistemin monist?
Ja, prapë del Ramiz Alia ai njeri i urtë paqësor. Ansambli i Shkodrës do dilte jashtë . Rastësisht në Shkodër vjen Ramiz Alia dhe pyeti për përgatitjet. Pyet se kush këngëtarë do dalin jashtë. Po ajo e vogla me zë të bukur nuk do jetë në grup pyet drejtuesit? Ata ngritën supet. Merreni se ajo këndon bukur. O zot, çfarë mrekullie. Të ndritët shpirti aty ku je o njeri i mirë.
Disa këngë të kënduara nga Myfarete Laze:
· “Shoqet ilegale”, kënduar me Vaçe Zelën, çmim të parë
· “Nën kurorën e ullirit” , me Ema Qazimin
· “Nusja e maleve”, me Irma Libohovën, çmim të tretë
· “Gjuha jonë”, çmim të tretë
· “O Enver, o yll, o dritë”, çmim të dytë
· “Udhët e atdheut na thërrasin”, çmim të tretë
Festivali i 19-të i Këngës në RTSH
Edicioni 19-të
Qyteti Tirana
Vendi Tirane
Viti 1980
Datat 25, 26, 27 dhjetor
Prezantues Silvana Braçe dhe Dhimiter Gjoka
Artisti Fitues Vaçe Zela dhe Mefarete Laze
Kënga Fituese “Shoqet tona ilegale Muzika Agim Prodani Teksti Zhuliana Jorganxhi”
1979
1981
SI U PUSHKATUA JONUZ KACELI
NTERVISTA/Flasin vëllezërit Osman dhe Mirvjen Kaceli, fëmijët e Jonuz Kacelit të pushkatur më 1951/
-Babanë e morën në mesnatë më 20 shkurt 1951, e lidhën si qen/
-Kur e arrestuan babait nuk i thanë asnjë arsye/
-Babanë para se ta pushkatonin Mehmet Shehu e qëlloi me qytën e revoles në ballë/
– Pas arrestimit të babait na internuan në Çorovodë/
-Babanë pasi e torturuan e hodhën nga kati i dytë i Ministrisë së Brendshme, në tokë/
– Shumë dëshmitarë thonë se babai kur e çuan për pushkatim ishte i vdekur/
-Nëna donte të mbytej në pusin e Prokop Mimës, e shpëtoi nëna e tij/
-Në vitin 1991 gjetëm eshtrat e babait, por nëna kish vdekur më 1989/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Rrëfimi i tyre ishte shumë prekës, shumë i dhimbshëm. Tashmë të bërë gjysha, ata tregonin dhe lotonin. Dhimbja e tyre shihej qartë. Babanë ua pushkatuan padrejtësisht në vitin 1951 më 27 shkurt, duke mos dhënë asnjë shpjegim. Eshtrat e të jatit i gjetën vetëm ën vitin 1991, por pengu i tyre është se nuk i pa nëna, pasi ajo kishte vdekur dy vite më parë më 1989. Ajo që ata e kanë plagë është se Mehmet Shehu edhe pse familja e tyre e kishte ndihmuar e kishte qëlluar me qytën e revoles në ballë, babanë e tyre.
Osman Kaceli
Çlidhje ka familja juaj me viktimat e 19 shkurtit të vitit 1951, me bombën në ambasadën sovjetike?
Në këtë ditë në oborrin e legatës (Ambasadës) sovjetike në rrugën e Durrësit, u hodh dinamit, ku menjëherë doli një vendim i posaçëm i Plenumit të Byrosë Politike të KQPPSH, që të arrestohen rreth 200 vetë dhe 22 prej tyre të pushkatohen. Një ndër të arrestuarit dhe të pushkatuarit e kësaj ngjarje të çuditshme, ishte dhe babai jonë, Jonuz Kaceli. Të nesërmen duke u gdhirë 20 shkurti, rreth mesnatës dera e shtëpisë troket fort dhe arrestohet babai ynë i shtrenjtë.
Kush ishte Jonuz Kaceli, babai i tij
Ishte një njeri shumë i njohur në Tiranë për bamirësitë e tij dhe për miqësitë e pafund. Babai im ishte tregtar. Ishte nj ndër tregtarët më të mëdhenj në Tiranë. Tregtonte mallra të ndryshme si mobilje, enë kuzhine, lodra fëmijësh, biçikleta. Por më e veçanta e tij ishte se ne vitin 1014 ai prodhoi, apo porositi, kartolinat e para shqiptare. Këtë prodhim e bëri së bashku me vëllanë e vet, duke i porositur ato në Drezden. Pra kishim dhe nj dyqan kinkalerie. Më vonë u shtuan llojet e mallrave në dyqanet tona. Dyqanet tona kanë qenë në bri të sahatit, pallati katër katesh, ngjitur me ndërtesën e re në qendër të Tiranës. Ajo athere ishte qendra e Tiranës, sikundër dhe është, por dyqanet tona ishin më të veçantat edhe si ndërtesë edhe si mallra. Kjo ndërtesë ëshët dhe sot dhe të gjithë tiranasit thonë, ishim tek Kacelt, apo tek dyqani i Kacelëve. Kjo ndërtesë është ndërtuar në vitin 1934 e re. Ne vetëm ditët e fundit kemi mundur ti nxjerrim ata që na e kishin zaptuar pronën. Pra pas 24 vjetësh ne kemi mundur të marim pronën tonë tashmë të shkatërruar.
