• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

SEKRETI I AIDËS

February 3, 2018 by dgreca

2 avdulla kenaci

Tregim nga Avdulla Kënaçi/Toronto/

 Edhe pse kishin kaluar disa vjet me ardhjen e sistemit demokratik në Shqipëri, në televizionin publik nuk pati ndryshime. Jo se ish të përndjekurit nuk dëshironin të punonin aty, por sepse me t’u ballafaquar me punën, ata e humbisnin toruan, nuk dinin nga t’ia fillonin. Gjenin një mjedis të akullt. Të vjetrit, sikur ta kishin bërë me fjalë, u qëndronin larg, madje as në kafen e mëngjesit nuk i ftonin. Shefat kurrë nuk u kërkonin llogari. Ish të përndjekurit vinin, iknin, paguheshin, rregullisht, por në ekran nuk dilnin. Mirëpo disa prej tyre e shfrytëzuan statusin për të marrë viza në perëndim, sidomos në Itali. Shkonin me shërbim e nuk ktheheshin më. Bënte dallim një prej tyre, Aida. Ajo kishte mbaruar fakultetin e gjuhëve të huaja për anglisht, por vetë kishte mësuar italisht e gjermanisht. Ajo ishte caktuar në departamentin e filmit dokumentar. Ishte një vajzë trupgjatë, me sy të kaltër e flokëkaçurrel. Kishte një guxim të çuditshëm; e kalonte kohën në studiot e montazhit duke pyetur me hollësi për aparaturat, kolonën zanore, voltazhin, tastierën, kompjuterin e gjithçka.

–         Ti goce ke ardhur për teknike montazhi apo përkthyese tek dokumentari? – e pyesnin montazhieret me njëfarë bezdie të përzier me ironi, sidomos ato të vjetrat, por Aida nuk mërzitej prej tyre. Të nesërmen shkonte në një studio tjetër dhe aty vazhdonte me pyetjet.

Kështu rrodhën ngjarjet deri sa një mikesha ime, Drita, drejtoresha e bibliotekës së Universitetit Politeknik, më mori në telefon dhe m’u lut:

–         Keni aty një vajzë të re, Aidën. Për hatrin tim, pash zotin, a mundesh ta ndihmosh?

–         Jemi sektorë krejt të kundërt, shoqe, ajo është përkthyese tek filmi dokumentar.

–         Bisedo një herë me të, të siguroj se është vajzë e mirë. E ke besnike.

–         Se mos më duhen bodigardë, nuk më hyn në punë besnikëria e saj. Në se e përkrah, në një farë mënyre dua të shlyej ndihmën që më ke dhënë dikur, kur fshehurazi më nxirrje libra të ndaluar.

Pavarësisht që mikeshës time iu përgjigja pak ftohtë, të nesërmen, u takova me Aidën.

–         Ku dëshiron të shkojmë për kafe?

–         Faleminderit, por unë nuk pi kafe, – më tha ajo.

–         Mund të marrësh diçka tjetër, ndoshta një lëng.

–         Tek “Diplomati”, është mirë për juve?

–         Pak larg, por nuk e ke menduar keq, aty ka qetësi, sidomos në katin e dytë. Dhe kryesorja, mos më thuaj më “juve”, unë jam ti.

U ulëm përballë njeri tjetrit. “Diplomati” ishte një vilë dykatëshe e cila pas gjysëm shekulli u ishte kthyer të zotërve. Ata e kishin transformuar në një bar- restorant. Ne kishim zënë vend tek bari. Nga dritarja vinin ca fasha drite që binin pingul mbi flokët e saj kaçurrela. Ashtu ngjante më e bukur, por dy vija paralele që i përshkonin fytyrën nga lart poshtë e tregonin pak më të madhe në moshë nga ç’ishte në të vërtetë. Porositi vetëm një ujë. E nxita të çelej e të fliste pa asnjë ndrojë edhe pse ishte hera e parë që uleshim së bashku. Me një zë të ngadaltë, por fare shkoqur, ia nisi:

–         E kam tmerr të na quani akoma të persekutuar. Nuk dua ta dëgjoj nga askush këtë fjalë, më neverit. Tani edhe ne jemi si gjithë të tjerët.

–         Pse familja jote nuk i përket kësaj kategorie?

–         Prindërit e mi dhe xhaxhai janë arratisur nga ish Jugosllavia së bashku. Jemi me origjinë nga Gucia. Xhaxhain e burgosën si spiun dhe ne na internuan në kënetën e Thumanës. Aty kam lindur unë. Televizioni ka qenë ëndërra ime.

–         Shumë mirë, t’u realizua.

–         Jo, unë nuk kam bërë asnjë punë, kam gjashtë muaj këtu. Rrogën e marr, por emri im kurrë nuk ka dalë në ekran. Po na vrisni për së dyti. Në shtëpi më thonë; “Je gazetare aty apo pastruese?”.

–         Unë nuk e kam idenë çfarë bëhet në departamentin e filmit dokumentar, por di se aty jeni pesë redaktorë duke përfshirë edhe ty. Si ia dalin katër të tjerët?

–         Ata thonë se kasetat me filma i sigurojmë vetë. Nuk di se ku i blejnë, asnjeri nuk e tregon burimin. Edhe shefi im ashtu më thotë: “Nuk kemi fonde, gjeji vetë kasetat, bëj si këta të tjerët”, – më tha e irrituar. U vura në siklet. Në se do të shkoja në drejtori për ankesën e saj mund t’i hapja telashe dhe mjaftonin gjashtë muaj pa dorëzuar asnjë punë dhe ata i ndërprisnin marrëdhëniet financiare. Vrava mendjen si mund të dilej nga kjo situatë. Më në fund e gjeta. Dhe sugjerova:

–         Tek studioja e satelitit, brenda zyrave në katin e 7-të, regjistrohen të gjitha programet e RAI. Ndiqi dokumentarët nga shtëpia dhe më thuaj mua se cilët të duhen e t’i marrësh kasetat prej andej. Transmetimi është me logo. Në studiot e montazhit, mbi logon RAI, stampo TVSH, – i thashë unë. I shkëlqyen sytë, e kapi në ajër idenë time, po pastaj, pasi u mendua pak, iu shua entuziazmi, dyshoi dhe më tha:

–         Mos na akuzojnë për vjedhje?

–         Jo, të akuzojnë vetëm kur transmetohen me logo të tyre, ndryshe quhen “të blera”. Mos u shqetëso hiç, ti e di, na konsiderojnë vend i varfër, as nuk merren fare me ne.

Funksionoi. Thuajse çdo javë në ekran transmetoheshin dokumentarët e përkthyer e redaktuar nga Aida. Natyrisht që në titra nuk mungonte emri e mbiemri i saj. Punonte edhe jashtë orarit, me një pasion për ta pasur zili. Miksazhin e bënte vetë. Shpesh, në orët e vona, ndesheshim korridoreve apo në hyrje-dalje të RTSH-së. Nga mënyra si më përshëndeste, mirënjohja i lexohej që atje tej. E ndjeva se ishte e lumtur. Një mëngjes më kishte zënë pritë tek hyrja dhe me një zë të ulët e të butë sa mezi e dëgjova, më tha:

–         Të lutem mos ma prish, kam marrë një shpërblim nga sektori im, dëshiroj t’ju nxjerr një drekë.

–         Faleminderit, unë nuk ndjej se kam bërë ndonjë sakrificë për ty, mjafton një kafe. Sot jam i zënë, shihemi nesër nga ora dhjetë tek “Diplomati”.

Si gjithnjë e përpiktë. Ishte veshur kuq e zi, flokët e dendur i kishte ndarë më dysh, një kaçurrel i binte mbi vetull, në krahun e majtë. Sa herë tundte kryet, floku kaçurrrel i lodronte sipër ballit. Dy vijat mbi faqe nuk i dukeshin aq thellë si dikur. E kishte marrë veten mirë. Ndjehej e sigurt, e barabartë sikundër ne. Goja nuk i pushonte.

***

–         Jeta në internim është një tmerr, nuk do t’ia uroja as hasmit. Ti psh që ke qenë gazetar për një kohë të gjatë, je futur në ndonjë kamp internimi, ke vizituar ndonjë prej tyre? – më pyeti me një ton këmbëngulës.

–         Asnjë herë…

–         Sepse regjimi neve na fshihte nga bota, nga të huajt. Na izolonte. Ishim kavie eksperimentale. Neve na përgjonin gardhet, pemët, shkurret, shtyllat e telefonit, madje edhe qentë e rrugës. Ishte edhe një armik tjetër i padukshëm, lufta për mbijetesë, në emrin e së cilës vlerat morale bëheshin copë e thërrime.

–         Aida, do të dëshiroja ndonjë histori tënden personale, diçka që ti e konsideron sekret dhe ma beson vetëm mua. Ti e di që unë shkruaj…

–         Edhe në se vendos të të tregoj, nuk dua ta publikosh me emrin tim, – m’u lut. Realisht ajo çfarë kërkoja prej saj ishte një “haraç” i madh, por nuk do të më jepej më ky rast. U mendua pak, si duket po lëkundej, të më besonte apo jo. E shikova drejt, në bebëzat e kaltra të syve.

