IMZOT LAZER MJEDA, KRYEIPESHKËV 1869-1935 DHE
ARBËRIA NË KOHËN E TIJ/
Dokumente të pabotuara, të mbledhur, të mikrofilmuar dhe të përgaditura për shtyp nga Gjergj Gashi.
PARATHËNIE
“Nuk do të them pothuajse asgja për vuejtjet e arbërorëve
muhamedanë që në fillim të pushtimit serb, sepse të tregosh torturat e kryeme ndaj tyne, do të duheshin vëllime”. Dok.
Nr. 4.(shënim: 25) “E ndërsa serbve (qeveria) u jep armë e municion,muhamedanët dhe katolikët arbër i torturojnë për t’u nxjerrë ato armë që nuk i kanë….”
Lazer Mjeda -Kryeipeshkëv i Shkupit me d. v. Prizren me 29 gusht 1919
Përgatiti për Diellin: Gjon Kadeli/ Në këto të dhana, përfshihet kryesisht pjesa e popullsisë katolike e Kosovës martire, udhëheqsi shpirtnor i të cilëve ka qenë Kryeipeshkvi i Shkupit. Lazer Mjeda në atë kohë bani nji përmbledhje të masakrave që serbët banë kundër kësaj popullsie, në zonat qe ata banoshin ne Kosove.
Kryeipeshkvi Mjeda bani çdo përpjekje, tuej u shkrue letra
autoriteteve Austriake në Vjenë, të Vatikanit në Rromë e tjera, që tëndërhyjnë për ndaljen e masakrave që serbët po bashin kundër shqiptarëve të Kosovës, por,fatkeqsiht këto përpjekje dështuen.
Në vazhdim vihen në dukje nji pjesë e masakrave të ndryshme që serbët banë prej 1910-1941.
Në Shkup gjatë 18 ditëve të para të operacioneve ushtarake, çdo mbramje hidheshin në lumin Vardar 20-30 vetë dhe e njëjta gja u ba edhe me të plagosunit që ishin në spital. Të gjithë këta ishin të besimit mulsiman.
Në Ujzi të Gjakovës, ku pothuejse të gjithë ishin muslimanë, ushtarët morën burra, gra e fëmijë, i mbyllën nëpër shtëpitë e tyne dhe u vunë zjarmin ku vdiqën 74 vetë, mandej me dinamit shkatrruen shtëpitë.
Në qytetin e Pejës, natën e Bajramit u rrahën të gjithë muslimanët qëndesheshin rrugës, pa përjashtue edhe Myftinë që ishte i vjetër dheudhëheqsi fetar i qytetit. Ditën e Bajramit vranë nji hoxhë, ndërkohë që kthehej në qytet, mbasi kishte shkue me ba nji shërbim fetar në nji
katund.
Në Berishë 6 vetë u vranë, të tjerë për të shpëtue paguen 400 lira turke dhe me i dhanë komandarit (komandantit) 28 deshë.
Në Borodosane dogjën 40 shtëpi, vranë 46 vetë, midis të cilëve edhe gra e fëmijë.
Në Bjelushë u dogjën 36 shtëpi, u vranë 68 vetë tuej përfshi edhe tri gra me fëmijë në gji, plaçkitën çdo gja dhe përdhunuen gratë.
Në Ballobrad u dogjën 28 shtëpi, 18 vetë u vranë, 33 mashkuj dhe 6 gra u therën me bajoneta.
Në Plavë u dogjën 18 shtëpi, 18 mashkuj dhe 4 gra me fëmijë në gji u therën me bajonetë, plaçkitën çdo gja që gjetën.
Në Lojma katundi u dogj, 93 mashkuj dhe të gjitha gratë me fëmijë që u gjetën u vranë.
Në Kolovoz të gjithë banorët u zhdukën dhe vetë katundi u dogj.
Në Nimcë u dogjën 64 shtëpi e 130 mashkuj u vranë.
Në Breki dogjën 65 shtëpi e vranë veç grave e fëmijve edhe 80 burra.
Pebrek, nga ky katund që përbahej prej 112 familje vetëm katër fëmijë,mbetën gjallë.
Shumica e këtyne masakrave tejet barbare kanë ngja nëpër katundet rreth Gjakovës dhe Pejës ku ka banue popullsija e besimit katolik.