Arrestimi
Ne ishim shtatë fëmijë, dy vëllezër dhe 5 motra, konkretisht, unë, Mirvjeni (vëllai) dhe motrat Vera, Blerian, Drita, Alaska dhe Dhurata, këto dy të fundit ishin binjake. Unë isha 9 vjeç ndrysa vëllai im Mirvjeni ishte 6 vjeç pra 3 vjet më i vogël se unë. Ne flinim të dy bashkë në nj krevat. Ne na kishin hequr nga shtëpitë që kishim dikur dhe ishim strehuar tek dy dhoma që na kishte dhënë xhaxhai, tek rruga e “Pishës” ngjitur me rrugën që tiranasit e quanin Kaceli (ku është klinika dentare Ismail Qemali). Ne flinim bashkë të 7 fëmijët. Unë me vëllain kishim një krevat me dërrasa që të vriste brinjët dhe në anën tjetër flinin motrat, mbi një shtrat të improvizuar me dërrasa. Atë natë që erdhën ët sigurimit dhe arrestuan babanë unë isha shumë i lodhur dhe bëra nj gjumë të thellë, Si nëpër ëndërr më silleshin në parafytyrim disa zëra të egër. Por vëllai im që ishte më i vogël ishte zgjuar dhe i ka parë të gjitha ngjarjet e asaj nate deri në arrestimin e babait. Ishte mesnatë duke u gdhirë 20 shkurti. Kur u çuam të nesërmen dhe pashë vëllain dhe nënën duke qarë mora vesh të vërtetën. Nuk dija ç’të bëja, nuk dija si të veproja. Kishte rënë zija në shtëpi.
Ç’keni dëgjuar për babanë tuaj nga dëshmitarë okular?
Kemi takuar shumë njerëz, apo shumë njerëz kanë ardhë më vonë dhe na kanë thënë se si e kanë trajtuar babanë tonë. Atë e kanë torturuar në mënyrë çnjerëzore R D dhe Mehmet Shehu. Këtë na e kanë konfirmuar disa njerëz që kanë qenë okular. Atë natë babanë e kanë çuar në Ministrinë e Brendshme dhe e kanë torturuar egërsisht, madje Mehmet Shehu e ka qëlluar në ballë me qytën e revolverit. Pasi e bënë gjak, e hodhën nga dritarja e afërt e Ministrisë së Brendshme në shesh. Pra kur u bë pushkatimi, babai jonë ka shkuar me 21 të tjerë thuajse i vdekur. Sigurimi këmbënguli shumë tek babai jonë, pasi kushedi çfarë mendonte. Por ajo që di të them dhe pse ishte tregtar, babai investoi shumë për luftën dhe shumë lekë për të, ishte kundër pushtimit.
Vendi i pushkatimit
Këtë na e thanë në vitet e demokracisë. Ata u pushkatuan në breg të lumit Erzen, afër urës së Beshirit. Sipas fshatarëve të asaj zone, ishte mesnatë e 27 shkurtit 1951 kur u bë pushkatimi. Atë natë krismat u dëgjuan deri larg, pasi ishte heshtje e madhe ato ditë, nga frika e arrestimeve. Ata e ngulitën fort në memorie këtë ngjarje dhe pak a shumë e kishin precizuar vendin se ku ishte. Madje thuhet që nj fshatar ishte aty rrotull me bagëtinë dhe e pa së largu vendin e ngjarjes. Ishin po këto fshatarë që më vonë përcaktuan vendin se ku do të gjendeshin kufomat.
Interrnimi
Pas dy ditësh tek ne vjen një makinë me disa polica dhe na urdhëruan të ngremë ato pak plaçka se do të na çonin diku. Ikëm siç ishim, pa parë se çfarë linim mbrapa. Rrugët ku kalonim ishin tërë gropa. Barku na gërryente nga të pangrënët. Në fund pas një tollovitjeje na thanë se këtu do zbrisni, Na çuan në një kasolle, diku afër rajonit të policisë. Ishim në Çorovodë të Skraparit. Këtu kemi qëndruar plot 3 vjet. Aty njerëzit që na rrethonin ishin dashamirësit tanë, por kishin frikë të flisnin drejtpërdrejt. Pra ishim 7 frymë në mes të një vendi të panjohur. Prej andej kemi ikur në 5 mars 1954. Na lanë të lirë nga internimi. Zylfi Saliu ishte kryetar i degës Berat i cili na tha që jeni të lirë, internimi juaj mbaroi. Nëna na tha do ikim vetëm në Tiranë, aty i kemi njerëzit, aty jemi rritur dhe vetëm aty mund të mbijetojmë. Pra 8 vetë, ende fëmijë në mes të katër rrugëve. Nuk e morëm vesh se si na lanë të lirë. Askush nuk na dha asnjë shpjegim. Por ne s’donim shpjegime, por donim të shikonim jetën.
Po kush ju ka ndihmuar për të mbajtur frymën gjallë?
Tre motrat e mëdha, Vera, Blerina, Drita. Ato u bënë baba, nënë dhe motra për ne. Ato punonin çfarë pune të vinte para që të rriteshim. Sakrificat e tyre janë të pashembullta. Ato ishin 16, 15 dhe 14 vjeçe. Vajza të brishta të trembura që punonin me kokën ulur, punonin si të ishin skllave. Unë isha 9 vjeç e gjysmë, vëllai 6 vjeç dhe motrat binjake 3 vjeç. A e kuptoni gjendjen tonë, a e kuptoni se si kemi jetuar?
Ju ndoqi ky persekutim gjatë gjithë jetës?
As që diskutohet. Ne s;kishim të drejtë ëpr asgjë. Por jemi munduar të mësojmë, jemi munduar që të arrijmë diçka në jetë. Punonim dhe studionim. Unë vetë kam bërë disa shkolla profesionale, po ashtu dhe vëllai im. Ishim familje që ishim rritur me librin. E donim diturinë, pasi vinim nga familje tregtare nga më të mëdhatë në Tiranë. Pa triska fronti.
Ku u strehuar pas kthimit nga Çorovoda?
Sërishmi tek shtëpia e xhaxhait në një kthinë aty, në nj cep të futur si barake e rrëzuar. Sa nuk lageshim dhe flinim si fishekët në karikatorë. Më vonë një oficer sigurimit që na kishte bërë të keqen, iku nga një shtëpi aty afër dhe xhaxhai im Ali Kaceli tregtar i famshëm (mik i Gjergj Fishtës, ka shumë dokumente për këtë), ndërhyri diku që ne u futëm në atë shtëpi.