–         Të jap fjalën…

–         E po mirë, kjo është një histori krejt personale, – e nisi ajo. Heshta për të mos prishur magjinë e rrëfimit, ama veshët i bëra pipëz. Vazhdoi:

–         Kur isha nëntë vjeçe, veç internimit, veç burgut të xhaxhait, në shtëpi na hyri gërnja. O zot, nëna ime aq e mirë, aq e ëmbël, ishte kthyer në një bishë.  Fluturonte çdo send mureve, në avlli, çfarëdo t’i zinte dora. E urrente babanë për vdekje. Ai nuk e kundërshtonte, vetëm nxinte si ato trungjet që nxirreshin nga këneta duke i tërhequr me traktor. I ndizte cigaret bisht më bisht, duhan i grirë vetë dhe i mbështjellë me gazeta. Çdo vit pas barakës mbillnim ca rrënjë duhan. Nuk kishte lekë për të blerë cigare. Thuajse të dy flinin shumë pak. U kishte hyrë dreqi në mes. Ata nuk ishin më së bashku si burrë e grua, në një dhomë. Nëna flinte vetëm me mua. Bisedoja me vëllanë, dy vite më i madh, e pyesja vazhdimisht se mos kishte mësuar gjë për shkakun e kësaj grindjeje, por ai ngrinte supet me habi. Ishte një mallkim i dytë. Grindjet në internim ishin të vazhdueshme edhe në familjet e tjera, por kjo e jona ishte tjetër soj. Bërtiste vetëm nëna. M’u krijua ideja se babai kishte gabuar diku. Ai nuk kundërshtonte si dikur. U habita si nuk vuri dorë mbi nënën kur ai më parë nuk ia përtonte ta gjuante me pëllëmbë për hiç mosgjë. “Pse nuk pive helmin, pse nuk u mbyte në det, si nuk të erdhi marre?”, i thoshte nëna. Pinte e pinte cigare me duhan të grirë babai dhe unë e im vëlla tulateshim e mblidheshim kruspull pas një sobe me dru në mes të dhomës. Por shkollën nuk e lamë për asnjë ditë. Aty gjenim prehje, shtëpia jonë ishte kthyer në fole grerëzash. Një herë, shoku i bankës i tim vëllai, Selua, tha: “Të mos u ha në besë, prindërit e mi më kanë thënë të mos flas me ju”. Këto fjalë sikur na ndriçuan paksa trurin. Me siguri, grindja kishte lidhje me prindërit e Selos. Dikur ata kishin qenë miqtë tanë më të mirë. Ishin nga Zëmblaku i Korçës, familje kulaku, por të internuarit u thoshin familje bejlerësh. U kujtuam, ata nuk bëheshin më me neve qëkurse në shtëpinë tonë kishte filluar grindja. Festat apo të dielat nuk i bënim më me ata, si dikur. Nuk i harroj ato festa kur nëna e Selos, Liza, një grua e ëmbël e cila kishte mbaruar shkollën “Nëna Mbretëreshë”, me dy sy të zez si copa qymyri e shtat të hollë, na sillte dhurata. Ishin triko apo çorape të thurura me duart e saj. E po qe se në tryezë do të na gjendej ndonjë gotë verë, ajo do të këndonte këngët e Tefta Tashkos, sidomos atë këngën “Kur më vjen burri nga stani”. Neise, e kisha fjalën tek nëna ime, kur i treguam çfarë na tha Selua, ajo na porositi: “As ju mos u flisni më atyre bejlerëve të çmendur”. Çudi, edhe ajo përdori atë fjalë që përdornin komunistët për fisin Maliqi. E vumë re edhe herë tjetër, kur zihej në gojë emri i Lizës, asaj i ndizeshin sytë si ulkonjë dhe dridhej e tëra. U kuptua, diçka kishte ndodhur, diçka kishte lidhje me korçarët. Pastaj, pas një të diele, grindja pushoi, por babai me nënën nuk u pajtuan. Dalja e xhaxhait nga burgu nuk e ndryshoi situatën. “Është më mirë aty brenda në burg se këtu jashtë, vëlla i dashur”, i thoshte babai. Edhe kur pas një viti na lindi vëllai i dytë, ata nuk u gëzuan. Por rolet ishin përmbysyr. Ishte babai ai që kërcënonte nënën. Dhe ajo i përgjigjej: “Do të kalbesh në burg si yt vëlla, do të humbasësh fëmijët? Provoje po ta mbajti”. Babai heshte dhe dilte në oborr, aty ndizte cigaret bisht më bisht. Unë ndiqja si ato xixëllonin duke bërë rrathë të zjarrtë në errësirë. Nganjëherë babai kollitej fort, një kollë që kur i fillonte nuk dinte të ndalej. Grindja herë fashitej e herë ngrihej si një tufan. Ne nuk merrnim vesh kush kishte të drejtë e kush kishte gabim. Unë e vëllai i madh gjithë dashurinë e hodhëm tek i vogli fare, sidomos unë. E ka emrin Lisandër. Atë fëmijë unë e kam mbajtur në duar më shumë se prindërit e mi. Por çamarrok i madh, nuk linte dy gurë së bashku. Kur ishte pesë vjeç na habiti të gjithëve kur hyri brenda barakës me një gjarpër të cilin e kishte kapur për fyti dhe nuk e lëshonte edhe pse ai zvarranik i qe mbështjellë për krahu. Të mos ishte babai që me shpejtësi ia preu kokën me një thikë të mprehtë, me siguri ai do ta kishte pickuar. Ishte një gjarpër i shkruar, ngjyrë kafe me rombe të bardhë mbi kurriz. Babai tha se ishte shumë i rrezishëm, helmues.

 Xhaxhait i erdhën dëshmi nga Kosova se nuk ishte spiun i UDB-së, por patriot i madh. Ishte pikërisht UDB-ja ajo që i kishte ngritur kurth. Vitet e burgut do t’i paguheshin kokërr më kokërr.

Kur Lisandri u bë gati për shkollë, ishim të gëzuar të gjithë. Shpresonim se do të mësonte shumë, por pikërisht kur të nesërmen do të niste vitin e parë, ndodhi hataja, preu kërcirin me sopatë, pak më lart se syri i këmbës së djathtë. Të larë në gjak, unë e çova me vrap në infermieri. Sa e ula mbi shtrat, iu këput koka, humbi ndjenjat. Infermieri tha se ka rrjedhur shumë gjak, ka prerë venën. Ia lidhi pulpën e këmbës me rriyp dhe gjaku iu ndal. Mbërriti ime më e lebetitur. E mori në duar, i foli, e përkëdheli si kurrë më parë, por Lisandri nuk zgjohej. “Duhet ta shoqërojë tërë familja drejt Urgjencës në Tiranë, mos humbisni kohë, tha infermieri, sepse do t’i duhet gjak”. Nëna m’u kthye mua: “Vrapo tek shoferi i “Gazit”, ma sill këtu Skifterin”. U habita, Skifteri ishte komunist, ishte shoferi i drejtorit të fermës. Ai, me të mësuar për ngjarjen, nuk e bëri fjalën dysh. Drejtorit as i mori fare leje. Babin nuk e lajmëruam dot, ishte me punë larg. Pas një ore u gjendëm në Spitalin e Tiranës. Të mos ishte shoferi i “Gazit”, Skifteri, vëllai i vogël do të na kishte ikur nga duart. Vetëm gjaku i tij i përshtatej grupit të gjakut të Lisandrit. U gëzova që shpëtoi vëllai, por e urreva nënën, paskishte shkuar me shoferin, prandaj kishte plasur tërë ajo zamallahi në shtëpinë tonë. Më erdhi keq për babanë. Solla ndërmend si Skifteri u zverdh kur mësoi çfarë kishte ndodhur, pastaj me ngut, me gjithë makinë u vu në dispozicionin tonë. E si ishte e mundur që grupi i gjakut të tij të ishte njësoj me atë të Lisandrit? Dyshimet e mia nuk ia tregova askujt, por me nënën u ftoha përfundimisht. Dhe iu afrova më shumë babait.

***

–         Domethënë komunisti Skifter paskish qenë babai i tij i vërtetë? I bie të jetë thjeshtri yt? – e pyeta Aidën gjithë kureshtje. Vërtetë që ishte histori interesante. Dhe ajo nuk u nxitua të përgjigjej menjëherë:

–         Kur unë u diplomova, i ftova të dy prindërit në ceremoni. Isha e para në grup dhe doja që ata të ndjeheshin krenarë me mua. Ndoshta ishte një rast i mirë për pajtim. Mirëpo babai u bë keq me mushkëritë: “Nuk kam se ku të shkoj me këtë kollë”, i kishte thënë sime mëje. Dhe ajo erdhi vetëm. Pas festës, e solla këtu, tek “Diplomati”. E pyeta për shkakun e asaj grindjeje të mallkuar si dhe i tregova dyshimet e mia për shoferin. Tashmë ne mund të diskutonim si dy shoqe të mira. Ja si më tha: “Babi yt është borxhli ndaj meje për gjithë jetën. Unë e kam kapur në mes të pyllit në flagrancë me Lizën. Si nuk e mbyta atë grua, ia bëra copë fustanin, e godita me shkelma, me grushta, çfarë nuk i thashë e nuk i bëra. Nuk nxorri asnjë britmë, asnjë zë. “Na vra të dyve”, më tha. Ishte shoqja ime më e mirë, por më hëngri në të pabesë. Ama nuk i tregova askujt. Boll kishim mbi shpinë pushtetin komunist, ne nuk mund t’u kërkonim atyre ndihmë për të na zgjidhur grindjet tona. Ishte si t’i varje ujkut mëlçitë në qafë.

–         Dhe ti u hakmore ndaj babait duke fjetur me një komunist? – i thashë nënës e nevrikosur.

–         Çfarë thua, moj bijë, ke lojtur mënç? Skifteri është sa djali im i madh, ani pse ishte bërë komunist. Për atë dreq makine ishte futur në parti. Kur shkuam në urgjencë, babai na mungonte, Lisandri ka pikërisht grupin e gjakut të babait, ndërsa Skifteri e ka grupin zero, prandaj nga ne të tre, vetëm ai mund të jepte gjak. Ia kemi borxh, – më tha nëna me sy qortues.

***

Ky ishte sekreti i Aidës. Kam trembëdhjetë vjet që e ruaj në kujtesë këtë histori. Ah, po, harrova t’ju them se Aida më ftoi të shkoja për vizitë në Thumanë ku gjithë ish të përndjekurit kishin marrë toka falas, ndërsa prindërit e saj, me shpërblimin nga burgu i xhaxhait, kishin ndërtuar një vilë. Si nuk m’u bë një herë mbarë t’u shkoja për vizitë?

