Astrit Lulushi – Page 10 – Dielli

Kur filozofia bëhet letërsi

July 14, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Nëse baza e të kuptuarit mungon, vëzhgimet empirike janë të pavlera dhe kërkimet do të përparojnë në pazgjidhshmëri të pafundme; perceptimi nga aftësitë shqisore dhe intelektuale merret pa kuptim, dhe njeriu nuk bën gjë tjetër veçse lundron mbi iluzione. Çdo mister, kur zgjidhet pa u kuptuar, zbulon vetëm një mister më të thellë, si një labirint i pa kthim, me shtrirje të pafundme.

Këtu, filozofia bëhet letërsi, jo me mendjemprehtësinë e ftohtë të Bacon-it, as me tonet e larta emocionale të Paskalit, por si Sextus dhe Volteri, që e shkruan filozofinë aq shkëlqyeshëm sa askush nuk e mendonte se po shkruanin filozofi. Ajo që e dini se është e vërtetë ekziston për ju dhe do të shfaqet në përvojën tuaj. Sa më shumë që bindjet përputhen dhe pasqyrojnë njohurinë e vërtetë, aq më të fuqishme bëhen. Një njohuri e tillë arrihet vetëm nga përvoja dhe kjo përvojë mund të shfaqet vetëm kur arrin të shpëtosh, deri në një farë mase, nga kushtëzimi i kufizimit. Thuhet se Diogeni, të cilin, kur e qortuan për ndërhyrje në filozofi, edhe pse injorant, u përgjigj: “Unë përzihem në të”.

Përmes historisë, popujve u janë paraqitur një shumëllojshmëri perëndish; sapo u zbulua dobia e tyre politike, ato u bënë të panumërta. Megjithatë, lëkundja e famës së çdo perëndie është e pasigurt, dhe besimi i lashtë është i rremë në fund dhe i sëmurë në krye. Hyjnizimi nuk tregon se sa shumë mendonin klasat e priftërinjve për udhëheqësit e tyre, por sa pak mendonin për perënditë e tyre. Çfarë janë, pra, gjithë këta perëndi? Krijimet e injorancës dhe frikës dhe kërkimi i pushtetit; asgjë absurde që mendjet e thjeshta i adhurojnë pa e ditur pse; perëndi që i ka bërë bota e njeriut të pavetëdijshëm dhe që kurrë nuk e kanë bërë botën. Priftëria e Egjiptit ofronte këtë masë bestytnie, ritualizmi dhe hipokrizie si fe. Disa e shikojnë me “përbuzje të heshtur” këtë fe të idhujve. Ata e toleroronin atë pjesërisht sepse shqetësoheshin se besëtytnia mes njerëzve është thelbësore për ndikimin e tyre; pjesërisht sepse besonin se bestytnitë janë të pathyeshme, duke vdekur në një formë vetëm për t’u rilindur në një tjetër. Dhe mendonin se asnjë njeri i arsyeshëm nuk do të grindej për kaq shumë rimishërime.

Dihet obsesioni i perandorisë për pushtimin e tokave të huaja – edhe pse ka dramë në detajet e luftës, ka një qëndrueshmëri të zymtë në shkaqet dhe rezultatet e saj – një histori e tillë bëhet një ndjekje e përulur ndaj teprimeve të pushtetit, në të cilën fitoret dhe disfatat anulojnë njëra-tjetrën. Lakmia dhe dëshira për lavdi na rëndon të gjithëve, pavarësisht numrit të tmerrshëm të vdekjeje dhe zemrave të boshatisura të të mundurve. Pa dyshim, ndjenja, më shumë se mendimi apo arsyeja, është levë e historisë, dhe vëzhgimet tregojnë se shumë nga fisnikët dhe komandantët e huazuan. Dhe në gjyqin e fundit u ndeshën me pyetjen: Ti flet për vdekjen sikur e di. Ti nuk di asgjë dhe vdekja nuk është asgjë; por të jetosh i mundur dhe i palavdishëm do të thotë të vdesësh çdo ditë. Konkurrenca e individëve përbën gjykatën përfundimtare të natyrës, nga e cila nuk ka ankim. Nëse, në lashtësi nuk ekzistonte asgjë përveç entiteteve individuale, atëherë çfarë ishte shteti, ushtria? Komplotet e individëve të privilegjuar vazhduan për të frikësuar dhe kontrolluar, për të sunduar dhe për të taksuar e indoktrinuar. Si do ta peshojë këtë gjykata e natyrës? A nuk na është thënë nga lashtësia se njerëzit e shkëlqyer janë të rrezikshëm, prandaj, tiranë, kontrollohini ose mbahini sa më larg nga pushteti.