Mirvjen Kaceli
Unë jam cacuni i dytë i Jonuz Kacelit të pushkatuar më 27 shkurt, ose më mirë të themi që u bashkua me 21 të tjerët në atë ditë, pasi mendohet se e kishin vrarë më parë për shkak të torturave çnjerëzore. Në atë kohë isha 6 vjeç, pra që mund të perceptoja ngjarjet.
A e mban mend atë natë?
E mbaj mend shumë mirë, pasi unë isha i vetmi zgjuar në atë natë të kobshme. Besoj se ishte duke gdhirë data 20 shkurt, ose më mirë të themi midis kohë ndarjes midis këtyre dy ditëve. Ne flinim tek një dhomë e vogël tek shtëpia e xhaxhait e cila ishte me oborr dhe dyer të vjetra. Ashtu siç isha në përgjumje dëgjoj trokitje të forta në portën e jashtme. Kishte dhe shumë zëra para portës. Del babai dhe hap portën. Disa zëra e pyetën kush është Jonuz Kaceli? Ishin dy oficerë sigurimi dhe dy përfaqësues të lagjes që ngrinin supet. Unë jam u përgjigj babai. Ata e shtynë mënjanë dhe filluan kontrollin nëpër atë copë dhomë që kishin prindërit veç nesh. Unë rrija tek cepi i shkallës dhe po shikoja. Nëna Merjemja rrinte si e hutuar dhe qante. Ajo pyeti babanë çfarë ke bërë. Asgjë s;kam bërë mos u mërzit i tha. Atë natë ne kishim qëndruar vonë, pasi një kushëri i joni kishte ditëlindjen dhe bënim pak muhabet. Babai ishte si i hutuar, përgjumësh. Nëna prapë e pyeti dhe babai i thotë skam bërë asgjë, ata le të bëjnë punët e tyre. Ata kontrolluan disa herë çdo cep por nuk gjetën asgjë konkrete për të marrë me vete. Athere kapën babanë nga krahët i hodhën hekurat dhe dolën në rrugë. Unë dhe nëna i ndiqja nga pas duke qarë. Dolëm tek rruga Kaceli dhe ata vazhduan më tej për tek rruga Tefta Tashko që kryqëzohet me rrugën Kaceli.
A tha ndonjë porosi babai kur e nxorën nga dera?
Po. Sa e nxorën nga dera, ai tashmë e dinte se e arrestuan i thotë nënës; Kujdes fëmijët. Kujdes. Kaq tha. Nëna nuk kishte fuqi. Ju prenë gjunjët dhe u ul në prag të derës. Unë s’ju ndava atyre që kishin marr babanë deri tek rruga Tefta Tashko. Aty i priste një makinë. E hipën babanë duke e shtyrë, pastaj u nisën me tërsëllimë. Unë ndenja edhe dy minuta aty duke arë dhe kur nuk pashë njeri në rrugë, u ktheva. Nënën e gjeta aty në prag të derës të mbytur në lot dhe të përulur. Kështu e gdhimë me lot deri në mëngjes, ku na gjetën komshinjtë dhe motrat dhe vëllezërit. Komshi kishim një njeriun tonë që ishte martuar me një italiane. Ata erdhën burë e grua pasi e kishin ndjekur të gjithë ngjarjen por kishin frikë të afroheshin. Ata morën nënë dhe i thanë mblidhe veten. Kujdes tani për fëmijët. Na u ndodhën shumë afër. Ishin kohë të vështira. Ishte nata e fundit që e shihja babanë.
Si vepruat më pas?
Të gjithë si familje filluam të lëviznim, filluam të shkonim ku të mundnim vetëm ët dinim ku ishte dhe çfarë kishte bërë babai. Sa kishim të njohur i vumë në lëvizje. Edhe ne që ishim fëmijë pyesnim dhe interesoheshim sipas mënyrës tonë. Por më kot. Si na thoshte njeri nuk na thoshte tjetri. Informacioni ishte kontradiktor. Por ne prapë lëviznim. Me lot në sy shkonim sa në nj ministri në nj tjetër në dyert e burgjeve, por më kot. Nëna e kishte humbur fare fillin.
Si e morët vesh lajmin e pushkatimit?
Mesnatën e 27 shkurtit erdhën në shtëpinë tonë dy civilë dhe trokitën në derë me forcë. Hape tha nëna se kushedi çfarë haberi sjellin. Dolëm ne dy djemtë dhe nëna. Ata të dy ishin veshur me të zeza shumë kobshëm. Ata na pyesin këtu është familja e Jonuz Kacelit? Po i tha nëna. Pse? Duam gruan e tij, tha njëri prej tyre. Unë jam tha nëna me buzë të dridhur. Ai që foli tundi kokën, ndali pak pastaj me qetësi tha se ju japim lajmin se burri juaj është ekzekutuar! Ndërkohë s’ishte hapur lajmi se do të lirohen. Natën e 20 shkurtit në Tiranë ishin arrestuar rreth 200 persona. Madje ishin arrestuar edhe shumë nga qytete të tjera të Shqipërisë. Por për pushkatim ishin zgjedhur vetëm 22 veta. Të gjithë ishin ish tregëtarë dhe ish intelektualë. Pra kur ne prisnim të na thoshte diçka të mirë, ai na dhe atë lajm të kobshëm. Midis tyre ishte dhe njëri me mbiemrin Pitarka, por ai kishte një njeriun e vetë në Minsitrinë e Brendshme dhe arriti të shkëputej nga ky grup. Ju lutem mund të më thoni çfarë do ët thotë ekzekutim pyeti nëna> As ne se kishim dëgjuar këtë emër. Ekzekutim! Na u duk si nja fjalë e huaj shumë e pakuptueshme. Sa mbaroi njeri prej tyre këto fjalë, ata ikën gati si në vrap. Ne shtangëm të gjithë. Nuk dinim ç’të bënim. Nëna shkoi menjëherë tek familja e Hamdiut që ishim komshinj dhe që ishte martuar me italiane. Sa na pa në oborr Hamdiu na doli para. Hë Merjeme si është puna e pyeti nënën i shqetësuar. Nëna ishte 39 vjeç atë kohë. Nëna i tha që më thanë e kanë ekzekutuar, por se di çdo të thotë kjo fjalë. Ai uli kokën. Ndenji si i hutuar. Për disa çaste nuk foli. Ne e shikonim në dritë të syve. Përgjigja e tij do na jepte forcë nqs do ishte pozitive. Eh tha, ai dmth e kanë pushkatuar tha. Ne shtangëm. Nuk e besonim. Si të pushkatohej një njeri për 6 ditë pa gjyq pa gjë. Nëna bërtiti, mos.
