Englantina Mandia – Dielli

SHFLETIM-FLETE DITARI

March 28, 2015 by dgreca

SHKRUAN:EGLANTINA MANDIA/
TIRANE,mengjezi i se Martes,9 Korrik,1996 Ora 10….
Presim autobuzin tek kafe Flora. Autobuzi vonohet dhe rruga jone Tirane -Sofje do te jete e gjate , sic duket e merziteshme,sepse na u dashka t’i biem rreth e qark,Ballkanit tone heroik.
Jemi nje grup i vogel i perbere nga Tinka Kurti,Artiste e Popullit,Rajna Kovacit,dhe une,te ftuar nga miqte e mi te shtrenjte : Natasha Lako dhe Mevlan Shanaj,atashe kulturor i ambasades sone ,ne Suedi, per nje tur takimesh,per librin tim,Sonata e Henes,Filmi dokumentar per Ramiz Kovacin,me skenarin e Rajnes dhe shfaqja e filmit artistik :Zemra e nenes” e Tinkes.Autobuzi ne fakt qe nje mikrobuz me7 vende dhe me ajer te kondiconuar.Sediljet te rehateshme dhe ne te lodhura na ze gjumi deri ne
kufirin me Maqedonine.Ne kufi pritem dy ore per kontrollet dhe tete ore
te tjera,ec e ec ,e s’ka te sosur neper pyll dhe bregut te liqenit deri
sa arrijme ne Sofje.
Nje djalosh teper i sjellshem na fut ne nje salle qe duket me teper si nje gazerme afer aeroportit te Sofjes.Bie shume shi,shi i ftohte sikur te qe vjeshte e vone ne Tirane.Ne u nisem nga korriku i kryeqytetit tone dhe jemi fare te papregatitura per kete lloj shiu e trishtimi me keq se ne memedhe ,qe here pas here e dredhin ethet e krizave butaforike. Me ne fund arrijtem prane:Balkan-Boing”qe na fton per rrugen e gjate Sofje-Stokolm.
Natasha me Mevlanin na presin ne aeroport. Edhe Stokolmi na priti me shi.Jemi te mallengjyer e te malluar.Nuk na pushon goja duke folur per Rikun , Petron(prinder te mire e te dashur te Natashes ) miqte e perbashket e plot gallata nga Kryeqyteti.

