“Kemi gjithe jeten qe na detyrojne te mos flasim gjuhen tone, por ne prape nuk e kemi harruar . E kemi kaluar njeri pas tjetrit me breza deri sot tek çikat 5 vjeçare te shtepise”-Sali Bajri 81 vjeç nga Uglla ( SANXHAK, Pazar i Ri)/
Shkruan:Fahri Xharra/
Një vendim i Kongresit të Berlinit (1878) që e pranonte Malin e Zi si shtet si lufta ballkanike e vitit 1912 , ia dhanë mundësinë që ky shtet i pa qenë kurrë në rris territoret e vete mu në tokat e shqiptarëve .Ajo kohë shenohet dhe mbahet në mend edhe për dhunën , vrasjet mbi popullatën e pa armatosur. Si pasojë e dhunës së pa parë ishte edhe ikja dhe zhvendosja e populates vendase shqiptare dhe ri popullimi me popullsi sllave .
Me anën e këtij shkrimi deshta t`i kundërvihem “vajit boshnjak” për tokat dhe “popullsinë boshnjake” që sot janë të okupuara nga malazezet . ( BOŠNJACI U CRNOJ GORI Autori:Osman Destanović & Adnan Koljindar ) e që nuk është gjë tjetër vetëm se një shtrembërim i historisë dhe të vërtetës së saj por edhe edhe përvetësim i asaj pak popullate shqiptare me konfesion musliman që ende jetojnë në tokat e tyre në Mal të Zi .
Ata shkruajne se “boshnjakët” jetojnë në pjesën verilindore te Malit të Zi në Plevle, Bijelo Pole, Rozhajë, Palve ,pra ne tokat që njohen si Sanxhaku Jugordhe që janë popullsi shumicë ; por një numër i tyre , “boshnjakëve” pra jetojnë n| Tivar dhe Podgpricë , që në kohën e perandorisë Osmane ( deri më 1912 fxh) e bënin shumicën , por më vonë me dune u larguan dhe ikën. Rasti më i rëndë ishte Nikshiqi , në të cilë “boshnjakët” ishin shumicë ,por të cilët ikëm pas 1912-tës (Bošnjaci sada većinom žive u sjeveroističnom dijelu Crne gore. U Pljevljima, Bijelom Polju, Rozaju, Plavu, u regionu historiski poznatom kao Juzni Sandzak čine većinu stanovništva. Značajan broj ih živi u Baru i Podgoricu, gdje su tokom trajanja Osmanske carevine u čaršijama činili većinu, ali su po osvajanju tih gradica od strane Crnogorske vojske većina protjerani ili izbjegli. To nije slučaj sa Nikšićem gdje su činili većinu ali su po osvajanju od strane Crne gore kompletno protjerani i izbjegli. )
Një manipulim i madh nga këta autorë dhe shumë të tjerë bëhët kur këta këmbëngulin në njësimin e populates sllavo-muslimane boshnjake me atë shqiptare-muslimane,
(Danas sama riječ Bošnjak označava pripadnika bošnjačkog naroda, koji govori bosanski jezik, slijedi bošnjačku/ bosansku kulturu, te vodi porijeklo od stanovnika srednjovjekovne Bosne koji su se nazivali Bošnjanima. )
.”Elajeti i Bosnës ndahej në sanxhaqe , dhe një prej tyre ishta edhe ai i Novipazarit. Në perriudhën 1455 deri më 1465 , sanzhaku i Novipazarit bënte pjesë në Vilajetin boshnjak të perandorisë Osmane. Figura më njohur e kësaj ane ishte Gazi Isa -beg Isakoviqi ishte themelusi i Novi Pazarit “ thonë autorët e shkrimit , por jo kjo është vetëm një zhvendosja datash dhe manipulim me njerëzit. Novi Pazari është një qytet me një trashëgimi të shtrenjtë kulturore,qytet i shumë shtresave ,ku nga çdo shtresim i gjejmë gjurmët e së kaluarës së posaqme. Është e njohur historikisht që banorët e parë të kësaj ane ishin Ilirët e pastaj Shqipëtarët ,të cilët u valavuan gjatë historisë me pushtimet romake, sllave dhe turke . “ Mund të mirrej me mend se shfaqja e përzierjes asimiluese që manifestihej aty ku me dhunë ndërpriteshin lidhjet me vetveten që doemos do të pasonte me rikëndjelljen e brezave tjera të cilët do të ishin shumë të përshtëshëm për ndërtimin e “njeriu të ri” të pastruar nga kujtesa dhe të gjitha ngarkesat tjera të cilat mund të paraqitnin pengesa drejt ardhmërisë “ (Jusuf Buxhovi : Shënimet e Gjon Nikollë Kazazit), …. që të bëhen “boshnjakët”.Pasojat e presionit turko-serb ishin asimilimi fetar,humbja e vetëdijes kombëtare,mos hapja e shkollave shqipe dhe si pasojë edhe humbja e gjuhës shqipe.