Si ishte gjendja pas këtij momenti?
Çtë të them. Nuk kam fjalë ta përshkruaj. Një gjendje e keqe, një gjendje, që as mendohet. Ne afër kishim dhe shtëpinë e Prokop Mimës. Shkonim ndonjëherë luanim tek oborri i tyre se kishte dhe një pus. Edhe ata e kishin parë nga larg njarjen e asaj nate por kishin heshtur. Por me ne fëmijët silleshin shumë mirë, e dinin se ishim të pafajshëm. Nëna kaloi në depresion. Ajo një mesditë shkoi në shtëpinë e Prokop Mimës të hidhej në pus dhe të mbytej. Nëna e Prokop Mimës sa e shikon sulet dhe e kap. Merjeme, çpo bën kështu. Ke 7 fëmijë pas. E tundi disa herë dhe i tha e mban mend çtë tha atë natë Jonuzi, kujdes fëmijët. Shyqyr që shpëtoi nëna se do kishim ngelur 7 fëmijë jetimë.
Çfarë kujton nga Çorovoda?
Ne banonim afër rajonit të policisë. Jam rritur mes frikës. Sa herë shikoja policë trembesha. Po kështu dhe në Tiranë.
Një kujtesë
Nëna jonë ishte shumë e urtë, punëtore, e heshtur. I zbatonte të gjitha porositë e babait pa zë. Babai kur bënte shaka i thoshte, ti s;je Merjeme por ti je Maria, pra Shën Maria. Mbretëresha e mirësisë. Edhe Merjeme kështu do të thotë në turqisht. Nëna jonë ka vdekur në gusht të vitit 1989 dhe nuk arriti ti shikonte kurë eshtrat e të shoqit, burrit të vet Jonuzit. Ajo ka vdekur ditën kur në Tiranë ka ardhur Nënë Tereza. Pra këtej gëzim, andej hidhërim.
A i gjetët eshtrat ?
Po eshtrat i gjetëm në gusht të vitit 1991. I gjetëm në bazë të dëshmive të fshatarëve që ishin aty rrotull në atë pushkatim. Madje ishin shumë vetë që e dinin pak a shumë vendin. Pikërisht në këtë vit me nj vendim të veçantë babai jonë u shpall i pafajshëm. Por ne nuk kemi përfituar asnjë gjë nga persekucioni. Asgjë. Disa ish të përndjekur kanë fituar shumë, ne asgjë.
Ajo që nuk harrohet
Kur gjetëm kufomat, pamë se kafka e babait tonë, ishte ndryshe nga e të tjerëve. Ajo kishte një të çarë në mes të ballit. Unë e kam dhe foto. Kjo e çarë ëshët ashtu si më kanë thënë ata që kanë parë torturat e babait. Pra atë e ka bërë Mehmet Shehu me qytën e revoles. Të gjitha të dhënat përkojnë.
Takim me Duro Shehun
Në vitin 2002, pranë zyrës së të Përndjekurve Politikë rrinte në radhë për të marrë nj dokument një burrë i shëndoshë. E pyes nga je dhe çfarë kërkon. Më tha quhem Duro Shehu, vëllai i Mehmet Shehut dhe se kërkoj të marr shpërblime si i persekutuar dhe i internuar. Më sëmboi zemra. I thashë me të qetë se çfarë kish bërë Mehmeti ndaj babait tim. Nuk u nervozova, pasi dhe atij nuk i vija faj dhe nuk doja që të shkonte debati tek fëmijët. Pra të gjithë kërkonin dëmshpërblim, vetëm neve jo. Më kujtohet se çfarë më kishin thënë dy një punonjës të Ministrisë së Brendshme kur Mehmet Shehu pa babanë në korridor të Ministrisë. Ja, Jonuz, erdhi dita të jemi përballë. Më zgjidh dhe të flasim si burrat i tha babai. Ai në këtë kohë e qëlloi me qytën e revoles në ballë. Kur Mehmet Shehu ishte në shkollën e Hari Fullcit, xhaxhai i Mehmetit i thoshte të vinte tek xhaxhai im, Aliu për çka i nevojitej. Por ja si ja shpërbleu.