Debit dhe kredit

July 13, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Jetojmë në kohën e Kasandrës, çdo gjë ndryshon vetëm për keq. Njerëzit vazhdojnë të ikin, ata që qëndrojnë janë pleq ose të pamundur. Gjysma e populsisë është larguar. Një pjesë e dobët e kombit këmbëngul në pushtet. Thirrjet e disave bien në vesh të shurdhët.

Qeveria ndalon studentët të punësohen jashtë (sikur u thotë: “jeni skllevër deri në pagimin e borxhit”).

Në kohën e tiranëve në Athinën e lashtë (shekulli 7), Soloni kritikoi arrogancën e pushtetarëve dhe heshtjen e shtetasve. Kjo ndihmoi në krijimin e reputacionit të tij si i urtë. Soloni ishte ligjvënës, shkruante edhe poezi. “Qytetarët ndihmojnë padrejtësinë me aktin e tyre të nënshtrimit”. Ata nuk dinë të frenojnë ngopjen e tiranit, që përvetëson padrejtësisht pronën dhe janë të gatshëm të shkatërrojnë edhe vendin e tyre. Të dyja palët me siguri do të vuajnë si rezultat i mendjemadhësisë së tyre. Kjo dëshmon në heshtje të tashmen dhe të shkuarën dhe me kalimin e kohës vjen ndëshkimi. Provoni të kritikoni qeverinë; nuk iu fut në burg, por mbeteni të huaj.

Borxhi është një mjet i qëllimshëm nga ana e kreditorit. Në kohët e shkuara, debitorët duhej të vazhdonin të punonin dhe t’u paguanin rendimentin e të korrave kreditorëve të tyre derisa borxhi të shlyhej. Kjo kishte një origjinë më të lashtë në Sumer dhe Babiloni, 5 mijë vjet më parë.

Pasuria sjell me vete dëm publik, dhe Soloni në Atikë, qortonte ata që shkatërrojnë qytetin ‘për shkak të dëshirës së tyre për pasuri. Problemi është se pasuria krijon varësi. Rezultati është se ‘teprica ushqen pafytyrësinë, kur prosperiteti i madh u vjen njerëzve që nuk janë të shëndoshë (moralisht). Pikëpamje të tilla ishin pjesë e një kritike shekullore të varësisë ndaj pasurisë dhe arrogancës. Referimi i Solon-it ndaj individëve të pasur ‘të pa shëndoshë’ u bë pika e nisjes për argumentin e Sokratit nëse qëllimi ishte vetëm për të shlyer “kreditorët shkatërrues shoqërorë”.

Soloni shkroi se hoqi ‘honorin’. Fjala do të thoshte sinor “kufi”, “kufi”, “përkufizim”, përkthyer zakonisht si gur kufiri. Ato ishin “pllaka mermeri, guri gëlqeror, shkëmbi vullkanik ose gurë të tjerë të futur në tokë në pikat e duhura. Sinorët u përdorën për pronat private, kufijtë e qyteteve, kufijtë shtetërorë, tempujt dhe pronat e kultit dhe varret. Gjysma e dukshme mund të jetë plotësisht bosh. Por më së shpeshti ishin gdhendur ose me fjalën e vetme ‘honoris’ ose me një fjalë ose frazë shtesë që emëronte perëndinë e një tempulli ose jepte ndonjë informacion po aq të veçantë.

Sipas Solonit, burra që punonin tokën

dhe merrnin 1/6 e të korrave nuk ishin skllevër, por bënin punë të varur ose të pavullnetshme, ose thjesht ‘qiramarrës me detyrime të prapambetura’.

Protestat kryesore ndodhën kur bujqit mbetën prapa në detyrimin e të korrave, ose morën hua ushqime, farëra apo furnizime të tjera dhe nuk mund të paguanin borxhet dhe ranë në robëri. Përpara reformave të Solonit, kreditorët-patronët – mund t’i shisnin ata te tregtarët e huaj të skllevërve. Bujqit mendonin se pozicioni i tyre i pasigurt klientel ishte i padrejtë dhe i panatyrshëm, jo më i mirë se skllevërit e luftës. Ata donin tokën e tyre pa borxhe, por qeveria nuk kishte asnjë territor të pushtuar për t’ua shpërndarë dhe oligarkia luftoi kundër ndarjes së tokave të saj.