Është interesante se si sot Turqia po e përdorë muslimanizmin e shqiptarëve dhe “ boshnjakëve” të Sanxhakut si ambasada të interesave të tyre për të bër një hap më të madh në Europë. E ne ,pa kurrfarë analize i vehemi pas. Për të treguar se këndej pari flitej shqip dhe besohej shqip ,po i shënoj të ilustruara me fotografi .përshkrimet e disa kishave dhe manastireve “serbe” ( përshkrimet për këto janë të perkthyera nga shenimet serbe) ,të rrethinës së Novi Pazarit ) (http://www.zemrashqiptare.net/news/id_26412/Fahri-Xharra:-Sanxhaku-shqiptar? )

Autoret , iu sqarojnë lexuesve se Novi Pazari s`ka qenë kurrë pjesë e Shqipërisë së Madhe” ( shikoje hartën)

“Në të gjitha luftërat “ Boshnjakët” e Malit të Zi dhe të Sanxhakut paraqiteshin si subjetivitet i posaçëm kombëtar duke e dhënë një kontribut të madh në luftën antifashiste në “ tokat “ e Malit të Zi,” Në fund të luftës së Dytë , “Boshjakët ‘ ( thonjëzat fxh) ata e mendonin se nuk do të iu përsërtet e kaluara pas kongresit të Berlinit “ ( nga studimi Boshnjakët në Malin e Zi ) . Por e jona është të pyesim se me çfarë të drejta historike këta dhe të tjerët mundohen të krijojnë një populate artifiacale nga shqiptarët vendas?
Fjala e nxjerrë fjalën dhe kësi lloj shkrimesh janë me të madhe duke u shkruar e ne në këtë rrëmujë kombëtare para të ardhmes sonë që po duket se po na troket në derë më në fund : “Te mendojme pak” Diçka që mendjet e shëndosha s’e kapin dot.Një mrekulli e llojit të vet, duan t’u tregojnë armenëve: ja ne jemi me gjak dhe mentalitet të turkut, myslimanë të përbetuar,qëllim ky për një provokim etjet banal, por edhe i rrezikshëm, një marifet i ngjashëm me atë të Beogradit, nga shqiptarët “dolën të lagtë”. Shini ku të çon naiviteti dhe primitivizmi i këtij shekulli, një kuku për shqiptarët edhe për përqasje shumë të gabuar, si një çifte me tyta në ballë të shqiptarëve.Në kohë, shumë të hershme, edhe pas shpalljes së Pavarësisë, thirrej mileti:”Kush është turk me falë Bajramin”, edhe sot e njëjta gjë, në “kostum” më ndryshe. Shkuarja e lojtarëve në xhami,apo kishë, vërtet është çështje private, përderisa ata nuk shkojnë në kostume sportive,përkatësisht, të kombëtares,të cilitdo sport. Rasti kombëtares së futbollit, që takohet me kombëtaren e Armenisë, në lindje të Turqisë, ku nga kjo e fundit nuk pranohet gjenocidi i kryer ndaj popullsisë armene,në fillimet e shek. të kaluar, lë për tu hamendur se nuk është fjala për një kujdesi, por diçka të qëllimshme, që doemos kërkon një qasje mjaft serioze,për të nxjerr në pah “bishtin e dardhës”. Kemi vërejtur me shumë kujdes,se çka mund të fshihet nën “plaf”.Duhet mos të harrojmë e as të mohojmë porositë e klerikëve në krye të BIK, që herë pas herë,u bëjnë sportistëve, për të bërë “duva” para se të hynë në fushën, apo sallën ku zhvillohen ndeshjet.Ky është një celebrim i panevojshëm, sidomos për shqiptarët, aq më parë, kur ende nuk jemi në “në sy për të mirë” në rrethinë dhe më gjerë.Kemi punë më të vlefshme dhe të rëndësishme, për të mposhtur bindjet negative ndaj nesh, e jo pak popujve ( nga Dedë Mirdita )”
Pra pa fije fytyre mohohet pëkatësia kombëtare e shqiptarëve muslimanë të Malit të Zi dhe Sanxhakut?
Kadare kishte për të thënë “ Kurthi serb, turqizimi ynë dhe armiqësimi me Evropën”
28.03.15 Gjakovë