Elsa Xhai: Radiot shqiptare kanë “vdekur”
PERSONAZH/Flet gazetarja, moderatorja dhe publicistja Elsa Xhai/
-Në Radi Tirana mungojnë emrat e mëdhenj të Fotiadhit, Vera Zheji, Meropi Matlia, Bejlerit, Lutos/
-Sot në radio mungojnë emisionet specialë që i mbanin shqiptarët me vesh pranë aparateve/
-Në vitin 2005 janë larguar për motive politike gazetarët më cilësorë të Radios/
-Në asnjë radio nuk ka një emission që të të ngelet në mendje/
– Radiot japin gjithë ditën muzikë tallava që të bën ta nderosh shpejt kanalin/
-Radio Tirana duhet të ecë me konceptet e BBC/
– Në shumë spikere po humbet gjuha jonë e bukur, pasi përdoren shumë fjalë të huaja/
– Besoj se Edi Rama do të bëjë një reform të drejtë në RTSH/
– Shumë spikere nuk kanë diksion, nuk intepretojnë lajmin, apo tekstin, por vetëm e lexojnë atë/
-Spikeret nuk kalonë nëpër teste apo në kurse parapërgatitjeje/
-Mungon gjuha e etikës, dhe komunikimit të kulturuar/
-“Të flasim bukur dhe me kulturë në RTV” është detyrë e ccdo gazetari/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Një gazetare dhe publiciste e spikatur. Emri i saj është skalitur në radio Tirana për vetë timbrin e veccantë të zërit të saj duke drejtuar me qindra emisione radiofonik. Por ajo ishte dhe një kolege, mike dhe profesioniste e veccantë për të gjithë në Radio Tirana. Ka mbaruar fakultetin e Histori-Filologjisë, dega gjuhë-letërsi dhe zotëron katër gjuhë të huaja, mes të cilës dhe persishten. Ajo ndoqi me shumë respect gjurmët e zërave të mëdhenj të radios që nga Vera Zheji, Meropi Matlia, Bejleri, Lutos etj. Një zë që ka jehuar për 36 vjet në valët e Radio Tiranës duke e bërë të dashur dhe miqësor për miliona shqiptarë. Emisioni “Mikrofoni midis jush” drejtuar nga ajo për 10 vjet rresht ka qenë më i ndjekuri. Në vitin 1990 falë erës pluraliste që frynte në portat e Shqipërisë, ajo ideon dhe realizon për herë të parë komunikimin direkt me dëgjuesin në transmetimin e mëngjesit, emision që e vazhdoi për 8 vjet rradhazi. Në kanalin e parë të Radio Tiranës programon emisionin “Një shoqëri për të gjithë” i cili në qendër të tij kishte njerëzit me aftësi të kufizuar. Kjo rubrikë u transmetua për 10 vjet rresht. Në vitin 2001 ajo realizon emisionin “Gruaja shqiptare në karrierë” në kanalin e parë, ndërkohë që nga viti 2000 punon si kordinatore e tre kanaleve. Përpiqet të punojë dhe të kualifikojë gazetarët e rinj, të cilët sot shprehin konsideratat më të larta. Organizon sondazhe për dëgjimin e radio Tiranës në gjithë vendin, deri tek shqiptarët jashtë atdheut, grumbullon vërejtjet dhe jep mendimet për organizim dhe ccelje rubrikash të reja duke ndikuar kështu në dëgjueshmërinë e këtij stacioni. Me zërin e saj brilant janë realizuar qindra reklama dhe spote publicitare. Ajo ka regjistruar me qindra dokumentarë dhe emisione nga më të shikuarit e të dëgjuarit. Veccanërisht emisionet e saj për bashkëatdhetarët nga Amerika, Greqia, Italia dhe e gjithë Europa, kanë qenë ndër më emocionuesit.
-Të mungon Radio Tirana?
Po shumë (loton). Aty u rrita, aty u formova si agzetare, aty kam marrë emocionet më të bukura të jetës, aty kam kaluar ditët më të bukura por edhe më të vështira. Radio Tirana, ishte burim kulture, etike, informacini real. Emisionesh me nivel të lartë…Tek ajo radio kemi marrë mesazhe urimi nga gjithë shqiptarët kudo në botë. Zërat e veccantë edhe sot komentohen nga shqiptarët kudo që janë.
Po sot…?
Përgjigjen ndoshta ti e di më mirë se unë. I ke ndjekur zhvillimet aty. Sot janë larguar profesionistët më të mirë. Janë larguar zëra që bënë epokë. Sot nuk ka më ato emisione të cilat i mbanin dëgjuesit shqiptarë me veshë pranë radiove në ccdo shtëpi. Shumë janë larguar nga kjo jetë dhe nuk kujtohen, shumë i kanë pushuar padrejtësisht në vitin 2005, të tjerë i kanë kaluar në vende të rëndomta. Porfesionalizmi në Radio Tirana vlen për të dëshiruar. Besoj shumë se Edi Rama do të bëjë një reformë serioze.
Sot ka shumë radio, mendoni se është në të mirë të medias fonike?
Për mua s’ka rëndësi sasia por cilësia. Nqs kjo mori radiosh do të ishte në funksion të cilësisë do isha dakort. Por jo, nuk po ndodh diccka e tillë. Sot nuk gjen një emison që të të ngelet në kujtesë. Radiot japin gjithë ditën muzikë tallava që të bën ta ndrosh shpejt kanalin. Radiot shqiptare kanw “vdekur”.
Po kur flasim për spikeret?
Ah, kjo është pika ime e dobët. Në shume spikere po humbet gjuha jonë e bukur, pasi përdoren shumë fjalë të huaja. Shumë të tjera nuk kanë diksion, nuk intepretojnë lajmin, apo tekstin, por vetëm e elxojnë atë. Spikeret nuk kalonë nëpër teste apo në kurse parapërgatitjeje.
Cfarë duhet të ndryshojë në Radio Tiarana?
Atë më mirë e di kryeminsitri i cili është i fushës së artit. Ai po bën shumë ndryshime, shumë zhvillime, besoj do ndalë dhe në këtë pikë. Në Radio Tirana duhet të ndryshojnë shumë gjëra. Duhet të ketë emiisone speciale, emisione me peshë, të cilat të lënë gjurmë. Radio Tirana duhet të ecë me konceptet e BBC. Pra shembujt egzistojnë, modelet janë ne na mbetet vetëm ti përvetësojmë duke i përshtatur për vendin tonë. Magjia e radios ende egziston, porn eve e kemi shpërdoruar këtë media fonike kaq të bukur dhe të fuqishme.
-Jeta juaj ka patur një rrugë të gjatë, atë të radios dhe të gazetarisë së shkruar. Kur keni qenë për herë të parë para mikrofonit dhe si jeni ndjerë?
