Doruntina – Dielli

Bisedë me Ismail Kadarenë: Doruntina në kolegjet franceze

July 16, 2016 by dgreca

Një libër që reflekton prozën e Kadaresë në letrat franceze, me tekst të një natyre të rrallë, ky botim ofron dy biseda me shkrimtarin, përmbi leximet që konfigurojnë vizionet e Kadaresë duke tërhequr vëmendjen e tre shkrimtarëve francezë, të shkruar në gjuhën narrative remiks – rikrijime, interpretime, rikombinime, përshtatje teksti të Kadaresë, zbërthime dhe variacione të së njëjtës temë, zhanri, subjekti…

Viola Isufaj: Të jesh i njohur –çfarë do të thotë kjo, zoti Kadare?

Ismail Kadare: Të jesh i njohur në letërsi nuk është njëlloj si të jesh i njohur në jetë. Në këtë të fundit, njohja, fama, mund të jenë me kahe të kundërta: për mirë apo për keq. Në letërsi kjo dikotomi nuk gjendet. Mund të jesh i njohur vetëm për mirë, kurrsesi për të kundërtën. Madje fjala “famëkeq” edhe në u përdortë për ndonjë shkrimtar, nuk ka lidhje me artin, por për një akt jashtë tij (vrasje, çmenduri etj). Janë ato akte që mund ta mbytin njohjen ose famën letrare dhe shkrimtari harrohet.

V.I. – E nëse talenti është i fuqishëm?

I.K.- Në qoftë se talenti është tepër i madh, ai, bashkë me famën, arrijnë ta mbysin të keqen, gjersa ajo harrohet. Por kjo ndodh tepër rrallë. François Villon, autori i së famshmes Balada e të varurve, që e shkroi kur përfytyronte varjen si bandit, është një nga shembujt.

V.I – Kur e ndiet se ishit i njohur botërisht?

I.K – Kisha qenë i botuar në Moskë, me një përmbledhje poezish, në SHBA dhe Norvegji me Dasmën!!!, në Bullgari e Jugosllavi me Gjeneralin, por ende nuk quhesha i njohur. Njohja ndodhi befasisht, më 1970, pas botimit të Gjeneralit në Paris.

V.I. – Nuk rreshtni së ndari kohën mes Francës dhe Shqipërisë. Sikur nuk ka ngjashmëri sa u takon “llojeve” të njohjes…? Kam një pyetje të thjeshtë, (jo për portretin e veprës, po për portretin tuaj, atë fizik): a ndodh t’ju njohin njerëzit në Paris kur ju shohin? Ju njohin fqinjët, kalimtarët? Në fund të fundit, është me rëndësi kjo? Pastaj, a ka “fama” ndofarë takse për t’u paguar? Ka diçka që s’ju pëlqen, ju bezdis? Cila është marrëdhënia e shkrimtarit me të?

I.K – Nuk ka asnjë ngjashmëri njohja për të cilën flisni ju, në Shqipëri në krahasim me Francën. Kjo duhet të jetë për cilindo shkrimtar, sidomos në Paris. Dihet se një rol të pazëvendësueshëm për njohjen fizike luan dalja në televizion. Ashtu siç dihet se profesioni i shkrimtari nuk është i lidhur me botën televizive aq sa i disa arteve të tjera. Ose i njerëzve të politikës e të sportit. Por edhe tek këta që përmenda, gjendja nuk është e njëjtë. Ka një gjendje të veçantë kur njohja ngrihet: ajo e skandalit. Shkurt, është diçka që kërkon taksën e vet, duke nisur nga më e thjeshta, ta zëmë, ndarja me gruan, tek nga më të papërfytyrueshmet. Zakonisht, shkrimtarët e njohur i shmangen këtij kushtëzimi. Nga rasti i Kunderës, i cili s’del pothuajse kurrë në TV, te një shkritmar parisian, i cili ca kohë më parë, u akuzua se, i shtyrë nga etja për bujë kishte organizuar rrëmbimin e vetvetes, ka një larmi të tërë sjelljesh. S’jam ndonjë rashë e vdiqa për t’u shfaqur në TV, por as për të kundërtën. Në Parisin 5, pranë kopshtit të Luksemburgut ku banoj, ka disa shkritmarë të njohur ,ata janë mësuar me lagjen dhe lagjja me ta.

V.I- Cilët janë treguesit e njohjes suaj ndërkombëtare? A ka një shifër të saktë: sa botime keni në të gjithë botën?

I.K.- Në radhë të parë numri i botimeve. Vlerësimi prej kritikës botërore, gjithashtu, çmimet ndërkombëtare. Futja në sistemin universitar (diploma etj) së fundmi, futja në sistemin e ulët shkollor. Kjo e fundit, pavarësisht fjalës “e ulët”, përbën, në të vërtetë, kulmin e njohjes së një shkrimtari, ajo që përkthehet me stilemën “klasik i gjallë”.

Lidhur me numrin e botimeve, duke pranuar së pari marrëveshjen për termat; që një botim do të thotë çdo titull i veçantë përkthyer në çdo gjuhë, unë kam mbi një mijë botime në të gjithë botën. Në qoftë se kriteri do të njehsonte si të veçanta botimet për shkollat, për të verbërit ose librat e xhepit, atëhere numri do të ishte shumë i lartë.

V.I.- Sapo u shprehët për përfshirjen e veprës suaj në sistemin e ulët shkollor. Përse ku nivel i arsimit përbën kulmin e njohjes së një shkrimtari? Çfarë e bën një përfshirje si kjo, të përkthehet me stilemën “klasik i gjallë”?

I.K.- Siç e thashë më lart, jemi përpara diçkaje që i ngjan paradoksit: sa më e ulët të jetë shkolla, aq më e vështirë, rrjedhimisht më e nderuar quhet hyrja e shkrimtarit në programet e saj. Në rastin e rrokshëm, rangu më i lartë është kolegji. E para sepse përfshin rreth dy milionë nxënës. E dyta sepse ka të bëjë me moshën 13 deri në 16 vjeç, atëhere kur krijohet baza e leximit serioz që ngulitet për tërë jetën në kujtesë.

V.I.- Të bën përshtypje mënyra si u paraqitet vepra juaj nxënësve; ata ftohen të marrin pjesë në dialogun e madh mes njerëzve. Në këtë mënyrë do ta kuptojmë se si qenia njerëzore merr frymë si një e tërë, me gjithë dallimet e kombeve dhe racave. Këtë ata e fitojnë përgjithmonë. E shkrimtari, çfarë fiton ai? Çfarë i jep një autori si ju, studimi i veprave të tij në vende të tilla si Franca?

I.K.- Në vende si Franca, e cila ruan përparësinë e letërsisë së saj, në të gjitha nivelet, hyrja e shkrimtarëve të huaj, midis autorëve francezë, duke qenë tepër e rrallë, u jep këtyre të fundit gati gati statusin e autorëve vendas, pra u kushton të njëjtin kujdes dhe ngrohtësi. Dhe kjo nuk është pak për shkritmarin.

V.I.- U paraqitet nxënësve për t’u studiuar romani “Kush e solli Doruntinën”. Zgjedhje e volitshme? Po të ish lënë në dorën tuaj, do të kish zgjedhje tjetër?

I.K.- Mendoj se është zgjedhja e duhur. Që të jem i sinqertë, në fillim m’u duk tepër e guximshme. Natyrisht që s’ishte puna ime të kujdesesha nëse vepra ishte apo jo e përshtatshme për 14 ose 15- vjeçarët francezë. Madje, ndjeva kënaqësi që një vepër kaq delikate dhe e ndërlikuar zgjidhej nga letërsia shqipe.

