---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 9 Korrik 2022

“Le Petit Bleu de Paris” ka botuar, të hënën e 28 prillit 1919, në ballinë, intervistën me Selaudin Blloshmin (Salahedin ose Selahudin) në Paris, asokohe kapiten i batalionit shqiptar të këmbësorisë bashkangjitur shtabit të përgjithshëm francez të gjeneralit De Fourtou në Shkodër, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Shqipëria

E kaluara e saj. Rolin i saj gjatë luftës. Pretendimet e saj.

Është një detyrë mjaft e ndërlikuar ajo që aktualisht konsiston në mbledhjen nga burime të autorizuara të pretendimeve të popujve që pretendojnë pavarësinë e tyre.

Të gjithë popujt pretendojnë diçka: disa sepse luftuan përkrah nesh; të tjerët sepse nuk luftuan kur mund të kishin marrë armët kundër nesh.

Ka nga ata që, si jugosllavët, luftuan fillimisht në radhët e një ushtrie armike të Antantës, pastaj erdhën për të zënë vendin e tyre përkrah aleatëve tanë. Kjo larmi situatash, ky ndërlikim arsyesh, etnografike dhe ekonomike, kontriboi jo pak për të vështirësuar punën e Konferencës, e cila dëshiron – shpjegohet – të prononcohet vetëm me mençuri dhe me njohuri të plotë të kauzës.

Burimet e informacioneve nuk mungojnë. Përkundrazi, ndoshta ka shumë. Dokumentacioni vjen ne te gjitha format. Fatkeqësisht, për të njëjtën pyetje, mendimet ndonjëherë janë shumë kontradiktore. Është një luftë e zjarrtë interesash, duke mbrojtur njëri kundër tjetrit me argumente, vlera e të cilave nuk del gjithmonë me qartësi absolute.

Kam pasur tre ditë më parë vizitën e kapitenit Salah Eddin Blloshmi (Salahedin ose Selaudin Blloshmi), i batalionit të pushkatarëve (këmbësorëve) shqiptarë, i bashkangjitur shtabit të përgjithshëm të gjeneralit De Fourtou, komandant në Shkodër të Shqipërisë.

Ky oficer flet gjuhën tonë me një pastërti të skajshme dhe vetëm një theks shumë i vogël zbulon origjinën e tij të huaj.

E dëgjova me kujdesin më të madh. Unë, si të thuash, kam stenografuar deklaratat e tij, të cilat kufizohem t’i riprodhoj këtu, pa ndryshuar asgjë.

“— Shqiptarët, më tha ai, kërkojnë drejtësi.

Ne jemi një nga popujt më të vjetër të Ballkanit, pasardhës të vërtetë të pellazgëve, të së njëjtës racë, që flasin të njëjtën gjuhë dhe në një masë të madhe besojmë një fe autonome. Ne e luajtëm rolin tonë dhe kontribuam në fitoren e Aleatëve, për këtë arsye e konsiderojmë veten të drejtë të kërkojmë nga drejtësia e Fuqive të Mëdha lirinë dhe pavarësinë e plotë të vendit tonë shqiptar në përputhje me parimet e kombësive për të cilat Antanta dhe Amerika luftuan me lavdi.

Roli i shqiptarëve, për shembull, në Kosovë, pati një ndikim real në rezultat. Në të vërtetë, batalioni i parë i pushkatarëve shqiptarë të Korçës, i cili bashkëpunoi në mënyrë të lavdishme në sulmet kundër austriakëve në Shqipëri, bëri shërbime shumë të mëdha. Ai pati, për më tepër, nderin që të përmendej shkëlqyeshëm në urdhrat e ushtrisë nga gjenerali Henrys, komandant i ushtrisë franceze së Lindjes (Orientit). Me këtë citim, gjenerali Henrys e renditi batalionin shqiptar ndër regjimentet më të mirë francezë. Për më tepër, mund të thuhet se, falë revolucionit shqiptar të vitit 1918, shqiptarët që sulmuan nga pas austro-bullgarët në Kosovë, lehtësuan hyrjen e trupave franko-serbe në këtë rajon.