Fund

Toronto, 2 shkurt 2018

Filed Under: LETERSI Tagged With: Avdulla Kenaci, SEKRETI I AIDËS, Tregim

MISTERI I NJE NATE NE FRANKFURT

December 31, 2017 by dgreca

2 avdulla kenaci

 Tregim Nga Avdulla Kënaçi/

Kur udhëtoj, asnjëherë nuk harroj të marr me vete një libër. Është shoqëruesi im më besnik që nuk më lë kurrë në baltë, për asnjë çast,  nuk më lë të mërzitem apo të kotem gjatë fluturimit. Kështu edhe herën e fundit, nga Rinasi në drejtim të  Kanadasë. Pasi kishim udhëtuar ca, duhet të isha diku nga faqja shtatëdhjetë e romanit, kur dikush nga ana tjetër e rreshtit tim, më thirri në emër, edhe pse matanë korridorit. Nuk donte t’ia dinte se mos shqetësoheshin udhëtarët e tjerë. Ishte nga ana e dritares. Me sa duket ai i kishte sosur bisedat me gruan që kishte përkrah, apo ajo ishte treguar indiferente ndaj tij dhe ai m’u lëshua mua, pa treguar asnjë lloj takti. Si të thuash ishte nga ata tipa që hyjnë pa trokitur në bisedë, ose nga ata që fluturojnë për herë të parë me aeroplan dhe duan të shquhen midis udhëtarëve të tjerë. Pasi i dhashë shpjegimet e duhura për pyetjet që më bëri, iu ktheva përsëri librit. Me cep të syrit, pa ngritur vështrimin nga faqet e kapitullit të tretë, anash, shikoja një palë duar të bardha, si alabastër, pa asnjë rrudhë, fine dhe delikate, si duar fëmije. Të kujtonin duart   e Mona Lisës në pikturën e famshme të Da Vinçit. Gishtrinjtë e saj herë pas here lëviznin me nervozizëm; mpliks-çpliks lidhëzat e pafajshme të çantës së saj të cilën e mbante mbi gjunjë, duke  shprehur kështu një lloj pakënaqësie ndaj bashkëudhëtarit në sediljen pranë.  Dhe ishte e habitshëme se ajo i lëvizte gishtërinjtë sa herë bashkëbiseduesi që më pyeti mua, nginte zërin si në një klub bilardoje. Duket që atë burrë me fytyrë hiri dhe gruan me duart si në portretin e Mona Lisës, nuk i lidhte asgjë veç rastësisë së atij udhëtimi. U zhyta përsëri në lexim. I  rrëmbyer nga subjekti,  i harrova të dy.

Ishim nisur me vonesë nga Rinasi dhe ishte vështirë të arrinim linjën e Torontos. Me të mbrritur në Frankfurt, stjuardesat na dhanë një tufë udhëzimesh si mund t’i binim shkurt që të mund të arrinim në kohë në bording pass. Bëheshim nja 7-8 vetë për në Kanada. Fuguam pas dy shoqërueseve të aeroportit. Burri me fytyrë ngjyrë hiri nuk i ndahej për asnjë çast bashkudhëtares së tij. I kishte varur plotësisht shpresat tek ndihma dhe orientimi që duhet t’i jepte ajo. Dhe unë pashë se si ajo kujdesej që ai të mos humbiste midis turmës apo të merrte ndonjë drejtim të gabuar. Ai shikonte me sy të çakërryer njerëzit që mbushnin apo zbraznin terminalet, por gruaja, edhe kur ai nuk e kishte mëndjen, e kapte nga cepi i xhaketës dhe e tërhiqte pas vetes. Gjatë kontrollit kufitar u shpërndamë në pika të ndryshme për të mbaruar sa më shpejt. Gruaja me duart si të Mona Lisës qëlloi përpara meje. E shikova me kujdes. Ishte veshur fare thjesht, me një palë xhinse blu, tip streçe dhe një xhup të kuq, të shkurtër. Nuk kishte bërë asnjë lloj grimi mbi fytyrë. Flokët ngjyrë bakri, me rrënjët çokollatë, i vezullonin nën dritat e forta të aeroportit të Frankfurtit. Nga mënyra si ecte, si fliste me punonjësit e shërbimit dhe përdorimi i anglishtes, dukej që kishte udhëtuar shumë. Ajo ngadalësoi hapat dhe me sy kërkonte burrin me flokët e qethur shkurt si marinarët amerikanë dhe fytyrën ngjyrë hiri. Ai po vonohej. Sigurisht, pa ditur asnjë gjuhë të huaj, është njësoj sikur të pengohesh me këmbët e tua. E nxita të bënte përpara dhe më shumë për edukatë, nuk desha ta parakaloj. Gruaja eci edhe pesë-gjashtë hapa më tutje  dhe nuk lëvizi më. Ishim fiks katër hapa tek porta hyrëse e fluturimit për në Kanada.

–         Ec se e humbëm avionin, – i thashë i nervozuar.

–         I kam dhënë fjalën, do ta pres, çudi, nuk po duket ai shoku, – u përgjigj me një zë të butë si të zënë në faj duke hetuar me sy rreth e rrotull.

–         E ke tëndin, e ke të njohur?

–         Jo, nuk e kam asgjë, në Rinas e njoha. I kam dhënë fjalën, ju mund të shkoni, – më tha me mirësjellje. Realisht më erdhi marre nga vetja që desha të shkëputesha nga grupi. Vendosa të qëndroj edhe unë. Më në fund, në horizont u duk burri me fytyrë ngjyrë hiri…Ndërkohë nga bording pass, një punonjëse me uniformë, bëri tre hapa përpara dhe kryqëzoi duart sipër kokës për të njoftuar se porta e aeroplanit të linjës së Torontos u mbyll.

–         Për fajin e atij Burrit mbetëm edhe ne, – i thashë i indinjuar. Ajo më vështroi me ca sy lutës.

–         Unë për vete po humbas një ditë konferencë ndërkombëtare në Otava.

–         Kush jeni ju? – e pyeta me një zë më miqësor, plot kërshëri.

–         Jam pedagoge në Fakultetin e Historisë, por drejtoj edhe një shoqatë të arkeologëve të rinj, – tha me një zë të qetë e të sigurtë. E zbuta shikimin dhe e vura re me kujdes nga flokët gjer tek atletet blu, të errëta. Në vështrimin tim ndjehej një lloj respekti.

Ndërkohë u mblodhëm të gjithë, ne, shqiptarët që humbëm fluturimin. Të dëshpëruar sa më s’ka. Ishim gjashtë vetë, vetëm një çift kishte kaluar. Realisht unë e Profesoresha mund të kishim kapërcyer portën sepse ishim mbrapa tyre, por mbetëm peng i fjalës së dhënë prej saj. Ajo, se po të kishte qenë për mua….Dyshova se Profesoresha duhet të ishte me origjinë nga Veriu, pikërisht prej sakrificës që bëri. Si mund të humbiste ashtu me vetëdije një ditë fluturim, një Konferencë Ndërkombëtare? E përse? Për një fjalë të dhënë ndaj një njeriu të njohur disa orë më parë. Dhe nuk dihej se kur mund të niseshim. Nuk kisha gabuar. Ajo ishte me prindër nga Mirdita por lindur e rritur në Tiranë. Nuk kishte qejf t’i thërrisje Pofesoreshë edhe pse kishte botuar disa libra për arkeologjinë, kishte mbrojtur një pas një të tri shkallët e titujve shkencorë dhe ishte e njohur nga media, por jo nga unë që banoj prej kohësh në Kanada.

–         Po tani?, – pyetëm të gjithë gati në një zë.

–         Duhet të paraqitemi në recepsionet e shërbimit, nuk ishte për gabimin tonë, – tha Profesoresha me një ton të sigurtë. Desha t’i them se unë dhe ajo vetë e arritëm bording pass, por nuk kishte më kuptim ta zgjatja.

Ishim të gjithë të çakorduar, me të njëjtin fat. Mësova se burri me fytyrë ngjyrë hiri paskish qenë polic, ndërsa një çift nga fshatrat shqiptare të Prespës, banonin afër meje në Kanada, por nuk kisha pasur rast t’i njihja më parë, ndërsa një durrësak  me një fytyrë si brumë i ardhur, banonte në periferi të Torontos. Na bashkoi i njëjti hall dhe dalngadalë po e mblidhnim veten, po njiheshim më shumë me njeri-tjetrin dhe jepnim e merrnim se si do të dilnim nga ajo situatë. Profesoresha quhej Brikena, por për arësyet që do të tregoj këtu më poshtë, unë do t’i thërres Kena, ashtu si motrat e prindërit e saj. Ishim në një mëndje që ajo të na udhëhiqte në labirinthet e aeroportit të madh të Frankfurtit. Secilit, ajo i mblodhi pasaportat dhe biletat, gjarpëroi përgjatë platformës dhe sa hap e mbyll sytë pronotoi hotelet, gjuajti fluturimin e parë për të  solli njëfarë paqeje midis nesh. Vetvetiu u vu në krye të grupit. Dhe gjithçka e bënte me një përkushtim dhe vendosmëri sikur të ishte punonjëse e aeroportit. Kur përpara na dolën policët me ato portat e ngushta pranë tyre, e kuptuam se po dilnim jashtë, në qytet. Ata na vulosën pasaportat dhe ne u gjendëm në një stacion të zhurmshëm autobusësh. Duhet të prisnim edhe dy orë të mira gjersa të riniste punë linja që mund të na çonte në hotelet përkatëse. Kishim edhe dy orë kohë dhe unë u shkëputa nga grupi. Kisha nevojë të kthjellohesha e të mendoja ndaj kësaj kthese të papritur gjatë këtij udhëtimi me telashe. Kisha qenë në Tiranë vetëm për një javë. Unë drejtoj një grup valltarësh amatorë në Toronto dhe më duhej të porositja kostume popullore shqiptare të cilat nuk gjenden në treg, jo vetëm kaq, por duhen qepur sipas masës së çdo valltari…

I vetëm, zura vend në një stol tek stacioni i autobusave. Sidoqoftë, të gjithë do të mblidheshim aty. Ishte akoma ditë, por retë ngjyrë plumbi ishin ulur fare poshtë duke uzurpuar cep më cep qiellin e Frankfurtit. Aeroporti herë pas here, si një grykë vullkani, zbrazte pasagjerë të të gjitha moshave dhe racave. Shumica duke tërhequr valixhe, rrotat e vogla të cilave kërkëllinin me një zhurmë acaruese në trotuar. Shoferë që u serviloseshin pasagjerëve për ndonjë bakshish, mbërrinin dhe zhdukeshin njeri pas tjetrit. Fytyra të lodhura e të drobitura  nga udhetimet e gjata parakalonin para syve të mi. Pastaj mendova përsëri për bashkatdhetarët. Ku ishin zhdukur ata? Mjergulla po shtohej së bashku me afrimin e mbrëmjes. Fenerët e ndezur të makinave shquheshin që larg. Dritat e qytetit vezullonin ngado,  nga të katër anët e horizontit. Fytyra e Kenës, edhe pse nuk ishte aty, më shfaqej pas çdo drite. Kishte në sytë e saj një qetësi olimpike dhe një saktësi të çuditshme. Të jepte përshtypjen se e kishe njohur prej kohësh. Si humbi ashtu fluturimin për një fjalë të dhënë? Çudia më e madhe ishte se ajo sapo e kishte njohur besmarrësin. Mos kishte këtu diçka tjetër që unë nuk e dija? Kurrsesi, u pa se si ajo, më vonë, i ndihmoi të gjithë pa asnjë dallim, pa më të voglin interes, madje edhe çiftin nga Liqeni i Prespës së Maqedonisë. Atë që më vonë unë do ta quaja me shaka Haxhi Halit nga që mbante rrasur në krye një kapuç të bardhë të thurur me grep. Si ka mundësi që Shqipëria të ketë njerëz humanë, kaq të mirë, kaq të sakrificës? Unë kisha menduar se “kjo është një specie në zhdukje”. Por Kena dëshmonte tjetër gjë.