Për sa kohë që debitorët qëndruan të lidhur me tokën, ata mund të kenë shpresuar se pozicioni i tyre ishte thjesht i përkohshëm, duke pasur parasysh aftësinë e kufizuar të kreditorëve të tyre për t’i shfrytëzuar më tej. Por kufizimet e zakonshme shoqërore po shtoheshin dhe kultivuesit rrezikoheshin të humbnin të drejtat e tyre si qytetarë. Kjo e shtyu Solonin të ndalonte skllavërimin për borxhet e prapambetura (ose me forcë të paligjshme) në tokën e punës që të pasurit e kishin përvetësuar padrejtësisht.

Nuk është e qartë sesi në praktikë Soloni mund t’i kishte shlyer debitorët që ishin shitur jashtë vendit. Ajo që është më e rëndësishme të njihet është se ai zbatoi njohjen ligjore të faktit se statusi i skllevërve ishte shumë më i mirë se ai i skllevërve të drejtpërdrejtë. Midis skllavërisë së drejtpërdrejtë dhe lirisë ishte kategoria e ndërmjetme e skllavërisë për debitorët nominalisht të lirë, të cilët ruanin të drejtat e tyre ligjore si qytetarë, p.sh., të mos trajtoheshin si skllevër nga kreditorët e tyre

Por është e qartë se si qeveria sot kërkon t’i trajtojë banorët e saj (me VKM dhe jo me votë parlamentare), disa i nxjerr nëpër botë dhe të tjerët i mban brenda si skllevër.

Rruga jonë

July 12, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Pas rindërtimit nga antropologët, mund të themi se specia jonë, homo sapiens, është shfaqur papritur në Afrikë, ndoshta në Etiopi, rreth 200,000 vjet më parë. Megjithëse janë gjetur mbetje hominidësh të ngjashëm me homo sapiens, të cilët kanë jetuar në periudha shumë më të hershme, shfaqja e specieve tona duket të jetë një ngjarje e papritur dhe për momentin nuk mund të shpjegohet plotësisht.

Ne të gjithë vijmë nga ajo që është quajtur “Eva mitokondriale”, një ekzemplar i vetëm femëror i homo sapiens, e cila, nga të gjithë ekzemplarët që kanë jetuar në kohën e saj, ka qenë ajo që i ka përcjellë pjesës tjetër të racës njerëzore trashëgiminë e saj gjenetike “të ndryshme”, e cila, në rrjedhën e kohës, na ka bërë këta që jemi.

Sipas disa studiuesve, në një periudhë pas 150.000 vjetësh, në specien tonë ndodhi një lloj mutacioni gjenetik dhe në trurin tonë u shfaqën zona gjuhësore. Njeriu më pas filloi të kishte një gjuhë të folur. Gjuha e shkruar, nga ana tjetër, sipas teorive aktuale, duket se është shfaqur vetëm 5.500 vjet më parë, dhe për rrjedhojë rreth 195.000 vjet pas shfaqjes së homo sapiens. Ky është një element që i lë antropologët jashtëzakonisht të hutuar. Pse na u desh kaq shumë kohë për të mësuar të shkruajmë? Një përgjigje e pjesshme për këtë gjëegjëzë të pazgjidhshme deri tani mund të vijë nga zbulimi se, me kalimin e kohës, ne kemi rrezikuar zhdukjen disa herë si specie.

Çfarë nënkuptojmë me këtë?

Nëse qytetet tona do të bombardoheshin me armë bërthamore sot, të mbijetuarit do të humbnin shpejt shumë nga njohuritë e tyre. Askush prej nesh, vetë, nuk do të ishte në gjendje të ndërtonte gjëra që mendojmë se janë relativisht të thjeshta, si një llambë, një frigorifer ose një hekur. Ata pak të mbijetuar nuk do të ishin në gjendje të ruanin atë pak teknologji që do të mbijetonte. Brenda pak brezave ne do të humbnim plotësisht njohuritë për të ndërtuar gjëra të tilla dhe njohuritë për qëllimin dhe përdorimin e tyre. Mungesa e njerëzve për të komunikuar së shpejti do të na bënte të humbnim shumë nga aftësitë tona të komunikimit oral. Dhe nëse prindërit në një brez të vetëm harronin t’i mësonin fëmijët e tyre të lexojnë dhe të shkruajnë, në një brez të vetëm ne do të humbnim aftësinë tonë për të përdorur një gjuhë të shkruar. Në disa dekada do të përjetonim një regres shumë të shpejtë, derisa të arrinim disa stile jetese tipike parahistorike. Në fakt, Albert Einstein thoshte: “Nuk e di si do të bëhet Lufta e Tretë Botërore, por e di se si do të bëhet Lufta e IV Botërore: me shkopinj dhe gurë”. Me këtë frazë shkencëtari i famshëm nënvizoi se një bombardim bërthamor i gjithë Tokës jo vetëm që do të shkatërronte jetë njerëzish, por do të fshinte përgjithmonë kulturën dhe qytetërimin tonë.