VAXJO -11,12 korrik,1996

Mevlani ka bere planin e turit tone dhe te nesermen ne oren 8.30 A.M.nisemi drejt Vaxjo.Zbresim ne juge,ne brigjet e detit Balltik,drejt Danimarkes, ne nje peisazh pyjor si ne Michigan.Udha eshte shume e bukur midis detit,qiellit dhe pyllit.
Ne oren 3,15 P.M hyjme ne qytetin e qete,paqesor dhe shlodhes Vaxjo,qe te duket cuditerisht i njohur dhe familjar,me katedrale e kisha,pastor shume modeste, biblioteken,shatrivanin ,si te qe nje enderr e enderruar moti.
Ai mengjez filloi me zymtesine e shiut e shnderua ne kete dite te bukur me diell.Na pret mesuesi i gjuhes shqipe,Ganiu ,me nje djalosh qe e quan “daja im”.Ganiu na con ne shtepi,per tu shlodhur ku njihemi me Driten,nusja dhe nena e kater vajzave,me bujarine e zemergjeresin, karakteristike kosovare .Shtepia eshte e thjesht,po te emocionon ngrohtesia dhe nderimi per Rilindasit.Fotot e zmadhuara te Naim Frasherit,Ismail Qemalit,emrat e vajzave Vlora dhe Vjosa,te rrethojne me ndjenjen e mirseardhjes.Keto gra te urta,i rrisin dhe i mekojne famijet e tyre,jo vetem me qumeshtin e gjirit.
Pasdite ne oren 7P. M. zhvillohet takimi i pare i aktivitetit te perbashket,ku na presin te gjithe me shume dashuri e respekt.
Violina e pare eshte Tinka me filmin ,ZEMRA E NENES . ( Prodhim i vitit 1993. Regjia: Besnik Bisha, Skenari: Nexhat Tafa, Producent: Albafilm Studio. Muzika: Mira Meçule. Aktorë: Tinka Kurti, Ermira Gjata, Ilir Bezhani, Bledar Pupi, Pranvera Veizi.)
“Nje grua plakë (Tinka Kurti) jeton vetëm. Fëmijët e saj kane ndërtuar jetët e tyre dhe vinë e vizitojne rrallë. Lidhjet me miqtë kane humbur prej kohesh Të vetmin mik ka nipin e saj. Në këtë vetmi ajo ka ndërtuar një jetë të veçantë. Përfytyron femijët, nipërit, mbesat dhe përpiqet t`i gjallërojë duke ndërtuar kuklla për sejcilin prej tyre. I vendos në divan rreth dhomës dhe bisedon çdo ditë me ta.. Vjen një çast dhe të gjithë grumbullohen rreth saj për t`i trashëguar pasurinë. Ajo ia beson nipit Erionit ,testamentin për këtë “pasuri”. Nuk ka se ç`tu japë veç shpirtit.
Auditori eshte teper heterogjen,nga intelektuale te shquar si piktori,Shyqyri Gjurkaj, e deri te gjyshet e gjysherit, qe i kane sjelle djemte nga Kosova, ne ate gjysem parajse.
Sigurisht qe filmi binte ne kontrast me kete ambjent ,po oratoria e Tinkes e zbuti pak hutimin,ndersa ne, me vone, qeshem sa u shkulem, me paditurine tone.
Shyqyriu na ftoi per nje caj ne shtepine ,ku njohen nusen e vajzen,te dyja plot finese e mencuri.
Ishte nje kenaqesi e vertete te shihje studjon e tij,vecanerisht vizionin ultramodern te frymezuar nga GURI.Guri i varur,guri i burgosur,guri murrane.Piktura e tij , lidhur ngushte me gurin, me qendresen e Gurit shkembor , qe nuk e shkaterron asnje stuhi,apo shi
gjaku qe i bie nga qielli a Toka.
Piktori dhe akademiku, Gjurkaj kerkon vetvehten tek qendresa e tokes se
premtuar ,te cilen e sheh ne syte e njerezve, shkruar nga tragjedia e
gjakut nder shekuj, ndersa nje filiz i gjelbert shprese deperton
thelle,thelle ne zemer.