Shqiptarët nuk mund të duronin më dominimin austro-bullgar, prisnin me padurim ofensivën e aleatëve për t’i dhënë goditjen vendimtare pushtuesve të tyre dhe për t’u çliruar.

Nëpërmjet shërbimeve dhe sakrificave të bëra përkrah aleatëve, ne kemi të drejtë të zëmë vendin tonë mes atyre që luftuan për parimin e kombësive.

Shqipëria është një vend pjellor, i pasur me miniera dhe pyje, që kërkon vetëm të zhvillohet.

Populli i saj ka cilësi serioze morale mbi të cilat mund të mbështetemi. Ai është i virtytshëm, trim, besnik, madhështor, inteligjent dhe liberal.

Pavarësisht asaj që kemi vuajtur për mijëra vjet, ne kemi ruajtur gjuhën tonë, kostumet tona kombëtare, zakonet tona. Turqit, për pesë shekuj, duke na shtypur nën tiraninë e tyre, na ndaluan edhe përdorimin e idiomës sonë kombëtare. Nga ana tjetër, ata lejuan serbët, grekët dhe rumunët të hapnin shkolla për të propaganduar përdorimin e gjuhës së tyre. Në pamundësi për të folur gjuhën tonë, paraprakisht ishim të mundur politikisht nga propaganda e popujve të tjerë të privilegjuar.

Ne kemi të gjithë elementët e nevojshëm për të qeverisur dhe administruar vendin tonë.

Ne kemi shtetarët tanë, ministrat tanë, mjekët tanë, avokatët tanë, inxhinierët tanë, oficerët tanë. Specialistët tanë janë më të shumtë se ata të qeverive ballkanike në kohën e pavarësisë së tyre.

Ne kërkojmë vetëm të jetojmë në marrëdhënie të mira me fqinjët tanë, të ruajmë paqen me kushtin e vetëm që ata të na lënë të qetë dhe të na kthejnë krahinat shqiptare, popullsia e të cilave vuan nën dominimin e tyre.

Jemi larg mendimit për të besdisur Italinë, përkundrazi presim shumë prej saj, sepse e njeh shumë mirë vendin tonë. Por ajo nuk kënaqet me aq. Ajo kërkon ekzekutimin e Traktatit të vitit 1915 dhe pretendon Vlorën, një qytet krejtësisht shqiptar.

Me këtë aneksim, ajo do të na mbyllte Adriatikun, do të ndalonte lundrimin tonë të lirë në të gjithë botën, do të asgjësonte tregun tonë dhe me këtë masë të pakujdesshme do të rrezikonte rindezjen e zjarrit në Ballkan.

Shqipëria nuk ishte kurrë e lumtur. Në shekullin e 15-të, kur kombet e tjera ballkanike ishin të shtypura (të mundura), vetëm populli ynë luftoi heroikisht për të frenuar valën turke që kërcënonte të pushtonte Evropën.

Sot, duket se na injorojnë. A do të lejojnë fuqitë e Antantës që ne të sakrifikohemi ?

Vendi ynë pretendon vetëm të drejtën e zhvillimit të lirë, nën strehën e drejtësisë dhe ligjit.”

Në pretendimet shqiptare përshkon një hidhërim i thellë ndaj fqinjëve, të mëdhenj apo të vegjël. Ekziston një energji disi e ashpër, pothuajse një kërcënim.

Kjo nuk është vetëm për Shqipërinë, por edhe për popujt e tjerë ballkanikë, gjë që e bën shumë të vështirë zgjedhjen e zgjidhjes përfundimtare që duhet miratuar.