I njëjti skenar ka ndodhur me siguri sa herë që ka pasur një “ngërç gjenetik” në speciet njerëzore. Ky kolaps i popullsisë mund të shihet, me teknikat moderne të inxhinierisë gjenetike, duke ekzaminuar ADN-në tonë. Në kushte normale, ADN-ja e njeriut “përzihet vazhdimisht”, pasi meshkujt dhe femrat i përkasin grupet e ndryshme gjenetike bashkohen. Kur ky variacion zvogëlohet apo edhe bëhet zero, është e qartë se nuk ka njerëz të tjerë për t’u përzier. Shpjegimi më i thjeshtë për këtë “ngërç gjenetik” është që një pjesë e madhe e popullsisë të ketë pushuar së ekzistuari. Prandaj, një “grykë e ngushtë gjenetike” mund të tregojë një reduktim të popullsisë në një zonë të caktuar gjeografike. “Grykat e ngushta gjenetike” lokale nuk janë një gjë e rrallë në historinë njerëzore. Një “grykë e ngushtë gjenetike” ndodhi kur njerëzit u larguan për herë të parë nga Afrika. Një tjetër ndodhi kur ky grup u nda në Lindjen e Mesme, me disa drejt Evropës dhe të tjerë në Azi. Një tjetër “ngërç gjenetik” ndodhi kur homo sapiens u zhvendos në Australi. “Gryka e fundit e njohur gjenetike” duket se ka ndodhur 11,800 vjet më parë, duke arritur kulmin rreth 7,000 vjet më parë. Dhe, mesa duket prirjet janë që një “ngërç gjenetik” do të ndodhë përsëri.

Abuzimet e pushtetit

July 11, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Sot, të gjithë e njohin fatin e Perandorisë Romake. Në vitin 753 pes, Roma filloi si një mbretëri, por pak dihet për atë periudhë. Mbreti i fundit u rrëzua në vitin 509 pes për të krijuar një republikë. Republika Romake drejtohej nga një grup familjesh elitare që drejtonin Senatin dhe zinin të gjitha postet kryesore. Ky sistem u ndërpre nga Jul Cezari dhe u shfuqizua teknikisht në vitin 27 pes nga Oktaviani, i cili u bë perandori i parë i Romës; nuk ishte krejtësisht një gjë e keqe në atë kohë, pasi Roma ishte një perandori në zgjerim që përballej me një numër të madh sfidash. Një perandor i mirë, i mbështetur nga një burokraci eksperte e rrënjosur, do të ishte një forcë unifikuese kundër armiqve jashtë dhe paqëndrueshmërisë brenda. Oktaviani, i njohur sot më së shumti si Augusti, mbikëqyri formimin e Pax Romana, por jo të gjithë sundimtarët e Romës ishin aq të kompletuar sa Augusti.

Suksesi i sundimtarëve të tillë në centralizimin e administratës së perandorisë, ndërkohë që padyshim solli përfitime të mëdha, mbolli gjithashtu farën për problemet e mëvonshme. Në fund të fundit, siç dëshmuan shumë perandorë romakë, nga Kaligula tek Nero, Marcus Aurelius, Commodus dhe të tjerë, qasja e perandorisë ndaj qeverisjes ishte e bazuar në aftësinë e sundimtarit. Kur erdhën në pushtet perandorë të paaftë ose të çmendur, e gjithë ndërtesa u rrëzua.

Një nga burimet më të njohura për jetën e perandorëve romakë vjen nga Gaius Suetonius Tranquillus, i cili shkroi De Vita Caesarum (Rreth jetës së Cezarëve). Sot, vepra njihet si Dymbëdhjetë Cezarët dhe është shkruar në vitin 121 të es gjatë mbretërimit të perandorit Hadrian. Suetonius ishte sekretari personal i perandorit. Në veprën e tij, Suetonius mbuloi jetën e udhëheqësve të Romës, nga Jul Cezari te Domitiani, duke lavdëruar disa dhe duke kritikuar ashpër të tjerët.