Nata ra plotësisht mbi rrugë e qytet dhe unë u ktheva brenda aeroportit. Edhe pak e po shkonte ora tetë e mbasdites. I gjeta gjithë bashkatdhetarët njësh duke diskutuar plot gjallëri. Kena nuk kishte qëndruar “rehat”, kishte gjetur një police të aeroportit dhe i tha se kishin dy orë që prisnin për autobuza. Në fillim policja nuk e kishte besuar, por kur e verifikoi, mobilizoi dy taksi që të na përcillinin për në hotel i cili ishte nja njëzet minuta larg. Pikërisht në ato momente u gjenda edhe unë aty. Haxhi Haliti nuk di përse i bërtiste të shoqes, pa marrë parasysh se ndodhej në një mjedis publik.

–         Ku ishe, nga nuk të kërkova… – më tha Kena e pezamtuar kur po shpërndaheshim nëpër taksi. Mua më takoi të udhëtoja në sediljen e pasme vetëm me atë. Nuk fola asnjë fjalë, shoferi, një pensionist, i mbante të fikura dritat brenda makinës për ta parë më shquar rrugën. Megjithatë  profili i Kenës dukej qartë nga ndriçimi i fenerëve. Mbi të binte një dritë e ngrohët, e butë, ngjyrë portokalli. Plot admirim, nuk ia ndaja sytë. Sa e mirë, sa njerëzore që ishte. Jeta dhe profesioni im më ka bërë që të dalloj karakteret. Ajo ishte pa dyshim një njeri pozitiv, modeste dhe humane. Nuk kërkonte asnjë shpërblim për mundin që bënte. E matur, plot dinjitet dhe edukatë. Më hipi një dëshirë e marrë për ta përqafuar. Nuk di si m’u duk ashtu, aq e afërt, aq e ëmbël, aq njerëzore. Por nuk guxoja. Ngrita dorën disa herë, pastaj e tërhoqa i penduar. Nuk mbaj mend çfarë i thashë dhe ajo ktheu kokën ndaj meje. M’u duk aq e bukur, si një zanë. Lehtë, me katër gishtërinjtë e preka në faqe. I mbulova gjithë mollëzën e djathtë. Kishte një lëkurë të butë si sfungjer. Tek ajo perkëdhelje e pafajshme unë desha t’i them se ti je një njeri i mrekullueshëm. Desha ta falënderoj në emër të të gjithë bashkudhëtarëve shqiptarë. A kanë fuqi ta përcjellin katër gishtërinj këtë mesazh? Besoj se po.

***

Zbritëm nga taksia dhe  u drejtuam për nga hoteli. Duhet të ishim të parët. Unë dhe ajo ecnim përkrah njeri tjetrit, si dy miq të vjetër. M’u krijua një ndjesi e rreme sikur kishim mbaruar shkollën së bashku, ishim rritur në  një lagje dhe zotëronim shumë sekrete të përbashkëta. Një bashkëkombase në një vend të huaj, për ata që e kanë provuar, do të thotë shumë. Por për mua që kisha shumë kohë i larguar nga Atdheu, një pedagoge nga Tirana, fliste edhe  më shumë. Po mendoja se ajo ka ecur në të njëjtat shkallë të universitetit që kam ecur edhe unë, ajo e ka pritur pranverën në Parkun e Liqenit siç e kam pritur edhe unë. Ndoshta sytë tanë janë kryqëzuar tek Pesëmbëdhjetëkatëshi, Blloku apo tek Piramida, ndoshta kemi qenë tek marshimi në Bulevardin “Dëshmorët e Kombit”, apo jemi ulur së bashku në shkallët e Korpusit të Universitetit. Ku ta dish?… Gati po i prekja krahun duke u ngjitur në ashensor. Dhe doja që ajo makineri e hekurt të ngjitej e të ngjitej pa mbarim, gjer në qiell. Asnjeri prej nesh nuk thoshte asnjë fjalë. E kisha përballë, tani po i dalloja sytë e mëdhenj ngjyrë gështenjë dhe po vija re se si prej thellomave të tyre dy vija të holla varashin nëpër faqe gjer në cep të buzëve. Dy sy të ndezur si prush…

Qëlloi që dhomat i kishim përballë. Secili shkoi në të vetën. Edhe kur u futa në dush, më dukej sikur sytë e saj më ndiqnin me një lloj pezmi, me një lloj kurioziteti. U kujtova, kur në një moment gjatë pritjes, në se na premtonte koha,  ajo kishte propozuar të merrnim një taksi për të vizituar qendrën e Frankfurtit. Oh, e zbulova arësyen si ta takoja përsëri, mendova. Thava flokët dhe shpejtova për ta njoftuar. U vesha dhe sa hap e mbyll sytë u gjenda tek dera e dhomës së saj. Trokita lehtë dhe  për çudi e gjeta duke punuar në laptopin që kurrë nuk e ndante nga supi. Laptopi ishte i hapur përmbi tavolinë. As atletet nuk i kishte hequr nga këmba. Në ajër ndjehej një puhizë e lehtë parfumi. Rrotullova vështrimin përreth dhe vura re krevatin që nuk ishte prekur fare. Abazhuri bënte roje mbi tastierën e laptopit.  Ishte gjysëm errësirë. Përpara kisha një krijesë nazike e delikate. Ajo rrinte si një vajzë gjimnaziste, e ndrojtur. Goditjet e zemrës po më shtoheshin, ndjeja të rrahurat e çekiçit në kraharor. Dridhesha si ndër ethe, nuk isha në gjendje t’i përgjigjesha  me asnjë fjalë. Kush na kishte hipnotizuar kështu? Çfarë ishte ajo pelerinë rozë që na kishte mbështjellë dhe nuk na lejonte të bënim një hap, vetëm një hap përpara? Harrova përse kisha ardhur. U hutova si një fëmijë i lumtur. Diçka kishte ndodhur midis nesh. As ajo nuk fliste. Nuk do ta harroj kurrë magjinë e atij çasti. Me një zë keqardhës, heshtjen e prishi ajo e para:

–         Më duhet të punoj, më duhet të plotësoj raportin, – kaq tha dhe uli sytë përtokë si e zënë në faj. Nuk i thashë fare përse kisha ardhur, as ajo nuk më pyeti. Duhet të largohesha. E  preka lehtë mbi sup dhe ajo më shoqëroi deri tek dera. Akoma nuk e kuptoj se si i rrëmbeva dorën e bukur si të Mona Lisës, u rrotullova dhe me intuitë i kërkova buzët. Pak, fare pak, ishte një puthje e lehtë, ashtu si një flutur ulet mbi një lule. “Oiii…”, thirri ajo me një zë të mekur, duke u lëkundur. Gati sa nuk i ra të fikët. Dola. Pas krahëve të mi u mbyll dera dhe unë përfundova në dhomën time. Veshët po më buçisnin dhe më ngjante sikur kryet m’i shtërngonte një rreth i hekurt. Qëndrova ashtu për disa çaste, pastaj u ngrita përsëri, afrova veshin tek dera. Ajo ishte katër hapa larg meje, por na ndanin dy mure dhe një korridor. Çfarë mendonte vallë? Çfarë nuk do jepja në ato momente sikur ta shihja përsëri, edhe sikur të bërtiste, vetëm ta shihja. Eca si i çmendur nëpër dhomë, hapa e mbylla sirtarët, çvendosa kolltukun, por nuk mund të qetësohesha. Çfarë më ndodhi kështu? Ishte një ditë e ndarë në njëmijë dromca. Një grua më kishte ngitur në ajër dhe unë akoma nuk kisha prekur tokën. Ishte një pedagoge nga vendi im. Ishte një zë i butë e i ëmbël që më mungonte prej kohësh në Kanada. Me sa duket kisha rënë në dashuri. Po, po, kisha rënë kryengulthi. Me çfarë më bëri ashtu për vete, cila ishte ajo fuqi manjetike që më tërhiqte aq fort, aq fuqishëm?

Ndërmend më erdhën të njohurat e mia në Toronto. Kujtova Odrin me të cilën isha miqësuar nga leximet në bibliotekë. Ishte një beqareshë e satazhionuar me të cilën shpesh bënim biseda intime, por ajo asnjëherë nuk më kishte bërë të ndjehesha si atë natë në Frankfurt. As edhe kur ajo më tha se më pëlqente, nuk më lëvizi qerpiku. Atëherë mendova se unë isha një dru që po i mbaronte lëngu i jetës, prandaj nuk e përfilla propozimin e Odrit. Po kjo natë e Frankfurtit? Cili ishte misteri i kësaj nate? Dafni, një tjetër kanadeze, ishte edhe më e re se Odri, ajo punonte në bankë dhe pëlqente eskursionet në mal. Kaq herë më ishte lutur të bashkohesha me grupin e saj, do flinim në një çadër, do ecnim nëpër pyll e do ndiznim zjarre… Por ato shëtitje mua më dukeshin si punë adoleshentësh dhe disa herë e kisha refuzuar. Dafni ishte shumë e bukur, me sy të kaltër dhe kurm të hollë. Kasten, për të më tërhequr vëmendjen më tregonte një tufë propozimesh nga meshkujt, madje kishte vetinë t’i imitonte mtuesit një nga një dhe duke e dëgjuar shkriheshe së qeshuri. Kjo vajzë nga vendi im, me çfarë më rrëmbeu dhe më bëri për vete? Kjo vajzë që frymonte në dhomën përballë katër hapa më tej, me çfarë më hipnotizoi? Gjumi më ishte arratisur nuk di se ku. Shkova pranë dritares dhe shikova përjashta. Një autobus dhe disa vetura ishin parkuar në oborr të hotelit. Dritat e zbehta të restorantit ndriçonin një radhë pemësh mbi të cilat shkëlqenin bulëza uji. Mjergulla ishte ulur gati përdhe. Vura ballin mbi xhamin e ftohtë të dritares dhe po ndjeja se po qetësohesha. Po sikur të trokisja përsëri në dhomën përballë dhe t’ia tregoja asaj një më një ato që ndjeja? Po sikur unë t’i dukesha si një manjak dhe të mos e hapte fare derën? Më mirë të prisja mëngjesin. Hoqa vetëm këpucët. U shtriva i veshur, përmi batanije. E gjithë dita, deri në hollësi më parakalonte parasysh sikur të ndodhte në atë çast. Dy sy dhe dy duar nuk më shqiteshin nga truri. Ishin sytë dhe duart e Kenës, duar si ato të Mona Lisës.Vazhdimisht shikoja orën, më bëhej se akrepat nuk bënin përpara. Sa ngadalë që lëviznin, më ngadalë se kurrë ndonjëherë. Mezi kaloi mesi i natës. Mora librin nga çanta dhe nisa të lexoj. Nuk mbarova dot asnjë faqe. Të më pyesje çfarë lexove, nuk isha në gjendje të riprodhoja asnjë fjalë. E lashë librin në vetminë e tij përmbi komodinë. Nisa të përfytyroj takimin e nesërm. Si do të sillej ajo me mua, çfarë do më thoshte?….