Eugène Destez

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 2 Korrik 2022

“L’Information financière, économique et politique” ka botuar, të premten e 18 qershorit 1920, në ballinë, intervistën ekskluzive të Mit’hat Frashërin mbi origjinën asokohe të konfliktit italo-shqiptar, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Ngjarjet e Shqipërisë

Një intervistë me Mit’hat Frashërin

Ngjarjet e Vlorës dhe vrasja e Esad Pashë Toptanit e kanë nxjerrë në sipërfaqe çështjen e përjetshme shqiptare të lidhur aq ngushtë, siç mund ta shohim, me atë të Adriatikut. Shqiptarët që i dhanë vetes një qeveri kombëtare në kuvendin e Durrësit në shkurt 1919 dhe në atë të Lushnjes në janar 1920, kërkojnë vetëm pavarësinë e tyre, në përputhje me traktatin e parë të Londrës të vitit 1913, në të cilin ata kërkojnë që të rikthehen, pavarësisht nga kombinimet diplomatike që kanë ndodhur që atëherë. Qeveria shqiptare, e cila tani ndodhet në Tiranë, përbëhet nga 10 anëtarë, 4 prej të cilëve, që formojnë Drejtorinë e Lartë (Këshillin e Lartë të Regjencës), janë Imzot Bumçi, Dr. Mihal Turtulli, Aqif Pashë Elbasani dhe Abdi Toptani, kushëri, por kundërshtar politik i Esad Pashës. Kryetari i delegacionit shqiptar në Paris është që nga rikthimi i Imzot Bumçit, zoti Konica.

Si gjenden sot shqiptarët në konflikt me italianët që pretendojnë se nuk kanë qëllim tjetër përveç mbrojtjes së tyre kundër serbëve dhe grekëve ? Padyshim që orekset e Italisë për Shqipërinë nuk janë të kohëve të fundit. Roma pushtoi rrugët dhe pikat strategjike të këtij vendi. Në shekullin e pesëmbëdhjetë, pas vdekjes së heroit kombëtar Skënderbeut, Venediku u përpoq të vendosej atje. Cila është më konkretisht origjina e konfliktit aktual ? Për këtë, shkuam të pyesnim delegacionin shqiptar.

Edhe pse na sigurojnë se “shqiptari që s’ka pushkë nuk është shqiptar”, zoti Frashëri që na pret nuk ka asgjë të një mbreti malësor, madje është i paarmatosur. Ai na siguron se bashkatdhetarët e tij nuk janë barbarë të paaftë për t’u vetëqeverisur, por patriotë të lodhur nga nënshtrimi ndaj zgjedhës së të huajve.

“Ajo që ne i qortojmë, tha ai, Italisë, është që, pavarësisht pretendimeve të saj për të mbrojtur integritetin e territorit shqiptar kundër fqinjëve të saj sllavë apo grekë, është se ajo ishte autore e traktatit sekret të Londrës të vitit 1915 për copëtimin e Shqipërisë; se ka dashur, në bazë të marrëveshjes së 20 janarit 1920, të sakrifikojë Shkodrën te jugosllavët për të marrë Fiumen, se ka dashur të sakrifikojë Korçën dhe Gjirokastrën te grekët për të marrë Vlorën dhe mandatin mbi Shqipërinë. Ne qortojmë autoritetet ushtarake italiane që sillen në Shqipëri si në një vend të pushtuar, që shfrytëzojnë çdo mundësi për të poshtëruar krenarinë tonë kombëtare dhe për të vënë në siklet qeverinë tonë në Tiranë. Dërgimi i kolonel Castoldi-t helmoi marrëdhëniet italo-shqiptare. Qeveria refuzoi të njihte titullin e tij të komisionerit të lartë mbretëror dhe njoftoi Romën se mund ta njihte atë vetëm si konsull ose ministër. 

Një lëvizje kryengritëse kundër qeverisë në Tiranë shpërtheu pak javë më parë, e cila zgjati vetëm një ditë, sepse bazohej vetëm mbi baza artificiale. Udhëheqësit ishin mbështetës të Esadit, njëri prej të cilëve ishte ndihmuar nga serbët, dhe tjetri kishte marrë armë dhe municione nga vetë koloneli Castoldi, siç thotë “El Tempo”, armët u kthyen sot kundër italianëve, të cilët, shihni, u vëllazëruan kundër nesh me serbët dhe Esad Pashën.