-Kam qenë në vitin e dytë të shkollës së mesme në Korccë “Raqi Qirinxhi” kur u ndodha para mikrofonit të qendrës së zërit të kësajë shkolle si fituese e konkursit letrar me një poezi dhe esse të cilat i paraqita sicc i kërkonin, në gjuhën shqipe, ruse dhe angleze. Bashkëmoshatarët e mi dhe mësuesit më falenderuan dhe pas dhjetë ditësh u ndodha në një konkurs rinor në mikrofonin e Radio –Korcës. Më thanë se përvec emisionit të rinisë, ti cupë do të vish cdo të dielë në mikrofon të japësh lajmet, dhe të hartosh dhe ti flasësh programet muzikore të radios. Fillova të shtypja gjithshka me makinë shkrimi “Olivetëti”, sepse atëherë nuk kishte kompjuter. Pas disa muajsh viziton Radio Korcën, drejtori I Përgjithëshëm Z. Thanas Nano. Hyri në studion e transmetimit më përshëndeti, dhe me sa pashë unë isha e dobët dhe nuk ia mbushja syrinqë me ato duart e holla po shtypja dhe po hartoja
programin. Më tej sapo kasha filluar vitin 4-të të shkollës së mesme er përgatitesha të shkoja në universitet.. Më njofton drejtori që pas një viti do të organizohej një konkurs I madh në Radio- Tirana per redactor-spiker me pjesëmarrës nga e gjithë Shqipëria. Viti kaloi shpejt dhe unë u ndodha në Tiranë, studente tekk shkencat e natyrës, aty më kishte caktuar seksioni i arsimit. Ditën që mora pjesë në konkurs në ish kameralen e Radio Tiranës, më shoqëruan emocione pa kufi, përpara kisha zonjën Vera Zheji, Ruzhdi Pulahën, Nasi Lerën, Agron Cobanin e plot gazetarë e shkrimtarë që punonin aty. Pas leximit e pyetjeve të pafund dëgjova zërin kumbues të Vera Xhejit që përsëriti emrin tim dhe më la një takim tjetër. Radio-Tirana mu duk gjigande, tepër e pastër transmetoheshin përvecc shqipes edhe emisione në 22 gjuhë të huaja, emisioni për bashkëatdhetarët tanë ishte i përditëshëm. Ndërkohë kur dal jashtë mjedisit të radios shoh grumbuj njerëzish pa fund që kishin në duar valixhe të ardhur nga të gjithë rrethet, për të marrë pjesë në konkurs, nga i cili do të pranoheshin vetëm dy persona, një në radio e një në television.
– Më 1971 filluat të punonit në Radio-Tirana dhe pas 13 vjetësh më 1984 ju keni botuar një libër interessant pë rata apo ato që punojnë në radio dhe për bashkëpunëtorët e RTSH( në mos gaboj libri i parë shqiptar në fushën e medias)?
-Libri titullohej “Të flasim bukur dhe me kulturë në RTV” u botua në vitin 1984 nga Drejtoria e Përgjithëshme me drejtor Z. Marash Hajati. Inciativa ishte e kolegut tim Ahmet Balliu, me vajzën e të cilit Albanën që tashmë punon në Danimarkë, hapa edhe transmetimin e parë direkt të R-Tiranës me dëgjuesit e mëngjesit në vitin 1990. Janë theksuar në libër tiparet e Gazetarit e redaktorit radiofonik: Një përgatitje e përgjithshme shumë e mirë universitare.Një mendësi shumë e zhdërvjellët, radioja është një mjet i ri, në ndryshim të përherëshëm, është e rëndësishme të eksperimentosh produkte dhe gjuhë të re. Një aftësi e vecantë për të punuar në kohë tepër të kufizuar.Të komunikosh e të punosh me lehtësi në grup. Asnjëherë të mos hamendësosh kush thotë dhe ku qëndron vështirësia? Hap një mikrofon dhe fol, jo vetëm nuk është e aftë, por edhe nuk do të mësojë kurrë. Pak shpirt sakrifice përsa i përket orarit (puna nis herët në mëngjes). Një këshillë që ka të bëjë me synimet që do të arrish. Kush klikon (të bëhet shumë i famëshëm. (i llojit “Gjithë njerëzit më njohin kur kaloj rrugës) është mirë të rrahë rrugë të tjera( jo radion). Janë shumë të rralla rastet kur fillon punën në radio e mbetesh aty të bëhesh personazh i famshëm. Por në të gjitha rastet e tjera mbetet kënaqësia e të paturit dëgjues besnikë që, më shumë se emrin do të kujtojnë zërin tuaj. Kam filluar të ripunoj materialin e librit e kam nënvizuar se në një takim që kam patur në Neë York në Amerikë ndër të tjera identifikonin radion me drejtuesin e emisionit (bie fjala). Përvec librit mbas viteve 90 kam shkruar një sërë artikujsh në revistën “Sfida” kam realizuar disa studime rreth emigracionit në Itali, Greqi, Angli, ShBA e Kanada, që nje pjesë i kam botuar. Këto vitet e fundit kam realizuar edhe një sërë emisionesh në New York (SH.B.A)kam marrë pjesë në marshimin e madh për cëështjet e gruas në Uashington DC,në OKB”Pekini + 10” Një sërë telereportazhesh, nga vendete mësipërme. Kam botuar librin “Dropullitët”pas një cikli radio e telereportazhesh nga 34 fshatrat e Dropullit etj.Shkrime në shtypin tonë të përditëshëm
-Kur flasim për emisionin tuaj më të suksesëshëm në Radio?
-Dikur radioja ishte një metalurgji. Pas vitit 90 kam realizuar një cikël emisionesh për njerëzit me aftësi të kufizuar (1993-2003) titulluar “Një shoqëri për të gjithë” Vitin e parë e realizuam tre gazetarë, unë, Antoneta Malja dhe Adi Murraj, pas një viti e vazhdova e vetme ciklin e emisioneve deri në vitin e dhjetë dhe pas kësajë emisioneve për njerëzit me ak nuk u realizuan.