V.I.- U bë një marrëveshje me ju për këtë? Nëse po, çfarë kish të veçantë marrëveshja?

I.K.- Natyrisht janë bërë të gjitha marrëveshjet për gjithçka, me një seriozitet të rrallë, sidomos nga pala që përfaqësonte shtetin francez. Marrëveshja më e veçantë kishte të bënte më një “kërkesë për shkurtim”, te rreth 110 ose 120 radhësh. Më kujtoi censurën tonë të dashur socialiste, ndonëse s’kishte të bënte aspak me të. Përkundrazi, kërkesa që m’u bë si autor për heqjen e atyre pjesëve ishte dëshmi e përgjegjësisë së lartë morale të bordit botues. Ishte fjala për motivimin e incestit motër-vëlla, i brishtë për të gjithë, por sidomos për moshën e nxënësve të vegjël.

V.I.- Duket se ju pëlqeu mjaft ideja e përfshirjes së tekstit tuaj në programin e letërsisë së shkollave franceze…

I.K.- Më pëlqeu jashtëzakonisht. Ishte një nga befasimet më të bukura në kalendarin e botimeve të mia.

Në mënyrë të qartë i shpjegohej nxënësit francez nga ç’pjesë e botës vinte ky libër. Ç’ishte ky autor dhe ç’ishte ky vend që quhej Shqipëri. Ç’ishte kombi që banonte në të, bashkë me gjuhën dhe letërsinë e tij. Së fundmi, shpjegohej përse fliste ky libër, shtjellimi i enigmës së njeriut që ngrihej nga varri për të kryer një porosi, si niste dhe si mbaronte udhëtimi i të vdekurit dhe i të gjallit mbi të njëjtin kalë.

Pastaj jepej balada mesjetare mbi të cilën e kishte zanafillën subjekti, vijonte ngjashmëria e tekstit me vepra të shquara të Mopasanit, Balzakut, Viktor Hygoit. Natyrishëm, libri shqiptar radhitej kështu midis vlerave të Francës dhe atyre të njerëzimti dhe do të mjaftonte vetëm kjo për të kuptuar se ç’rol mund të luajë letërsia në shpalosjen e atyre që mund të cilësohen si “letrat e fisnikërisë së një kombi”. Krahas kësaj, analogjia kërkohej më tej, në fushën e ideve dhe mesazheve të mëdha, aq shumë familjare për adoleshentët e Francës. Kështu, për shembull, një fjalim i personazhit të librit, kapitenit shqiptar Stres, vihej përbri një prej fjalimeve të famshme të Robespierit të Francës. Në të dy fjalimet shpallej një mesazh që iu drejtohej kombit dhe botës. Ndërkaq, ndërsa mesazhi i Robespierit lidhej me vlerat morale për të cilat Franca ngadhënjyese kishte nevojë për të shembur rendin feudal europian, mesazhi i kapitenit shqiptar ishte, përkundrazi, kumti funebër i Shqipërisë që po thyhej nën kërcënimin osman.

V.I.- Në “Doruntinën” tuaj ndjehet një “qëllim” i autorit tek domethëniet e reja që merr balada nga përfshirja në një konteskt të ri. Nga varri i Shqipërisë së viteve ’70, një dëshirim i dritës dhe i jetës, një dëshirim i asaj që ndodhet përtej. Në kohë trazirash politike, ringjallen shpresat për të komunikuar me vendet e tjera, të afërta apo të largëta. Këto shpresa kishin qenë të vdekura, të kallura nën dhe, si Konstandini, balada e të cilit shërben si parabolë, metaforë dhe simbol. Ky është njëri nga leximet e mundshme. Por cila është vërtet zanafilla e romanit? Si mund të ndikojnë gjithë këto në përzgjedhjen në programin shkollor francez? Si ndodh që një shoqëri e huaj “e përqafon” kumtin tuaj?

I.K.- E kam shkruar këtë roman aty nga mesi i viteve ’70-të dhe ishte e natyrshme që ankthi numër një i Shqipërisë së asaj kohe, veçimi tragjik nga qytetërimi evropian, do të ndihej në të. Ndërkaq, me të njëjtën siguri mund t’ju them se asgjë e tillë, pra asnjë ankth francez nuk do të bëhej shkas që kjo vepër të vihej në programin shkollor të Francës më 2004. Dhe do të ndodhte për arsyen e thjeshtë se Franca nuk e ka pasur kurrë këtë problem. Dhe pikërisht këtu qëndron mrekullia e letërsisë: ajo e kapërcen kohën që e ka pjellë vetë qëllimin e autorit, nëse të tilla ka pasur, dhe nëpërmjet ligjeve të përjetshme të saj përbotësohet. Nuk jam i sigurt nëse në kohën që e shkrova e kam pasur qëllimin që u përmend më lart. Besoj më shumë se zanafilla e veprës ka qenë brenda tharmit të artit; ishte një ngritje nga varri. Pra, një ngjitje thellësish. E kam përmendur për herë të parë baladën e Doruntinës te Muzgu i perëndive të stepës, në një bisedë midis dy personazhesh, një student shqiptar dhe një vajzë letoneze, por në tjetër kah; parandjenja e një ndarjeje.

Më vonë, është shtjelluar te “Hija”, më 1985, në kahun: dalje dhe kthim në gropën e Shqipërisë.Doruntina, për të cilën po flasim, qëndron midis të dyjave.

V.I.: Në librin e përgatitur për kolegjet e Francës diskutohet me thellësi e finesë të veçantë gjuha juaj, stili. Ju jeni shkrimtar. Pa diskutim, ju besoni në pushtetin e gjuhës. Me të keni dëshmuar përtej talentit tuaj, dhe fuqinë e shqipes, mundësitë e saj të mahnitshme. Dikur Dantja, falë gjenialitetit të tij, tregoi mundësitë e dialektit të Toskanës- dhe kështu u sanksionua një gjuhë bazuar pikërisht në këtë forcë shprehëse dhe këtë hijeshi. Midis një morie diskutimesh për gjuhën shqipe, sidomos së fundmi, bërë nga njerëz të kultivuar, dhe më pak të kultiviuar, besoj, ju, më bukur se kushdo, mund të flisni për natyrën e kësaj gjuhe, potencialet e saj. Ç’i ka dhënë veçanërisht shqipja krijimtarisë suaj?

I.K.- Është një bisedë e gjerë në kufinjtë e së pamundurës. Marrëdhëniet e një populli me gjuhën e vet janë tepër të ndërlikuara, që shkojnë nga adhurimi i verbër, te nervozizmi i verbër. Në fazën e sotme të zhvillimit shqiptar, i gjejmë të dyja. Po përpiqem të flas në mënyrë të thjeshtë për të, por dyshoj se mund t’ia arrij. Atëhere do të provoj për të kundërtën, mënyrën e ndërlikuar, duke dyshuar prapë në se mund t’ia arrij. Gjuha shqipe, ndonëse pa familje, sikurse greqishtja, është ndër dhjetë dymbëdhjetë gjuhët themelore të Evropës. Këtë e pohojnë të gjitha hartat e pemës gjenealogjike të gjuhëve dhe shumica e gjuhëtarëve seriozë të botës, me përjashtim të shumicës së gjuhëtarëve shqiptarë, të cilët, për një habi të madhe, i druhen kësaj të vërtete.