Lëvizja aktuale, vijon zoti Frashëri, nuk mund të drejtohet siç pretendon shtypi italian, as nga grekët që lakmojnë krahinat tona jugore dhe me të cilët për pak luftuam gjatë evakuimit të Korçës nga francezët, 28 majin e kaluar, as nga jugosllavët që lakmojnë krahinat tona veriore dhe nxitën intrigat antinacionaliste të Esadit, as më në fund nga turqit, sepse i ashtuquajturi Mustafa Kemal për të cilin folëm nuk ekziston në Shqipëri, dhe nëse ai është lider i lëvizjes nacionaliste turke, të gjithë e dinë se aktualisht ndodhet në Azinë e Vogël.

Në këtë moment, përfundon zoti Frashëri, italianët që nuk guxojnë të zbarkojnë në breg, po shkatërrojnë me luftanijet e tyre të gjitha fshatrat në afërsi të Vlorës. Ata dërguan 3000 banorë të qytetit në ishullin e shkretë Sazanit, ku nuk ka strehë apo ujë të pijshëm. Vetë populli italian, me të cilin ne kërkojmë vetëm të kemi marrëdhënie të mira, është indinjuar dhe ka treguar, duke kundërshtuar largimin e përforcimeve, se është kundër politikës imperialiste të Konsultës.”

Emile Dermenghem

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 18 Qershor 2022

“Gazetta di Venezia” ka botuar, të premten e 4 prillit 1913, në ballinë, intervistën ekskluzive të realizuar asokohe me Luigj Gurakuqin në “Hotel Cavour”, në Bari, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Bisedë me një ministër shqiptar

Telegrami i shqiptarëve për Sir Grey

(Korrespondenca jonë e veçantë)

Bari, 1 prill.

Mbrëmë, me trenin nga Brindizi, në stacionin tonë mbërriti Shkëkqesia e Tij Ismail Qemal beu, kryetar i qeverisë së përkohshme shqiptare, i shoqëruar nga djemtë e tij Et’hemi dhe Qazimi, nga ministri i arsimit publik Luigj Gurakuqi dhe nga revolucionari i njohur Isa Boletini, po ashtu me dy djemtë e tij.

Ata u mirëpritën nga kolonia e madhe shqiptare e Barit nëpërmjet duartrokitjeve të gjata e entuziaste.

Ismail Qemali përshëndeti të gjithë i emocionuar dhe shprehu menjëherë keqardhjen e tij që duhej të vazhdonte menjëherë për në Romë, duke pasur parasysh urgjencën e çështjeve me të cilat duhej të merrej në kryeqytet. Ndërsa qëndruan në Bari ministri Gurakuqi dhe Isa Boletini dhe nesër në mëngjes do të nisen për në Romë.

I shoqëruar këtu nga një mik prej Shkodre, shkova në Hotel Cavour dhe munda të realizoj një intervistë me ministrin Gurakuqi.

Ai flet në mënyrë perfekte italisht pasi ka përfunduar studimet në Napoli; me sjellje të dashur dhe të dalluar, nuk është më shumë se 33 vjeç dhe ka lindur në Shkodër të Shqipërisë.

E pyeta menjëherë se çfarë përshtypjeje kishte lënë tek ai dhe kolegët e tij në qeverinë e përkohshme qëndrimi i Italisë në favor të autonomisë shqiptare.

— Ne, u përgjigj ministri, duhet t’u jemi mirënjohës qeverive italiane dhe austro-hungareze së bashku, sepse ato ishin faktorët e parë dhe të vazhdueshëm të pavarësisë së Shqipërisë kur vendi ynë heroik dhe i trazuar kërcënohej të ndahej midis katër shteteve ballkanike. Ne ende duhet t’u jemi mirënjohës fuqive të Evropës, që ftuan Malin e Zi të ndalojë bombardimet e Shkodrës dhe të vërtetojë në çdo rast se ky qytet i përket shtetit të ri shqiptar. Për ne Shkodra është absolutisht e nevojshme dhe nuk do të mund të imagjinohej një Shqipëri e lirë dhe e pavarur, pa Shkodrën si kryeqytet.