Tropoja-PLAGET E QYTETIT NE TRANZICION
INTERVISTA/ Flet mësuesi tropojan Gëzim Prengzi/
-Sot në Bashkinë e B.Currit në bazë të dhënave të zyrës së punës ka 1490 të papunë që trajtohen me përkrahje sociale/
– Mbeten të pazgjidhura problemet e fshatit në lidhje me ujin e pijshëm dhe për vaditje/
– Potencialet intelektuale të Tropojës duhet ta ngrejnë zërin e tyre që ta çojnë në vendin që meriton/
– Politikanë, gazetarë a njerëz me kulturë që pa e njohur aspak apo për qëllime diskriminuese ndonjëherë i përcajtojnë tropojanët si ‘’veriorë’’/
– Mungesa e reanimatorit bën që të sëmurët duhet të dërgohen për Gjakovë, Kukës e Tiranë/
– Pushteti vendor në këto vite nuk ka bërë punë e duhur për rregullimin e mosmarrëveshjeve për tokën
-Hera e parë që procesi i legalizimeve ecën normalisht/
-Gjakmarrja, ku 10-vjeçarin e parë të tranzicionit të rrethin e Tropojës ku humbën jetën rreth 200 djem tani situata është krejtësisht e qetë/
– Sot qyteti i B.Currit ka afërsisht 60 emigrantë të cilët pjesa më e madhe tyre kanë shkuar në Francë/
– Institucionet e drejtësisë në rrethin e Tropojes si kudo në Shqipëri janë ndër më të përfolurat/
– Gjatë viteve të tranzicionit sipërfaqja pyjore është përballur me diegiet dhe prerjet pa kriter/
– Në rrethin e Tropojes të drejtat e grave respektohen dhe është një shembull i mirë në këtë drejtim/
– Shkollat e rrethit të Tropojes kanë bibliotekat e tyre por nuk mund të themi se ato janë plotësisht të përshtatura me shijet dhe moshën e fëmijeve/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Tropoja, rrethi verilindor i Shqiperisë me sipërfaqe 1043 km2 dhe popullsi 21600 banorë që kufizohet në veri verilindje me Kosoven dhe viset shqiptare në Mal të Zi dhe lidhet me to me qafat e kufirit shqiptaro-shqiptar, qafa e Borit, qafa e Vranicës, qafa e Ali Çelës, qafa e Morines, qafa e Prushit, vendlindja e Eposit të Kreshnikëve, vatra e ndezur e kryengritjeve dhe ngjarjeve historike kyçe në pika kyçe të historisë sonë kombëtare me heronj e dëshmorë në periudha të ndryshme të historisë. Tropoja e resurseve natyrore e intelektuale, kulturore e sportive, letrare artistike dhe figurave politike, pas viteve 90 përballet me lëvizjet demografike dhe largimit të potencialeve njerëzore intelektuale drejtë qendrës së vendit dhe Diaspores kanë bërë që popullsia e saj sot të jetë në më pak se gjysmën e asaj të vitit 1990, është përballur në këto vite tranzicioni shpesh me ngjarje të dhimbshme dhe të pamerituara, me iluzione dhe etiketime të pabazuara aq sa denigruese po aq kundërvënëse për hir të politikës jodinjitoze të gjithë klasës politike shqiptare.
Cilat janë problemet e pazgjidhura?
Është e pafalshme për gjithë qeveritë e pas viteve ’90 që gjendja e rrethit të Tropojes të jetë ashtu siç është sot, megjithëse është bërë një punë e mirë ne rrjetin e rrugëve që lidhin B.Currin me Kosoven, me Valbonen dhe Hasin, mbeten të pazgjidhura problemet e fshatit në lidhje me ujin e pijshëm dhe për vaditje si dhe problem i spitalit të B.Curri-it duke mos patur mjekë të të gjitha specialiteteve dhe mungesën e reanimatorit çka bën që të sëmurët duhet të dërgohen për Gjakovë, Kukës e Tiranë. Potencialet intelektuale të Tropojes duhet ta ngrejnë zërin e tyre që ta çojnë në vendin që meriton Tropojen me vlerat e saj njerëzore, politike, ekonomike, turistike, kulturore, historike e arsimore, lagrë disa ‘’kokave të ndritura’’ politikanë, gazetarë a njerëz me kulturë që pa e njohur aspak apo për qëllime diskriminuese ndonjëherë i përcajtojnë tropojanët si ‘’veriorë’’.
1. Tropoja aktualisht sa banorë ka, sa shkolla, sa spitale dhe sa librari?
– Tropoja e 21600 banorë, nga këta Bashkia e B.Currit ka 8367 banorë. Tropoja ka 31 shkolla, 24 shkolla 9-vjeçare, 6 shkolla të mesme të bashkuara, gjimnazi ‘’Asim Vokshi’’ dhe një shkollë 9-vjeçare pilot ajo ‘’Ali Podrimja’’ në B.Curri. Tropoja ka 1 spital në qytetin B.Curri, qendra shëndetësore në çdo lagje të qytetit dhe qendër komune me mjek familje dhe ambulacë në çdo fshat të rrethit.Përveç bibliotekës së qytetit B.Curri dhe ato në qendër të komunave, në qytetin e B.Currit ka 4 librari që shesin libra të fushave të ndryshme, artistike, shkencore, politike, historike etj.
2. Cilat janë problemet e qytetit në drejtim të legalizimeve, si po zhvillohen ato?
– Në lidhje me legalizimet ka disa probleme që kanë të bëjnë me pronësinë mbi tokën pasi qyteti i B.Currit është i ndërtuar në ish-fshatin Kolgecaj dhe pronarët e ligjshëm të tokës kërkojnë kompensimin e tokës së tyre. Zyra e rrethit që merret me problemet e legalizimeve shprehet se ‘’ procesi i legalizimeve ecën normalisht sipas udhëzimeve që kemi nga qendra e prefekturës Kukës ku ata varen.
3. Sa është papunësia në këtë qytet dhe cilët janë sektorët kryesorë të punësimit?
– Sot në Bashkinë e B.Currit në bazë të dhënave të zyrës së punës ka 1490 të papunë që trajtohen me përkrahje sociale. Të punësuarit e qytetit janë të punësuar në sektorë kryesorë si në atë të arsimit, shëndetësisë, ndërmarrjes së shfrytëzimit të H/C Fierzë dhe vijnë më pas ata të sektorit të rendit public dhe të atij privat.