Suetonius kishte shumë thashetheme për të treguar për Tiberin, i cili sundoi nga viti 14–37 e.s. Tiberius filloi karrierën e tij si një gjeneral i shkëlqyer, duke mundur shumë nga armiqtë e Romës në kufirin e saj lindor në Evropë. Kur u bë perandor, në fillim tregoi një mprehtësi të madhe ushtarake dhe administrative, por më vonë filloi të shfaqte shenja degradimi intelektual dhe moral. Në moshën 26-vjeçare, ai u tërhoq plotësisht nga jeta publike, duke ia lënë sundimin e perandorisë nënshtetasve mashtrues, ndërsa ai kënaqej në një pallat të madh dhe të zbukuruar në ishullin Kapri. Tiberius vdiq rreth 78 vjeç në rrethana mjaft të zymta. Vendin e tij e zuri Kaligula, ose “sandalet e vogla”, emër që i kishte mbetur nga ushtarët kur ishte fëmijë ndërsa i ati, Germanikus, e merrte në fushime. Nga ana e tij, Kaligula nuk e donte kurrë pseudonimin dhe pothuajse nuk iu tha kurrë në fytyrë kur u rrit. Duke patur parasysh se sa të këqij ishin disa nga perandorët e Romës, kjo është një dëshmi se sa i çmendur ishte Kaligula sa që ende mbahet mend gati 2000 vjet më vonë si mishërimi i gjithçkaje që mund të jetë e gabuar me një tiran. Romakët kishin shpresa të mëdha në vitin 37 të es, dhe sipas të gjitha llogarive, Kaligula ishte një sundimtar fisnik dhe i drejtë gjatë muajve të tij të parë në pushtet. Por pas kësaj, ai pësoi një lloj sëmundjeje misterioze që me sa duket e bëri atë të çmendur. Në të vërtetë, lista e veprimeve të çuditshme të Kaligulas është e gjatë. Ndër të tjera, ai filloi të shfaqej në publik i veshur si perëndi, dhe inçesti i tij, perversiteti dhe etja për gjak ishin legjendare në atë kohë, duke pasur parasysh se shoqëria romake ishte mjaft e mësuar dhe tolerante ndaj gjërave të tilla. Në fakt, romakët u befasuan aq shumë nga disa nga sjelljet e Kaligulës, saqë historianët regjistruan disa nga veprimet e tij më të çuditshme. Suetonius shkroi se ndërsa marrëdhëniet e Kaligulës me Senatin u përkeqësuan, ai urdhëroi që Incitatus të bëhej anëtar i Senatit Romak dhe Konsull. Incitatus, latinisht për “i shpejtë”, ishte kali i preferuar i Kaligulës, por jo për ta ngjitur atë në Senat. Ai i ftoi mysafirët të darkonin me Incitatus dhe i bëri stallat e kalit prej mermeri. Kaligula kërcënoi se do ta bënte kalin e tij senator (dhe e bëri kalin prift) dhe ndërtoi një urë varkash që lidhnin dy skajet e një gjiri pa asnjë arsye tjetër, por sepse dëshironte të kalonte me kalë nëpër ujë. Sado absurde qofshin ekseset e tij, Kaligula ishte një njeri i vërtetë që nuk u soll ashtu si u soll në përpjekje për të qenë një karikaturë vizatimore e një horr i keq. Duket e pamundur që psikoza e Kaligulës të ishte pasojë e një edukimi veçanërisht jo të shëndetshëm familjar, por një shkak i zakonshëm i sëmundjeve mendore. Babai i tij ishte një burrë i respektuar dhe i dashur për djalin e tij të vogël dhe nëna e tij ishte një fisnike që nuk shfaqte asnjë sjellje abuzive. Në vend të kësaj, duket se Kaligula ra pre e një sëmundjeje në tru që e bëri atë të çmendej. Jeta dhe bëmat e Kaligulës janë bërë objekt legjendash, dhe ekseset e tij më të këqija janë portretizuar me ngjyra dhe nganjëherë pothuajse me humor.

Ndërsa kishte perandorë të mirë, madje edhe të mëdhenj në shekujt e dytë, të tretë dhe të katërt, numri i perandorëve të këqij u rrit dhe cilësia mesatare në përgjithësi ra.