Duke folur si shkrimtar, pra si një përdorues, si të thuash, një artizan i gjuhës, me përgjegjësi të plotë pohoj se shqipja është një makinë e përkryer shprehjeje, një nga më të përsosurat në kontinent. Shkalla e përsosjes së një gjuhe lidhet, në radhë të parë me aftësinë e tejçimit (transmetimit) të nxjerrjes jashtë nga terri, thënë ndryshe, të çlirimit të mendimit njerëzor. Në një plan lehtësisht të rrokshëm, kjo duket në aftësinë për përkthimin e teksteve më të madhërishme të letrave botërore. Në këtë log shemërimi nuk është lehtë të gjendet një gjuhë evropiane që të mëtojë t’ia kalojë shqipes, në përkthimin, për shembull të Komedisë Hyjnore të Dantes a të tragjedive të Shekspirit, për të marë vetëm dy nga diamantet më të rralla të thesarit botëror.

Mendoj se shembulli është i mjaftueshëm për t’i besuar më shumë kësaj gjuhe, ose, së paku, për të mos e fyer atë me padijen tonë. Në një qasje më të ndërlikuar, që lidhet me thellësinë diakronike, me sprapsjen e prirjeve nomadiste, me raportet e saj me kombin, me letërsinë e shkruar që është pjellë e njëkohësisht tejkalim i saj, gjuha shqipe, duke qenë një model qëndrese e konservatorizmi, në kuptimin e mirë të fjalës, është njëherësh dhe model i lirisë së brendshme. Si e tillë, ajo i ka të gjitha mjetet e nevojshme që, nga njëra anë, t’i shërbejë krijuesit të saj, qytetërimit dhe njeriut shqiptar, por, nga ana tjetër t’i bëjë shërbimin e zgjedhur, gati gati hyjnor, njeriut të vetmuar, atij që, për një paradoks të madh, është i aftë të krijojë atë që s’është në gjendje të krijojë një popull i tërë: kryeveprat e letërsisë. Për ta kryer këtë barrë, gjuha, si një univers brenda universit, i ka mjetet dhe mekanizmat e duhura për përpunimin dhe skajimin e krejt shpirtit njerëzor në të gjitha gjendjet e tij.

Për këtë, krahas anës së dukshme, gjuha ka anën e saj misterioze, atë që mundëson zbritjen në zonat e paqarta të nënvetëdijes atje ku ngjizen parandjenjat, fatalizmi dhe ku mallkimi dhe bekimi jane ende të përzier. Me mjetet e saj klasike, po aq sa me ato moderne, si të thuash, trupat e saj të zgjedhura, të porsashpikura enkas, për të përballuar risitë e mendimit, së fundi me përmasën e pashfaqur, si të thuash shërbimin e fshehtë të saj, gjuha, me tagrin që ka, ose që kujton se ka, si çliruese e mendimit, përpiqet ta sundojë atë. Për të siguruar këtë sundim të vështirë, gjuha zotëron një teknikë të tërë, që nga fjalët, parafjalët e prapashtesat, kohët dhe mënyrat e foljeve, gufmimi apo tkurrja e ndajfoljeve, deri tek antonimet, dikotomitë, së fundi alfabetin e saj.

Në pamundësi për të shpikur secila vetë këtë rrokakrejt, gjuhët e botës kërkojnë ndihmën e njëra tjetrës. Dhe kjo është një nga mrekullitë e mirëkuptimit ndërnjerëzor. Përkryerjen e saj, shqipja jonë, ia detyron, ndër të tjera, këtij mirëkuptimi.

*Fragment i bisedës së profesoreshës së Letërsisë Bashkëkohore në Universitetin e Tiranës, Viola Isufaj, me Ismail Kadare në botimin “Kadare në letrat e sotme franceze”, botimet UETPRESS, Qendra Kadare (Kortezi Mapo)

DORUNTINA SHFAQET NE NEW YORK

April 26, 2015 by dgreca

Intervistë me Drejtorin e Teatrit ODA nga Prishtina, Florent Mehmeti – mbas shtatë vjetësh me dramën “Doruntina”/
* “Doruntina” e teatrit ODA nga Prishtina në “dashuri” me teatrin “Blessed Unrest” në Nju Jork/
Intervistoi Beqir SINA/
NEW YORK CITY : Drama “Doruntina” rikthehet pas 7 vjetësh me një version të ri në teatrin “Interart” në qytetin e Nju Jorkut dhe në teatrin “Emelin” në Weschester. Në ndërkohë gazetari ynë në New York, Beqir SINA, sjell përsëri një intervistë me bashkëregjisorin e shfaqjes, Florent Mehmeti, i cili flet se përse zgjodhën dramën e bazuar në romanin, “Kush e solli Doruntinën”, të shkrimtarit të njohur shqiptar, Ismail Kadare, e cila tha ai trajton temën e familjes, dashurinë e ndaluar dhe fuqinë e premtimit, besës shqiptare. Mehmeti gjithashtu tregon se si e kan realizuar shfaqjen në bashkëpunim me kompaninë teatrale “Blessed Unrest”. Gjithashtu, ai dhe publiku thonë se janë të impresionuar me aktrimin e trupës amerikano – shqiptare, e cila përbëhet nga katër aktorë amerikanë dhe katër aktorë shqiptarë, duke plotësuar dhe rolet dytësore. Doruntina po të shfaqet në metropolin e botës Nju Jork, dhe pastaj do të udhëtojë për në veri të Nju Jorkut, Weschester nga 23 prilli deri më 10 maj.

Cili është rrugëtimi i teatrit “Oda” në këto shatë vite pas shfaqjes së fundit në Nju Jork?

Gjatë kësaj kohe ne këmi vazhduar të sjellim për publikun tonë punë artistike të llojeve të ndryshme, në 5-6 vitet e fundit Teatri ODA është duke bërë edhe punë artistike me partnerë nga Evropa në kuadër të rrjetit IN SITU me 17 anëtarë ku ne jemi anëtari i vetëm jashtë shteteve të Bashkimit Evropian. Puna që kemi bërë në këtë rrjet është punë ndërkombëtare e dedikuar për hapësirë publike. Përpos kësaj mbajmë repertor të rregullt në Prishtnë me shfaqje bashkëkohore të rregullta, si dhe ngjarje tjera kulturore që ndodhin në hapësirën tonë në Prishtinë

Drama e shfaqjes suaj është e bazuar në romanin, “Kush e solli Doruntinën”, të shkrimtarit të njohur shqiptar, Ismail Kadare, e cila trajton temën e familjes, dashurinë e ndaluar dhe fuqinë e premtimit, besës shqiptare. Përse e zgjodhët këtë dramë dhe Kadarenë ?

Ideja për të zgjedhur si temë Doruntinën dhe mitin e Konstatinit ka rrjedhë si kërkim i joni për të rajtuar një temë unike shqiptare për t’iu prezantuar publikut amerikan. Besa si fuqi e premtimit në kulturën shqiptare si e tillë nuk ekziston në kultura tjera dhe kjo e bën këtë teme shumë interesante dhe të veçantë. Inspirimi nga romani i Ismail Kadaresë na ka dhënë të dy teatrove tona shtyës të madhe për t’u marrë me këtë temë dhe për ta trajtuar artistikisht.
Si u mundësua bashkëpunimi i teatrit tuaj me teatrin njujorkez “Blessed Unrest”?Në bashkëpunimin me kompaninë teatrale a ka pasur realizime të tjera prej se kur ju gjetët njeri tjetrin ?.