Brofa përnjëherë më këmbë. Ajo po vraponte përgjatë korridorit të hotelit. Ishte vonë dhe mund të humbisnim edhe fluturimin tjetër. Fërkova sytë. Qënkisha në ëndërr. Ora ishte tre pas mesnate. Ngadalë, ngadalë nisa nga ritet e mëngjesit. U futa në dush, hoqa mjekrën, thava flokët, kontrollova ato pak bagazhe, sistemova dhomën dhe ja ku isha gati. Kishte shkuar ora katër e mëngjesit. Dhe sa duhet të prisja për ta parë? Ora shkoi katër e gjysëm. Le të dalë ku të dalë, nuk duroj më, mendova, do t’i trokas në derë. Më mirë një fund i tmerrshëm se sa  një tmerr pa fund.

Dera u hap dhe unë vura re një fytyrë të zbehtë, një bluzë apo këmishë nate, nuk isha në gjëndje ta dalloj, vetëm di se ishte në ngjyrë banane të hapur. Presioni i ajrit që hyri nga korridori pas çeljes së derës, e bëri që të valëzojë mbi dy gjinj të vegjël e të bukur. Desha t’i marr leje për të hyrë, por në çast u pendova. Mund të humbisja gjithëçka.

–         Është herët, – tha me një zë të ëmbël, pak  qortues.

–         Erdha të të zgjoj, – i thashë unë duke belbëzuar.

–         Mirë, prit sa të bëhem gati, – dhe u zhduk pas derës. U lumturova që e pashë përsëri.

Nuk prita shumë. Doli. Ecëm përgjatë korridorit dhe aty u kujtova për ëndrrën që kisha parë. Në ashensor qëndroi larg meje, në cep. I kërkova sytë, m’u dukën ngjyrë ulliri dhe jo gështenjë ashtu si mendoja se i kisha parë një ditë të shkuar. Kishte lyer qerpikët dhe ata ia tregonin sytë edhe më të bukur. Po e përpija të tërën me vështrim dhe ajo e ndjente plotësisht këtë. Tmerrësisht isha i pushtuar nga një fuqi e mistershme.Gjatë mëngjesit në bar-bufe u takuam të gjithë shqiptarët së bashku, ashtu si një ditë më parë. Të gjithë flisnin, diskutonin, ndërsa unë asnjë fjalë. E ndiqja me sy kudo që shkonte. Në një moment pyeta se ku janë frutat.

–         Shiko tek proshutat, ke pjepër, –  më tha Kena. Me sa duket edhe ajo i ndiqte lëvizjet e mia. Dolëm jashtë, në rrethrrotullimin nga do të nisej autobusi drejt aeroportit. Një ajër i lagësht, i ftohtë m’u përplas në fytyrë. Në autobuzin që do të na mbartëte drejt aeroportit, u ulëm pranë njeri tjetrit. Do të ishte një mrekulli në se gjatë fluturimit do të ishim kështu, së bashku. Në se është dikush që na dëgjon, bëje që të jemi pranë e pranë edhe në fluturim, u luta unë pa zë, por me shpirt. Mbrritëm. Secili zuri nga një vend në kolltuqet para portës së fluturimit. Ne ishim të parët. Haxhi Haliti ishte pajtuar me të shoqen dhe bisedonte me të me këmbë e me duar, durrësaku me fytyrë si brumë i ardhur ishte në merak mos i prisheshin ullinjtë në çantën që kishte lëshuar një ditë më parë me  bagazhet. Kena, duke qëndruar më këmbë,  diçka i shpjegonte burrit me të cilin kishte udhëtuar nga Rinasi, ndërsa unë mezi prisja të hapej porta e të hynim në aeroplanin boing 777 që kishte radhën e fluturimit.

***

Zumë vëndet, siguruam bagazhet e dorës dhe prisnim të ngriheshim nga aeroporti i Frankfurtit drejt qiellit. Shqiptarët, ulur në vënde të ndryshme ishin tretur midis 400 pasagjerëve të tjerë. Asnjeri nuk po dukej në horizont. Sikur e kishin bërë me fjalë të na linin vetëm. Përpara kishim për të “gëlltitur” tetë orë fluturim. Unë isha përkrah Kenës, ashtu siç isha lutur e kisha ëndërruar. Nuk folëm fare për çfarë na kishte ngjarë natën e shkuar. Ajo më pyeti për jetën time dhe unë i shpjegova se si isha gjendur në Kanada. I tregova me një zë të ulët e të shtruar. Disa herë vura re se si i buisën lotët nga sytë lozonjarë. I tregova dramën e jetës sime ashtu si nuk ia kisha treguar askujt në botë. Nuk di, por ajo më ngjallte një besim të jashtëzakonshëm. Në përgjithësi unë jam tip i mbyllur. As vetë nuk e kuptoj se si më kishte hyrë aq shumë në zemër dhe se si i besova aq shumë të fshehta e sekrete nga jeta ime. Heshtëm të dy për një copë herë. Ngrita mbajtësen anësore të kolltukut dhe iu afrova më shumë. Nuk bëri asnjë lloj lëvizje për të kundërshtuar. I mora dorën në pëllëmbën time, atë dorë të bukur e nazike. I vura re ballin e gjerë e fisnik. Pashë si fytyra i mori një ngjyrë të purpurtë. Pastaj me takt e tërhoqi dorën nga pëllëmba ime. Isha mbështetur pas saj dhe ndjeja se zemra i rrihte fort, ashtu si e imja. Në buzë i lexohej një buzëqeshje e lehtë. E ndjeja se ishim bërë njësh dhe gjaku i saj qarkullonte në trupin tim, me të njëjtin ritëm, me të njëjtat goditje. Shpirti im fërgëllinte nga lumturia. Isha i magjepsur i tëri. E kuptova se nuk mund të rroja pa të. Unë dashuroja çdo fije floku të saj, sytë, duart, gojën, kurmin, të gjitha të gjitha….Dhe të gjitha këto ndodhnin në qiell, në dhjetëmijë metra lartësi mbi oqeanin Atlantik, në aeroplanin boing 777.

Pastaj i mbështeta kryet mbi sup. Ndoshta isha në parajsë. Udhëtim më misterioz e më të shkurtër, nuk kam bërë kurrë në jetën time.

                                                ***

       Kaq tha miku im, Besim Ndroqi duke psherëtirë thellë nga shpirti, pastaj heshti. Ishte e kotë ta vazhdoja bisedën më tej, apo t’i bëja ndonjë pyetje. Shkova në shtëpi, u ula në kompjuter dhe pikë për pikë shkrova ngjarjen të cilën ua tregova këtu më lart.

Fund

30 dhjetor 2017

Filed Under: LETERSI Tagged With: Avdulla Kenaci, MISTERI I NJE NATE, NE FRANKFURT

NJERIU ENIGMATIK

December 5, 2017 by dgreca

Nga Avdulla Kënaçi/Toronto/1 Avdulla Kënaçi

 –   Skicë letrare-

Atë unë e shoh çdo ditë. Banon në bejzmentin e shtëpisë përballë. I pakët në trup, me një kokë të shogët ngjyrë dheu. I fundit e heq xhaketën nga supi kur vjen pranvera dhe i pari e vesh kur vjen tetori. Ecën me të njëjtin hap, në çdo stinë, ngadalë, sikur të ketë frikë se mos shkel në një territor të ndaluar. Zakonisht kryet i mban zbuluar, por sado kokëfortë të jesh, dimri kanadez nuk përballohet me kokën zbuluar, kështu, në kohë ngricash ai mban një feste të kuqërremtë me xhufkë përsipër, rrasur gjer tek veshët,  të mbushur me zikzake dhe rombe të vegjël të cilët nga larg duken si sy kinezësh. Gjithashtu  mban edhe një pallto të gjatë, të errët prej leshi merinos. Askush tjetër nuk mban pallto të gjatë si ai. Këtu preferohen xhupa të trashë me kapuç përsipër. Kjo  e tij është një veshje prej vendeve mesdhetare, por jo e Amerikës së Veriut. Ecën me të njëjtat këpucë, dimër verë, ato ngjyrë kafe.  Nuk përshëndet dhe nuk i flet asnjeriu me përjashtim të pronares së shtëpisë, një grua e ve, plakë,  që e kanë braktisur fëmijët e saj kushedi për çfarë arsye.

                 Kutia postare për gjithë bllokun gjendet pranë gardhit të kopshtit tonë. Zakonisht “breshka” e postës, një makinë e vogël me kabinë të bardhë, vjen pas orës 11:00 am. E para që shkon aty është gruaja e ve, plaka flokëbardhë. Ajo, si në një ceremoni mortore, ndoshta për t’i dhënë rendësi gjestit të saj, nxjerr çelësin nga xhepi diku në mes, shikon rreth e rrotull, hap kutinë, merr letrat apo reklamat dhe  kthehet për tek shtëpia e saj. Gjithnjë, tek dera e jashtme, e pret qiraxhiu i vetëm që ka. Diçka këmbejnë, por unë i kam larg dhe nuk dëgjoj asgjë çfarë thonë, vetëm kuptoj se është fjala për prurjet e reja të postës. Kuptohet, ai nuk ka kuti postare të vetën dhe gjithë korrespondenca i vjen në adresë të pronares.