— Cila do të jetë forma e qeverisjes dhe cili do të jetë udhëheqësi i saj? — e pyeta zotin Gurakuqi.

— Epo, u përgjigj ministri, forma e qeverisjes sigurisht që do të jetë kushtetuese dhe do të qeveriset me ligje civile dhe moderne, por për momentin nuk mund t’ju them asgjë, as të mundshme, sepse edhe këtu gjithçka do të varet nga vendimet që do të marrin më vonë fuqitë evropiane.

— Por Duka i Montpensierit, që ju transportoi me jahtin e tij nga Vlora në Brindizi, nuk ka mundësi?

— Edhe ai, si shumë të tjerë, është një nga kandidatët, por e përsëris se nuk ka asgjë pozitive.

— Dhe për ku do të niseni nesër ?

— Do të nisem për në Romë së bashku me Isa Boletinin, ku do t’i bashkohemi shefit tonë Ismail Qemali dhe më pas do të vazhdojmë të gjithë për në Londër, ku synojmë të jemi pranë ambasadorëve për të paraqitur dëshirat tona në lidhje me kufijtë e shtetit të ri.

Gjatë intervistës hyri i famshmi Isa Boletini, vrasja e të cilit nga serbët u njoftua disa herë, ai flet vetëm gjuhën shqipe, ndaj më duhej t’i përcillja përshëndetjet dhe urimet e mia më të mira për çështjen shqiptare, përmes përkthimit të vetë ministër të sjellshëm Gurakuqi.

Ndërkohë, munda të lexoj telegramin e mëposhtëm, i cili do t’i dërgohet Sir E. Grey në Londër :

“Armiqësia e qeverisë xhonturke kundër shqiptarëve na kishte detyruar t’u rezistonim me armë në dorë për ruajtjen e ekzistencës sonë kombëtare. Kjo luftë, e cila vazhdon për katër vite radhazi, ka kushtuar shumë burra dhe para. Fqinjët tanë në Ballkan, të prekur nga fatkeqësitë tona, në disa raste na kishin treguar simpatinë e tyre dhe na kishin premtuar edhe mbështetjen e tyre. Në fund të katër viteve, verën e kaluar, më në fund arritëm të merrnim njohjen e pjesshme të të drejtave tona nga qeveria. Në një moment rraskapitjeje, Shqipëria u pushtua nga fqinjët e saj, pa qenë fare përgjegjëse për luftën ballkanike. Agjitatorët e dërguar në Shqipëri dhe të lidhur me elementët shqetësues të vendit kanë kryer mizori të tilla që e bëjnë njerëzimin të dridhet nga tmerri. Të bindur për drejtësinë e Konferencës së Ambasadorëve, ne presim çlirimin e ardhshëm të tokës sonë kombëtare dhe besojmë se përfaqësuesit e Fuqive të Mëdha do të ruajnë të drejtat tona legjitime si dhe ekzistencën tonë kombëtare. Rezultati i luftës së tanishme, një luftë për të cilën përgjegjësia nuk mund të binte mbi popullin shqiptar, nuk duhet të ndikojë veçanërisht në fatin e integritetit të vendit tonë. E përfundojmë duke iu lutur botës së qytetëruar që të mos lejojë ndarjen e territorit tonë në të cilin kemi jetuar për dyzet shekuj.”

Para se të largohesha, kërkova mendimin e ministrit Gurakuqi për qëndresën e Shkodrës dhe për rënien e mundshme në duart e ushtrive serbe e malazeze.

— Qyteti, u përgjigj ai, do të mund të rezistojë për një kohë të gjatë, sepse garnizoni përbëhet pothuajse tërësisht nga shqiptarë që e kuptojnë mirë se si fati i shtetit të ri varet nga rezistenca e tyre heroike; në çdo rast, nëse ushtritë rrethuese do të mund të kishin për momentin epërsinë, të jeni të sigurt se populli shqiptar nuk do t’i linte pushtuesit të qetë dhe masakra të tjera nuk do të ishin krejtësisht të pamundura.