Bashkëpunimi i Teatrit ODA me Blessed Unrest ka tashmë një histori më se 10 vjeçare. Pikë takimi jonë i parë ka qenë në Prishtinë më 2004 ku jemi takuar rastësisht pasi drejtuesit e Blessed Unrest kishin ndërmarr një udhëtim nëpër Ballkan duke dashur që të zbulojnë botën teatrore. Kur kanë parë punën tonë dhe gjatë besidave tona kemi rënë “në dashuri” artistike dhe kemi filluar bashkëpunimin fillimisht duke sjellur shfaqjen e Blessed Unrest “Lying” në Prishtinë dhe duke inkorporuar një aktor shqiptar në të në rolin e narratorit / përkthyesit. Më pas filluam bashkëpunimin e plotë në shfaqjen “Doruntina” që e kemi kurorëzuar në Nju Jork më 2008 dhe pastaj e kemi shfaqur në Shqipëri, Maqedoni e Kosovë më 2009. Meqenëse është pritur shumë mirë dhe ka pasë kërkesë të vazhdueshme për ta shfaqur sërish kemi vendosur që ta risjellim për publikun njujorkez edhe tash më 2015. Në ndërkohë në vitin 2012 kemi bashkëprodhuar “Burrneshat” shfaqje kjo që ka trajtuar fenomenin e burrneshave në kulturn shqiptare e cila është shfaqur në trojet shqiptare në viin 2012. Gjatë gjithë kohës së bashkëpunimit tonë kemi pasur përkrahjen e institucioneve si në Kosovë ashtu edhe në Nju Jork por edhe të artdashësve shqiptarë në Amerikë, të cilët shpresojnë se do të vazhdojnë të përkrahin punën tonë edhe kësaj radhe.
Trupa e juaj përbëhet nga katër aktorë amerikanë dhe katër aktorë shqiptarë, si arrini t’i mbuloni të gjitha rolet dhe hapsirën e shfaqjes në skenë me këta 8 aktorë dhe si arrini të kombinoni përdorimin e dy gjyhëve në të njëjtën shfaqje ?
Në shfaqjen tonë ne e këmi përpunuar dhe e kemi integruar aspektin dygjuhësor në kuadër të konceptit artistik të shtrimit të shfaqjes. 8 aktorët kanë rolet e tyre parësore dhe pastaj luajnë edhe role dytësore që shërbejnë për rrjedhën e rrëfimit, praktikë kjo shumë e shpeshtë në krijimet bashkëkohore teatrore. Shfaqja është e konceptuar asisoji, që të kuptohet nga të dy gjuhët ndaras dhe mendoj që përvoja më e mirë e mundshme është për shqiptaro – amerikanët të cilët i flasin të dy gjuhët. Përvoja e dëgjimit të gjuhës shqipe në skenë edhe nga ana e pjesës amerikane të publikut përjetohet në mënyrë shumë të veçantë.
Çfarë duket se ka ndryshuar në këtë shfaqje nga ajo e shtatë viteve më parë ?
Përderisa ky ri isnkenim i Doruntinës pas 7 vitesh sjell gjetje të reja artistike në skenë, lojë më të pasur të aktorëve me fizikalitetin e tyre, rrëfimi mbetet po ai që ka qenë. Dallimi tjetër është që aktorët kanë ndryshuar në masë të madhe, pjesa amerikane është komplet me aktorë të rinj, përderisa te pjesa shqiptare kemi një aktorë të ri, por edhe ndërrim rolesh ku tash në rolin e Nënës kemi Ilire Vinca Çelaj.
Si e vlersoni shfaqjen tuaj në syrin komunitetin e artistëve shqiptar në Nju Jork, pra si si u prit shfaqja kësaj radhe?
Shfaqja jonë ka sjellur emocione të papërshkrueshme tek komuniteti shqiptar në Amerikë, pas shfaqjeve ne po bisedojmë me publikun dhe ata pa hezitim po i shfaqim vlerësimet e tyre shumë të larta sa i përket përvojës së tyre në shfaqje. Ndjenja e krenarisë për prezantimin e kulturës sonë në Nju Jork dhe në format të tillë duke e bërë atë së bashku me artistët amerikanë është diçka që mbizotëron tek të gjithë të pranishmit.
“Doruntina”, si u arritët ju të gjeni një gjuhë të përbashkët aktrimi mes dy kulturave që janë kaq larg njëra-tjetrës?
Duke qenë se gjuha e artit është gjuhë univerzale në e gjejmë një gjuhë të përbashkët të shkelqyer mes veti, dhe edhe pse për kohë të shkurtër kemi punuar së bashku me aktorët Amerikanë, këtu para shfaqjes së parë e kemi ndjenjën që njihemi e punojmë që shumë kohë së bashku. Ne kemi punuar edhe paralelisht në Prishtinë e Nju Jork, duke qenë në kontakt të vazhdueshëm dhe duke kordinuar punën në detaje fale mjeteve të teknologjisë moderne dhe internetit.
“Doruntina” u prit më mirë në Nju Jork, para shtatë viteve apo mendon tani?
Nuk mund të bëjë një krahasim meqenëse sapo kemi filluar ta shfaqim tani, në 2008 është pritur jashtëzakonisht mirë dhe tash në 2015 shenjat e para janë të jashtëzakonshme prej publikut dhe jam shumë i sigurtë se do të vazhdojë kështu, gjë që edhe neve na bën të jemi jashtëzakonisht të kënaqur.
Cilin aktor do të veçonit nga trupa juaj?
Është e vështirë të veçosht ndonjërin aktor dhe me të vërtetë për ata që e kanë parë shfaqjen dhe do ta shohin mund të pajtohen me mua se secili prej tyre shpalos nga diçka jashtëzakonisht të fortë e të fuqishme nga vetja dhe në këtë mënyrë i gjithë ansambli rrezaton shumë mirë duke e fuqizuar shumë rrëfimin e rrugëtimin e Doruntinës dhe Konstantinit.
A mundet të na rrëfeni sekretin e teatrit ODA?
Nuk mendoj që kemi ndonjë sekret. Kur puna jonë është e suksesshme ajo është e bazuar në një impenjim serioz e të palodhshëm me shumë pasion, dashuri e sinqëritet.
Cilat janë planet e tuaja për të ardhmen ?
Gjatë kohës sa po qëndrojmë në Nju Jork, kemi planifikuar disa punëtori së bashku me artistët e Blessed Unrest për të kërkuar tema, qasje e mënyra të bashëkpunimit tonë në të ardhmen. Rezultatet e këtyre punëtorive do të na shërbejnë për të planifikuar bashkëpunimin tonë të radhës.
Me çfarë mesazhi do kishit dëshirë tju drejtoheni artëdashësve shqiptaro – amerikan ?
Unë do të doja që artdashësit shqiptaro – amerikan në Nju Jork e në Westchester, ku gjithashtu do të shfaqim shfaqjen me 2 Maj në Teatrin Emelin në Mamaroneck, të mos e humbasin këtë shansë për të përjetuar diçka shumë të këndshme që për bazë ka kulturën e veçantë shqiptare e të njëjtën kohë i flet botës edhe në anglisht e me gjuhën univerzale të artit. Duke qenë se bashkëpunimet e këtilla si ky i joni janë shumë të vështira për t’u organizuar dhe kërkojnë shumë financa, prandaj edhe nuk mund të ndodhin shumë shpesh do të ishte mëkat që të mos përjetohet ky rrugëtim artistik.
Teatri ODA dhe Blessed Unrest shfaqin shfaqjen dy gjuhësore “Doruntina” në Nju Jork, SHBA.
Një martesë që e refuzon traditën, një udhëtim i pamundur mbi kalë, një vëlla që e sfidon varrin. Inspiruar nga legjenda shqiptare siç është e shkruar nga Ismail Kadare, DORUNTINA është një rrëfim mitik i dashurisë së ndaluar dhe rrezikut të Besës që nuk mund thyhet kurrë.
Luajnë: Ilire Vinca Çelaj, Kevin Chu, Eshref Durmishi, Nëntor Fetiu, Njomëza Ibraj Fetiu, Tatyana Kot, Poppy Liu, and Nathan Richard Wagner.
Regjia: Jessica Burr dhe Florent Mehmeti
Shkruar nga: Matt Opatrny dhe Lirak Çelaj
Më shumë informata në blessedunrest.org
23 Prill – 10 Maj, 2015
The Interart Theatre
500 West 52nd Street, NYC
Gjithashtu më 2 Maj në Emelin Theatre në Westchester (http://www.emelin.org/events-view/theatre)
Shfaqja organizohet në bashkëpunim me Ministrinë e Diasporës së Qeverisë së Republikës së Kosovës. “Doruntina” është një bashkëprodhim i Teatrit ODA dhe Blessed Unrest nga Nju Jorku