                 Në mëngjes, kur unë rrotullohem nga garazhi i makinës dhe shkoj në kafe ku më presin një dyzinë miqsh, e shoh që ai zhduket në drejtim të stacionit të autobusit. Struket tek kabina prej xhami dhe pret e pret. Po ku shkon kështu përditë, edhe në fundjavë? Rastësisht e vura re një ditë tek qendra tregëtare që ne i themi Square One, ose Sheshi Një. Ishte ulur i vetëm në një nga tavolinat e restoranteve të kësaj qendre, madje ashtu thirret “Central Food”. Asgjë në tavolinë, as kafe, as ujë, as pjata ushqimi, vetëm një shami xhepi e palosur më katërsh. (Aty askush nuk të thotë çohu nga tavolina edhe pse ti nuk ke porositur asgjë). Njerëz që hyjnë, dalin, hanë, pijnë, qeshin, përshëndeten, por fqinji im qëndron si i ngrirë, më saktë si i përhumbur në një botë tjetër. Sa herë më bie rasti nga kjo qendër e madhe tregëtare, e kërkoj me sy. Po. Ai është aty, në të njëjtën tavolinë, me të njëjtën veshje, madje edhe me të njëjtën shami të palosur më katërsh. Çudi, ka gati dy-tre vjet dhe unë nuk i kam mësuar as emrin. Realisht mua nuk më ka prezantuar askush me të dhe as nuk kam pse ta mësoj se kush është, si quhet e nga vjen. E qartë, ai është një refugjat prej diku nga Lindja e Mesme.

                Mirëpo një ditë prej ditësh m’u desh të ndaja një sherr. Pronarja e shtëpisë përballë bërtiste aq shumë, sa njerëzia rrotull kishin nxjerrë kryet nga dritarja. Ajo e kishte qitur jashtë qiraxhiun e saj dhe po i kërkonte paratë e muajit të fundit. Tek këmbët, ai mbante vetëm një valixhe kartoni me kënde të rrjepur, (kisha vite që nuk kisha parë valixhe kartoni, madje i kisha harruar), kjo ishte e tërë pasuria e tij. Rrinte gati si i ngrirë, me sy të përlotur. Kur një burrë qan, dije se ka një brengë të madhe në shpirt. Pyeta se si qëndronte puna. Pronarja m’u lëshua me një lumë fjalësh si një kërcitje mitralozi.

–          Ka tri dhoma në dispozicion dhe një banjë me dush, kërkon vetë të rrijë në bejzment, i marr vetëm 700 dollarë në muaj. Nuk ka shlyer qiranë e fundit.

–          Kërkoj vetëm një javë, vetëm një javë. Unë jam rregull. Gjithnjë rregull. Njeri mirë, fukara…Unë nuk dua tri rom, vetëm një, – belbëzoi ai me një gjysëm anglishte, madje fjalën “fukara” e shqiptoi sikundër ne.

Pronarja nuk e la të mbaronte fjalën deri në fund, por iu lëshua me një breshëri tjetër:

–          Ti i dërgon paratë në Irak, ia dërgon familjes tënde dhe harxhon vetëm 100 dollarë për të ngrënë, –  u trondita nga ky fakt, vetëm njëqind dollarë për të ngrënë, aq sa rroga e një pjatalarësi në ditë.

–          Nuk dua tri dhoma, më mjafon një, aty, bodrum…, – vazhdoi ai me një zë të këputur. E kuptova hilen e plakës; ajo i ka lëshuar tri dhoma sepse nuk ka dashur të fusë në shtëpi të tjerë qiraxhinj, por ama ia ka marrë të plotë qiranë. Ishte radha ime të bëja sikur nuk kuptoja. Ok, i thashë plakës, po marrim policinë që ta zgjidhi ajo këtë ngatërresë, –  dhe bëra sikur do të bëja thirrje me  celular.  E nënkuptova se plaka noprane e kishte futur në shtëpi pa kontratë, ndryshe nuk mund ta nxirrte ashtu jashtë, si një qen. Plaka kërceu përpjetë dhe më tha me zë lutës:

–           Jo, jo zotëri policinë, ky është shumë i rregullt.  Le të rrijë edhe një javë sa të marrë asistencën. -Mora frymë i lehtësuar. Irekianit po i vinte çerja në vend. U ndamë paqësisht. E ftova për një kafe refugjatin e ngratë. Aty për aty, duke rrufisur kafen, hyra në internet dhe gjeta një garsioniere që lëshohej  me qira për 400 dollarë në muaj. I telefonuam pronarit, bëmë marrëveshjen dhe unë hyra garant për mikun.

–           Ka edhe një mënyrë për të kursyer ato 100 dollarë të ushqimit, t’i kërkojmë ndihmë kishës katolike, – i propozova unë.

–          Po unë jam mysliman, zotëri.

–          Ke hallin tënd apo të kishës se mos nuk të pranon?

–          Të kishës.

–          Këtu jemi në Amerkë, o i dashur mik irakian, nuk ka as dallim racor, as dallim fetar, – atij iu mbushën sytë përsëri me lot. Dhe kur një burrë qan, dijeni se…..

5 dhjetor 2017

Filed Under: ESSE Tagged With: Avdulla Kenaci, Njeriu Enigmatik

UDHETIM NE PISTEN E HAKMARRJES

August 20, 2017 by dgreca

1 Wild boars

“Derrat e egër”- ( The Wild Boars), një roman në anglisht i shkrimtarit Përparim Kapllani, historia tragjike e një vogëlushi shqiptar nga Gjakova që pa vdekjen me sy.

13173428_10208987815283147_5945577068020722256_o

Foto: Shkrimtari Perparim Kapllani/

Nga Avdulla Kënaçi/Kanada/

1 avdulla KenaciBotimi i një vepre letrare në gjuhë të huaj, është një sukses i kulturës shqiptare, aq më tepër që gjuha anglisht sot është bërë një gjuhë ndërkombëtare që e përdorin miliona njerëz në botë. Unë kisha lexuar më parë disa botime të Papit në gjuhën shqip dhe ato më kishin rrëmbyer me subjektin interesant dhe stilin letrar sa të thjeshtë, aq edhe tërheqës. Ai rreket të kapë tema të një interesi të gjerë kombëtar si ato historike me mbretëreshën Teutë, apo me brengën e një emigranti shqiptar nga Çamëria që gjithë jetën ia kushton një plani sekret se si të marrë tapitë e familjes së tij të groposura nën pragun e shtëpsë së djegur e të shkatërruar në kohën e maskrave të gjeneral Zervës që vrau, dogji dhe varrosi të gjallë mijra shqiptarë të pafajshëm të krahinës së Çamërisë.

Po cili është Përparim Kapllani, ose Papi  siç njihet midis miqsh këtu në Kanada. Një emigrant i fillim shekullit që jetojmë. Oficer i shkolluar në Akademinë Ushtarake në Tiranë, në të gjitha shkallët me rezultate të shkëlyera, njohës i mirë i anglishtes  dhe një ish gazetar i të përditëshmes “Shekulli” në kryeqytet. Trup pakët, modest, po me sy ngjyrë ulliri që i shkëlqejnë, energjik dhe i papërtuar në çdo  veprimatri të komunitetit shqiptar në Toronto të Kanadasë. Drejtuesi i aktivitetit apo kryetari i Shoqatës, gjithënjë do të thonë: “Pasi të mbarojmë, ju lutem të shijojmë picat e Papit që si gjithmonë janë falas…” Mendova se ai  i jep falas picat, por jo librat, ndoshta kjo është një mënyrë për të bërë tregëti. Isha i gabuar: Në 50-vjetorin e Ditëlindjes së tij, unë pashë se si të gjitha të ardhurat nga shitja e librave ia dhuroi Shoqatës.

Romanin “Derrat e egër”  ( The Wild Boars) ma dhuroi me autograf,  megjithëse mund ta gjeja edhe në Amazona. E lashë mënjanë për ta lexuar më me nge e me laps në dorë nga se më duhet të jepja një mendim të pjekur e pa u nxituar, kështu do të shprehja edhe unë respektin ndaj tij. Subjekti më befasoi dhe më ngjau si një histori e njohur. Kishte shumë vërtetësi. E them këtë sepse duke punuar në Televizion, luftën e Kosovës e kam ndjekur hap pas hapi. Kam pritur e përcjellë qindra të dëbuar nga trojet e tyre dhe kam dëgjuar në dhjetra intervista in live për përdhunime dhe masakra të papara e të padëgjuara.

Një histori si mijëra të tjera. Një fëmijë dhjetë vjeçqë me sytë e tij sheh se si masakrohet nëna dhe tri motrat e tij prej militarëve serbë. Habia i vjen kur midis tyre ai njeh babain e shoqes së klasës së vet me të cilën ndanin lodrat dhe mësimet. Përse ai kishte kaq shumë urrejtje ndaj shqiptarëve? Përse tinëzisht vret fëmijë dhe gra kur ata prej vitesh jetonin në të njëjtën rrugë, në të njëjtin qytet? Blenin në të njëjtin supermarket dhe pinin të njëjtin ujë?

Pavarësisht hutimit të vogëlushit, si një ushtarak karriere, autori spjegon hollësisht mentalitetin shovinist të militarëve serbë, frymëzimin dhe simbolet që ata mbajnë në zyra, urrejtjen etnike të mbrujtur në mendjet e tyre raciste dhe në fund, spastrimi etnik; duke rrahur, përdhunuar e vrarë në masë shqiptarët. Formacionet ushatrake paramilitare, nuk janë spontane, por mjaft të organizuara. Vrasjet dhe përndjekjet bëhen natën me një etje perverse. Operacioni “Patkoi” çfarosi mijra shqiptarë të pafajshëm, më shumë se dhejtëmijë. Për të fshehur gjurmët e krimit, forcat ushtarake serbe, policore e paramilitare, dëbuan me dhunë rreth një million shqiptarë duke zhdukur edhe regjistrat e tyre të gjendjes civile që kurrë ata të mos pretendonin më të ktheheshin  në Kosovë. Përdhunuan rreth 20 mijë gra e vajza duke përfshirë edhe fëmijë, disa i zhdukën. Mbytën në puse, (bunarë) qindar fshatarë, ekzekutuan pa gjyq dhe mbytën me thasë neiloni qindra të rinj e burra. Vranë në pritë të pabesë 14 burra dhe djem që hynin nga kufiri shqiptar duke i djegur me gjithë pajime. Legjendare është lufta e familjes Jashari në Drenicë duke luftuar me një ushtri të tërë deri sa u shuan 28 burra, gra e fëmijë. Diplomati amerikan William Walker zbuloi në Reak një varr masiv me 45 burra të ekzekutuar natën e të hedhur në një gropë të përbashkët, 22 kufoma u gjetën në puset e Kotlinës, 53 trupa u dogjën të gjallë në Batajnicë, ndërsa në ujrat e Danubit në një kamion frigoriferik u gjetën 86 trupa shqiptarësh të vdekur, u pushkatuan dhe u zhdukën të burgosurit e Dubravës, rreth 1000 shqiptarë ende nuk janë gjetur as sot, gati pas dy dekadash. Një genocid i pashembullt. Ne rikujtuam këtu vetëm disa…Po me sa duket, ngjarja konkrete që ka frymëzuar shkrimtarin Përparim Kapllani, është masakra e Gjakovës e 1 ,2 prillit e vitit 1999, kur fëmijët nga 2 deri në 10 vjeçdhe nënat e motrat e tyre të katër familjeve të fshehura në bodrumin e shtëpisë së Lulëzim Vejsit, u masakruan, vranë dhe u dogjën të gjallë. Ajo natë në qytetin e Gjakovës mund të quhet si Nata e Shën Bartolemeut sepse ve  këtyre në lagjen e parë u ekzekutuan 60 shqiptarë pa asnjë lloj gjyqi. Nga kjo natë nis edhe aventura e personazhit qendror të romanit “Derrat e egër”, Drenit 10-vjear (mëshiruar tek personazhi Ermal Bllaca) të cilit pasi iu masakruan tri motrat dhe nënën e tij Valbona, plagoset edhe vetë. Midis kriminelëve të maskuar, ekzekutorë, ai njohu babain e shoqes së tij sërbe me të cilën ishin fqinj dhe ndanin së bashku lodrat dhe mësimet. Si mund të ishte kriminel babai i një fëmije si ajo?  Vrasjet e tyre nuk kanë motiv dhe kuptim për vogëlushin. Këtu na vjen në ndihmë komenti i autorit i cili spjegon teorinë famëkeqe të akademikut Çubrilloviç i cili ka frymëzuar serbët fanatikë se Kosova është djepi i Sërbisë dhe shqiptarët janë të ardhur, kur hisorikisht është e kundërta.