4. Cilat janë problemet e pronësisë mbi tokën, si është shpërndarë toka në këtë zonë?
– Rrethi i Tropojes është një rreth që ka pak tokë bujqësore, 7387 Ha tokë, toka është shpërndarë në kufinjtë e vjetër. Ka patur probleme në zonat ku janë ndërtuar sektorë të ndryshëm dhe objekte si dhe në disa fshatra ku para hyrjes në kooperativë kanë zbritur nga fshatra malore për në ato fushore dhe pas vitit 1990 pronarët e tokës kanë paturmosmarrëveshje me të ardhurit aty. Pushteti vendor në këto vite nuk ka bërë punë e duhur për rregullimin e këtyre mosmarrëveshjeve çka ka bërë që një pjesë e këtyre fshatarëve të detyrohen të largohen ose të ngelin të ngushtuar në ato vende.
5. A ekziston fenomeni i gjakmarrjes?
Fenomeni i gjakmarrjes pothuajse në Tropoje nuk ekziston. Me gjithë situatat e dhimbshme të 10-vjeçarit të parë të tranzicionit të rrehtin e Tropojës ku humbën jetën rreth 200 djem tani situata është krejtësisht e qetë. Tropojanët e kanë kuptuar se kthesat historike në vendin tonë kanë qenë gjithnjë të dhimbshme të cilat kanë patur si katalizator politikën. Tropojanët e kanë kuptuar tashmë se kthesat historike në vendin tonë kanë qenë gjithmonë të dhimbshme dhe kanë patur katalizatorë politikën gjithashtu kanë mësuar se duhet të shmangen nga politika që organizon grupazhe në sherbim të qëllimeve të tyre politike. Sot në Tropoje nuk ka asnjë fëmijë të ngujuar siç pretendohet në ndonjë media.
6. Sa emigrantë ka qyteti dhe sa ndikojnë ata në ekonomitë familjare?
– Sot qyteti i B.Currit ka afërsisht 60 emigrantë të cilët pjesa më e madhe tyre kanë shkuar në Francë dhe mundësia e tyre nuk është aq e madhe për të ndihmuar familjet e tyre në B.Curri. një pjesë tjetër që kanë shkuar prej vitesh në vende të zhvilluara kanë ndihmuar dhe kanë ndikuar pozitivisht në ekonominë e familjeve të tyre.
7. A ka dëmtime të pyjeve, si ruhen pyjet? Shkatërrimi I dikurshëm, prerjet pa kriter a janë ndaluar?
– Rrethi i Tropojes është i favorizuar përsa i përket sipërfaqes pyjore, ajo ka 43140 ha pyje, masivet më të mëdha janë ato të pyjeve të gështenjes, të ahut dhe të pishës. Gjatë viteve të tranzicionit sipërfaqja pyjore në një pjesë të madhe të saj është përballur me diegiet dhe prerjet pa kriter, shpeshherë djegiet janë bërë me dashje dhe për të marrë insvestime gjoja për rigjenerimin e tyre por një veprim I tillë ka qenë një katastrofë natyrore. Këto kanë ndodhur edhe në zonat turistike siç janë: Parku Kombëtar I Valbones dhe zona të tjera të rrethit. Këto vitet e fundit ka një lloj frenimi përsa I përket dëmtimit të pyjeve. Jo vetëm shteti por edhe organizatat joqeveritare dhe shkollat duhet të bëjnë një punë më të madhe për sensibilizimin e opinionit për vlerën e madhe që kanë pyjet duke bërë që të ndërpritet dëmtimi I sipërfaqes së gjelbër.
8. Institucionet e drejtësisë a kanë funksionuar sipas parimeve dhe a ka patur probleme sin ë tërë drejtësinë shqiptare, si korrupsion etj?
– Institucionet e drejtësisë në rrethin e Tropojes si kudo në Shqipëri janë ndër më të përfolurat. Kjo vjen ngaqë pothuajse në shumë raste të veprave penale dhe të tjera nuk është dhënë dënimi I merituar për shkak të korrupsionit çka ka bërë që rastet të jenë të përsëritura dhe besimi te këto organe ka rënë. Mosqënia në lartësinë e duhur e këtyre organeve për të vepruar sipas parimeve bëhet shkak për përsëritje të veprave kriminale dhe rasteve të dëmtimit të pasurisë shtetërore e private.
9. Gratë si respektohen, a është një shoqëri e civilizuar në drejtim të drejtave të grave apo ende një shoqëri konservatore? A ka gra në drejtim të isntitucionet shtetërore dhe në ato të qeverisjes vendore?
– Në rrethin e Tropojes të drejtat e grave respektohen dhe është një shembull i mirë në këtë drejtim, ato janë të integruara në të gjitha sferat e jetës ekonomike, shoqërore e sociale. Në këtë drejtim them se shoqëria jonë është e civilizuar në këtë drejtim dhe është shumë larg asaj konservatore. Ndryshe nga opinioni i gabuar dhe shpesh i përgjithësuar që ekziston me termin ‘’Veriu’’, tropojanët janë një shembull i mirë i përqafimit të shpejtë të së resë dhe evolimit të shpejtë kulturor larg dogmave të paragjykimit dhe shkeljeve të së drejtës së grave. Gratë në rrethin e Tropojes sot janë drejtuese në institucionet e mjekësisë, në shkolla dhe drejtuese të degëve ekonomike në Bashki e Komuna dhe në gjitha sferat e jetës.
10. A vijnë libra jashtëshkollorë në zonën tuaj dhe sa janë të lidhur nxënësit me këto libra?
– Shkollat e rrethit të Tropojes kanë bibliotekat e tyre por nuk mund të themi se ato janë plotësisht të përshtatura me shijet dhe moshën e fëmijeve. Një ndihmesë të madhe për të qenë më afër preferencave të tyre është ‘’Biblioteka Lëvizëse’’ e cila ka bërë një punë mjaft të mirë, gjithashtu edhe biblioteka e qytetit të B.Currit për plotësimin e mungesave që kanë bibliotekat në shkolla.
- « Previous Page
- 1
- …
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- Next Page »