Shfaqja DORUNTINA në New York

April 22, 2015 by dgreca

Teatri ODA dhe Blessed Unrest shfaqin shfaqjen dy gjuhësore “Doruntina” në Nju Jork, SHBA.
Një martesë që e refuzon traditën, një udhëtim i pamundur mbi kalë, një vëlla që e sfidon varrin. Inspiruar nga legjenda shqiptare siç është e shkruar nga Ismail Kadare, DORUNTINA është një rrëfim mitik i dashurisë së ndaluar dhe rrezikut të Besës që nuk mund thyhet kurrë.
Ilirë Vinca Çelaj, Kevin Chu, Eshref Durmishi, Nëntor Fetiu, Njomëza Ibraj Fetiu, Tatyana Kot, Poppy Liu, and Nathan Richard Wagner.
Shfaqja ‘DORUNTINA’ ne New York
Vendi: The InterArt Theatre 500 W 52nd Str. 10 ave
Datat: 23, 24 dhe 25 Prill ora 20:00 | 26 Prill ora 17:00 |
27 Prill ora 19:00 | 30 Prill ora 20:00 | 1 & 3 Maj ora 20:00
4 Maj ora 19:00 | 7, 8, 9 Maj ora 20:00 | 10 Maj ora 17:00
Biletat Online: $18 Teke (4+ Persona $15) www.blessedunrest.org
*Gjithashtu dy shfaqje më 2 Maj në Emelin Theatre në Westchester (http://www.emelin.org/events-view/theatre)
Shfaqja organizohet në bashkëpunim me Ministrinë e Diasporës së Qeverisë së Republikës së Kosovës. “Doruntina” është një bashkëprodhim i Teatrit ODA dhe Blessed Unrest nga Nju Jorku.
po na ndjekni në Facebook:
https://www.facebook.com/events/1592874104310444/

“DORUNTINA” ZËDHËNSJA MË E FUQISHME E FËMIJËVE TANË NË MËRGIM

February 28, 2013 by dgreca

Shkruan:Shaban CAKOLLI/

“Doruntina”mbushi pesëmmbëdhjetë vjet përpjekjesh për të nxjerrë të vërtetën në shesh,për të mbrojtur integritetin kombëtar të fëmijëve tanë në mërgim. Një organ që ka fizionominë e dëshiruar, organ që preokupohet tërësisht me çëshjen kombëtare dhe fatin e fëmijëve tanë në mërgim dhe,si e tillë është përqafuar nga intelektuali, poeti, gazetari, mësuesi, nxënësi, prindi e bashkathetari anekënd diasporës.Numri i parë i”Doruntinës” u botua në shtator tëvitit 1996, në një kohë ku po bëhej qëndresë e një populli të shtypur, të copëtuar e të mashtruar, e një populli të cilin e shtrënguan për të heshtur, për të mbyllur kaptinën e fjalës së lirë, të drejtë e të guximshme. Në të gjitha poret e jetës, prangat shtrëngonin e ngulfatnin jetën e një populli që po kërkonte fjalën e lirë, lirinë, jetën.

Atëkohë, pra më 1996,shkrimtari,poeti dhe gazetari që tanimë jeton në Gjermani, z.Ragip Ramaj, mori një nismë të guximshme, por edhe mjaft të vështirë, mori mbi supet e veta një detyrë me peshë kombëtare. Nukmund ta fsheh se që në numrin e parë kur e shfletova këtë revistë, krijova bindje

n e fortë se kjo do t´u qëndrojë tallazeve të jetës, do të mbijetojë dhe kështu edhe ia doli. Ajo rrugëtoi, rrugëtoi shumë, hulumtoi dhe gjeti fëmijët shqiptarë në çdo skutë të Evropës, iftoi në shoqërim që së bashku të mësojnë gjuhë e histori shqiptare, traditë e kulturë kombëtare…..

Por asnjëherë nuk harroi t’ua përkujtojë atyre se të huaj janë në këto vende dhe se atdheu i tyre gjendet në themelet e Ilirisë. Sot jam aq shumë i gëzuar dhe imallëngjyar, kur arrita të shfletoi numrin e fundit tani me të”Doruntinës”, revistën më të mirë për fëmijë që kam shfletuar ndonjëherë, revistë me të cilën po kultivohet një kulturë rrënjësore dhe e pastër për fëmijë, për gjeneratat e reja, familjen, shoqërinë dhe kombin.

“Doruntina” dhe shkollat shqipe në diasporë janë të lidhura ngusht me njëra-tjetrën, por revista “Doruntina” është më shumë se një mësuese për fëmijët tanë në mërgim. Këtë nuk po e them vetëm unë, këtë e kanë thënë shumë intelektualë, që këtë revistë e kanë quajtur, Abetare, lektyrë shkollore, histori, enciklopedi, dritare e hapur e atdheut etj,…por edhe thesar që mund ta ruash e ta lexosh kurdoherë.

Duhet pranuar deshëm apo nuk deshëm, se rritën e “Doruntinës”e kanë përcjellë shumë vështërsi, si mjetet e pamjaftueshme financiare për botimin e revistës,s ë paku njëherë në muaj dhe shpërndarja jo e mjaftueshme e saj, vështërsi që vazhdojnë ta përcjellin edhe sot. Padyshim ana tjetër pozitive nuk mund të lihet në harresë. Puna e mishëruar e kryeredaktorit Ragip Ramaj me revistën, materialet e zgjedhura, ashtu si kërkon shpirti i trazuar i fëmijëve në mërgim, që si duket artitekti i kësaj reviste e njeh fort mirë dhe e di se çfarë kërkojnë ata. Bashkëpunimi i shumë arsimtarëve, që kuptuan drejt misionine tyre kombëtar, prindër e intelektualë, u bënë hallka të forta, që po embanin të qëndroi deri më sot”Doruntina”. Revistës sonë kombëtare”Doruntina”, i uroj shënimin e përvjetorëve dhe veprimtarinë e saj të suksesshme,e ftojmë të shtegëtojë në rrugën e më tejme të diturisë, duke i dëshiruar një punë pa vështërsi e me suksese të reja. Apelojmë te lexuesit e sidomos te mësuesit tanë në diasporë, që ta përkrahin edhe më me forcë, në mënyrë që kjo revistë të kryej pa probleme misionin e saj kombëtar që ia ka shtruar vetes. Duke mbështetur këtë revistë, ne ndihmojmë çështjen tonë madhore, ndihmojmë fëmijët tanë që gjenden ballëpërballë me një epidemie të zezë, siç është asimilimi.