Lufta me ndërhyrjen e Natos dhe UÇK mbaron me kthimin në Kosovë të  shqiptarëve të dëbuar, por Dreni (alias Ermal Bllaca) dhe i ati i tij përfundojnë emigrantë në Kanada. Aty rritet e burrërrohet ky djalosh që u arratis i plagosur, që pa vdekjen me sy, që pa si u shuan tri motrat dhe nëna e tij… Agjë nuk e ngushëllon Drenin deri sa kriminelët që masakruan familjen janë gjallë e të pandëshkuar. Ai thur plane si të hyjë në Serbi ku ka mësuar se ndodhen të patrazuar e të paindentifikuar kriminelët e spastrimit etnik. Pas një sërë kombinacionesh, ai hyn i maskuar në folenë e tyre në një rezervat gjuetie, (me identitet të rremë serb) njeh disa nga kriminelët dhe pret orën e hakmarrjes për të cilën kishte menduar e përgatitur për më se dhjetë vjet. Dhe hakmarrja vjen, mirpo në vend që ai të goditë dorën e zezë, qëllon derrin e egër që sulmon gjuetarin, babain e shoqes së vet sërbe, i cili në këtë rast është pikërisht ai që masakroi. Zbulohet dhe shpëton për herë të dytë nga duart e tyre. Për lexuesin është e habitshme kjo kthesë. Pse nuk vrau? Dreni këtë e bëri se nuk është kriminel, sepse kërkon që ata të bëhen shembull në gjyqin Ndërkombëtar të Hagës, apo këtu ka diça tjetër…Enigma zgjidhet aty afër fundit të romanit kur ai e gjurmon këtë fytyrë të urryer gjer në dasmën e shoqes së vet në Australinë e largët. I ndihmuar edhe nga shqiptarë të tjerë, ata e kapin dhe ia dorëzojnë drejtësisë Ndërkombëtare. (Dreni-Ermali më vonë do të dëshmonte ndaj mizorisë së natës së 1-2 prillit në Gjyqin Ndërkombëtar)

Gjesti i Drenit (Ermalit) është njerëzor dhe human, ai nuk dëshëron që fëmijët sërbë, qofshin edhe bij kriminelësh të mos pësojnë fatin e tyre. Duke ecur në pistën e hakmarrjes me vite të tëra, ai reflekton. Romani jep mesazhin e madh se shqiptarët në thelb janë njerëzorë, humanë dhe vlerësojnë drejtësinë, respektojnë ligjet dhe janë për bashkëjetesë, pa cënuar lirinë e tyre. Është debulesa e miqësisë së pafajshme fëminore e një vajze sërbe dhe e një djali shqiptar që triumfon mbi hakmarrjen e egër, mbi primitivitetin dhe trashëgiminë armiqësore që na kanë imponuar armiqtë shekullorë.

Çfarë e bën interesant këtë roman? Për lexuesit mbarë kombëtarë ai është një best seller që paraqit me vërtetësi genocidin serb, mentalitetin e tyre shovinist dhe mizoritë mbi një popull të vogël me gjuhë dhe besim fetar tjetër i cili në shekuj është dhe rron në trojet e veta. Krimi mbi fëmijë dhe gra të pafajshme është kulmi i egërsisë dhe i mizorisë së tyre, frymëzuar nga teori famëkeqe shoviniste. Autori në mënyrë bindëse përshkruan motivet dhe organizimin e tyre ushtarak, masakrat natën dhe urrejtjen shekullore që ata kanë grumbulluar pikë-pikë në shpirtin e tyre të zi.

Përparim Kapllani, duke u rritur vetë si një fëmijë jetim që nga mosha 10 vjeç jep mjaft bukur marrëdhëniet babë-bir, bashkëbisedimin dhe kujdesin për njëri-tjetrin në emigracionin kanadez. Një baba që mundohet të zëvendësojë me të gjitha mënyrat mungesën e nënës për birin e vet. Ai si një këshillëtar dhe ëngjëll mbrojës edhe aty ku nuk e pret, tregon se sa e fuqishme është familja shqiptare, sa solidare dhe njerëzore. Kjo dukuri vihet re edhe në korrelacionin midis shqiptarëve emigratë dhe lidhjen e fuqishme me Kosovën e Shqipërinë, dashurinë për gjuhën, kulturën dhe traditat shekullore që na kanë mbajtur gjithënjë të bashkuar. Shqiptarët janë një popull i vogël në Jug të Europës, por mjaft vital, krijues dhe krenarë për kombësinë e tyre. Romani ka vlera njohëse edhe në këtë drejtim, por mbi të gjitha ai bën thirrje që të tejkalohet kjo armiqësi dhe urrejtje etnike e cila e ka bazën tek një psikologji shoviniste e “Serbisë së madhe”, ushqyer nga një megallomani e ndryshkur shekullore. Personazhet negativë janë skalitur me merak dhe nga kapitulli në kapitull urrejtja ndaj tyre rritet si një ortek.

Pas leximit të këtij romani, me përshtypjet më të mira, u nisa në picerinë “Albania” në Toronto për t’i shprehur autorit mbresat e mia ballë për ballë e sy më sy. E gjeta me lehtësi “folenë” e tij nga se që larg dukej flamuri shqiptar. Ishte mëngjes herët kur ende kishte  fare pak klientë. Dera ishte e hapur dhe asgjë nuk pipëtinte. Zgjata kryet pas banakut dhe përpara kompjuterit pashë autorin e romanit. Më ofroi një karrike. Nisëm bisedat jo për picat, por për letërsinë dhe pikërisht për romanin  “The Wild Boars”…

–         Sigurisht që romanin e ke shkruar në shtëpi?

–         Jo, këtu, tek kjo kthina e vogël.

–         Si ka mundësi?

–         Këtu unë punoj 16 orë, kur nuk ka klientë, shkruaj….

Shikova rrotull. Një kamera sillte pamje nga dera e lokalit dhe një tjetër nga tavolinat. Djathtas, një pirg i madh  me libra gati në të rrëzuar, pjesa më e madhe letërsi në gjuhën anglisht. Çudi, ku e gjen ky njeri trupvogël gjithë atë energji për të mbajtur gjallë e më këmbë picerinë “Albania” dhe letërsinë artistike që endet sa nga Çamëria në Luginën e Preshevës…

Filed Under: LETERSI Tagged With: “Derrat e egër” ( The Wild Boars), Avdulla Kenaci, Perparim Kapllani

LEJLAJA

March 16, 2017 by dgreca

Lejlaja/1 adem Lejla

Mbresa nga Avdulla Kënaçi/ Kanada/

As më kishte shkuar kurrë ndërmend se një ditë do të drejtoja një grup letrarësh të vegjël në Shtëpinë e Pionierit në Gjirokastër. Ahere isha 24 vjeç dhe sa kisha filluar punë në gazetën lokale, kur një miku im, shkrimtari Tasim Gjokutaj, më propozoi të jepja mësim mbasdite në një prej grupeve letrare të shkollave 8-vjeçare të qytetit. Pagesa ishte plus mbi rrogën e gazetarit dhe kjo gjë më leverdiste shumë, ama nuk e kisha fare haberin se çfarë do t’u mësoja atyre vogëlushëve. Gjithënjë godinën e Shtëpisë së Pionierit  e kisha parë nga sipër prej kangjellave me gurë e dru të “Sheshit të Çerçizit”. Zakonisht aty rrinte i menduri Petro Dralo, i cili kishte qenë mësuses matematike, por, si  thuhej, kishte ikur nga fiqiri për shkak të llogaritjeve të shumta që bënte se si duhej lëvizur nga vendi Kalaja e cila në gjysmën e ditës i bënte hije Sheshit të Çerçizit. Petrua, pasi lodhej me llogaritjet, ndiqte me sy fëmijët që luanin në oborr dhe kushdo që e pyeste, aty për aty përgjigjej me akcentin e minoritarit grek: “Janë edugjimet e vogla”. Donte të thoshte se ajo godinë shërben për edukimin e të vegjëlve.

Realisht godina dykatëshe stononte me ansamblin e shtëpive gjirokastrite sepse jo vetëm që ishte mbuluar me tjergulla, por edhe me muratura prej guri të papërpunuar, soleta e ndërkatit ishte betonarme monolite, e rregullt, e shëmtuar. Arkitrarët e dritareve ishin realizuar me rrasa guri vertikale, të shtërnguara me njera tjetrën e të pykëzuar në qendër, një imitim i dështuar i harkut karakteristik gjirokastrit. Për fat të mirë, kjo godinë e paekspozuar, aty ku nis përroi midis dy lagjeve, nuk i prishte shumë punë ansamblit elegant të shtëpive gjirokastrite.