Ai që bie në sy është Elagabalus, i cili sundoi nga 218-222. Ai u soll në pushtet nga vrasja e paraardhësit të tij, pas një komploti nga nëna dhe gjyshja e tij. Elagabalus mori emrin Marcus Aurelius Antoninus Augustus, por ka hyrë në histori si Elagabalus sipas emrit të perëndisë diellore siriane për të cilin ai ishte prift, pasi kishte lindur në Emesa (Homsi i sotëm). Ardhja e tij si perandor fyeu ndjenjat fetare të romakëve; skandalet e tij morale dhe politikat që ndoqi rrënuan perandorinë ekonomikisht. Historiani Lucius Cassius Dio (shek. III) në Roman History shkruan se perandori Elagabalus do t’i korrigjonte njerëzit që i referoheshin atij si “Zot”, duke thënë: “Unë jam zonjë”. Më në fund, Garda pretoriane nuk e duroi më. Elagabalus dhe nëna e tij u vranë, u zhveshën lakuriq, iu pre koka dhe u tërhoqën zvarë nëpër rrugët e Romës.

Tiranët sot, kudo që janë, qeshin me shembuj të tillë. Pikërisht kjo i bën ata të bien në të njëjtat gabime; neglizhojnë mësimet e historisë, dhe kështu përcaktojnë fatin e tyre dhe të kombit.

Peisazh…

July 10, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Tokë shqiponjash, kreshta të famshme, ku shpatet e gjelbërta me pyje të dendur vështrojnë detin e kripur, ku shtëpia e balozit të urryer hap gojën; një shkëmb afër çahet, një humnerë e madhe pa fund shtrin nofullat e saj të gjera dhe hap një shteg të gjerë.

Jo në errësirë të plotë fillon rruga e parë; vezullim i hollë i dritës së lë pas shkëlqim të dyshimtë si i diellit në eklips bie atje dhe mashtron vizionin. Një dritë e rrallë që është dita e përzier me natën shfaqet në agim herët ose në muzg të vonë prej nga shpërndahet e bollshme në rajone të zbrazëta, ku njerëzit kthehen e të tjerë nxitojnë të largohen. Nuk është puna të shkosh; vetë rruga i tërheq poshtë. Ashtu si dallgët rrëshqasin mbi anijet e padëshiruara, edhe flladi në rënie në zbrazëtirën e pangopur, dhe asnjëherë hijet shtrënguese nuk lejojnë një hap prapa. Brenda humnerës, lumi i pamasë, rrëshqet pa probleme me rrjedhën e qetë heq shqetësimet; dhe, që të mos ketë fuqi për të ndjekur shtegun, me dredha të shumëfishta merr rrugën e ngadaltë, edhe pse endacak, me ujërat e paqëndrueshme herë tërhiqet në vetveten, herë shtyn përpara me dyshim nëse duhet të kërkojë bregun e detit ose burimi i tij.

Pellgu i përroit të ngadaltë qëndron këtu; shkaba shuan etjen, atje kukuvajka sjell ulërimë nxjerr britmën e saj dhe tingëllon oguri i trishtuar i bufit të tmerrshëm.

Gjethet dridhen, të zeza nga nata e zymtë ku gjumi i plogësht ngjitet pas qerpikut të varur, uria e trishtuar shtrihet me nofullat e tretura dhe turpi, shumë vonë, fsheh fytyrën e rënduar nga faji. Kërcell i tmerrshëm atje, frikë e zymtë dhe dhimbje kërcëllimë. Sëmundje dhe luftë e hekurt. Fiton më i madhi a më i gjati. Pa gonxhe livadhesh të gëzueshme me pamje të gjelbëruar, pa valë misri të pjekur në erën e butë; asnjë korije nuk ka degë frutash; shkretëtira shterpë e fushave të rrëmujshme shtrihet e gjitha e zhveshur dhe toka e rrëmbyer në përtacinë e pafund – fundi i trishtuar i gjërave, pasuria e fundit e botës.

Ajri varet i palëvizshëm dhe natën e zezë pjellë mbi një botë të plogësht. Të gjitha gjërat janë me pikëllim të çoroditur dhe më keq se vetë vdekja është vendbanimi.

Ç’të them për atë që sundon mbi mbretërinë e errët? Ku ulet ai, duke qeverisur me mesazhe dhe shetitje nëpër rrugë, i rrethuar me njerëz të heshtur nga frika, e kohëve te rrëfyera, që nuk u ndahet.

Foto: ATSH