Nëse përkrahim”Doruntinën”, ne do të shpërblehemi, sepse po ndihmojmë ardhëmërinë e fëmijëve tanë të shkollave shqipe në diasporë, sepse”Doruntina” është zëdhënësja më e fuqishme e fëmijëve tanë në mërgim, luftëtarja më e pakonpromis në mbrojtjen e fëmijëve tanë nga asimilimi.

Por,a po e bëjmë ne këtë?Them me dhimbejen më të madhe se nuk e bëmë seriozisht as në fillim dhe as sot.Viteve të 90-ta,ky burrë i shquar i kombit Ragip Rama,ashtu si Konstandini solli një abetare shqipe për fëmijët tanë në mërgim,duke e shpërnda cep më Cep të Evropës e më gjërë,

aty ku ka fëmijë shqiptar të mërguar dhe shkolla shqipe.Po si e bëri këtë dhe përse e bëri?Athua për ndonjë interes material?Asesi,Ragip Rama ky atdhetar,veprimtar i devotshëm i kombit,i ndjekur nga vendlindja si shumë shqiptar tjerë nga okupatori sllav,u strehua në Hanover të Gjermanisë.

Ai nuk mundi të rri duarkryq,kohën kur pushtuesi angazhohej të na çfaroste dhe të na zhdukte përmes dy formave;zhdukëjes fizike dhe kulturore,që asnjëra nuk ishte më pak e rrezikshme se tjetra.Ragip Rama nuk do të mundej të mos i kundërvyhej pushtuesit përmes penës.Ai këte po e bënte

si gazetar e shkrimtar,por po e mundonte edhe diçka tjetër:Po e mundonte në çdo qytet gjerman prania e fëmijëve shqiptar të cilët si shqiptar në mesvete po flisnin në gjuhën gjermane,në rrugë,në shkollë,besa disa edhe në familje.Nga kjo dhimbje Ragipi mori mbi për të e arrestuar sërish,arrinë të largohet nga Kosova dhe migron në Gjermani,ku jeton,vepron dhe krijon edhe sot.Që nga viti 1996,boton në Gjermani revistën për fëmijë në mërgim”DORUNTINA”,ku në kuadër të saj boton

edhe vepra të krijuesve tanë në mërgim.Pas shumë lodhëjesh e mundimesh,Ragipi detyrohet të bëjnë kërkesë për mbështetje nga institucionet e shtetit tonë tani të pavarur.Në fund Ragipi institucioneve tona,iu thotë se do të kryaj gjitha punët reth revistës vet,vetëm mbështetjen

materiale për botim ta mbështesin institucionet tona,vetësupe një barrë të rëndë,

kjo nuk do të bëhej pa mund e sakrifica,pa hargjifëmijëme e humbëje kohe.Të gjitha këto i dinte Ragipi,por mori këtë nismë të shenjët.Në vitin 1996,ai nxori numrin e parë të Doruntinës,të cilin me mjete vetanake e shpërndau kudo në Evropë dhe botë,ku kishte shqiptar.Ragip Rama në mërgim

punonte për të mbajtur familjen,por pas punës nuk kishte pushim,po ndante nga ndihmat e familjes mjete materiale,po ia kushtonte tërë kohën punës në një kompjutor,me gjitha forcat edhe intelektuale,për të bërë një revistë për fëmijë.Të gjithë ata që nxjerrin gazeta dhe revista,qoftë

edhe për përfitime materiale,e dijnë se sa mund,përkushtim,përgjegjësi,para,bashkëpunëtorë,mjete don për të u botuar një gazetë apo revistë,të tjerët që nuk e kanë provuar ia dijnë më pak,apo nuk ia dijnë fare peshën dhe rëndësinë e saj.Po,Ragipi nuk kishte as mjete të nevojshme

të punës,as të vetmin bashkëpunëtorë,as mjete materiale.Ragip Ramaj,kishte vetëm vullnetin për punë,dashurinë për fëmijët,shkollat e atdheun,po punonte err dhe terr një muaj të tërë,që në fund të çdo muaji fëmijët shqiptar të kenë revistën e tyre,në mërgimin e largët,ku fati i keq

i kishte katandisur.Vitin e parë numrat e revistës i nxori krejt i vetëm,më pas aty këtu ndonjë bashkëpunëtor i ndihmonte me ndonjë shkrim,por puna dhe hargjimet materiale gjithnjë ishin dhe mbetën të Ragip Ramës.Por Ragipin nuk e ndali asnjë vështërsi.Ai fillimisht i vuri një çmim

1,60 euro,i cili brenda pesëmdhjetë vitesh shtoj rritëje vetëm dyzet cent,që tani një revistë e Doruntinës kushton vetëm 2euro.Këtë nuk e bëri Ragipi për ndonjë fitim material,por sa për të mundur të bëjnë shpërndarëjen e saj,e cila nëpër Europë kushton shtrenjët.

Fillimisht puna kalonte pa vështërsi të mëdha,shkollat bënin porositë,prindërit i paguanin ato pak të holla,kurse fëmijët kishin revistën e tyre në duar të veta.Doruntina ishte revistë e përpunuar me kujdes të veçant,e cila pregaditej për të kapur maturia e trurit të fëmijëve,si e tillë ajo

ndihmonte procesin mësimor,kjo u konvenonte edhe mësuesëve,e dyta Ragipi si gazetar me përvojë,i cili vite të tëra atëbotë punoi gazetar i TVP,kishte huazuar teknikë ku në shkollat shqipe ku organizoheshin mësime,festa shkollore,kombëtare,kuize diturie,Ragipi bënte gjirime

i transmetonte në emisione televizive dhe kështu afirmonte shkollat shqipe në mërgim,punën e mësuesëve dhe nxënësave tanë,dhe kjo u konvenonte gjithëve ngapak,kështu që Ragip Ramën e ngritën deri në re!Ragipi,pa Ragipi,rroftë Ragip Rama.Ne të cilët nuk dinim disa hile

u duartrokisnim dhe brohoritnim të madhe rroftë.Kur Ragip Rama u lodh fizikisht e materialisht,për të mirën e shkollave shqipe dhe fëmijëve tanë,kur nuk po mundej të u përgjigjej ftesave ku lypsej gjirim kamerash,thirrja rroftë Ragip Ramaj pushoi.Kjo i ngjante këngës së

çka po i thotë Dema Kadrisë,i cili sa pati çura pati dhe miq,por kur humbi mishi,humbi edhe miqësia,diçka e ngjajshme i ndodhi edhe Ragipit.Ajo Doruntina e mirë,e cila dikur ngritej në re,tani zuri të përflitej se ishte tepër e komplikuar,nuk ishte e natyrës për fëmijë,etj………………..….

Interesante ishte se fëmijëve u pëlqente Doruntina,u mësuan të frymonin me te dhe u bë pjesë e pandashme e tyre,ata donin Doruntinen.Ragipi i urtër,i cili për këta fëmijë e kishte nisur këtë mision,po punonte pa zhurmë edhe kur nuk ia paguanin fare.Vit pas viti,Ragipi po lodhej

më shumë,ai nuk e ndali tërësisht botimin e Doruntinës,por patjetër u detyrua të e rralloj.Çuditërisht filluan të ndihen zëra intelektualësh në mërgatë,zëra që po i drejtoheshin Ragip Ramës të lodhur:A edhe ti din të dorëzohesh?!Këta zëra lëtre që na habitën,po na shtyjnë të

mendojmë shumë thell.Ragip Rama,nuk ishte,as nuk është njeri që kthehet mbrapa,as që dorëzohet.Ai tani ishte lodhur materialisht dhe fizikisht,nuk hiqte dorë nga Doruntina,por kërkoj mbështetjen tek arsimtarët.Përgjigjëja e tyre ishte shumë interesante!Ne do të nxjerrim

një revistë tonën për fëmijët e shkollave tona!Sikur të ishte ashtu,nuk do ishte asgjë e keqe,do të gëzohej edhe Ragip Rama,po më e rëndësishme do ishte se fëmijët do të kishin revistën e tyre.Disa nga ne ishim të sigurtë se nuk gjindet një Ragip tjetër që punon natë e ditë për

këtë qëllim,por mendonim se ata nismëtar që flisnin aq fuqishëm,do të mundnin të nxirrnin disa numra revistash,por ata kishin vetëm fjalë dhe nuk nisën kurrë asnjë tregim për fëmijë,lëre më revistë.

Të flasim pak për jetën dhe veprimtarinë e kryeredaktorit të revistës “Doruntina”,shkrimtarit,poetit dhe veprimtarit të kombit z.Ragip Rama

Ragip Rama u lind në vitin 1953 në fshatin Klinë e Poshtme të SKENDERAJT:Shkollën fillore e kreu në vendlindje,kurse pak para se të përfundonte shkollën e mesme në Skënderaj e largojnë nga bankat e gjimnazit për bindjet e veprimtaritë e tij,me që ishte arrestuar disaherë

nga policia. I detyruar të lëshojnë Drenicën,u vendos në Prishtinë,ku kreu studimet për letërsi.Ka punuar gazetar në Programin për fëmijë të TVP-së.Pas demostratave të vitit 1981,e përfshinë vala e spastrimeve në TVP dhe për disa vjet i ndalohet puna e gazetarit në Televizionin e Prishtinës.

Me shkrime ka filluar të mirret si nxënës,duke bashkëpunuar me të gjitha gazetat e revistat në gjuhën shqipe që botoheshin në Prishtinë e Shkup.Ragip Rama është fitues i disa konkurseve letrare.

Deri më tani ka botuar:

-Do ta blej një gjysh(Rilindja,1982)

-Dy këmbë në një këpucë(Rilindja,1987)

-Cicërrima të shqetësuara(Doruntina 1999,Gjermani)

-Atdheun e kam në Zemër(Doruntina,Gjermani 2002)

-Në maj të vitit 2003 ka botuar në botim të Doruntinës edhe këto përmbledhje:

-Koridoret e Shpirtit(Poezi për të rritur)

-Mollë e Kafshuar(Poezi për fëmijë)

-Gjerdan Malli(Poezi për fëmijë)

Në vitin 1992,pas përpjekjeve që ishin bërë nga policia m e vetëm Doruntina të mos shuhet!Nga ata merr një”JO”,sepse sipas tyre ata do të nxjerrin një revistë për fëmijët tanë në mërgim!!Ata edhe mund të nxjerrin një revistë,po nga se kanë kushte,kanë para për botime

për bashkëpunëtor,por nuk kanë eksperiencë të bëjnë një revistë të natyrës së Doruntinës.Të botosh një revistë për fëmijët tanë në mërgim,ate në Prishtinë në ulëset e buta,pa bashkëpunëtorë në teren,mund të hargjosh letër,të bësh foto të bukura,besa ata kanë mundësitë

të bëjnë foto edhe me ngjyra,të shkruajnë fjalë të bukura,por asesi që joshin zemrën e fëmiut tanë në mërgim.Revista të modelit(URA/MOSTOVI) që i shohim në ekrane dhe faqe interneti,nuk u duhen fëmijëve tanë në mërgim.Fëmijët tanë në mërgim me dëshirë e mall,duan

revistën e vendit ku frymojnë,ku janë aktiv,ku shkruhet për ta,për shkollat e tyre,vendlindjen,ku marrin njohuritë për kuize të cilat fëmijët tanë në mërgim i mbajnë çdo vit,revista që ndjek aktivitetin e tyre në shkolla,festa kombëtare,jo një revistë që botohet disa mijëra kilometra

larg vendit ku frymojnë ata,e u servohet atyre.Fëmijët duan të ju kthehet revista e tyre e shpirtit”DORUNTINA”e cila ka ca muaj që nuk po bie në dorën e tyre,nuk po bie nga se xha Ragipi i dashur i tyre është lodhur fizikisht dhe materialisht,dhe nuk po mund të hapëroi sikur

hapëronte më parë.Disa muaj ,kryeredaktori nuk pati kushte të nxjerr Doruntinen dhe lajmi mori dhenë:U shua Doruntina!Po kush e përhapi këtë lajm të keq?Kush tjetër pos nesh,ne që nuk e mbështetëm.Ne jemi,unë,ti,ai/ajo,Ne,ju,ata/ato,ne që jetojmë e veprojmë në mërgim.

Ne që nuk jemi në gjendje për fëmijët tanë të paguajmë një revistë mujore,pra 2 euro në muaj,çdo prind dhe revista nuk do vonohej asnjëherë.Athua nuk mundemi,apo nuk duam të paguajmë ato dy euro në muaj?Unë flas për sa di,dal,dëgjoj e shoh.Nuk ka mërgimtarë i yni që

në ditë nuk hargjon me shokët së paku dhjetë euro në ditë në kafene,shumë prej tyre poaq cigare në ditë,besa disa me qindra i humbin fatkeqësisht nëpër Casino!!Kjo tregon se nuk kemi ardhur në gjendje të mos mund të paguajmë 2 euro në muaj,ani për kend,për më të

shtrenjëtit,fëmijët tanë,dhuratat tona më të çmuara,që edhe të mos kishim mundësi do të duhej të i huazojmë diku!Të flasish kafeneve me rrahgjoksi për patriot,e të mos paguash një revistë në muaj për fëmiun,do të thotë nxirr ujë me shoshë.Patriot kurrën nuk mund të jetë

ai që nuk bënë për familjen,fëmiun e vet,për shkollën,librin,revistën,flamurin,gjuhen,kombin,atdheun,të ndara njëra nga tjetra me rrahgjoksi ushqejnë patriotët me bateri.

Prandaj nuk di sa kam të drejtë,por më lejoni të shpreh edhe këtë mendim:

Prindi duhet të jetë i pregaditur të jetë vija e parë e mbrojtëjes së fëmiut të vet

—————————————————————————————————————

Përkujdesja e prindit për fëmiun e vet në mërgatë kërkon një vigjilencë të skajshme e cila ndoshta do të duket ekstreme,por si do që të jetë është më mirë të sigurohesh sot-se sa të dëshprohesh nesër.Përgjegjësia kryesore për të mbrojtur fëmiun nga asimilimi,por mund të themi lirisht në perendim fëmiu duhet të mbrohet edhe nga abuzimi u takon prindërve e jo fëmijëve,më pas mësuesit apo edukatorit dhe krejt në fund intelektualit të rrethit,po që ai shprehë vullnet të mirë moral dhe kombëtarë.

Për këtë nevojiten stërvitje diturishë për prindin,sepse kush është i pa përvojë i beson çdo fjale,por kush është mendjehollë,i shqyrton hapat e tij.Interesohemi qfarë po bënë fëmiu ynë,me cilët shokë po shoqërohet,qfarë mësimesh bënë,të e dërgojmë në shkollën shqipe,të e ndihmojmë veqmas në mësimet shqip,të i propozojmë të bëjmë sheti me fëmiun,të hapemi në biseda me te,kjo sigurisht kushton mund,por i cili më vonë medomos do të shpërblehet.Duhet të hulumtojmë me qdo mund në gjetëjen e çelësit të edukimit të fëmiut tanë,ndryshe kemi humbur vitet në mërgim dhe kemi shkatrruar familje,nga pa aftësia jonë për ti dhënë njohuri fëmiut.Asimilimi dhe abuzimi janë dy mortaja të shëmtuara sot për fëmijët nëpër botë,pasojat e të cilave janë shkatrrimtareKjo dukuri është mjaft e dhimbshme dhe shqetësuese.Fëmijët në mërgim janë pa fajin e tyre,pra shkaktarët që e sollën prindin e fëmiut në mërgim tani janë të njohur,por fëmiu erdhi këtu pa fajin e tij.Rolin në edukimin e fëmijëve e lozin familja,mësuesi dhe intelektuali i rrethit këtu në mërgim.Secili nga ne e ka nga një pjesë të përgjegjësisë,në mbrojtëjen e këtyre fëmijëve nga asimilimi.Fëmiu jashtë atdheut ballafaqohet me një shoqëri tjetër deri tani të pa njohur,me një kulturë e traditë tjetër,gjuhë të huaj,dhe mos kujdesi i prindit ndaj fëmiut,e bënë që fëmiu i tij të orientohet në një drejtim i cili nuk ka shtigje.Asimilimi gllabëron qetë dhe pa diktueshëm,nga se fëmiu ka prirëje të orientohet më tepër nga e keqja,nëse përkujdesja jonë ndaj tij nukështë e rrebtë.Gabimi më i madh tek disa familje shqiptare është që komunikimi në mes fëmijëve në familje nuk bëhet në gjuhë amtare,por në gjuhën e vendit ku jeton.Hap tjetër i gabuar është moskujdesi i prindit se me kend i shoqërohet fëmiu,e shumë shkaqe të pa njohura,në një vend të panjohur.A kamundësi që fëmiu ynë të shpëtoj nga asimilimi?Unë them po,së paku në vendin ku jam i strehuar unë,pra në Gjermani:Aty organizohet mësimi plotësues në gjuhën shqipe,ku shumë lande gjermane,arsimtarët e shkollës shqipe i paguan Ministria e arsimit gjerman.Qka i duhet mërgimtarit tonë?Të e dërgoj fëmiun e tij në shkollën shqipe.Aty fëmiu flet shqip,lexon dhe shkruan shqip,mëson historinë kombëtare,gjeografinë e atdheut,kulturën e traditën shqiptare,etj……Prap disa prinder nuk i dërgojnë fëmijët e tyre në shkollën shqipe.Në Gjermani dhe jo vetëm në Gjermani,por në gjitha vendet e Evropes shpërndahet një revistë mujore shumë e pasuruar me tema kombëtare,revista quhet”DORUNTINA” dhe kushton vetëm 2Euro, të cilën shumë prind nuk ja u paguajnë femijëve të tyre.Tani të mos dërgosh fëmiun në shkollën shqipe,të mos i blejshë revistën shqipe,do të thotë vet të kontribosh në asimilimin e fëmiut tënd!Të mos dërgosh fëmiun në shkollën shqipe,e të rrahësh gjoks për patriot,kjo është qesharake dhe naive.Patriot nuk mund të jetë ai që nuk edukon fëmiun e vet,ai që nuk e shkollon fëmiun në gjuhën amtare.Unë personalisht në disa shoqata të Landit NRW,kam punuar me fëmijë shqiptarë në seksionet letrare dhe kulturore.Përvoja ka treguar se fëmijët që kanë ndjekur mësimin plotësues shqip,e flisnin rrjedhshëm shqipen,e njihnin bukur historinë dhe kulturën shqiptare,si dhe ishin më të suksesshëm edhe në shkollat gjermane.Pra ne shqiptarët në mërgim lëmë gjurmë jete në vende të huaja.Nëse jemi treguar edukator të mirë

atdhetarë të mirë,edhe gjurmët do të i lëmë të mira,ana tjetër qon drejt asimilimit,rrënimit,dhe lëre që lënë gjurmë të këqija në vendin e huaj,por pasojat dhe çmimet e haraqit do të paguaj fëmiu-prindi.

Kohën kur lajmi mori dhenë se Doruntina u shua,mu sikur rrapsodi kur këndon Idriz Seferin,se kërkonte manzerin me fishek,se nuk kishte vdekur,as s´do të vdiste,ashtu më bëri përshtypjen kryeredaktori i Doruntinës,z.Ragip Rama,i cili më mori në telefon dhe më tha:Këtë javë po fus

në shtyp numrin e Doruntinës.Nuk është shuar Doruntina,as nuk do të shuhet,derisa të shuhem unë i cili sakrifikova 15 vite për të ua ofruar atdheun në zemër fëmijëve tanë në mërgim.E si të shuhej kjo revistë drite e mundi,si të i kthehej shpina këtij mundi?

Doruntina ishte Abetare,po ua mësonte shkrim leximin fëmijëve në mërgim,ishte libër leximi dhe gramatikë,po ua mësonte gjuhën e unisuar letrare fëmijëve tanë në mërgim,ishte gjeografi,po ua mësonte trevat e atdheut,fëmijëve në mërgim,ishte histori.po ua mësonte

fëmijëve tanë në mërgim historinë e përvuajtur të shqiptarëve nga vitet 1912-1999,prej kur Serbia fashiste ndoqi,vrau,burgosi,masakroj,përdhunoj,shpërnguli shqiptare liridashes,gra ,fëmijë e pleq,gjatë kohës së okupimit të hekurt fashist shekullor.

Doruntina ishte edhe shkollë për fëmijët tanë të mërguar,mësues për ta,ishte ura që i lidhte me çdo cep të atdheut,ishte dhe e tillë duhet të mbetet.Kush po e pengon Doruntinën?Padyshim jo mësuesit,shumë nga mësuesit e duan Doruntinën,se ka gjëra të shenjëta në te,se ndihmon

procesin mësimor,madje arsimtarët e duan edhe mikun e tyre Ragip Ramën.Nuk janë të pëlqimit as prindërit të u ndalojnë revisten fëmijëve të vet,por padyshim është një hallkë individësh që nuk lënë vend pa propaganduar teket e tyre,që kjo revistë e shenjët kombëtare të shuhet.

Këtë qëllim të keq e fanatik nuk e duan nxënësit,nuk e duan mësimdhënësit e mirëfilltë,po as prindërit e mirëfilltë.Doruntina dhe Ragip Rama,në çdo shtëpi shqiptare kanë nga një mik,e keçja te ne është se thuaj në çdo shtëpi shqiptare ka nga tre zotër shtëpie,të ndarë në tri parti!!!

Nuk ka rëndësi sa gazeta,sa revista për fëmijë e të rritur dalin në diasporat shqiptare,sa më shumë aq më mirë,por duam Doruntinën,qëndresen pesëmbëdhjetë vjeçare,këtë e thonë vet fëmijët tanë në mërgim.Në përfundim duhet të themi:Janë të pakët ata individ që erdhën

nga shtypja në mërgim,ata që lindën e u rritën në mërgim,të cilët nuk e dijnë se Doruntina i mësoj për gjendëjen e shtypur në atdhe,i mësoj të ndjekin rrugën e edukimit,arsimimit e përparimit nëpër botë.por i mësoj të kthejnë kokën drejt vendlindjes,për të kuptuar rëndësinë

e saj,dashurinë për te,gatishmërinë për të punuar e vepruar për te,dhe për të u kthyar,vendosmërinë për të mbetur shqiptar krenar.Këto rrjedha i kanë trasuar rrugën Doruntinës,të cilën nuk do të duhej askush të e ndryshoj as pengoi,përkundrazi njëzëri të e mbështesim.