Me përjashtim të drejtorit, asnjë nuk njihja nga punonjësit e Shtëpisë së Pionierit. Bëja mos të arrija në orar dhe me të mbaruar, kthehesha përsëri në redaksi ku punët nuk mbaronin kurrë. Në një prej ditëve të fillimit, u nisa drejt e nga ferma e Valaresë ku isha për të ndjekur një aksion të grumbullimit të misrit. Sa vura këmbën në korridor, u përshëndeta me një nga punonjëset.Ajo ma bëri me shenjë ta ndiqja në zyrën e saj. Me siguri mendova, ndonjë porosi nga drejtori. Por jo, ajo nxorri nga një sirtar një leckë dhe ma bëri me shenjë nga këpucët e mia. Ahere vura  re që syprinat e tyre ishin mbuluar nga një tis i lehtë pluhuri.U skuqa gjer në rrëzë të veshëve. Mekanikisht i pastrova këpucët dhe falenderova punonjësen. Ama sa herë e kujtoja këtë çast, ndjeja se më digjnin mollëzat e faqeve. Në rastin më të parë, ia shpreha mikut tim, Tasimit, se çfarë me kishte ngjarë. Tasimi buzëqeshi dhe më tha se ajo është një grua e shkëlqyer, e edukuar dhe plot kulturë.

–         Nuk më duket si gjirokastrite. – i thashë.

–         Jo, ajo është e martuar me doktorin e syve, Adem Harxhin dhe ka ardhur nga Tirana. Eshtë me origjinë bejlereshë.

–         Belejreshë? Po ndoshta prandaj e kanë transferuar dokor Ademin këtu.

Për regjimin komunist të asaj kohe bejlerët nuk shiheshin me sy të mirë. Madje shumë prej tyre , pasi i kishin xhveshur nga pasuria, i kishin burgosur, internuar apo dëbuar nga Tirana. Dëshiroja me shpirt që kjo punonjëse aq e edukuar, trupgjatë, e përzemërt e simpatike, të mos ishte nga ato zonja që  ishte goditur nga diktatura. Quhej Lejla; me sy dhe flokë pis të zes, pak të dallgëzuar, të shndritshëm që bënin kontrast me fytrën e bardhë e të lëmuar. Nuk vishte rroba të shtrenjta, por aq bukur  kombinonte, sa thua se disa rrobaqepës kishin punuar për veshjet e saj. Pas asaj ngjarjeje, m’u bë zakon, para se të nisja mësimin me fëmijët, kthehesha nga zyra e Lelës që gjithënjë e kishte derën hapur dhe e përshëndetja me përzemërsi. Në shumicën e herëve aty gjeja instruktoren e grupeve artistike, Melin. Ishte këngëtare  e Estradës, vinte nga Berati, por e martuar me një inxhinier gjirokastrit. Meli ishte vazhdimisht e qeshur e gazmore, i pëlqenin shakatë dhe sa here vishte ndonjë rrobe të re, pyeste në se i shkonte. Unë nuk merrja vesh nga veshjet e grave, por e kisha gjetur si argëtim duke i thënë se ja kjo sot të rri shumë bukur. Në shumicën e rasteve përsëritja të njëjtat gjëra, por Meli hiqej sikur unë ia thoshja përshtypjet për herë të parë. Më në fund më tha: “Kot më thua, nuk të besoj, ti nuk merr vesh. E pse të pyes ty kur kam këtu Lelën”. Kështu u çlirova nga Meli, por jo nga kafja kur pas mësimit të tre e pinim një filxhan allaturka në zyrën e Lejlasë. Meli vazhdimisht pyeste se si quheshin lagjet e Gjirokastrës, rrugët e rrugicat, traditat dhe gatimet. Më në fund i jepte karar; “Jo, nuk ka shumë ndryshim nga Berati.” As burrat, i thoshja unë.

Një mbasdite, me afrimin e Vitit të ri, kur errësohet herët, orët i shkurtuam për të mos i zënë fëmijët shiu nëpër rrugë, ama ne instruktorët duhet ta bënim orarin të plotë. Soba me dru bubullonte dhe të tre, ia kishim shtruar bisedës për shtatë palë qejfe. E qeshura e Melit përplasej me tërsëllimë nga muret në korridor. Papritur Meli e ndërpreu të qeshurën dhe e lebetitur, duke vështruar me sy të shqyer nga dritarja, tha: “Burri, e zeza, Lelaaa ”. Nuk kuptoja se çfarë po ndodhte, por për Lejlanë nuk kishte asnjë enigmë. Ajo ma bëri me shënjë të largohesha dhe unë ashtu bëra, ama nuk ndjeja ndonjë faj, por thjesht se i besoja qorrazi Lejlasë. I përshëndeta dhe dola. Kështu i rrallova vizitat në zyrën e saj, por jo komunikimin aq të natyrshëm, aq të përzemërt. Meli, sa më shikonte, vinte buzën në gas, por kurrë nuk qeshte më me zë të lartë si dikur.

Ndërsa për të provuar fisnikërinë e Lejlasë, do më duhej të ndodhte një incident tjetër. Duke kontrolluar krijimet e secilit nxënës, vura re se një nga vajzat kishte kopjuar pikë për pikë një poezi të botuar në revistë dhe ma paraqiti si frymëzim të saj. U revoltova pa masë, e ngrita të shkretën vajzë para klasës dhe e pyeta se ku e kishte gjetur atë poezi sepse e saj jo se jo që nuk ishte. Ajo nuk deshi të tregonte, por një shoku i saj e denoncoi revistën nga e kishte marrë. “Kjo është vjedhje, si të gjitha vjedhjet, i thashë, quhet pronë intelektuale  e dikujt tjetër dhe po qe se ti e publikon me emrin tënd, dënohesh me ligj”. Vajza u shkreh në vaj dhe fytyrën ia mbukuan flokët. Këmbëngula të spjegohej e të kërkonte ndjesë, por ajo nuk e zbërtheu gojën. E nxorra jashtë mësimit. Edhe kur ora letrare mbaroi, nervat i kisha ka urel. Mbylla regjistrin dhe po dilja me nxitim nga klasa. Lejlaja më priste në korridor. Më ftoi si zkonisht nga zyra e saj. Meli mungonte, ishte në provat e fundit të çfaqjes.

Duke përzier kafen, më tha se nxënëses që kisha dëbuar nga klasa desh i kishte rënë të fikët në korridor.

–         Eshte kopjace,Lejla, plagjiaturë, nuk duhet të mësohet kështu nxënësi.

–         Eshtë fëmjë, ka dashur  ekspozohej sa më mirë para teje. Nuk e ka vlerësuar si gabim.

–          E ndëshkova që të mësojnë edhe të tjerët, Lejla.

–         Ti ke hallin e plagjiaturës, por këtu plagjiaturë bëjnë edhe të rriturit. Ah, sikur bota të ishte kaq e përsosur.

–         Po si t’ia bëjmë?

–         Vajzën e ke fyer aq shumë sa ka rrezik të mos vijë më në rrethin letrar. Në fund të fundit, kjo është pjesmarrje vullnetare, pavarësisht se ne paguhemi. – nga fjalët e saj, por edhe se vetë fillova t’i thërres mendjes, i thashë.

–         Ka ikur, tani nuk bëhet gjë.

–         Jo, tha Lejlaja, nuk e lashë unë të ikte, e kam mbajtur në klasën ngjitur. Ajo pret fjalën tënde. E kishte kuptuar gabimin.

Eh, mendova, ja çfarë do të thotë të jesh fisnike, aristokrate. Të falësh, të jesh zemërgjerë. Kjo mua më mungonte. Ndoshta edhe pse isha i ri e pa përvojë.

Pas pak vitesh u transferova në Tiranë dhe thuajse Lejlanë nuk e takoja fare. Sa për Melin, mora vesh se bashkëshorti i kishte dhënë divorcin.

Besoja se me ndryshimet demokratike edhe Lejlaja duhet të ishte kthyer në Tiranë. Rastësisht e takova përpara hotel “Tirana”, ose Pesëmbëdhjetë katëshi si  i thoshnim në zhargon. Gjurmët e bukurisë së dikurshme shfaqeshin qartë, veçse  dukej shumë e lodhur. Rreth syve të zinj që nuk i kishin ndryshuar, i lexohej një mërzi e lehtë. Ndoshta nga rruga e gjatë.

–         Ku bëhesh Lejla, oh, sa kohë ka që kur nuk të kam parë?

–         Jemi familjarisht në Filadelfia, së bashku me Ademin, kemi vite.

–         Të lumtur?

–         Lumturinë nuk e kishim në kohën kur duhej, tani është vonë.

Ahere nuk e dija se edhe unë pas disa vjetësh do të gjëndesha në të njëjtin kontinent dhe do të mendoja po në të njëjtën mënyrë si Lejlaja.

 

Kanada, mars 2017

 

Filed Under: ESSE Tagged With: Avdulla Kenaci, LEJLAJA, mbresa

  • « Previous Page
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • NDJESHMËRIA SI STRUKTURË – NGA PËRKORËSIA TE THELLËSIA
  • Si Fan Noli i takoi presidentët Wilson the T. Roosevelt për çështjen shqiptare
  • TRIDIMENSIONALJA NË KRIJIMTARINË E PREҪ ZOGAJT
  • Kosova dhe NATO: Një hap strategjik për stabilitet, siguri dhe legjitimitet ndërkombëtar
  • MEGASPEKTAKLI MË I MADH ARTISTIK PAS LUFTËS GJENOCIDIALE NË KOSOVË!
  • Veprimtaria atdhetare e Isa Boletinit në shërbim të çështjes kombëtare
  • FLAMURI I SKËNDERBEUT
  • Këngët e dasmës dhe rituali i tyre te “Bleta shqiptare” e Thimi Mitkos
  • Trashëgimia shqiptare meriton më shumë se sa emërtimet simbolike të rrugëve në New York
  • “Unbreakable and other short stories”
  • ÇËSHTJA SHQIPTARE NË MAQEDONINË E VERIUT NUK TRAJTOHET SI PARTNERITET KONSTITUIV, POR SI PROBLEM PËR T’U ADMINISTRUAR
  • Dr. Evia Nano hosts Albanian American author, Dearta Logu Fusaro
  • DR IBRAHIM RUGOVA – PRESIDENTI I PARË HISTORIK I DARDANISË
  • Krijohet Albanian American Gastrointestinal Association (AAGA)
  • Prof. Rifat Latifi zgjidhet drejtor i Qendrës për Kërkime, Simulime dhe Trajnime të Avancuara Kirurgjike dhe Mjekësore të Kosovës (QKSTK) në Universitetin e Prishtinës

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT