Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

SHQIPTARËT PËRBALLË SFIDAVE GLOBALE DHE RAJONALE. RASTI I TUZIT DHE MALËSISË

by

Nga Dr. ISLAM LAUKA/
Pjesëmarrja në simpoziumin shkencor “Tuzi dhe Malësia flasin Shqip”, më jep rastin që të trajtoj disa prej sfidave më të rëndësishme, me të cilat, aktualisht, po ballafaqohen shqiptarët, në rrafsh global e rajonal, si dhe të ngre disa probleme shqetësuese që dalin nga ky ballafaqim.
Me aq sa e njoh unë historinë dhe aktualitetin e Malësisë dhe Tuzit, mendoj se, pavarësisht vështirësive të panumërta, kryesisht, të karakterit të brendshëm, por edhe të jashtëm, këto të fundit, të lidhura, veç të tjerash, edhe me ndikimet e globalizmit, shqiptarët e kësaj ane kanë arritur të ruajnë lëndën dhe kulturën e tyre kombëtare.
Gjatë 150 vjetëve të fundit, kjo zonë ka njohur shumë pushtues, qe nga otomanët, serbo-malazezët, fuqitë e boshtit, gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe shumë forma regjimesh, që nga perandoritë, monarkitë, totalitarizmi komunist, etj por Tuzi dhe Malësia kanë ditur t’u bëjnë ballë dallgëve të historisë, duke folur vetëm një gjuhë – shqipen, duke valëvitur vetëm një flamur – atë kuqezi, duke kënduar vetëm një himn – atë kombëtar. Në këtë luftë të ashpër për mbijetesë, veç gjuhës dhe flamurit, shqiptarët e këtyre anëve i kanë mbajtur të lidhur me njëri tjetrin vlerat e tyre tradicionale si, toleranca ndëretnike dhe ndërfetare, ndjenja e sakrificës në emër të atdheut dhe solidariteti kombëtar.
Janë këto vlera të rralla që e kanë kthyer Malësinë dhe Tuzin në një kështjellë të shqiptarisë dhe kjo është arsyeja përse zgjodha pikërisht këtë vend për të ngritur disa probleme shqetësuese që dalin nga ballafaqimi i shqiptarëve me sfidat aktuale, globale e rajonale.
Problemi i parë shqetësues ka të bëjë me keqkuptimin e proceseve globale. Dihet që sot jetojmë në epokën e globalizmit. Është globalizuar ekonomia, informacioni, vetë jeta shoqërore. Distanca, në kuptimin klasik, në sajë të arritjeve teknologjike, ka vdekur.
Sot flitet për botën si për një fshat.
Askush nuk mund t’i mohojë anët pozitive të globalizmit, por e vërteta është se ai shoqërohet edhe me anë të errëta, negative, me rreziqe dhe kërcënime. Pasojë e globalizmit është shtimi i të ashtuquajturave “probleme pa pasaportë” si, terrorizmi, ekstremizmi fetar, narkotrafiku, epidemitë, ndryshimet klimaterike, etj. Pasojë e globalizmit është ndikimi i ndërsjellë i krizave ekonomiko-financiare që shpërthejnë në vende të ndryshme të globit, por që prekin dhe rëndojnë gjithë ekonominë botërore.
Efektit të këtyre dukurive nuk u shpëtojnë vendet e mëdha, as ato të vogla, por për këto të fundit, pasojat e globalizmit janë më të rënda.
Një ndër dukuritë globale që paraqet kërcënim serioz për interesat jetike të popujve të vegjël, siç janë shqiptarët, është ajo e rrafshimit të vlerave. Lima e globalizmit i han pa mëshirë vlerat e të vegjëlve, por nuk ka çfarë u bën atyre të popujve të mëdhenj që, si rregull, janë të fuqishëm dhe synojnë imponimin e vlerave, kulturës dhe “drejtësisë” së tyre, në bazë të praktikës së moçme, sipas së cilës, vlerat, kultura dhe drejtësia ndjekin fuqinë.
Duke e konsideruar rrafshimin e vlerave si një prirje bashkëkohore, me kah vetëm pozitiv, disa pseudoanalistë shqiptarë, të njohur edhe si mohues apo patriofobë, kanë vëne në shënjestër njërën prej vlerave themelore shqiptare – dashurinë për atdheun. Sipas tyre, atdhedashurisë i ka kaluar koha, bartësit e kësaj ndjenje janë primitivë, të pagdhendur, mendjengushtë, malokë të pandreqshëm; për të na respektuar të tjerët, duhet të shajmë veten tonë; ata që marrin vesh nga epoka të cilës i përkasin, për të qenë modernë, duhet ta përbuzin e ta poshtërojnë atdheun; s’ka atdhe, ka thjesht qytetarë të botës, s’ka vlera kombëtare, ka vetëm vlera gjithënjerëzore, trumbetojnë në “analizat” e tyre këta “ekspertë”, ithtarë të globalizmit. Dhe vijon përfundimi i tyre kategorik: shqiptarët nuk mund të përfshihen e të integrohen në proceset globale pa u ndryshuar, pa u modernizuar, pa u gdhendur e zdruguar, në mënyrë që të zhvishen nga “arkaizmat” që i lidhin ata me nocionet e dala boje si atdheu apo ideali kombëtar.
Për këta pseudoanalistë nuk ka fare rëndësi fakti që lideri i proceseve globale, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, edukimin me ndjenjën e atdhedashurisë e kanë pjesë të pandarë të të gjithë sistemit arsimor; që fëmijët e këtij vendi, çdo ditë, para se të futen në mësim, betohen para flamurit kombëtar; që presidentët e tij, pavarësisht bindjeve politike, fjalimet e tyre, gjithmonë, i përfundojnë me të njëjtin urim, “Zoti e bekoftë kombin Amerikan”.
Shembulli amerikan dëshmon se rruga drejt globales dhe gjithënjerëzores kalon domosdoshmërisht, nëpërmjet kombit dhe atdheut tënd. Në rastin tonë, do të thotë që ajo rrugë kalon, nëpërmjet Tiranës, Prishtinës, Tetovës, Preshevës, Ulqinit (dhe Tuzit) e Çamërisë.
Ose, marrim shembullin e Francës, një tjetër komb i pjekur dhe i civilizuar, lojtar aktiv i proceseve globale. Mbrojtjen e pastërtisë së gjuhës së unifikuar kombëtare nga ndikimet negative të globalizmit, sidomos nga fjalët e huaja, Franca e ka të sanksionuar me ligj. Po të krahasohet kujdesi dhe vëmendja e Francës zyrtare për mbrojtjen e pastërtisë së gjuhës së vet me shpërfilljen e hapur të këtij problemi, lidhur me gjuhën shqipe, nga ana e autoriteteve tona shtetërore, del qartë se proceset e sotme globale nuk kuptohen drejt dhe në kompleksitetin e tyre, jo vetëm nga disa pesudoanalistë, por as nga pushtetarët dhe as nga institucionet tona shkencore.
Gjuha jonë, që Kadare e quan “Shënshqipja”, për fat të keq, vazhdon të marrë goditje nga të gjitha drejtimet, sidomos nga fjalët e huaja që, në vitet e tranzicionit të gjatë po vazhdojnë të futen pa doganë. “Cunami” i tyre po përmbyt terminologjinë shkencore, kulturore, sportive, të shtypit të shkruar e pamor dhe po depërton, pamëshirshëm, edhe në gjuhën e folur. Sipas Mehmet Elezit, autor i një fjalori të rrallë të gjuhës shqipe, botuar në vitin 2006, “Fjalë, shprehje e struktura të huaja krejtësisht të panevojshme janë lëshuar mbi gjuhën shqipe si retë e karkalecave”. Emra restorantesh, shoqatash gjithfarëlloji, kanalesh televizive, veprimtarish kulturore, artistike e sportive, në masë të madhe, nuk janë shqip. Arrihet deri aty sa dokumenti i identitetit të shtetasve shqiptarë, në vend të fjalës së bukur shqipe “letërnjoftim”, të quhet “kartë identiteti” (ID). Edhe emra vendesh, historikisht të njohura si shqiptare, po zëvendësohen me emra të huaj si, Bari për Tivarin, Bitola për Manastirin, Peç për Pejën etj. Po hiqen nga përdorimi fjalë shqipe shumë të bukura, tingëlluese e shumë shprehëse, për t’u zëvendësuar me fjalë të huaja, të zbrazëta dhe pa ngjyrë si: shëtitore – pedonale, fëmijë, vogëlush – minoren, anashkalim – bypass, ndihmoj – asistoj, përkrah – suportoj, këshill – bord, grup punues – taskforce, shkurt – flesh, kohë e pjesshme – part time, ngjarje – event, bisede – chat.
Fjalët e strukturat e huaja, të futura kontrabandë në gjuhën shqipe, janë po aq të rrezikshme për ne e kombin tonë, në mos edhe më të rrezikshme, se kontrabandimet e tjera me armë e drogë. Fishta i madh ka paralajmëruar me kohë: “Mos të harrojmë se më bjerrë gjuhën do me thanë me bjerrë kombësinë e pavarësinë”.
Për fat të keq, ashtu si mallrat e tjera kontrabandë, edhe fjalët që ndotin gjuhën shqipe, si konsumues të parë, zakonisht, kanë pushtetarët, të cilët, për t’u hequr si të ditur, nuk mjaftohen me përdorimin e tyre pa kriter, por, në jo pak raste, duke thyer çdo rregull etik, protokollar e gjuhësor, nisin e bëlbëzojnë në gjuhë të huaj “fjalimet” e tyre në mjedise zyrtare, si në Shqipëri, ashtu edhe në Kosovë. Ata që s’dinë të lidhin dy fjalë në gjuhën e nënës, në gjuhë të huaj, nuk bëjnë gjë tjetër veç rrisin, në mënyrë progressive, budallallëqet e tyre, me të cilat, në mënyrë bujare, i ka pajisur natyra a perëndia.
Për të përballuar sfidën e rëndë që po i bëhet shqipes, duhet mobilizuar në një front unik shteti, institucionet shkencore, shkolla dhe gjithë shoqëria, mbi të gjitha duhet përkushtim atdhetar dhe angazhim intelektual. Këtë dëshmon shembulli juaj. Duke ruajtur të pastër gjuhën e Fishtës dhe duke bërë përpjekje që në shkollat dhe mjediset publike të përdoret gjuha e standardizuar shqipe, Malësia dhe Tuzi, të gjithë sa jeni këtu, duket se e keni gjetur vaksinën për të parandaluar flamën e gjuhës. Kjo vaksinë është dashuria e pakufishme dhe përkushtimi juaj kombëtar ndaj “Shënshqipes”.
Një tjetër dukuri që shoqëron globalizmin dhe mund të paraqesë rrezik për vendet dhe popujt e vegjël është ajo e relativizimit të gjithçkaje, duke përmbysur raportet e mëparshme midis së drejtës e të padrejtës, të moralshmes e të pamoralshmes. Thelbi i kësaj dukurie është: e mira nuk është aq e mirë sa duket, as e keqja nuk është aq e keqe sa duket. Ato edhe mund të këmbejnë vendet. Në këtë këndvështrim, pushtuesi i dikurshëm duhet të konsiderohet bashkëqeverisës; xhelati duhet të mëshirohet e respektohet nga viktima; heronjtë, të cilët i kemi nderuar deri tani, nuk janë kurrfarë heronjsh, veç hajdutë e cuba; simbolet kombëtare që na kanë frymëzuar në luftërat tona për liri nuk janë gjë tjetër, veç relikë e së shkuarës, pa asnjë vlerë.
Shprehje e kësaj mendësie janë përpjekjet për ta paraqitur periudhën pesëqind vjeçare, nën Perandorinë Osmane, si bashkësundim e bashkëqeverisje të shqiptarëve me Turqinë dhe historinë tonë të shkruar me gjak, pikërisht në luftë me otomanët, si histori të pashallarëve dhe vezirëve osmanë, me origjinë shqiptare. Në këtë logjikë, edhe historia e përgjakshme, rreth njëqind vjeçare e shqiptarëve ne Jugosllavi, është histori e bashkëqeverisje së tyre me Beogradin, për shkak se, ashtu si në Stamboll, edhe në kryeqytetin serb, ata i kanë pasur pashallarët dhe vezirët e tyre si Sinan Hasani e çiftat e tij. Arrihet deri atje sa të kërkohet rishikimi dhe rihartimi i teksteve shkollore, në mënyrë që të mos “lëndohen” Turqia dhe Serbia. Mbështetësit e kësaj teze, e kanë të vështirë t’u përgjigjen pyetjeve të tilla si:”A erdhën osmanët si pushtues në tokat shqiptare apo erdhën shqiptarët si pushtues në Anadoll? Pa përmendur luftën hëroike nën udhëheqjen e Skënderbeut e luftëra të tjera në shekuj, kundër Turqisë, kundër kujt dhe përse u zhvillua lufta për mbrojtjen e Hotit dhe Grudës në vitin 1879-1880? Kundër kujt dhe përse u zhvillua kryengritja e Malësisë së Madhe, në vitin 1911, kur Tuzi me rrethinë u shndërrua në njërën ndër fushëbetejat kryesore të saj?
Përgjigja ndaj këtyre pyetjeve ështe e qartë: shqiptarët ishin të pushtuar nga Turqia dhe luftonin, së pari, për çlirim nga zgjedha osmane dhe, së dyti, për mbrojtjen e tokave të tyre, të cilat turqit kishin vendosur t’ua dorëzonin fqinjëve tanë grabitqarë. Çdo interpretim tjetër është falsifikim i historisë për qëllime të caktuara politike.
Të njëjtat pyetje mund të shtrohen në rastin e ish Jugsllavisë, Malit të Zi e Serbisë, aq më tepër që këto ditë, rishikimet e teksteve shkollore i ka kërkuar kreu i Kishës Ortodokse Serbe, Patriarku Irinei: A shkuan shqiptarët si pushtues në Beograd apo erdhi Beogradi me makinerinë e tij të luftës në Kosovë? A shkuan shqiptarët e Ulqinit dhe të Tuzit në Cetinë, apo e kundërta, Cetina i pushtoi me forcë këto territore autoktone shqiptare?
Nuk mund të quhet i moralshëm, as parimor, qëndrimi sipas të cilit, të zezës i duhet thënë e bardhë dhe të bardhës, e zezë. Rishikimi i teksteve të hitorisë duhet t’u lihet në dorë historianëve, jo politikanëve e klerikëve ortodoksë e muslimanë.
Një demonstrim tjetër i relativizimit të moralit është propizimi i kryeministrit të Serbisë, Aleksandër Vuçiç, për të caktuar një datë, në kujtim të viktimavë të luftës në ish Jugosllavi. Nëse ky propozim do të bëhej nga boshnjakët, shqiptarët e Kosovës apo kroatët, edhe mund të besohej si i sinqertë, por kur ai vjen nga kryeqyteti që ndërmori katër luftëra agresive kundër fqinjëve të tij, nuk mund të mos lindë dyshimi i bazuar se po bëhen përpjekje për relativizimin e fajit, që vrasësit të lehtësohen disi nga faji dhe viktimat mos t’i lërë krejtësisht pa faj, me një fjalë, të dyja palët, nga pak fajtorë, nga pak viktima dhe, si të tilla, të futura në një thes, të dyja të përkujtohen. Meqënëse ky propozim është bërë publikisht, do të ishte mirë që edhe përgjigja refuzuese e Prishtinës dhe Tiranës, sidomos e kësaj të fundit, të cilën nisma e Vuçiçit e implikon në konflktin jugosllav, të jepet publikisht, para se ai të paraqitet zyrtarisht, në takimin e Vjenës, që do të mbahet në datën 27 të këtij muaji. Pjesë e këtij qëndrimi duhet të jetë kërkesa e Tiranës dhe Prishtinës që Beogradi të kërkojë falje, zyrtarisht për krimet e kryera kundër shqiptarëve; që Serbia të zbardhë fatin e të pagjeturve dhe të bëjë të mundur kthimin e eshtrave të tyre në Kosovë, si dhe të paguajë dëmshpërblimin e luftës.
E afërt me përmbajtjen e këtij propozimi është “Iniciativa 6” (Ëest Balkan 6), e paraqitur nga Mali i Zi dhe e mbështetur fort nga Serbia, që parashikon krijimin e një forumi rajonal, të përbërë nga pesë ish njësi të Federatës Jugosllave plus Shqipërinë. Kjo përbërje të sjell në mend një strukturë të dënuar, tashmë, nga historia, si ish Jugosllavia, minus Slloveninë dhe Kroacinë, por duke shtuar Shqipërinë. Rikthimi tek strukturat e dështuara, e pakta që mund të thuhet, është kundër produktive. Nuk është vështirë të parashikohet që në forumin “Balkan Six”, violinë e parë, do të ishte Beogradi. Kjo për shkak të mentalitetit dominues të Serbisë, por edhe të mbështetjes së ambicies së saj nga disa kryeyqtete europiane, ende të paçliruara nga nostalgjia serbocentrike. Veç kësaj, kjo iniciativë krijon mbivendosje a paralelizma me disa organizata të tjera rajonale, të cilat, pavarësisht numrit relativisht të madh të tyre, në praktikë nuk kanë rezultuar efektive. Në këtë kontekst, ajo zor se mund të jetë në interesin shtetëror e kombëtar të shqiptarëve.
Një tjetër dëshmi e relativizimit të gjithçkaje në epokën globale është qëndrimi ndaj heronjve dhe simboleve kombëtare. Në Prishtinë, Adem Jashari, është shpallur kriminel. Po në Prishtinë është përdhosur monumenti i Skënderbeut. Në Tiranë, një tufë mohenikësh, në emër të çmitizimit dhe çheroizimit është ngritur kundër heronjve dhe simboleve kombëtare. Monumenti i pavarësisë dhe bustet e heronjve, të ngritura para 3 vjetësh, në kuadrin e 100 vjetorit të shpalljes së pavarësisë, janë dhunuar e përdhosur. Në manifestimin qendror të FSK-së, në Prishtinë, që hapi “Epopenë e UÇK-së”, më 5 Mars 2015, nuk u ekzekutua himni ynë kombëtar.
Çfarë na ofrojnë globalistët, kozmopolitët dhe postmodernistët në vend të heronjve dhe simboleve tona kombëtare? Heroi i tyre është “uni” me nevojat e tij, egocentrizmi pa fre, ndërsa simbolet e tyre janë plaçkat luksoze. Sipas kësaj mendësie, njeriu, në vend që t’u japë gjërave kuptim, kthehet në vegël, obejkt të plaçkave. Zotërimi tyre i jep kuptim njeriut dhe jetës së tij, vetë njëriu identifikohet me to dhe statusi i tij përcaktohet nga statusi (klasi) i plaçkave që blen.
Rendja pas konsumizmit, bjerrja morale, zhveshja nga idetë, janë dukuri që gërryejnë dhe mbysin shoqëri e kombe të zhvilluara e të konsoliduara, le më shqiptarët, që renditen ndër popujt më të varfër të Europës.
Nuk na çojnë në Europë kultura e fastfud-it, e selfie apo belfiekulturës, por kultura dhe vlerat tona kombëtare.
Integrimi ne Europë nuk do të thotë braktisje e vlerave tona. Konica ka shkruar se tjetri njeh çmimin që ti i cakton vetes. Europa nuk të pranon, nëse je i zhveshur nga vlerat. Ajo nuk i pranon njerëzit pa fytyrë, pa kujtesë historike, pa respekt për të parët e tyre, që do të thotë pa respekt për veten e vet. Në këtë kuptim, ne duhet të përpiqemi të integrohemi si shqiptarë, me fytyrën tonë, me heronjtë, simbolet e vlerat tona, përndryshe procesi integrues humbet çdo kuptim.
Vështirë të flitet për integrim me të tjerët pa qenë të integruar me njëri tjetrin. Janë vlerat tona ato që na bashkojnë si shqiptarë, ato që i kontribuojnë kohezionit social dhe kombëtar të shqiptarëve. Me ato vlera ne duhet të krenohemi dhe, pse jo, t’ia ofrojme Europës dhe botës. Toleranca dhe bashkëjetesa fetare e ndëretnike, sa për të përmendur dy prej këtyre vlerave, janë të markës shqiptare dhe pa afat skadence, ashtu si edhe shumë vlera tonat kombëtare. Të gjitha së bashku ato përbëjnë arkitrarët mbi të cilët ka qëndruar shqiptaria në shekuj. Sot, në epokën globale, jo vetëm që nuk e kanë humbur rëndësinë e tyre, por kanë marrë vlerë të re, përballë radikalizmit dhe ekstremizmit fetar dhe etnik që po hedhin botën në flakët e luftës.
Këta arkitrarë, duket se janë mbajtur mirë dhe i kanë qëndruar kohës edhe këtu në Malësi dhe Tuz, falë përkujdesjes dhe sakrificave sublime të shqiptarëve të kësaj treve. Por që ata të mbeten vitalë, përballë sfidave globale e rajonale, nuk mjafton vetëm përkujdesja dhe sakrificat e tyre. Është e domosdoshme që të ndihet dora e ndihmës dhe e solidaritetit kombëtar nga Shqipëria dhe Kosova. Ky solidaritet duhet të jetë i sinqertë, vëllazëror, i prekshëm, jo sa për të thënë, apo më keq, për propagandë politike, siç ndodhi me Luginën e Preshevës, kur Shqipëria dhe Kosova shpallën me bujë në Prizren, se do të ofrojnë për të nga 50 mijë euro ndihmë. Kësaj i thonë u mbars mali, polli një mi. Ky është mjerimi i solidaritetit dhe, natyrisht, nuk mund të mos japë efekte krejt të kundërta, në krahasim me ato që mund të presin zyrtarët e Tiranës dhe të Prishtinës.
Në radhë të parë, shqiptarët në Mal të Zi nuk duhen trajtuar si pakica. Nëse kondiserohen si të tillë në raportet demografike të shtetit ku jetojnë, ata nuk mund te konsiderohen pakicë në raport me popullin dhe kombin të cilit i përkasin. Përkundrazi, ata janë një pjesë thelbësore e këtij kombi dhe me kontribut të jashtëzakonshëm në çeshtjen kombëtare shqiptare. Nuk duhet harruar se, “prova e përgjithshme” e shpalljes së pavarësisë së Shqipërise është bërë këtu, në Malësi, në Tuz. Ndaj ata janë e duhet të jenë të barabartë më të gjithë shqiptarët, pavarësisht numrit të tyre dhe vendit se ku jetojnë. Si të tillë ata duhen trajtuar edhe nga shtetet tona.
Parë në këtë dritë, marrëdhëniet e Tiranës dhe Prishtinës me Podgoricën zyrtare duhet të kushtëzohen nga qëndrimi i kësaj të fundit ndaj shqiptarëve që jetojnë në trojet e tyre në Mal të Zi. Nëse do të veprohej kështu, me siguri, shqiptarët do të përfaqësoheshin më mirë në organet qëndrore dhe vendore, në komunat e tyre do të investohej më shumë dhe, në respekt të nenit 69 të Kushtetutës se Malit të Zi, do të hiqeshin kufizimet aktuale lidhur me përdorimin e flamurit kombëtar shqiptar.
Së fundi, jo vetëm institucionet zyrtare, por edhe ato shkencore, shoqëria civile, mjetet e informimit masiv etj, në Shqipëri e Kosovë, duhet të jenë më të angazhuar e më të përkushtuar ndaj çështjes së shqiptarëve në Mal të Zi. Nuk është normale që në Fjalorin Enciklopedik Shkencor të Akademisë së Shkencave të Shqipërise, botuar në vitin 2008, nuk përmendet fare personaliteti i përmasave kombëtare, biri i shquar i kësaj treve, Baca Kurti, ndërkohë që në të kanë zënë vend dhjetëra personazhe të epokës komuniste, që nuk i ka njohur kush për së gjalli, as nuk i njeh kush pas vdekjes së tyre. Po kështu, në këtë fjalor nuk përmendet fare një vend historik si Deçiqi.
Shpresoj që Enciklopedia Shkencore e Akademisë së Arteve dhe Shkencave të Kosovës, e cila pritet të dalë së shpejti, t’i plotësojë këto boshllëqe.

Tuz-Malësi, 23 gusht 2015

XHIHADI RUS NË BALLKAN

by

Integrimi euroatlantik i Ballkanit në shënjestrën e xhihadit rus/
Nga Dr. Islam LAUKA, diplomat/
Zhvillimet e kohëve të fundit në Ballkan kanë risjellë në vëmendjen e politikanëve, diplomatëve dhe studiuesve të marrëdhënieve ndërkombëtare çështjen e vendit dhe rolit të Rusisë në këtë rajon, i konsideruar, historikisht, prej saj, si sferë e interesave gjeopolitike dhe gjeostrategjike të veta.
Pas konfliktit në Ukrainë, në vitin 2014 dhe, në vazhdim, duket se vendet ballkanike u gjendën në vijën e parë të frontit midis Rusisë dhe Perëndimit. Ekspertët e njohur të çështjeve ballkanike, Jean-Arnault Derens dhe Laurent Geslin, konstatojnë se, Serbia, Kosova, Mali i Zi dhe Maqedonia janë në “vijën e zjarrit” që ndan dy kampet.
Stereotipet e stërpërdorura të Moskës në konfliktin e Ukrainës, se gjoja ai erdhi si pasojë e “ndërhyrjes perëndimore”, e “ekspansionit të NATO-s dhe BE-së deri në kufinjtë e Rusisë”, e “eksportimit të demokracisë” nëpërmjet “revolucionit me ngjyra”, e “standarteve të dyfishta” dhe “mbështetjes së puçit antikushtetues” kundër Presidentit Janukoviç, origjinën e kanë 15-20 vite të shkuara, gjatë krizës jugosllave. Thelbi i tyre mbetet i njejtë – përgjegjës për krizat e konfliktet janë SHBA dhe Europa, ndërsa Rusia e “poshtëruar dhe e nëpërkëmbur”, për shkak se nuk u morën në konsideratë mendimi dhe interesat e saj, është viktimë e Perëndimit. Ndryshojnë vetëm emrat e vendeve dhe të aktorëve. Ish Jugosllavia zëvendësohet me Ukrainën dhe Sllobodan Millosheviçi me ish Presidentin Janukoviç.
Megjithatë, ka një ndryshim thelbësor. Rusia e sotme e Putinit nuk e ndjen veten të dobët si Rusia e Jelcinit e viteve ’90- të. Narrativi i “poshtërimit” vazhdon të përsëritet, por tani nga pozita të tjera, jo të viktimës, por të fuqisë së madhe që e ka marrë veten dhe kërkon të hakmerret për “fyerjet” që i janë bërë, duke nëpërkëmbur interesat e saj, midis të tjerash, edhe në Ballkan.
Demagogjia politike nuk njeh kufinj, kur Presidenti Putin dhe Ministri i Jashtëm, Lavrov, me një lehtësi për t’u pasur zili, heqin paralele midis rastit të Kosovës dhe atij të Krimesë, duke harruar një detaj “të vogël”, siç ështe ai që Kosova sot përfaqëson një vend të pavarur dhe sovran, ndërsa Krimeja iu shkëput një shteti fqinj, Ukrainës, për t’iu bashkuar një fqinji tjetër, mbi bazën e “vullnetit të lirë”, të banorëve të saj, por edhe me “pak ndihmë”, nga ana e trupave ruse të bazës ushtarako–detare të dislokuara aty, si dhe të “jeshilorëve”- trupave speciale, të ardhura nga Moska. A ka shkelje më të hapur të parimeve e normave të së drejtës ndërkombëtare mbi mosndryshimin e kufinjve me dhunë apo respektimin e tërësisë territoriale dhe sovranitetit të vendeve të tjera, te cilave Rusia u është referuar aq shpesh në rastin e Kosovës, por që i injoron plotësisht në rastin e Krimesë? A mos kemi të bëjmë me standarte të dyfishta të vetë Rusisë, për të cilat, tash 25 vjet , e akuzon politikën perëndimore, sidomos në drejtim të Ballkanit, por jo vetëm?
Nisur nga mentaliteti tipik i luftës së ftohtë, Moska e konsideron si humbje strategjike çdo hap pozitiv të këtij apo atij vendi ballkanik, në drejtim të integrimit euroatlantik. Dhe e kundërta, çdo vonesë e ngadalësim, çdo stepje apo ngecje e reformave që çojnë drejt integrimeve euroatlantike të rajonit, nga ana e Moskës, perceptohet si avantazh strategjik i saj.
Për të siguruar avantazhe të kësaj natyre, Kremlini përpiqet të shfrytëzojë “lodhjen nga zgjerimi” apo ndjenjat antizgjerim që kanë kapluar BE-në, si dhe forca ultra të djathta e ultra të majta në vende të ndryshme europiane, që janë, jo vetëm kundër zgjerimit, por edhe kundër projektit europian, si ide. Gjithashtu, ajo shfrytëzon pakënaqësitë e vendeve të veçanta ballkanike, që ato i perceptojnë si të shkaktuara nga burokracia e Brukselit (mosliberalizimi i vizave me Kosovën, moshapja e bisedimeve për antarësim në BE me Serbinë dhe Shqipërinë, etj.) për t’i fryrë ato, në mënyrë që të ndikojë në ftohjen, bllokimin apo prishjen e marrëdhënieve të tyre me Bashkimin Europian. Gatishmëria e një pjese të forcave politike dhe elitave pushtetore në vende të veçanta ballkanike, si Serbia, Greqia, Mali i Zi, Maqedonia, Bosnje Hercegovina, për të flirtuar me Rusinë, ia lehtëson edhe më tej punën Moskës.
Si aleatë të saj në Ballkan, Moska preferon forcat anti-europiane, anti-amerikane dhe anti-NATO, pa ndonjë bosht ideologjik, ultra të djathta, ultra të majta, ose thjesht konservatore. Në Serbi ajo mbështet Partinë Radikale Serbe, Lëvizjen për Serbi dhe Dyert Serbe. Në Bosnjë Hercegovinë, Moska mbështet ultranacionalistin serb, Milorad Dodik, në Kosovë, radikalët serbë të Mitrovicës së Veriut, në Maqedoni, Kryeministrin nacionalist, Nikolla Gruevski, në Greqi, të majtët e Sirizës, në Bullgari, Partinë ultra të djathtë “Ataka”, etj.
Çdo boshllëk të lënë nga BE apo NATO në Ballkan, çdo tërheqje të tyre në këtë rajon, Kremlini përpiqet ta shfrytëzojë dhe, mundësisht, ta zëvendësojë me praninë dhe ndikimin e vet. Për këte nuk kursen asnjë mjet. Sepse për Moskën, qëllimi justifikon çdo mjet. Duket se Ballkani i mbushur me kriza, klientelizëm dhe kapje shteti, paraqet terren të favorshëm për realizimin e këtij objektivi, nga ana e Rusisë. Në situata të tilla, mund të bëjnë punë, sidomos, paratë. Rusia ka dëshmuar se është “bujare” në dhënien e parave, kur bëhet fjalë për korruptimin, në favor të saj, të figurave të rëndësishme, në radhët e elitave pushtetore, financiare, por edhe atyre intelektuale. Kur këtë e realizon me sukses në vendet e pasura perëndimore, Moska nuk e ka problem ta bëjë në vendet e varfëra të Ballkanit,me defiçite të theksuara në funksionimin e shtetit ligjor.
Kur nuk bëjnë punë paratë, Rusia nuk i kursen presionet dhe shantazhet. Drejtoresha e Qendrës për Studimin e Krizës Jugosllave, Elena Guskova, kërcënon hapur se “Në rast të anëtarësimit të Serbisë në NATO, Moska do të jetë e detyruar të rishikojë qëndrimin e saj për shumë çështje të bashkëpunimit politik dhe ushtarak që sot duken me perspektivë dhe me interes të ndërsjellë”. Në të njetën linjë është edhe bashkëpunëtorja e Institutit të Sllavistikës të Akademisë së Shkencave të Rusisë, Ana Filimonova, e cila thekson se “Serbia ose duhet të kete partneritet të plotë strategjik me Rusinë, ose do të rrëshqasë në humnerë”. Opozitën maqedonase që, para pak kohësh, organizoi disa protesta masive, kundër kryeministrit Gruevski, Moska e etiketoi si “kukull” të Perëndimit. Ndërsa Bullgarinë që, para disa muajsh, refuzoi ndertimin e gazsjellësit rus, “Rrjedha e Jugut”, Ministri i Jashtëm i Rusise, Sergei Lavrov, nuk nguroi ta akuzojë se, së bashku me Shqipërinë, po përpiqen ta ndajnë Maqedoninë. Rusisë nuk i mungojnë levat për të bërë që disa nga presionet e saj të japin efekt. Ajo ka pozita shumë te forta në energjitikën e shumicës së vendeve ballkanike. Në fushën e gazit,ajo është dominuese.
Kur nuk bëjnë punë paratë, presionet e shantazhet, Rusia aktivizon mjete të tjera shtesë nga arsenali i saj si fuqi e madhe. Në përgjigje të pyetjes së një deputeti, gjatë orës parlamentare, me 20.05.2015, se çfarë po bën Moska për të gjetur antihelmin ndaj metodave të ndryshueshme që po përdoren në luftën për sundim botëror, gjë që nënkupton edhe Ballkanin, si zonë e interesave të drejtpërdrejta të Rusisë, Lavrovi siguroi se, krahas metodave të diplomacisë klasike, u kushtohet vëmendja e duhur edhe luftës ekonomike, punës së shërbimeve sekrete, operacioneve informative speciale, etj.
Një instrument tjetër, që Rusia po e përdor me sukses në luftë për rikthimin e peshës së saj të dikurshmë në Ballkan, është e drejta e vetos në Këshillin e Sigurimit të OKB-së. Eshtë vetoja ruse ajo që bllokoi miratimin e planit Ahtisari në KS. Është vetoja ruse, që tash 7 vjet, po bllokon anëtarësimin e Kosovës në OKB dhe organizata të tjera ndërkombëtare. Është vetoja ruse që bllokoi me 8 korrik 2015, miratimin e projektit të rezolutës së Këshillit të Sigurimit të OKB-së, që dënonte genocidin serb në Srebrenicë. Gjithë bota e di se masakrimi i tetë mijë muslimanëve boshnjakë, në vitin 1995, ishte një akt i qartë genocidi dhe si të tillë e ka klasifikuar edhe Tribunali i Hagës. Vetëm propagandistët rusë që janë kundër pajtimit të popujve ballkanikë e quajnë atë një mit informativ ndërkombëtar.
Me politikën aktuale ballkanike, e cila për nga qëllimet dhe instrumentet që përdoren ngjason më shumë me një xhihad modern të një lloji të ri, Moska kërkon që ta kthejë këtë rajon në të kaluarën e vet të errët, me grindje, konflikte, luftëra e gjakderdhje. Është në dorën e popujve ballkanikë të vendosin, nëse është në interes të tyre apo të faktorëve të tjerë destruktive, që paqen e stabilitetin relativ të tanishëm t’i zëvendësojnë me alternativën që ofron xhihadi rus.

Xhihadi rus kundër shejtanit shqiptar
Shqiptarët janë populli më i sulmuar në Ballkan, nga ana e Rusisë. Në shënjestrën e saj janë qeveritë, shtetet dhe elitat e tyre, të gjithë shqiptarët, të marrë së bashku, si popull e si komb. Në këndvështrimin rus, shqiptarët jane mishërim i së keqes dhe së ligës në Ballkan. Ata kanë bërë shkollën e djallit dhe ia kalojnë edhe atij vetë. Jo vetëm kaq, por ata nuk kanë asnjë shans për t’u përmirësuar. Sepse janë të pandryshueshëm në natyrën e tyre të egër dhe barbare. Ata i përkasin një civilizimi tjetër, joeuropian. Civilizimi i tyre, sipas profesoreshës ruse, Elena Guskova, është i njejtë me atë të Irakut e Afganistanit, me te cilin ballafaqohen sot amerikanët. Bashkpunëtori i vjetër shkencor i Institutit të Sllavistikës, Peter Iskanderov “zbulon” se konsolidimi i brendshëm i shqiptarëve nuk është bërë në bazë të “rilindjes kombëtare”, siç ka ndodhur me serbët dhe bullgarët, por në bazë të mohimit total të të gjitha normave e parimeve civilizuese. Sipas tij, shqiptarët i “bashkon” gjakmarrja, mbyllja në vetvete, organizimi fisnor. Për ta çuar absurditetin e tij deri në fund, Iskanderov shkruan se motoja “feja e shqiptarit është shqiptaria”, në thelbin e vet, ështe ide e antikrishterë. Dhe së qëllimi përfundimtar i shqiptarëve është ndërtimi i “Shqipërisë së Madhe” dhe i “kalifatit euroaziatik”.
Se si shqiptarizmi, si ide kombëtare, mund te jetë kundër një feje dhe pro një tjetre, predikuesit e Institutit të Sllavistikës, nuk e shpjegojnë. Angazhimi i tyre ndaj xhihadit rus i bën ata që të humbasin fare logjikën. Projekti i “Shqipërisë së Madhe”, të paktën, siç e paraqesin rusët dhe bashkësajuesit serbë të këtij termi, presupozon të jetë një projekt i qartë kombëtar, që synon bashkimin e shqiptarëve dhe të territoreve të tyre në një shtet unik, mbi bazën e parimit të kombësisë. Projekti tjetër, ai i kalifatit, që Iskanderov e konsideron si shqiptar, është një projekt mbikombëtar, i cili synon bashkimin e njerëzve mbi baza fetare. Ai nuk i njeh shtetet kombëtare, nuk i njeh kombet, për të ekziston vetëm një kriter- feja muslimane, edhe ajo, jo në diversitetin e vet, por vetëm në variantin, si rregull, radikal, që mbrojnë pretendentët për kalif dhe bashkëluftëtarët e tyre. Shteti islamik që, aktualisht, mban nën kontroll territore të konsiderueshme të Sirisë dhe Irakut, është shembulli më i qartë se çfarë synon Kalifati. Sipas logjikës së pseudoshkencëtarëve rusë, shqiptarët luftojnë, njëkohësisht, për shtetin e tyre të madh, të bazuar mbi kombësinë, për “Shqipërinë e Madhe” dhe për rrënimin e tij, me anë të kalifatit botëtor, i cili nuk e njeh kombësinë.
Veç qëllimeve djallëzore, sipas agjitatorëve të Institutit të Sllavistikës, shqiptarët, edhe metodat e luftës së tyre i kanë djallëzore. Metoda kryesore për arritjen e qëllimeve që i kanë vënë vetes, që nga lidhja e Prizrenit, më 1878, është terrorizmi. Nga ky këndvështrim, për xhihadistët rusë, shqiptarët janë njëlloj si çeçenët. Pikërisht nëpërmjet terrorizmit, sipas tyre, ata arritën të krijojnë shtetin e tyre të dytë në Ballkan, një “shtet ekstremist islamik”, “bandit”, “pirat”, “satelitor”, “mafioz”, “terrorist”, një “enklavë etnokriminale”, “gjendër kanceroze në trupin e Europës”– Republikën e Kosovës. Dhe ky është një mëkat i pafalshëm.
Të frymëzuar nga qëllime të antikrishtera dhe zbatues të metodave djallëzore, sipas predikuesve të Institutit të Sllavistikës, shqiptarët nuk mund të kenë aleatë të tjerë, veç atyre nga radhët e islamikëve dhe strukturave kriminale.
Si shejtanë që janë, në bashkëpunim me aleatët e tyre radikalë, sipas predikuesve ruse, shqiptarët nuk ngurojnë të inskenojnë me gra e fëmijë, me pleq e plaka, me të gjymtuar e të sëmurë, lëvizje të përmasave biblike, si eksodin masiv, në pranverën e vitit 1999, me qëllim që të sjellin në Kosovë një aleat tjetër të tyre, satanain e madh, SHBA-në, për t’i shkëputur nga Serbia. Për profesoreshën, Elena Guskova, dëshmi e këtij inskenimi është fakti që, në një intervistë në mjetet e informimit masiv, në vitin 1999, një nënë shqiptare me fëmijë, po fliste në anglisht. Sipas Guskovës, ajo nuk mund të dinte anglisht, duke qenë edhe shqiptare, edhe me fëmijë. Ndaj intervista e saj ishte thjesht një montazh.
Për Ministrin e Jashtëm, Lavrov, as masakra e Reçakut, e njohur nga e gjithë bota si e tillë, nuk ka qenë e vërtetë, por inskenim i organizuar nga shqiptarët me trupa “terroristësh”, të vrarë në pjesë të ndryshme të Kosovës dhe të veshur enkas si civil, për t’ia mbushur mendjen NATO-s që të ndërhyjë ushtarakisht.
Por “zbulimi” shkencor bombë, lidhur me aftësitë dhe talentin inskenues të shqiptarëve, erdhi para pak ditësh. Pas studimeve të “thella”, të bëra edhe në terren, “shkencëtaret” ruse, E.Guskova dhe A.Filimonova, arritën në përfundimin se “zhvendosja e madhe e shqiptarëve” nga Kosova dhe Shqipëria ka prapavijë të qartë politike. Për më tepër, refugjatët shqiptarë i koordinojnë planet e tyre me refugjatët që vijnë nga Lindja e Afërt. Në shkrimin e saj “Përse ikin shqiptarët e Kosovës”, Filimonova thekson se ikja është “një aksion shqiptar”, i organizuar me paramendim, për t’u përqëndruar në veri të Serbisë. Ndërsa Guskova, në shkrimin e saj “Shteti islamik në Ballkan”, botuar më 6 korrik 2015, zbulon se “aksioni shqiptar” qënkërka pjesë e “skenarit ballkanik”, që do të realizohet nga xhihadistët e ardhur nga Lindja e Afërt, nën petkun e refugjatëve, në bashkëpunim me “vëllezërit muslimanë ballkanikë”. Sipas këtij skenari, parashikohet që, njëkohësisht, të ngrihen me armë në dorë shqiptarët e Maqedonisë dhe të Luginës së Preshevës, pastaj, të gjithë islamikët e Serbisë, Maqedonisë, Bosnje-Hercegovinës rrëmbejnë armët dhe me veprime luftarake i pushtojnë vendet me kulturë ortodokse. Guskova pretendon se din edhe kohën e realizimit të “skenarit ballkanik” dhe që, sipas saj, është fundi i gushtit apo fillimi i shtatorit të ardhshëm.
Vetëm një mendje e sëmurë si ajo e Guskovës arrin t’i bashkojë në qëllime e veprime radikale mijëra refugjatë që ikin nga lufta e përgjakshme në Siri, me mijëra të tjerë nga Shqipëria dhe Kosova, që largohen nga vendet e tyre, kryesisht, për shkaqe ekonomiko-shoqërore. Natyrisht, nuk përjashtohet që ndonjë ekstremist islamik të depërtojë në Ballkan dhe Europë, nën petkun e refugjatit dhe këtë, shërbimet e sigurisë dhe organet e tjera përkatëse duhet ta mbajnë mirë parasysh. Por t’i klasifikosh si ekstremistë islamikë mijëra civilë që ikin nga lufta siriane për të shpëtuar kokën apo hallexhinjtë shqiptarë që kërkojnë të largohen drejt perëndimit për një jetë më të mirë, do të thotë se ndërgjegja shkencore të ka braktisur përfundimisht dhe vetë je kthyer në xhihadist të një besimi tjetër, në rastin konkret, ortodoks, që kudo sheh veç kundërshtarë-xhihadistë islamikë.
Për xhihadistët e Institutit të Sllavistikës, prirjet e etnosit shqiptar drejt radikalizmit musliman janë shtuar shumë, sidomos, pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës, në vitin 2008. Sipas tyre, në vend të flamurit kombëtar, tani ata po ngrenë, gjithnjë e më lart, flamurin e zi të vahabizmit.
Nuk janë larg këtyre vlerësimeve për shqiptarët as ato të kryediplomatit rus, Sergei Lavrov, apo komentet e Drejtorisë së Informacionit dhe Shtypit të dikasterit që ai drejton. Në to flitet për shfrytëzimin e faktorit shqiptar për veprimtari terroriste në Maqedoni, për ekstremistë shqiptarë që përdoren si vegla nga amerikanët, për përkeqësim të situatës në Ballkan,“ për shkak të defiçicitit serioz në zbatimin e ligjit dhe sigurisë në Kosovë-pasojë e dukshme e problemit të pazgjidhur kosovar, në tërësi”.
Xhihadi rus kundër shqiptarëve, duket se shpjegohet me atë që, ndryshe nga disa popuj të tjerë, ata nuk kanë shfaqur as nuk po shfaqin ndonjë mëdyshje në rrugën e tyre drejt integrimit euro-atlantik. Si Shqipëria, ashtu edhe Kosova kanë dënuar ashpër aneksimin e Krimesë nga Rusia dhe u janë bashkuar sanksioneve perëndimore ndaj Moskës. Të dyja janë treguar dhe po tregohen refraktare ndaj projekteve ruse në fushën energjitike apo fusha të tjera. Por mëkati më i madh i shqiptarëve, siç pohon profesoresha Guskova, është se ata, së bashku më SHBA-në “duan t’i japin fund ndikimit të Rusisë në Ballkan”. Për këtë arsye, duket se një ndër drejtimet kryesore të goditjes së xhihadit rus në Ballkan është dhe do të jetë, edhe më tej, kundër shqiptarëve.

Sllavizmi dhe ortodoksia si instrumente të xhihadit rus në Ballkan
Sllavizmi dhe ortodoksia në politikën e jashtme të Rusisë janë aktivizuar, sa here, që këtë e kanë kërkuar interesat e saj shtetërore si fuqi e madhe. Kjo ka ndodhur, krysisht, në periudha kur këto interesa kanë qenë të lidhura me Europën Qëndrore dhe Juglindore. E tillë është periudha e tanishme. Në cilësinë e “fuqisë së butë”, Rusia po riaktivizon lidhjet sllavo-ortodokse me Ballkanin. Përbërësit e ngjashëm etno-kulturorë të popullit rus me disa nga popujt e këtij rajoni po përdoren si mbulesë e interesave egoiste të Moskës për rikthimin e peshës dhe të ndikimit të dikurshëm në këtë pjesë të Europës. Në këtë kontekst, po flitet rishtas për “solidaritet sllav e ortodoks”, për “dashuri” të përjetshme midis popujve të Ballkanit dhe popullit rus, gjoja,e rrënjosur në genin e tyre sllavo-ortodoks, ose siç shprehet predikuesja Guskova, në shkrimin e saj “Serbia para sfidave vendimtare”, datë 18 qershor 2015, me natyrë “irracionale”.
“Ekspertët” ruse të çështjeve ballkanike kanë arritur në përfundimin se është pikërisht kjo lidhje e dashuri e ndërsjellë arsyeja pse vuan Serbia dhe serbët, të cilët konsiderohen nga perëndimorët si “ruse ballkanikë”. Ashtu siç vuajnë të gjitha ato vende që duan miqësi me Rusinë, si për shembull Maqedonia, Greqia, Qipro etj.
Është kjo arsyeja, vazhdojnë më tej “argumentet” e këtyre “ekspertëve” e orientimit aktual gjeo-strategjik perëndimor drejt “enklavave muslimane” në Ballkan, që e ka zanafillën, që në mesjetë, kur Europa katolike e protestane, duke shkatërruar Bizantin ortodoks “i hapi rrugë depërtimit të muslimanëve te eksituar”. Ish kryeministri i Bashkimit Sovjetik, Nikolai Rizhkov, i mëshon tezës se Vatikani, historikisht, ka luajtur rol ogurzi në përçarjen e sllavëve.
Pasojë e komplotit dhe konspiracionit perëndimor, të vjetër (Konstandinopojë) dhe të ri (ish Jugosllavi dhe Ukrainë), sipas agjitatorëve rusë, është vazhdimi i proçesit të copëzimit të civilizimit sllavo-ortodoks, që rrezikon të çojë në dobësimin e skajshëm e, mbase, në vdekjen e civilizimit të sllavëve të jugut. E gjithë kjo, argumentojnë ata, për shkak se amerikanët duan të kontrollojnë korridoret energjitike, si dhe rrugët e tranzitit të trafikimit të drogave të forta, të armëve dhe të mishit të bardhë. Popujt sllavo-ortodoksë, sipas tyre, janë të vetmit që mund ta ruajnë Europën nga këto të zeza. Dhe nga shqiptarët.
Atëhere, çfarë duhet bërë? Të ringrihet e të konsolidohet bota sllavo-ortodokse. Ringritja duhet të fillojë nga Kosova-djepi i shtetësisë serbe dhe ortodoksisë ballkanike, – propozon “studiuesi” Peter Iskanderov. Aty “mund të fillojë rilindja e Serbisë dhe serbëve, si dhe e shtetit rus në Ballkan.
Elena Guskova e shtron më gjerë problemin dhe e formulon politikën e re të ringritjes së Rusisë dhe botës sllavo-ortodokse në Ballkan, si më poshtë: të mos lejohet përhapja e kontrollit të NATO-s në territorin e të gjithë ish-Jugosllavise; të mos lejohet krijimi i bazave ushtarake në territorin e Serbisë dhe Malit te Zi; të luftohet “amerikanizimi” dhe “vatikanizimi” i hapësirës historiko-kulturore, të populluar nga sllavët ortodoksë të jugut, me pasojë ndezjen e rusofobisë; të punohet për rilindjen dhe zhvillimin e traditave historike, që kultivojnë idetë e reciprocitetit dhe të frymës ortodokse.
I spikatur prej vitesh për ide “origjinale”,pa bukë, Peter Iskanderov, i ka sugjeruar Presidentit Putin që, ashtu si Presidenti Willson, para gati 100 vjetësh, të dalë me 14 pika për Ballkanin, për të hyrë në histori si “arkitekt i Ballkanit të ri”.
Se cilat do të ishin shtyllat, ku do të mbështetej projekti arkitekturor rus i Ballkanit të ri, nuk është e vështirë të merret me mend, aq më tepër që Kremlini ka një “baze teoriko-shkencore”, ku të mbështetet. A nuk ishte profesori amerikan Samuel Hutington ai që pati vlerësuar si civilizim të veçantë atë ortodoks? A nuk ishte Hutingtoni, ai që pati sugjeruar njohjen e Rusisë si shtet bërthamë të ortodoksisë? Rusia nuk kërkon asgjë më shumë, sesa t’i njihet pozita e saj dominuese mbi këtë civilizim. Që do të thotë, dominim mbi Ukrainën, Bjellorusinë, Armeninë, Gjeorgjinë, mbi popujt sllavo-ortodoksë të Europës Qendrore dhe asaj Juglindore.
Sipas projektit arkitekturor rus, proçeset integruese Lindje-Perëndim janë jo produktive, ato që duhen nxitur e mbështetur janë integrimet sipas boshtit veri-jug, më konkretisht, Moskë-Athinë, Moskë-Beograd, Moskë-Shkup, Moskë-Sofie.
Gjenerali rus, Leonid Ivashov, flet hapur për përleshje midis civilizimeve në fazën aktuale dhe shpreh bindjen se fitorja do t’i takojë atij që ka rrënjë më të thella historike, kulturë më të lartë dhe themele shpirtërore më të qëndrueshme. Për të, pa pikë dyshimi, është civilizimi sllavo-ortodoks që i zotëron këto cilësi, ndaj ai është i destinuar të fitojë mbi civilizimin e kalbur e të degjeneruar perëndimor, epokës së të cilit, edhe sipas Moskës zyrtare, i ka ardhur fundi.
Ashtu si dikur kundër Perandorisë Osmane, edhe sot, Rusia hiqet si misionare, këtë radhë, jo për çlirimin e popujve sllavo-ortodoksë nga turqit, por nga zgjedha e kapitalit dhe civilizimit perëndimor që, gjoja, për ta, janë krejtësisht të huaj.
Por misioni i vërtetë i Rusisë nuk është konsolidimi i botës sllavo-ortodokse. Misioni i saj i vërtetë është kthimi i ndikimit të saj në Ballkan. Nuk ka patur, historikisht, nuk ka as sot, sllavofili, serbofili apo grekofili ruse. Ka patur, ka dhe, me gjasë, edhe në të ardhmen, do të ketë interesa ruse në Ballkan. Solidariteti dhe uniteti sllavo-ortodoks, aktualisht është më shumë një shfaqje e fantazisë, sesa një fakt real. Siç konstaton me keqardhje ish drejtori i ndjerë i Institutit të Sllavistikës, V. Vollkov, sot kemi të bëjmë me entropi të botës sllave. Aneksimi i Krimesë nga Rusia dhe ndërhyrja e saj në Ukrainën Lindore ishte gozhda e fundit në arkivolin e atij që dikur njihej si uniteti dhe solidariteti sllavo-ortodoks.
Gjithsesi, xhihadi rus nuk shkurajohet. Rikthimi i peshës dhe ndikimit të Rusisë në Ballkan, të rënë dukshëm, pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik, sipas xhihadistëve të Moskës, është në rendin e ditës dhe i mundshëm për t’u realizuar. Duke shfrytëzuar si maskë dhe si instrument,midis te tjerash,edhe lidhjet sllavo-ortodokse. Për të treguar se lidhjet e Ballkanit me Europën nuk janë aq të qëndrueshme sa duken dhe se vetë Rusia nuk është aq e izoluar sa thuhet.

Front unik kundër radikalizmit dhe ekstremizmit të çdo lloj forme
Trajtimi i problematikës aktuale ballkanike në kategoritë civilizuese, klasifikimi i popujve në të mirë (sllavo-ortodokset, në përgjihësi, serbët në veçanti) dhe të këqinj (popujt ballkanikë të besimit musliman, në përgjithësi, shqiptarët në veçanti) shkencërisht është i paqëndrueshëm, politikisht i rrezikshëm. Çdo civilizim dhe çdo popull ka vlerat e veta që duhen respektuar. Natyrisht, po të qëmtohet në mënyrë të qëllimshme dhe me zellin e paepur të pseudostudiuesve të Institutit të Sllavistikës, në çdo civilizim e popull mund të gjesh ndonjë “njollë”. As civilizimi i popullit, të cilit i përkasin Guskova, Iskanderov, Filimonova, Lavrovi dhe Putini, nuk është i imunizuar prej tyre, përfshirë njollën e radikalizmit dhe ekstremizmit që ata përpiqen t’ua veshin vetëm të tjerëve.

Jo më larg se në fillim të këtij muaji, në mjetet e informimit masiv, u njoftua për pogrome të vërteta në Rusi si, rrahja e vajzave të “Pussy Riot” në Soçi, sulmi i lëzivjes pro regjimit “StopHam” mbi kalimtarët e rastit që pinin duhan apo alkool në sheshin “Bolotnaya” (03.07.2015), prishja e dhunshme e koncertit festiv të radios “Serebryanyi Dozhd” (04.07.2015). Ekzekutuesit e dhunës së lartpërmendur u quajtën “talebanë ortodoksë”.
Vitin e kaluar, nga forcat separatiste të mbështetura nga Rusia, u vranë 4 protestanë në Sllaviansk. Ekzekutuesit e tyre, gjithashtu, u quajtën “xhihadistë ortodoksë”.
Po rrëzimi i avionit Boeing 777, vitin e kaluar, ku gjetën vdekjen 298 vetë, a nuk ishte terrorizëm? Po furnizimi i forcave separatiste ukrainase me mercenarë, me armë të sofistikuara, çfarë është?
Sergei Lavrovi, me të drejtë, shpreh shqetësimin e tij për rritjen e ndikimit të Shtetit Islamik në Ballkan, por ai harron se në radhët e ISIS-it janë, deri në 2000 luftëtarë, shtetas rusë, pa folur për mijëra të tjerë nga hapësira ish sovjetike. Duke qenë një kërcënim global, ISIS-i nuk ka si të mos jetë kërcënim edhe për Rusinë. Lavrovi, me siguri duhet ta dijë se, Abu Bakër al-Bagdadi ka kërcënuar drejtpërdrejt shefin e tij, Presidentin Putin, për mbështetjen që Rusia i jep regjimit sirian të Asadit. Dhe kërcënimi i tij është shumë serioz për Rusinë: tërheqjen në luftën e shenjtë të Shtetit Islamik, të Kaukazit të Veriut.
As ata, për të cilët Rusia tregon kujdes “të veçantë”, sllavo-ortodoksët e Ballkanit, nuk janë të çliruar nga shfaqjet e ekstremizmit dhe radikalizmit. Dihet se sa gjakderdhje i shkaktoi gadishullit ballkanik nacionalizmi radikal serb, në vitet ’90-të, kur terrori ndaj popullsisë se pafajshme civile në Kosovë dhe Bosnje-Hercegovinë, u ushtrua nga vetë shteti serb.
Ndërsa këto ditë, Kryetari i këtij shteti, Tomisllav Nikoliç, duke marrë pjesë në inaugurimin e statujës së Gavril Principit, vrasësit të trashëgimtarit austro-hungarez, akt që shërbeu si pretekst për fillimin e Luftës së Parë Botërore, e quajti atë hero kombëtar.
Nga ana tjetër, as shejtanët shqiptarë, nuk janë aq të zinj, sa i bëjnë predikuesit e Institutit të Sllavistikës apo ata të Kremlinit zyrtar.
Gjatë vizitës së tij në Shqipëri, vitin e kaluar, Papa Françesku, ngriti lart ”vëllazërinë fetare” midis shqiptarëve. Autoriteti i Përkujtimit të Martirëve dhe Heronjve të Holokaustit, Yad Vashem, në Jeruzalem, ka njohur me kohë kontributin e shqiptarëve për shpëtimin e hebrenjve, gjatë Luftës së Dytë Botërore. Shqiptarët, përgjithësisht, janë të prirur drejt ekumenzimit. Në Tiranë, ka qendrën e vet Kryegjyshata Botërore e bektashizmit, që njihet si varianti më liberal i muslimanizmit. Jo Sheriati, por kanunet e ndryshme vendore kanë rregulluar jetën e përditshme të shqiptarëve ne shekuj.
Si Shqipëria, ashtu edhe Kosova janë angazhuar seriozisht në luftën kundër terrorizmit, në plan kombëtar dhe ndërkombëtar. Në të dy vendet është miratuar legjislacioni përkatës që penalizon pjesëmarrjen e shtetasve të tyre në konflikte jashtë vendit. Në të dy këto shtete, janë arrestuar individë, të dyshuar, se janë marrë me rekrutim të qytetarëve shqiptarë për konfliktin sirian.
Natyrisht, ashtu si dhe popujt e tjerë, as shqiptarët nuk janë të imunizuar nga radikalizmi dhe ekstremizmi. Është fakt se, vitet e fundit, ka patur nje gjallërim të këtyre dukurive. Megjithë masat e marra, numri i shqiptarëve që luftojnë në krah të Shtetit Islamik, në raport me popullsinë, është relativisht i lartë. Gjithashtu, vërehet aktivizimi i disa elementeve që kërkojnë largimin e shqiptarëve nga islami tradicional.
Këto shqetësime janë bërë, por duhet të bëhen akoma më mirë në të ardhmen, objekt i punës së institucioneve të specializuara shtetërore, sherbimeve sekrete, policive, komiteteve apo agjencive shtetërore të kulteve, shkollës, institucioneve fetare, OJQ-ve, në përgjithësi, të gjithë shoqërisë. Veprimtaria shumëplanëshe, brenda vendit, kundër shfaqjeve të ekstremizimit, radikalizmit dhe terrorizmit nuk mund të jetë efikase, jashtë bashkëpunimit me fqinjët dhe partnerët ndërkombëtarë, në radhe të parë, me SHBA dhe BE, por edhe me të gjitha shtetet dhe faktorët e tjerë të interesuar, në përballimin e këtyre sfidave të rënda, përfshirë Rusinë.
Këto dukuri të rrezikshme nuk kanë fe, kombësi, as atdhe. Ato bëjnë pjesë në kategorinë e dukurive të sotme globale, transnacionale, “pa pasaportë”, ndaj të cilave duhet luftuar bashkërisht, në front unik dhe në mënyrë të organizuar. Sfidat globale kërkojnë përgjegjësi dhe bashkëpunim global për t’u përballuar me sukses. Alternativa që ofrojnë propagandistët e Institutit të Sllavistikës në Moskë, për të luftuar një xhihad, nëpërmjet një xhihadi tjetër, është alternativë që çon në ndezjen e zjarrit etnik dhe fetar mes popujve. Ajo është me pasoja tepër të rrezikshme për Ballkanin, për vetë Rusinë, për paqen dhe stabilitetin në Europë dhe botë dhe, si e tillë, duhet refuzuar kategorikisht, në planin shkencor, kulturor, politik dhe diplomatik.( E dergoi per Diellin Ramiz Lushaj)

LEKSIONE HIPOKRIZIE NGA MINISTRI LAVROV

by

Dr. Islam LAUKA-
Ish ambasador i Shqipërisë në Kosovë/
Ditët e fundit, bie në sy aktivizimi gjithnjë e më intensiv i Ministrit të Jashtëm të Rusisë, Sergei Lavrov, në çështjet ballkanike, në mënyrë të veçantë, në ngjarjet në Maqedoni. Gjatë vizitave të tij në Beograd e Bruksel, në deklaratat për shtyp apo intervistat në gazetat serbe e ruse, Lavrovi u ka kushtuar vëmendje të madhe, “pikërisht” këtyre ngjarjeve.
Pas aneksimit të Krimesë dhe ndërhyrjes ruse në Ukrainë, shumë politologë, por edhe udhëheqës të lartë shtetërorë, kryesisht perëndimorë, midis tyre, kancelarja gjermane, Angela Merkel, parashikuan rritjen e aktivizimit rus në Ballkan, por jo në këto përmasa dhe intensitet që po shfaqet këto ditë.
Dëshmi e këtij aktivizimi është fjalimi i Ministrit Lavrov në Kuvendin Federal të Rusisë, mbajtur më 20 Maj 2015. Dy ishin çështjet themelore që ai trajtoi: situata në Ukrainë dhe ngjarjet në Maqedoni.
Për çështjen e parë, pasi përsëriti tezat e njohura se kriza në Ukrainë erdhi si pasojë e mbështetjes së grushtit të shtetit nga jashtë, kryesisht, nga BE-ja dhe SHBA-të, Lavrovi theksoi me forcë se, tani, për Moskën ka rëndësi vendimtare realizimi i të gjitha kushteve të Marrëveshjes së Minsk-ut, nënshkruar me 12 Shkurt 2015, por sidomos, realizimi i proçesit politik, përcaktimi i statusit të veçantë të Republikës Popullore te Donjeck-ut dhe Republikës Popullore të Llugansk-ut dhe fiksimit të ketij statusi të veçantë në kushtetutën e Ukrainës. Gjithashtu, ai foli edhe për nevojën e decentralizimit në të gjithë territorin e Ukrainës. Po te çkodohen termat e Lavrovit për “statuse të veçanta” të republikave të vetëshpallura në Ukrainen Lindore, do të rezultojë se, në fazën aktuale ai kërkon, hiç më pak se federalizimin (apo konfederalizmin) e Ukrainës, duke lënë të hapur mundësinë që, ne perspektivë, në bazë të skenareve rusë të zbatuar, më pare, në vende të tjera të hapësirës ish sovjetike, republikat e vetëshpallura të shkëputen përfundimisht si subjekte të pavarura, apo të përfshihen në përbërje të Federatës Ruse, nëpërmjet “shprehjes së lirë” të vullnetit të tyre në referendume, të frymëzuara, të organizuara dhe të financuara nga Moska.
Lidhur me ngjarjet në Maqedoni, Ministri Lavrov deklaroi se, ashtu si në Ukrainë, “edhe ato drejtohen nga jashtë”, në mënyrë brutale, se Kryeministri Gruevski po akuzohet dhe fajësohet për shumë gjëra, por se pas këtyre akuzave fshihet dëshira e Perëndimit për të ushtruar presion ndaj ti,j për shkak të refuzimit që t’iu bashkohet sanksioneve kundër Rusisë, për mbështetjen që i pati dhënë “Rrjedhës së Jugut” dhe atë që po u jep aktualisht projekteve të tjera ruse për furnizimin me gaz të Europës Juglindore. Pasi evokoi ngjarjet e vitit 2001 në Maqedoni, duke i klasifikuar ato si shprehje të konfliktit midis sllavëve dhe shqiptarëve, Lavrovi jep alarmin se “është shumë brengosëse dhe e rrezikshme që për minimin e qeverisë së Nikolla Gruevskit po përpiqen të shfrytëzojnë faktorin shqiptar” dhe se po hidhen në treg teza për “federalizimin” apo “konfederalizimin” e Maqedonsë, deri edhe për ndarjen e saj midis Bullgarisë dhe Shqiperisë. Në këtë kontekst, kryediplomati rus nuk harroi të vërë në dukje rolin “negativ” të Tiranës zyrtare me parullat, siç thotë ai, “për Shqipërinë e Madhe” dhe “instruksionet” që u jep udhëheqësve shqiptarë të Maqedonisë.
Një krahasim i thjeshtë i qëndrimeve të Lavrovit për ngjarjet në Ukrainë dhe Maqedoni, të çon në mendimin se qasja e tij, jo vetëm që nuk merr në konsideratë faktet në terren, por edhe se është, fund e krye, hipokrite. Injorimi i fakteve ka të bëjë me atë që i fut në një thes zhvillimet në Ukrainë dhe ato në Maqedoni. Siç dihet, kriza ukrainase erdhi, kryesisht, si pasojë e ndërhyrjes në punët e saj të brendshmë të vetë Rusisë fqinje, aneksimit të Krimesë dhe ndihmës së gjithanshme të Moskës për forcat separatiste në pjesën lindore të vendit.
Ngjarjet në Maqedoni kanë natyrë krejt tjetër, ato janë shprehje e konfliktit të mprehtë politik midis qeverisë antidemoktratike të Kryeministrit Gruevski dhe masës së popullit, sllavë dhe shqiptarë, të pakënaqur me këtë qeverisje. Duke evokuar ngjarjet e vitit 2001, “si konflikt midis sllavëve dhe shqiptarëve”, Lavrovi del në rolin e luftënxitësit për kthimin e konfliktit politik aktual, në konflkit ndëretnik, që do të thotë hedhje në erë e gjithëçkaje pozitive që është arritur deri më sot në proçesin e paqes e të stabilitetit, jo vetëm në Maqedoni, por në gjithë Ballkanin Perëndimor dhe më gjerë.
Hipokrizia duket sheshit, kur ai kërkon me forcë zbatimin e Marrëveshjes së Minsk-ut, ndërkohë që hesht për moszbatimin e Marrëveshjes së Ohrit, gjë që përbën shkakun kryesor të pakënaqësisë në rradhët e shqiptarëve, që u shtohet vargut të pakënaqësive të tjera të tyre me regjimin e Gruevskit.
Çfarë të quhet tjetër, veç hipokrizi kërkesa e tij për federalizimin e Ukrainës, ndërkohë që dënon ashpër çdo përpjekje për një proçes të ngjashëm në Maqedoni? Dhe më tej, çfarë të quhet tjetër, veç hipokrizi dhe cinizëm i hapur etiketimi i shqiptarëve si ekstremistë dhe terroristë, ndërkohë që separatistët në Ukrainën lindore i cilëson si luftëtarë të lirisë dhe të demokracisë. Lavrovi akuzon Tiranën për parulla të “Shqipërisë së Madhe”, por harron t’i japë një emër vendit të tij, të cilit, duket, nuk i mjaftojnë 17 milionë km² dhe anekson Krimenë, me sipërfaqe, afërsisht, sa të Shqipërisë londineze, duke u justifikuar me “argumente” historike, fetare etj. Jo vetëm kaq, por është po ky Lavrov dhe shefi i tij, Presidenti Putin, që kanë shpallur pronësinë e Rusisë ndaj gjithë “botës ruse”, pavarësisht se ku ndodhet ajo, brenda apo jashtë kufijve.
Është e drejta e Ministrit Lavrov dhe e shefit të tij, V. Putin që të formulojnë qëndrimet e shtetit të tyre, në varësi të interesave politike dhe gjeostrategjike, por jo të na japin leksione morali e ndershmërie për çështje që ata vetë i shkelin me të dyja këmbët. Mbrojtja që sot Moska i ofron Gruevskit nuk është gjë tjetër, veç vazhdim i mbrojtjes së mëparshme që ajo u ka bërë homologëve të tij në Beograd e gjetkë, fati i të cilëve, tashmë, dihet.
Dëshmi tjetër e aktivizimit, jo të zakonshëm, të Moskës, në çështjet ballkanike ishte vizita e Lavrovit më 15 Maj 2015 në Beograd dhe mesazhet që ai dha atje.
Në takim më homologun e tij serb, Ivica Daciq, Lavrovi u shpreh se “Jemi shumë të shqetësuar me çfarë po ndodh në Kosovë” dhe ndikimin e shtetit islamik që, sipas tij, po tregohet shumë aktiv në këtë rajon.
Ndërkohë, në takimin me Presidnetin serb Nikoliç, kryediplomati rus deklaroi se tre çështjet më problematike në Ballkan janë: Kosova, Bosnje-Hercegovina dhe Maqedonia.
Në intervistën e tij, dhënë gazetës serbe “Politika”, po më 15 Maj 2015, Lavrovi e justifikoi pavarësine e Krimesë dhe aneksimin e saj nga Rusia, me ligjin ndërkombëtar që, sipas tij, e ka fiksuar të drejtën e popullit për vetëvendosje në nenin 1 të statutit të OKB-së, në nenin 1 të Paktit Ndërkombëtar mbi të Drejtat Civile dhe Politike, në nenin 1 të Paktit Ndërkombëtar mbi të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore, gjë që që u legjitimua edhe në referendumin për shpalljen e pavarësisë nga Ukraina dhe bashkimin me Rusinë.
Hipokrizia e Lavrovit qëndron në atë që, duke hiperbolizuar rolin e shqiptarëve të Kosovës në krah të shtetit islamik, ai harron të tregojë gishtin edhe nga vendi i tij, Rusia, nga ku nisen shumë herë më tepër luftëtarë që mbushin radhët e ushtrisë së shtetit islamik.
Akoma më kompromentues është qëndrimi hipokrit i Lavrovit, kur heq paralele midis rastit të Krimesë dhe atij të Kosovës. Me siguri, atij duhet t’i kujtohet që kur u shpall pavarësia e Kosovës (duke qenë edhe atëherë në të njëjtin post si Ministër i Jashtëm i Rusisë) ai, i është referuar me këmbëngulje një parimi tjetër, jo vetëvendosjes, por tërësisë territorial, duke ofruar, për lehtësi, edhe nenet e dokumenteve ndërkombëtare, ku ishte sanksionuar ky parim. Qëndrimi I përfaqësuesit zyrtar rus në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë, në vitet 2009-2010 ishtë kategorik kundër pavarësisë së Kosovës, në emër të tërësisë territoriale të shtetit serb, të sovranitetit shtetëror dhe mosndryshimit të kufijve, por atëherë bëhej fjalë për shqiptarët e Kosovës, një popull që, sipas Moskës, duhet të shtypet e të izolohet në “enklavën e tij etnokriminale”, për të mos infektuar botën përreth me bacilin shqiptar të arkaizmit e primitivizmit. Ndërsa, në rastin e Krimesë, sipas Kremlinit, duhet të zbatohet parimi i vetëvendosjes, sepse ajo banohet, jo nga qytetarë të dorës së dytë, siç konsiderohen shqiptarët, por nga rusët etnikë, që i përkasin një civilizimi të veçantë, me mision të paracaktuar nga Providenca – “botës ruse”.
Hipokrizia shkon edhe më tej, kur për Krimenë, Moska nuk e quan fare të nevojshme që të pyesë Ukrainën, pjesë e së cilës ajo ishte, fakt ky i njohur zyrtarisht edhe nga Rusia në disa dokumente dypalëshe dhe ndërkombëtare, si në Memorandumin e Budapestit (1994), Marrëveshjen e Bashkësisë së Shteteve të Pavarura, në Traktatin e Miqësisë dhe Bashkëpunimit midis Rusisë dhe Ukrainës, etj. Ndërsa për Kosovën, pavarësisht faktit se është njohur nga 110 shtete, sipas Moskës, përsëri, për të duhet të vendosë Serbia dhe, siç u shpreh Ministri Lavrov në vizitën e tij në Beograd, çfarë është e pranueshme për kryeqytetin serb, do të jetë e tillë edhe për Moskën.
Hipokrizia dhe cinizmi i shfrenuar i Moskës lidhet me kthimin e saj në arenën Ndërkombëtare si fuqi e madhe dhe riaktivizimin, si një fuqi e tillë, në rajonin e Ballkanit, të cilin historikisht e ka konsideruar dhe vazhdon ta konsiderojë si zonë të interesave të saj. Për realizimin e këtyrë interesave, Moska nuk kursen asnjë mjet, duke kombinuar metodat tradicionale të politikës e diplomacisë me të rejat që i mundëson globalizmi dhe shoqëria e informacionit, duke mbështetur dhe sponsorizuar forca dhe faktorë rajonalë prorusë, si Tomislav Nikoliçin, Nikolla Gruevskin, Milorad Dodik-un, etj.
Duke ju përgjigjur pyetjes së një senatori në Kuvendin Federal, lidhur me masat e Ministrisë së Jashtme ruse për t’ju kundërvënë, siç u shpreh ai, luftës së Perëndimit “për sundim botëror”, Lavrovi deklaroi se për këtë nevojiten, “jo vetëm metoda të diplomacisë klasike, por edhe ato të shërbimeve sekrete, të operacioneve informative speciale…”, duke e siguruar senatorin në fjalë se këtyre faktorëve u kushtohet vëmendje e mjaftueshme.
Nisur nga deklaratat e numrit 1 të diplomacisë ruse, bërë në një institucion të tillë përfaqësues si Kuvendi Federal i Rusisë, si shprehje e dëshirës së Moskës për një rikthim të fuqishëm në Ballkan dhe të mbrojtjes me çdo kusht të interesave të saj në këtë rajon, kuptohet, në dëm të interesave të popujve të gadishullit tonë, në radhë të parë, në dëm të shqiptarëve, Ministria jonë e Punëve të Jashtme, pse jo edhe Ministria e Punëve të Jashtme të Kosovës, mbase, duhet të dalin me deklarata të veçanta zyrtare, duke hedhur poshtë si të pathemelta akuzat e Ministrit Lavrov, në drejtim të të dy shteteve tona dhe kombit shqiptar, në përgjithësi. Ministri i Punëve te Jashtme të Bullgarisë, Daniel Mitov, e bëri menjëherë këtë veprim, pavarësisht se emri i vendit të tij u përmend vetëm një here, gjatë fjalimit te Lavrovit në Kuvendin Federal. Mitov e cilësoi deklaratën e Lavrovit për ndarjen e Maqedonisë midis Bullgarisë dhe Shqipërisë si ekstremisht të papërgjegjshme.
Gjithashtu, do të ishte mirë që shërbimet tona inteligjente, në bashkëpunim edhe me shërbimet partnere, të bëjnë objekt të punës së tyre studimin, mundësisht, zbulimin e metodave dhe mjeteve që po përdor politika dhe diplomacia ruse me riaktivizimin e saj në Ballkan dhe ndikimin e tyre konkret në vende të veçanta.
Për shkak të rrezikshmërisë që paraqet riaktivizimi i fuqisë ruse në Ballkan ndaj interesave tona kombëtare dhe shtetërore, si dhe akuzave të rënda që bëhen nga Moska kundër Tiranës dhe Prishtinës zyrtare, por edhe kundër të gjithë shqiptarëve, ndoshta, është momenti që kjo çështje të trajtohet edhe në Këshillin e Sigurisë Kombëtare.
Nga ana tjetër, riaktivizimi rus në këtë rajon, mbase, duhet ta nxisë diplomacinë Shqiptare që t’i diskutojë këto probleme me partnerët tanë strategjikë në Washington e në Bruksel dhe, pse jo, të iniciojë një diskutim të kësaj problematike, në kuadër të NATO-s.
Mësimi kryesor që del nga zhvillimet e fundit në Ballkan dhe qëndrimet ruse rreth tyre është se, ashtu si në Lindje të Europës (rasti i Ukrainës), as në Ballkan, pavarësisht arritjeve pozitive, nuk mund të merret si e mirëqenë vendosja e paqes dhe e stabilitetit. Ndikimi i faktorit rus, me anë të presioneve politike, korruptimit të përfaqësuesve të elitave pushtetore, ofrimit të “favoreve ekonomike”, nuk kalon pa lënë gjurmët e veta në proçeset integruese euro-atlantike, duke i frenuar ato, apo edhe duke i vënë në pikëpyetje në vende të tilla të Ballkanit Perëndimor, si Maqedonia dhe Serbia.
Veç kësaj, në dritën e këtyre ngjarjeve, bëhet akoma më e qartë se, pa praninë dhe kontributin amerikan, paqja dhe stabiliteti në rajonin tonë mbeten thjeshtë iluzore.

Prishtinë, më 21 Maj 2015

DR. ISLAM LAUKA,“QYTETAR NDERI”, NE BAJRAM CURRI

by

TROPOJA NDERON ME TITULLIN “QYTETAR NDERI” DJALIN E PERSONALITETIN E SAJ, DR. ISLAM LAUKA, AMBASADOR/
Nga Valdet ERMALI/
Këshilli Bashkiak i qytetit alpin Bajram Curri, qendra administrative e rrethit të Tropojës, me unanimitet, në mbledhjen e tij, më 23 mars 2015, e nderoi me titullin “Qytetar Nderi”, djalin e personalitetin e saj, dr. Islam Lauka, ambasador, me motivacionin: “Për rolin e kontributin e pandërprerë në promovimin e vlerave historike, kulturore, arsimore e turistike të qytetit Bajram Curri dhe Malësisë së Gjakovës, , për argumentimin shkencor e mbrojtjen diplomatike në botë të çështjes kombëtare shqiptare, në veçanti, të Kosovës, si dhe lobimin për njohjen e saj shtet i pavarur e sovran ”.
Ambasadori i parë i Shqipërisë në Kosovë (2009-2014), dr. Islam Lauka, shkencëtar, politilog, diplomat, kulturolog, publicist, përkthyes, autor i disa veprave shkencore për Kosovën etj., President i Qëndres Shqiptare të Studimeve Amerikane e Britanike, Drejtor i Institutit Shqiptar të Studimeve Politike, ka marrë disa vlerësime kombëtare e ndërkombëtare, ndër të cilat edhe titullin “Qytetar Nderi” i komunës së Bytyçit, vendlindjes së tij, në vitin 2010.
Jo vetëm kur jetoi e punoi në detyra të ndryshme në qytetin Bajram Curri e në
rrethin e Tropojës, po asnjëherë zoti Islam Lauka nuk e ka harruar vendlindjen e tij, Malësinë e Gjakovës, përkundrazi, gjithmonë ka theksuar se para se të jetë diplomat, studiues, publicist, apo përkthyes, ai e ndjen veten tropojan në çdo qelizë të tij, natyrisht një tropojan patriot, i përkushtuar ndaj vendit dhe kombit të tij. Në CV e tij dhe në historikun e bashkisë së Tropojës njihen gjithato kontribute të tij në fushën e arsimit, shëndetësisë, kulturës, turizmit, etj.
Gjithashtu, dr. Islam Lauka është autor i disa librave shkencor me jehonë (ndër)kombëtare, si: “Kosova, rast universal apo sui generis” (shqip, anglisht, arabisht, rumanisht). “Evoluconi i problemit të Kosovës dhe gjendja e tij aktuale”.(rusisht). “Shkëputja e Kosovës nga Rusia” (shqip, anglisht). “Kosova e pavarur ose dështimi i kryqëzatës ruso-serbe”. Bashkëautor i veprave: “Shqipëria në arkivat ruse”; “Antologjia e kryqëzimit: qëndrimi rus ndaj çështjes shqiptare, 1878-2012”.
Ceremonia për dorëzimin e titullit “Qytetar Nderi” do të organizohet në fillim të muajit prill 2015 në qytetin Bajram Curri me pjesmarrje dhe të disa personaliteteve shqiptare nga institucione shtetërore e të shoqërisë civile nga Shqipëria, Kosova, Mali i Zi, etj.

SINDROMI I LUFTËS SË PARË BOTËRORE DHE LUFTA AKTUALE MIDIS RUSISË DHE UKRAINËS

by

Nga Dr. Islam Lauka*-
Drejtor i Institutit Shqiptar të Studimeve Politike/
Aneksimi i Krimesë nga Rusia, në mars të këtij viti dhe mbështetja prej saj e forcave separatiste ukrainase në Donjeck dhe Llugansk, bëri që shumë historianë, analistë, studiues e politologë të përsërisin pyetjen e shtruar para gjashtë vjetësh, kur në gusht 2008, Rusia ndërhyri ushtarakisht në Gjeorgji, duke shkëputur prej saj dy krahina, Abhazinë dhe Osetinë e Jugut, të njohura ndërkombëtarisht edhe nga vetë Rusia, si pjesë e territorit gjeorgjian. Pyetja e atëhershme ishte kjo: Kush e ka radhën pas Gjeorgjisë? Përgjigja e një pjese të mirë të ekspertizës politike e shkencore të asaj kohe, fatkeqësisht, rezultoi të jetë e saktë-radhën do ta kishte Ukraina.
E njëjta pyetje shtrohet edhe sot: Kush e ka radhën pas Ukrainës? Shtetet balltike, Lituani, Letoni, Estoni? Aq më tepër që këto dy të fundit kanë komunitete të rëndësishme rusësh etnikë e rusishtfolës. Apo Moldavia, shteti i brishtë, ku si pasojë e ndërhyrjes së Armatës së 14 ruse, në fillim të viteve `90, sot e kësaj dite, ekziston konflikti “i ngrirë” i Transdnistrias, krahinës që këtë vit i kërkoi zyrtarisht Moskës përfshirjen në Federatën Ruse? Sipas analistit Pavel Sheremet, Putin do të përpiqet të dalë në Moldavi dhe krahinën e saj, Transdnistria për t`u ndërfutur në trupin e Europës Qëndrore dhe Lindore, duke e futur në rreth Ukrainën dhe duke e vënë plotësisht nën kontroll Detin e zi.1 Të gjitha shtetet e lartpërmendura kanë qenë pjesë e BS, deri në shpërbërjen e tij, në vitin 1991.
Të tjerë analistë e studiues shkojnë edhe më tej, duke mos përjashtuar nga lista e zezë e Putinit as Poloninë, dikur pjesë e Perandorisë Ruse.
Pyetje të tilla janë shprehje e shqetësimit të thellë të botës akademike, shkencore e politike që shkaktoi aneksimi i Krimesë, akt, i cili përbën “rastin e parë të pushtimit territorial në Europë, që nga koha e Luftës së Dytë Botërore.2 Ky shqetësim ka të bëjë edhe me nëpërkëmbjen e hapur të së drejtës ndërkombëtare nga Moska , si dhe natyrën, historikisht, ekspansioniste të Rusisë, që, për hir të interesave të saj si fuqi e madhe, nuk është ndalur dhe nuk ndalet as para aventurave ushtarake të tipit të Gjeorgjisë 2008 dhe Ukrainës 2014.
Meqenëse lufta Rusi –Ukrainë përkoi me shënimin e 100- vjetorit të Luftës së Parë Botërore, shumë studiues kërkuan dhe gjetën paralele domethënëse midis tyre, pavarësisht se i ndan një shekull i tërë. Sipas Bashkëdrejtorit të Institutit të Analizës së Sigurisë Globale në Uashington, Gal Llaft “kuptimi i llogarive strategjike”3 që bënte Rusia në prag të Luftës së Parë Botërore na ndihmon të deshifrojmë kodin e sjelljes së sotme të Moskës në Ukrainë.
Në Manifestin e Carit, Nikollaj i II, të datës 20 korrik 1914, thuhet: “Duke ndjekur amanetin e vet historik, Rusia, një dhe e pandarë me popujt sllavë në besim dhe gjak, kurrë nuk ka qenë indiferente ndaj fatit të tyre. Këto ditë, kur Austro-Hungaria i paraqiti Serbisë kërkesa krejtësisht të papranueshme për një shtet, në mënyrë unike dhe me një forcë të veçantë, shpërthyen ndjenjat vëllazërore të popullit rus ndaj sllavëve…”4
Po të merret i shkëputur ky fragment, mund të biesh lehtë pre e stereotipit, sipas të cilit, Rusia u përfshi në Luftën e Parë Botërore, jo për shkak të interesave të veta perandorake, të cilat ajo i perceptonte si jetike, por për hir të aleates së saj ballkanike, Serbisë. 5
Kjo tezë, natyrisht, mbështetësit e saj kryesorë i ka të përqëndruar në Moskë dhe në Beograd, por nuk mungojnë as në Perëndim.6 Midis tyre është edhe ish Sekretari Amerikan i Shtetit, Henri Kisingeri, i cili, duke iu referuar lidhjeve ruso-serbe dhe mbrojtjes së Serbisë nga Rusia, arrin në përfundimin se “Kombet e Europës i lejuan vetes të bëheshin pengje të klientëve të tyre kokëkrisur ballkanikë, në vend që t`i frenonin ata”.7 Për hir të së vërtetës, duhet thënë se në librin e tij “Diplomacia”, Kisingeri, si një nga përfaqësuesit më të shquar të shkollës realiste, sjell fakte dhe argumente qe rrëzojnë tezën, sipas së cilës, fuqitë e mëdha të asaj kohe, përfshirë Rusinë, u tërhoqën në konflikt nga klientela ballkanike, në kundërshtim me vullnetin e tyre.8 Faktet dëshmojnë se Rusia hyri në Luftën e Parë Botërore për interesat dhe egon e saj si fuqi e madhe. Janë të njohura rivalitetet historike të Rusisë me fuqitë e tjera europiane për ndikim në Ballkan, në Europën Lindore, në Azinë Qëndrore etj.
Por në prag të Luftës së Parë Botërore, si kërcënim kryesor, Perandoria Ruse shihte Gjermaninë. Kjo situatë është fiksuar në një informacion sekret të Shtabit të Përgjithshëm të Flotës Detare të Rusisë, drejtuar Carit, Nikollai i ll, në fillim të vitit 1914 : “Pesëmbëdhjetë vitet e fundit, Gjermania është përpjekur me të gjitha forcat për ta nënshtruar Rusinë ekonomikisht dhe për ta dobësuar atë politikisht dhe ushtarakisht…Por rilindja e Rusisë, tashmë, ka filluar dhe po përparon me shpejtësi. Për pasojë, në Gjermani po shfaqet frika, lidhur me shtrirjen e mëtejshme të ndikimit të saj, prandaj gjermanët po nxitojnë të marrin masa”.9
Por në prag të Luftës së Parë Botërore, si kërcënim kryesor, Perandoria Ruse shihte Gjermaninë. Kjo situatë është fiksuar në një informacion sekret të Shtabit të Përgjithshëm të Flotës Detare të Rusisë, drejtuar Carit, Nikollai i ll, në fillim të vitit 1914 : “Pesëmbëdhjetë vitet e fundit, Gjermania është përpjekur me të gjitha forcat për ta nënshtruar Rusinë ekonomikisht dhe për ta dobësuar atë politikisht dhe ushtarakisht…Por rilindja e Rusisë, tashmë, ka filluar dhe po përparon me shpejtësi. Për pasojë, në Gjermani po shfaqet frika, lidhur me shtrirjen e mëtejshme të ndikimit të saj, prandaj gjermanët po nxitojnë të marrin masa”.9 Është koha kur Berlini kishte shpallur synimin për ndërtimin e një hekurudhe që do ta lidhte me Bagdatin, nëpërmjet Stambollit. Pikërisht në këtë periudhë , nisin e forcohen marrëdhëniet midis Gjermanisë dhe Perandorisë Osmane, sidomos në fushën ushtarake. Një mision ushtarak gjerman u vendos në Stamboll për të drejtuar stërvitjen dhe modernizimin e ushtrisë turke, në mënyrë të veçantë, Korpusin e saj të Parë, që kishte për detyrë mbrojtjen e kryeqytetit dhe të Ngushticave . Perandori gjerman, Vilhelmi i II, shprehu besimin se flamujtë e vendit të tij “së shpejti do të valëviten mbi fortifikimet e Bosforit”.10 Në takimin që Nikollaj i II pati me ambasadorin britanik në Shën Peterburg, deklaroi se në një situatë të tillë, Rusia do ta kundërshtonte me të gjitha forcat Gjermaninë “edhe sikur lufta të ishte e vetmja alternativë”.11 Kjo luftë, sipas shefit të administratës ushtarake të Rusisë, Nikollaj Obrushev, “do të ishte e përgjithshme, jo e lokalizuar”.12 Kërcënimin tjetër ndaj interesave të saj, Perandoria Ruse e shihte tek Austro-Hungaria. Viena konsiderohej nga Shën Petërburgu si një ndër rivalët e tij më të egër në Ballkan. Në qendër të politikës ballkanike ruse, për rreth tre shekuj me rradhë, ka qenë frenimi i ekspansionit austriak në drejtim të Ballkanit, duke përdorur të gjithë instrumentët që kishte në dispozicion, ushtrinë, diplomacinë, shpesh edhe popullsitë ortodokse të këtij rajoni duke i manipuluar dhe shfrytëzuar ato në funksion të interesave të veta, për ta mbajtur Austro- Hungarinë sa më larg Ballkanit. Në këtë kontekst, duke filluar që nga Lidhja e Prizrenit, por edhe para saj, Rusia nuk ka lënë gurë pa lëvizur për copëtimin e trojeve shqiptare dhe pengimin me çdo mjet të përpjekjeve për formimin e shtetit të pavarur shqiptar, i cili shihej prej saj si një projekt, kryesisht , austro – hungarez. Të tre projektet 13 e hartuar nga Shën Petërburgu, në prag të shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, e gjymtonin atë territorialisht, deri në kufinjtë e një prefekture, midis Matit dhe Elbasanit, ndërkohë që një gjymtim akoma më i rëndë i bëhej përmbajtjes së tij: sipas projekteve ruse, ai do të quhej “shteti mysliman shqiptar”.
Rusia ishte ndër fuqitë e para, krahas Britanisë së Madhe, Francës dhe Italisë që, në fillim të Luftës së Parë Botërore, në vend që të mbronte pavarësinë e Shqipërisë si garantuese e saj, në bazë të vendimeve të Konferencës së Ambasadorëve në Londër, i shkeli ato me të dyja këmbët, duke iu rikthyer, edhe një herë tjetër, tezës së vet të vjetër për copëtimin e trojeve Shqiptare. Në një takim me ambasadorin e Francës, Moris Paleologu 14, Cari, Nikollaj i II 15, i paraqiti atij pikëpamjen ruse, lidhur me Shqipërinë londineze, edhe ashtu të cunguar. Sipas tij, Serbia duhet të marrë pjesën veriore të Shqipërisë, Greqia, atë jugore, ndërsa Vlora duhej t`i kalonte Italisë. 16
Politikën e mbajtjes larg të Austro-Hungarisë në Ballkan, Rusia e ka ndjekur edhe lidhur me Serbinë. Sipas llogarive të Shën Peterburgut, me pushtimin e Serbisë, Vjena nuk do të ndalej vetëm me kontrollin e Adriatikut, por mund të dilte në Egje, duke pretenduar edhe ajo kontrollin e Ngushticave. Rusia mund të pajtohej me gjithçka, por kurrsesi me marrjen nën kontroll të Ngushticave nga një fuqi e madhe si Gjermania, apo aleatja e saj, Austro-Hungaria. Kjo do të thoshte asfiksi ekonomike për perandorinë cariste, pasi nëpërmjet Dardaneleve dhe Bosforit kryhej pjesa më e madhe e eksport-importit rus. Në të njëjtën kohë, do të shkaktonte asfiksi ushtarako-strategjike, sepse nëpërmjet tyre kalonin anijet luftarake ruse për mbrojtjen e interesave të saj si fuqi e madhe në Mesdhe dhe po nëpërmjet Ngushticave futeshin anijet luftarake të kundërshtarëve të saj, gjë që Rusia e kishte provuar, duke e pësuar keqas, në Luftën e Krimesë, gjatë viteve 1854-1856.
Një interes tjetër që e çoi Rusinë drejt përfshirjes në Luftën e Parë ishte ai i përmirësimit të imazhit. Pas poshtërimit nga Japonia, më 1905 dhe nga Berlini e Vjena, më 1908, duke e detyruar që të pranojë aneksimin austro-hungarez të Bosnjës, pa marrë asgjë në shkëmbim, Rusia dëshironte që, nëpërmjet fitores që ajo shpresonte ta arrinte në Luftën Botërore, të rivendoste autoritetin dhe prestigjin e saj si fuqi e madhe e klasit të parë.
Këto ishin interesat themelore që e shtynë Peterburgun drejt Luftës së Parë Botërore dhe jo sllavofilia apo serbofilia ruse, që propagandohet nga historigrafia ruse dhe një pjesë e historiografisë serbe.
Në manifestin e lartpërmendur të Carit, Nikollaj i II, nuk flitet hapur për këto interesa, sepse ai ishte një dokument moralizues e propagandistik që kishte për qëllim mobilizimin e perandorisë në emër, gjoja, të solidaritetit me vëllezërit serbë të një feje e të një gjaku.
Megjithatë, edhe në këtë dokument ka një fjali kyçe që shpreh thelbin e interesave ruse në Luftën e Parë Botërore, që, siç e formulon Cari, është “mbrojtja e pozitës së Rusisë si fuqi e madhe” .17 Këtij qëllimi i janë nënshtruar “serbofilia” dhe “solidariteti sllav” apo pretendimet e Peterburgut për, gjoja, mbrojtjen e paqes e të rendit ndërkombëtar.
Deshifrimi i kodit të sjelljes së sotme të Rusisë putiniste, nisur nga “kuptimi i llogarive të saj strategjike”, në vitin 1914, do të thotë që këtë sjellje ta shohim të kushtëzuar nga interesat e saj aktuale si fuqi e madhe, ashtu siç i percepton ajo.
Sot, pas 100 vjetësh, sipas Moskës, pozitat e Rusisë përsëri janë të kërcënuara .18 Nëse atëhere problem themelor ishin Ngushticat dhe frika e kontrollit të tyre nga Gjermania apo Austro-Hungaria, këtë radhë, Presidentin Putin e ka kapur ankthi se mos, pas orientimit properëndimor të Ukrainës, Krimea kthehet nga një bazë e fuqishme ushtarake ruse, në bazë ushtarake amerikane ose të NATO-s, duke e kthyer Detin e Zi në një det të rrezikshëm, armiqësor për Rusinë. Qëllimi i aneksimit të Krimesë, duket se ishte parandalimi i një zhvillimi të tillë, që, në gjykimin e Moskës, cënonte interesat e saj jetike në fushën e sigurisë. Por duke fituar Krimenë, Rusia humbi Ukrainën.
Me humbjen e saj, si republika më e madhe dhe më e pasur, pas Rusisë, në ish-Bashkimin Sovjetik, merr fund edhe ëndërra e Putinit për Bashkimin Euraziatik, si një pol i veçantë fuqie, në botën shumëpolëshe. Ndërhyrja në Ukrainën juglindore dhe mbështetja e forcave separatiste në Donjeck dhe Llugansk, duket se ka si qëllim që, në pamundësi të kthimit të Ukrainës në sferën e saj të ndikimit, ta destabilizojë atë dhe të mos i japë asnjë mundësi që të integrohet në strukturat e BE dhe NATO-s. Pengesë kryesore për realizimin e ambicjeve si fuqi e madhe, Rusia e konsideron SHBA-në, NATO-n dhe BE-në.
Duke vazhduar me deshifrimin e kodit të sjelljes së sotme të Rusisë, mund të pohohet se, ashtu si me 1914, edhe me 2014, përmirësimi i imazhit, rikthimi i vendit në hierarkinë e lartë të fuqive botërore, ishte një tjetër interes që e shtyu Kremlinin drejt goditjes së Ukrainës dhe aneksimit të Krimesë.
Mesazhi që ai dëshiron t`i japë Perëndimit, nëpërmjet ndërhyrjes në Ukrainë, është ky: Nëse nuk doni të dëgjoni zërin dhe mendimin tonë, nëse nuk doni të respektoni interesat tona, ne do t`ju detyrojmë ta bëni këtë. Në logjikën e Putinit, tani Rusia është bërë aq e fortë, sa t`i lërë pas fyerjet dhe poshtërimet që, sipas tij, Perëndimi ia ka bërë Rusisë, pas përfundimit të Luftës së Ftohtë dhe shpërbërjes së BS.
Ashtu si 100 vjet më parë, edhe në vitin 2014, Rusia nuk kursehet në përdorimin e demagogjisë. Për shkak të ndërhyrjes me forca ushtarake kundër një vendi tjetër sllav, siç është Ukraina, Moska nuk mund të flasë më në emër të “solidaritetit sllav”, si në rastin e Serbisë, por ka shpikur “mbrojtjen” e të drejtave të rusëve etnikë dhe të popullsisë rusishtfolëse” 19, duke i dhënë vetes të drejtën e ndërhyrjes, jo vetëm në Ukrainë, por në gjithë hapësirën ish sovjetike, kudo ku jetojnë pjesëtarë të së ashtuquajturës “botë ruse” dhe sa herë që ajo vetë e gjykon se të drejtat e tyre po “shkelen”. Natyrisht, nuk janë të drejtat e rusishtfolësve ato që e shqetësojnë Moskën, por interesat shtetërore të saj, si fuqi e madhe.
Përtej Rusisë, në plan më të gjërë global, një tjetër ekspert amerikan, Ambasadori Charles Freeman, gjen “ngjashmëri shqetësuese” midis sfidave të një shekulli më parë dhe atyre të sotme. Ai thekson se edhe në prag të Luftës së Parë Botërore procesi i globalizimit po zhvillohej me shpejtësi, ekuilibri i forcave po ndryshonte, fryma nacionaliste po përhapej, tensioni shoqëror-ekonomik po rritej, ndërkohë që teknologjitë ushtarake po përsoseshin, 20 duke paralajmëruar ndryshimin e karakterit të veprimeve luftarake.
Sot këto dukuri po shfaqen në progresion gjeometrik. Gazeta “Die Welt” konstaton “ngjashmëri të dukshme strukturore”21 midis sistemit të sotëm ndërkombëtar dhe atij që ekzistonte në prag të Luftës së Parë Botërore. Këtu, në radhë të parë, ajo ka parasysh lëvizjet tektonike në shpërndarjen e fuqisë dhe shfaqjen e lojtarëve të rinj që aspirojnë të sfidojnë rregullat e vendosura pas Luftës së Ftohtë, midis të cilëve, ndër më aktivët dhe më agresivët, paraqitet Rusia.
Pas zhvillimeve dramatike në Ukrainë, janë bërë gjithnjë e më të shumtë zërat për fillimin e një “lufte të ftohtë” të re midis Lindjes dhe Perëndimit. Sipas politologëve rusë, Fjodor Llukjanov dhe Sergej Karaganov, “lufta e ftohtë”, as që është ndërprerë ndonjëherë, sepse, sipas tyre, edhe pas viteve `90- të të shekullit të kaluar, Perëndimi vazhdoi politikën e frenimit, të margjinalizimit dhe poshtërimit të Rusisë.22 Profesori i Universitetit të Nju Jorkut,Stiven Kohen, jo vetëm që e pranon se situata e tanishme në marrëdhëniet ndërkombëtare i ka të gjitha shenjat e “luftës së ftohtë”, por e krahason atë me momentet më të mprehta të ballafaqimit midis Perëndimit dhe Lindjes, duke u shprehur se kriza aktuale është me e rrezikshme se ajo e Karaibeve në vitin 1962 .23
Nuk janë të paktë zërat, sipas të cilëve, po shfaqen fantazmat e luftës së tretë Botërore 24, e cila, sipas tyre, nuk mund të jetë tjetër veç luftë bërthamore.
Profesori i Universitetit Kolumbia, Robert Levgold, paralajmëron se acarimi i krizës së sigurisë në qendër të Europës mund të kthejë rrezikun e kësaj lufte .25
Aq më tepër që Vladimir Putini, më se një herë, gjatë këtij viti, i është referuar arsenalit bërthamor rus dhe nevojës së modernizimit të tij. Në doktrinën ushtarake dhe atë të sigurisë të Federatës Ruse, që në vitin 1993, është hequr dorë nga parimi “i mospërdorimit i pari të armës bërthamore”. Para pak kohësh, ishte pikërisht Moska ajo që kërcënoi se vetëm Rusia është në gjendje që ta shndërrojë SHBA-në në pluhur radioaktiv .26
Se çfarë do të thotë luftë bërthamore, këtë e ka paralajmëruar me kohë Albert Ajnshtajni: pas luftës së tretë, e katërta do të zhvillohet me gurë dhe me shkopinj .27
Nisur nga arsenalet e fuqishme bërthamore që zotërojnë SHBA dhe Rusia armagedoni eventual atomik, me shumë gjasë, do t`i jepte fund jetës në planetin tonë.
Sa janë reale gjasat për luftë botërore, në mënyrë të veçantë, për një ballafaqim bërthamor midis Rusisë dhe SHBA-së?
Për t`i dhënë përgjigje kësaj pyetjeje, duhet nisur nga rrethanat aktuale, si dhe nga raporti i forcave midis aktorëve kryesorë të skenës politike ndërkombëtare. Precedentët historikë janë të pamjaftueshëm për të arritur në përfundime të argumentuara shkencërisht. Analogjitë me të shkuarën mund të ofrojnë pjesë të së vërtetës, por asnjë prej tyre nuk pasqyron dot situatën e tanishme, sidomos sa u përket prognozave katastrofike .28 Duke pranuar që situata e sotme ndërkombëtare ka “ngjashmëri të dukshme strukturore” me atë në prag të Luftës së Parë Botërore, duhet vënë në dukje se ato janë larg së qëni identike. Mark Tuen ka shkruar se historia rimon 29, duke kuptuar me këtë që ajo nuk përsëritet, as nuk mund të përsëritet pikë për pikë.
Dallimi themelor është se me 1914, përballë njëri-tjetrit ishin dy blloqe antagoniste, nga njëra anë, Antanta (Britani, Francë dhe Rusi) dhe, nga ana tjetër, Blloku Qëndror, (Gjermani, Austro-Hungari).
Në mars 2014, Rusia ndërhyri e vetme në Ukrainë, pa patur ndonjë aleat pas vetes. Bile as Bjellorusia dhe Kazakistani, anëtarë të Bashkimit Doganor Euraziatik, nuk i mbështetën veprimet e Moskës në Krime.
Një dallim tjetër, gjithashtu thelbësor, ka të bëjë me raportin e forcave. Moska, vërtet, ka arritur paritetin strategjik me Uashingtonin, që në mesin e shekullit të 20-të, por në të gjithë elementët e tjerë të fuqisë ekziston një asimetri e dukshme midis këtyre dy vendeve. Mjafton të përmendim që ekonomia e SHBA-së është tetë herë më e madhe se e Rusisë, buxheti ushtarak amerikan është shtatë herë më i lartë se ai rus 30, pa folur për epërsitë e SHBA-së në teknologji, në telekomunikacion, në “fuqinë e butë”, etj.
Në këtë kontekst, vështirë të thuhet që Putini është i gatshëm për një ballafaqim me SHBA, me NATO-n dhe Perëndimin, në përgjithësi. Deklaratat e tij kërcënuese duhen parë më shumë si mjet presioni ndaj Perëndimit, për të zbutur sanksionet apo për ta lënë të qetë në “tajgën” e tij, sesa kërcënim real për përdorimin e armës bërthamore. Kërcënime të tilla pati bërë edhe paraardhësi i tij, Boris Jelcin, në vitin 1995, gjatë luftës në Bosnje-Hercegovinë, si dhe në vitin 1999, gjatë luftës në Kosovë, si shprehje e pakënaqësisë së tij ndaj ndërhyrjes së NATO-s kundër forcave serbe .31 Ato mbeten pjesë e retorikës së nxehtë, më shumë simbol i dobësisë, sesa i fuqisë ruse. Siç do të mbeten të tilla, me siguri, edhe kërcënimet e Putinit. Sepse çdo udhëheqës shteti që ka pultin e komandimit të armës bërthamore e di që shtypja e tij çon në shkatërrimin e ndërsjellë, të sigurtë. Është vetë arma bërthamore që shërben si siguresë për mospërdorimin e saj dhe jo arsyeja e shëndoshë e Putinit dhe as triumfi i drejtësisë ndërkombëtare. Ka shumë të ngjarë që, po të mos ishte arma bërthamore, lufta botërore do të kishte filluar me kohë.
Megjithatë, siç konstaton me të drejtë studiuesi bullgar, Ivan Krastev, përkujtimi i 100 vjetorit të fillimit të Luftës së Parë Botërore, e bëri të pashmangshme referimin ndaj analogjisë me të 32, gjë që nuk kaloi pa ndikim në vendimmarrjen dhe reagimin e Brukselit dhe të Uashingtonit. Sipas këtij koncepti, që njihet edhe si “sindromi i Luftës së Parë Botërore”, meqenëse konflikti para 100 vjetësh erdhi si pasojë e keqkuptimit dhe mungesës së besimit midis fuqive të mëdha, pra, dështimit të diplomacisë, atëhere, mësimi që duhet nxjerrë është ky: kujdes nga reagimi i tepruar, jepi shans diplomacisë 33 ; ndaj veprimeve të Moskës të veprojmë me kujdes, të mos e provokojmë atë, përndryshe ajo do të bëjë ndonjë të keqe edhe më të madhe. Ky koncept gjeti vend në reagimet e para të Perëndimit ndaj aneksimit të Krimesë, të cilat ishin të vakëta dhe të mangëta 34, duke u kufizuar me disa sanksione ndaj një numri nëpunësish të administratës së Putinit.
Koncepti tjetër, që filloi të shfaqet me thellimin e krizës, ishte i kundërt me atë të sindromit të Luftës së Parë Botërore: ndaj Rusisë duhet qëndruar fort 35, ajo duhet frenuar në agresivitetin e saj dhe ky frenim duhet të jetë sistemor, në të kundërt, lëshimet dhe pasiviteti e trimërojnë regjimin e Putinit dhe ai mund të ndërmarrë aventura të tjera, me pasoja edhe më të rënda. Pra, jo reagimi, por mosreagimi do të ishte i rrezikshëm. Këtë kishte dëshmuar përvoja e Luftës së Dytë Botërore, kur politika e pajtimit me Hitlerin, veç i kishte shtuar orekset e tij dhe historia e saj, tashmë, dihet. Këtë dëshmoi edhe përvoja e Luftës së Ftohtë, kur politika amerikane e frenimit dhe sanksioneve ndaj BS dha frytet e veta.
Këtë dëshmoi edhe rasti i Kosovës, kur qëndrimi i fortë i Perëndimit ndaj Millosheviçit u konkretizua me ndërhyrjen e NATO-s, në pranverën e vitit 1999, duke parandaluar spastrimin etnik të shqiptarëve nga dhuna e strukturuar ushtarake dhe policore serbe.
Koncepti i qëndrimit të fortë gjeti konkretizimin e vet me sanksionet e nivelit të tretë të BE-së dhe vendimet e Samitit të NATO-s në Uells, të cilat, pritet që në të ardhmen e afërt, të japin efektet e duhura.
Përkujtimi i 100 vjetorit të fillimit të Luftës së Parë Botërore, si dhe zhvillimet e sotme ndërkombtare, sidomos lufta e Rusisë kundër Ukrainës, pra historia dhe e sotmja duhet të shërbejnë si momente reflektimi për shqiptarët. Popujt dhe kombet seriozë nxjerrin mësime të vyera nga përvoja historike dhe ajo aktuale. Ashtu si gjatë historisë, politika zyrtare e shtetit rus vazhdon të jetë në kundërshtim me interesat tona kombëtare shtetërore. Moska vazhdon të mbetet kundërshtari më i egër i pavarësisë së Kosovës. Si instrument të lojërave të saj gjeopolitike në rajonin e Ballkanit, ajo ka zgjedhur Beogradin dhe serbët, natyrisht, në funksion të interesave të veta dhe jo “vëllezërve sllavë”.
Nga ky këndvështrim, ngjarjet në Ukrainë, edhe një herë tjetër, rikonfirmojnë të vërtetën e shpallur, që në kohën e Rilindjes dhe të përsëritur si devizë kryesore në lëvizjet demokratike, në kapërcyell të viteve `80- `90-të të shekullit të 20-të, se për Shqipërinë dhe Kosovën, ashtu si për gjithë kombin shqiptar, nuk ka alternativë tjetër, veç forcimit të lidhjeve të gjithanshme me Perëndimin dhe, veçanërisht, me aleatin tonë strategjik-SHBA, si dhe vazhdimi i proceseve integruese në strukturat euro-atlantike.
_________________
1.Pavel Sheremet, “Peredel Ukrainy”, Ukrainskaya Pravda, 14.04.2014
2. Robert Kagan, “Superpowers don`t get to retire”, www.newrepublic.com, 26.05.2014
3.Gal Luft, “Tsar Vladimir the first”, www.foreignpolicy.com, 05.08.2014
4.Viktor Cernomyrdin, “Vyzov”, M., 2003, s. 193-194;
“Za balkanskimi frontami Pervoy Mirovoy Voyni “, M., 2002, predisllovye, s.3
5.Nikolay Rizhkov, Vyacheslav Tetyokin, “Yugoslavskaya Golgofa”, M., 2002, s. 22-35;
E. Yu. Guskova, “Istoriya Yugoslavskogo krizisa” (1990-2000), M., 2001, s. 508;
A. Bezhicky, “Voyna, kotoraya vsegda s toboy”, Ogonyok, nr. 30, iyul`, 1995
6.Henri Kisinger, “Diplomacia”, Tiranw 1999, f. 194;
Patrick. J. Buchanan, “Who and what is Vladimir Putin?”, The American Conservative, 18.03.2014;
Margaret Macmillan, “Sherri i madh i Serbisë së vogël”, Koha Ditore, 18.01.2014
7.Henri Kisinger, op. cit
8.Henri Kisinger, op.cit, f. 181;
N. Rich, “Diplomacia e fuqive të mëdha 1814-1914”, Tiranë, 2006, f. 260-261
9.Yu. Pisaryev, “Tayny Pervoy Mirovoy Voyny. Rossiya i Serbiya v 1914-1915 gg.”, M., 1990, s. 109-110
10.D.C.B. Lieven, “Russia and the origins of the First World War”, New York, St. Martin`s Press, 1983, p. 46
11.D.C.B. Lieven, Op.cit, p. 69
12.George F. Kenan, “The fatefull alliance: France, Russia and the coming of the First World War”, New York, Pantheon, 1984, Apendix II, p. 264
13.“Istoriya vneshney politiki Rossii”, M., 1997
14.Moris Paleologu, (1859-1944), diplomat i shquar francez, nga viti 1914 deri në vitin 1917 ka qenë ambassador i Republikës së Francës në Perandorinë Ruse
15.Cari Nikollaj II (1868-1918), ka qenë perandori i fundit rus. Gjatë revolucionit të shkurtit të vitit 1917, abdikoi nga froni. Me urdhër të autoriteteve sovjetike, në vitin 1918 u pushkatua në qytetin Ekaterinburg, me të gjithë anëtarët e familjes së tij.
16. Moris Paleologu, “Tsarkaya Rossiya vo vremya mirovoy voyny”, M., 1991
17.Viktor Cernomyrdin, op cit
18.Gal Luft, op.cit
19. Vladimir Putin, “Obrascheniye Prezidenta Roossiskoy Federacii”, www.kremlin.ru, 18.03.2014
20.Charles W. Freeman, “Kogda bessil`na diplomatiya”, www.globalaffairs.ru, 03.09.2014
21.Dominik Geppert, Sonke Neitzel, Cora Stephan, Thomas Weber, “Pochemu vinovata ne tol`ko Germaniya”, Die Welt, www.inosmi.ru, 12.01.2014
22.Sergey Karaganov, “Evropa: Okonchit` holodnuyu voynu”, www.globalaffairs.ru, 08.04.2014;
Sergey Karaganov, “Evropa i Rossiya: Ne dopuskat` novoy holodnoy voyny”, www.globalaffairs.ru, 27.04.2014;
Fyodor Lukyanov, “Mechta o holodnoy voynye”, www.globalaffairs.ru, 28.04.2014;
Georgiy Bovt, “Hotyeli russkiye voyny?”, www.globalaffairs.ru, 02.03.2014
23. Stephen F. Cohen, “The new cold war and the necessity of patriotic heresy”, www.thenation.com, 12.08.2014
Dominik Geppert, Sonke Neitzel, Cora Stephan, Thomas Weber, “Pochemu vinovata ne tol`ko Germaniya”, Die Welt, www.inosmi.ru, 12.01.2014
Sergey Karaganov, “Evropa: Okonchit` holodnuyu voynu”, www.globalaffairs.ru, 08.04.2014;
Sergey Karaganov, “Evropa i Rossiya: Ne dopuskat` novoy holodnoy voyny”, www.globalaffairs.ru, 27.04.2014;
Fyodor Lukyanov, “Mechta o holodnoy voynye”, www.globalaffairs.ru, 28.04.2014;
Georgiy Bovt, “Hotyeli russkiye voyny?”, www.globalaffairs.ru, 02.03.2014
Stephen F. Cohen, “The new cold war and the necessity of patriotic heresy”, www.thenation.com, 12.08.2014
24. Jacques Attali, “Geopolitique de l`humiliation”, www.slate.fr, 16.09.2014;
Gareth Evans, “Five reasons why the sky is not falling”, www.project-syndicate.org, 27.05.2014;
Han Siudun, “Pora gotovit`sya k tret`yey mirovoy”, Huancin Zhibao, www.inosmir.ru, 16.09.2014
25..Robert Legvold, “Managing the new cold war”, www.foreignaffairs.com, 08.08.2014
26.Fyodor Lukyanov, op cit
27.Andrey Bystritskiy, “SMI v koren` ”, www.globalaffairs.ru, 27.01.2014
28.Dominique Moisi, “Vladimir Poutine donne un nouvel elan a l`axe Paris-Berlin”, Les Echos, FR, 24.03.2014
29.Graham Allison, “Could the Ukraine crisis spark world war?”, The national interest, 07.05.2014
30.Robert Legvold, op cit
31.John Mearsheimer, “Why the Ukraine crisis is the west`s fault?”, www.foreignaffairs.com, (nr. 5, 2014), dt.31.08.2014
32.Ivan Krastev, “1914 protiv 1938: kak yubileynyie daty delayut istoriyu”, www.globalaffairs.ru, 19.07.2014
33. Ivan Krastev, idem.
34.Robert Kagan, op cit
35. David J. Kramer, “Action, not words needed for Ukraine”, The Washington Post, 22.04.2014; David Francis, “How NATO could confront the Putin doctrine”, www.foringpolicy.com, 26.08.2014
*Kumtesë e mbajtur para disa muajsh në Akademinë e Shkencave dhe Arteve të Kosovës