Malmo-13,14 Korrik,1996

Ganiu me Shyqyriu na shpien ne Malmo,beme mbi 200km rruge,nene
shushritjene pylli e detit,pyllit dhe gjumit ,qe na nanuriste here pas
here sidomos mua ,qe me ze makina.
Na priten antare te shoqates “Kosova”qe na shetisin neper qytet, para se
te filloje aktiviteti,Selvia,nje grua energjike,e shkathet na shpie deri
ne kufi me Danimarken ,qe na kujton princin e palumtur Hamlet,”Te rrosh a
te mos rrosh,kjo eshte ceshtja!”
Dy qytetet jane aq afer, si Pogradeci me Shen Naumin.
Grate e shoqates”LIRIA” jene shume aktive dhe ne oren 6 P.M.fillon
aktiviteti.
Tinka brilante si gjithmone rrefen per rolin e saj me te dashur nene
Pashakon.Japim edhe dokumentarin e Rajnes per te atin,Ramiz Kovacin.
Grate e shoqates Liria te drejtuara nga Fatimja,na nderojne duke e
quajtur sektorin e tyre te muzikes “Ramiz Kovaci”dhe sektorin e
Teatrit,”Tinka Kurti”.
Jemi mysafire tek Zenel Peposhi.qe ka nje shtepi karakteriste thuajse e
tera e punuar me dru ,me nje verande sere lulesh ,e tera xham,ku pine
kafene me zonjen e tij fisnike,dhe ne dimer shohin boren,qe i kujton
Lusen e Kukesit,ku ka Lindur.Zejneli eshte nje natyre teper e ndjeshme
poetike,ka botuar edhe dy libra me poezi.Po eshte edhe nje aktivist i
cmuar i te drejtave te njeriut
Peposhi, u denua nga regjimi komunist, sapo doli nga burgu shkoi ne
France. në mërgim i bindi mërgimtarët në Paris të formojnë Frontin e
Rezistencës Antikomuniste (FRAK-un).
Në këtë formacion anëtarësohen edhe kosovarë, të zhgënjyer nga qendrimi
pasiv i Tiranës zyrtare dhe mosreagimi në forume ndërkombëtare . Njera
nder sferat e angazhimit te ketij organizmi te mergates ,ishte
grumbullimi i materialeve te dokumentuara per organizatat e te drejtave
te njeriut, pasuar nga shkrime neper gazeta, demaskuese me fakte
torturash e keqtrajtimesh deri ne shtate breza,njekohesisht edhe
demostrata te perbashketa.
Ndaj shtepia e tij dhe dhoma e miqve ishte gjithenje plot me njerez,qe
bisedonin me veprimtarin,intelektualin,dhe poetin Zenel. Zeneli kish
deshire te shkruante edhe Kujtimet e tij ,ne qofte se do kish kohe te
mjaftueshme, per vehte.

Goteborg ,15 Korrik ,e hene,1996

Kemi 6 dite qe udhetojme pa pushim, levizim nga nje qytet tek tjetri me
miq te shoqatave kosovare,si te mbanin torcin olimpik ne dore.
Kemi ardhur vertet ne Suedi, po eshte hera e pare qe ulemi gju me gju me
popullin tone ,qe e kemi te pragu i deres pa patur mundesi ta shohim,te
flasim ,te njihemi me njeri tjetrin si vellezer gjaku qe jemi, ndaj nuk
na lodhin as rruget e gjata,as aktivitet e ngjeshura njera pas tjetres..
Udha nga Malmo,pika me e larget e jugut Suedez, ishte me te vertet shume
e gjate,ndaj aktiviteti ishte lene per te nesermen.
Bedriu, qe erdhi te na marre ,me Taxi kesaj rradhe, ishte shofer
profesionist,qe punonte vullnetarisht per ne, ate pasdite . Göteborg
është qyteti i dytë më i madh në Suedi. Popullsia në këtë qytet arrin
shifrën prej gjysmë milioni., dhe qyteti i pestë më i madh në rajonin
nordik me mbi 500 000 banorë në zonën urbane, dhe mbi 940 000 në
rrethinen e Göteborgut. Qyteti është i vendosur në bregun perëndimor në
gojën e Göt adhe u themelua me iniciativën e Mbretit Adolf Gustav II i
1621 . Në vitet 1800 Göteborgu u industrializua në pjesë të madhe me
ardhjen e anglezëve, dhe gjatë kësaj kohe Göteborg kishte nofkën “Little
Londër”na shpjegoi Bedriu qe kishte guiden Turistike dhe njihte qytetin
ne pellembe te dores.Zoteronte 6 gjuhe te huaja.Djaloshi 30 vjecar,i sapo
martuar ate vit, qe bere baba vetem pak muaj me pare , me
vogelushen,Arberesha.
Ishte dite e diele,pas pak do te perendonte dielli, ndaj Bedriu ngutet qe
te shohim sa me shume cudira te ketij qyteti, qe ai e dashuron ne
kuptimin me te mire te fjales.
“Ky eshte qyteti i enderrave te mia.Ketu jemi 8 vellezer e motra kemi
edhe prinderit,jetojme te gjithe neper apartamentet tona,po jemi te
gjithe ne nje bllok.
Sonte do te jeni musafiret e mija.Dhe nusja ime eshte lajmeruar e do ta
pelqeni, jo vetem pse e quajne edhe ate Bedrie.”
Dhe me te vertet sapo hyme ne shtepi dhe Bedriu e puthi ne buze nusen e
tij,e kuptuam se ajo ishte nje fole e bukur dashurie,besimi dhe
shprese.Bedria kishte mbaruar fakultetin e letersise ne Universitetin e
Prishtines,shkruante poezi,e ushqente me gjumesht gjiri me nje kenaqesi
te vecante vogelushen tre muajshe,enderronte te shkruante nje roman per
kusheriren e saj 21 vjecare, qe vrau veten,vetem sepse prinderit dhe i
shoqi e benin fajtore,se lindi nje femije antikapat.
E gjithe lodhja e udhes na fluturuoi sakaqe,nga ky cift i gezuar, i
lumtur me nje vizion aq te hapur per jeten!.
Norkoping,16 Korrik,1996
Rrugen nga Goteborgu per ne Norkoping e beme me Sejdulla
Haxhimehmetin,nje djale i heshtur,rreth te dyzetave,qe merrej me
sport,pra ishte trajner e mik i vjeter me Bedriun.
Me nje fjale stafeta e jone qe ne duar te sigurta.Kjo ishte dita e
fundit e turneut me nje vrap te papare,ku na prisnin udheheqesit e
shoqates Fahredin Berisha dhe njohesi perfekt i gjuhes shqipe Ullmar
Qvick,perkethyesi i letersise sone nga shqipja ne suedisht, dhenderi
shqiptar,martuar me Samken cupen e mencur e te bukur kosovare,qe ishte
shtatzene,pra po vinte edhe nje femije shqiptaro-suedez ,per ta bere
lidhjen me te forte dhe te pandashme.
Takimi ishte i nje niveli shume te larte.Erdhi edhe Mevlani qe te na
merrte.Samka kishte shtruar nje sofer shume elegante sipas stilit
Suedez,qe vetem nje nuse e dashuruar dhe kulturuar ne kulmin e bukurise
se saj,mund ta bente per te nderuar bashkeshortin dhe veten.Natasha qe e
kishte mik Ullmarin me tregoi jeten e tij.Kishte lindur në Kristinehamn,
në rrethin e Vermlandës, në vitin 1934. Gjimnazin e kreu në 1953 dhe
shkollën pedagogjike në vitin 1957. 40 vite në profesionin e arsimtarit
në shkolla të ndryshme të Suedise. profesioni tjeter
recensionist -kritik dhe përkthyes.
Njeri i gjalle shume energjik Ishte kenaqesi ta degjoje shqipen e tij
jashtezakonisht korekte,per te cilen e ndjente veten krenar,si kish
filluar me kenget ne radio,e me vone me nje vullnet te hekurt e kish bere
program te gjithe jetes.
Burre me karakter,qe fati i a solli ne kohe te veshtira te ndihmonte
bashkatdhetaret e Samkes me c’te mundej dhe te ndjehej gjysem shqiptar
per shkak te familjes se re e rrethit te saj.
Ky turne qe me teper se nje fantazi per ne, ne saje te Mevlanit dhe
Natashes, qe kishin programuar cdo hollesi.
Brenda nje jave ne Suedi na dukej sikur kishim kohe ,qe vinim rrotull ne
ato vise,si te qeme aq larg, po njekohesisht edhe shume afer
ATDHEUT,midis njerezve tane .
U kthyem ne Stokolm plot energji e gezim per kete fat te rralle qe
patem.Per ta plotesuar kete ndjenje do u jap lexuesve te mij nje fragment
nga nje studim i Ullmari vite me pas:
Kjo është kumtesa ime për Seminarin XXIII Ndërkombëtar për Gjuhën,
Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare më 15-27 gusht 2004.

SUEDIA DHE SUEDEZËT NË VEPRAT E SHKRIMTARËVE SHQIPTARË

Shqiptarët dhe suedezët jetojnë larg njëri-tjetrit, dhe historikisht
marrëdhëniet midis vendeve ballkanike dhe skandinave kanë qenë të pakëta,
në krahasim me marrëdhëniet midis Skandinavisë dhe viseve të tjera të
Evropës. Në të kaluaren skandinavët në përgjithësi nuk kanë parë
territoret ballkanike si të vlefshme nga pikëpamja ekonomike, strategjike
ose kulturore.
Shkaqet e këtij qëndrimi janë të llojllojshme, nuk do ti prek këtu, sepse
kjo do të ishte një diskutim jashtë kornizave të kësaj kumtese. Në fund
të diskutimit letrar, me të gjitha të dhënat brenda temës, do të përpiqem
të analizoj mundësitë dhe kufizimet e kritikës letrare përsa i përket një
teme specifike si e imja – Suedia dhe suedezët në veprat e shkrimtarëve
shqiptarë
(FRAGMENT,PJESA E FUNDIT).
Më ka mbetur vetëm një tekst për të trajtuar në kumtesën time.
Ky tekst është një fletë nga Ditari i Musine Kokalarit. E gjejmë në
biografinë e Musinesë, “Sonata e Hënës” nga Eglantina Mandia (Tiranë,
1995). Këtë tekst më dha për përkthim Natasha Lako në lidhje me Javën e
kulturës shqiptare që u mbajt në Pallatin e Kulturës të Stokholmit po atë
vit. Pas prezantimit tim të ditarit të Musine Kokalarit u interesua për
këtë tekst edhe Shoqata e shkrimtares Selma Lagerlöf dhe më dha një
honorar për përkthimin. Një nderim posthum për një intelektuale të vyer,
jeta e së cilës u bë vuajtje pa fund…

Musine Kokalari, e para shkrimtare femër në Shqipëri, në fund të Luftës
së dytë botërore hapi një librari në Tiranë, dhe pikërisht atje gjendet
Musineja më 18 shkurt të vitit 1945, kur ajo do të shkruante në ditarin e
vet për Selma Lagerlöf-in, laureate të Çmimit Nobel për letërsi. Një vit
më vonë u arrestua Musineja, dhe në korrik 1946 ajo u dënua me njëzet
vjet burgim nga gjykata ushtarake e Tiranës si ‘sabotatore dhe armike e
popullit’. Vërtet ajo ishte një nga themeluesit e Partisë Socialdemokrate
Shqiptare, dhe si e tillë ajo guxoi të kritikonte komunistët për sjelljet
e tyre dikatoriale dhe terroriste në qeverisjen e vendit. Ajo grua e
talentuar u poshtërua, u shkatërrua nga regjimi i Enver Hoxhës, duke
kaluar18 vite në burgun famëkeq të Burrelit, dhe që nga viti 1964 deri sa
vdiq Musineja në vitin 1983, u detyrua të punonte fshesare në qytetin
Rrëshen të Mirditës. Turp i madh dhe një krim që nuk do të falet kurrë!
Më falni për emocionet jo shkencore, por tema të tilla nuk mund të
përshkruhen me fjalë të thata.

Ditari i Musine Kokalarit për datën 18 shkurt 1945 fillon me një
përshkrim të situatës: “Dita e vdekjes për 17 veta. Plagë të reja që
hapen, lotë që po derdhen. Lotë mjerimi që s’kanë të pushuar, se plagë të
reja të tjera do të hapen dhe s’lenë as të vjetrat të mbyllen. Hija e
vdekjes mbulon qytetin. Drithma i shkojnë në trup çdo njeri. Ngjajmë me
gjethet e pemëve që era i lëkund. Një e nga një po ikin e ikin. Një e nga
një po na lënë. Kënga e vdekjes u përhap kudo dhe po hyn shtëpi më
shtëpi. Ka më tepër se një mot që ka nisur me të madhe dhe nuk dihet se
ku do të vejë dhe ku do të mbarojë. Pse heshtin njerëzia? Pse nxijnë
rrugët e Tiranës? Mos vallë zemra ime e zezë, që kullon gjak i sheh
kështu? Pse shtëpia më duket e ftohtë dhe çdo gjë pa shpirt? Fytyrave
tona çdo ditë e më tepër u shtohet një rrudhë. Çdo ditë më të zbehta dhe
me flokë të thinjura, nuset. Plaga e shpirtit çdo ditë ftohet dhe kështu
dhëmbja dëgjohet më shumë. Dhëmbja shungëllon në boshllekun e shtëpisë
sonë të ftohtë.”

Musine Kokalari kishte një dhëmbje të thellë personale: Më 12 nëntor 1944
u ekzekutuan pa gjyq dy vëllezërit e saj, Mumtaz dhe Vejsim nga
komunistët. Kjo vrasje, sipas intelektualit Andrea Varfi, kishte qenë një
strategji e caktuar, zëri i së cilës u ndie edhe në Tivar. – Nuk do të
dimë kush ishte fajtor drejpërdrejt – Enver Hoxha, Mehmet Shehu ose
këshilltarët e tyre jugosllavë. –

Notat e hidhërimit në ditarin e Musinësë natyrisht kanë të bëjnë edhe me
këtë ngjarje. Në Ditarin e saj Musine Kokalari tregon se si largohet
shpirtërisht nga mjedisi e terrorit dhe ankthit, duke lexuar në librari
“Novela suedeze” të Selma Lagerlöf. Musineja mahnitet: “Penda e saj nuk
shkruan, po i bie telave që tingëllojnë muzikën e ndjenjave të zemrës.
Fjalët e saj i ngjajnë poezisë stolisur me mijëra zëra, ku natyra merr
pjesë, sheh, këndon dhe qan me njerinë bashkë.” Ajo lavdëron suedezët që
paraqiten në veprën e Selmës: “një këngë e pa prerë, që lidh zemrat e
njerëzve të një populli të qetë, që do paqen, kënga e dashurisë….
Pasqyra e gjallë e një populli të thjeshtë, të ndershëm, i lumtur dhe në
varfëri, kur zemra është e kulluar si ujët e krojve. Pasqyra e një
populli me ndërgjegje, ku edhe fukaraj, që është keq për bukën e gojës, e
ruan dhe nderon mikun dhe shokun.”

Në këtë rast dua të vërej, se Musineja interpreton rrëfimin përrallor të
shkrimtares për njerëzit në krahinën time të lindjes, Vermlanda, me një
idealizim disi të tepruar. Mirëpo, pak më tej, mendimet e Musinesë për
popullin tonë bëhen më realiste, kur ajo shkruan për marrëdhëniet midis
njeriut dhe natyrës vermlandeze: “Njerëz që me vetminë e natyrës nuk
rrojnë vetëm, se kanë një botë të brendshme të pasur, të cilët edhe në
gjënë më të vogël të natyrës gjejnë bukurinë e pashoqe: shushurimën e
krojeve, këngën e zogjve, fërshëllimin e erës, që tund degë dhe lëkund
gjethë, bukurinë e luleve me erë të mirë dhe dëborën në dimër, që vesh
çdo gjë me petkun e saj të bardhë, si nusja atë ditë, që le derën e
babait për të vajtur tek shoku i jetës.” Ky citim bën të qartë, se
Musineja e ka kuptuar plotësisht mentalitetin e suedezit në lidhje me
natyrën, një mentalitet që pjesërisht ruhet edhe sot.

Dhe shënimet e Ditarit të saj mbarojnë me këto fjalë shumë
prekëse:”Dashuria – burim i jetës na prek dhe na bën të mendojmë si ajo,
na bën të mendojmë që edhe ne, ta kemi një vend-Atdhe si i saja, që na e
përshkruan. Dhe në mos është ashtu si duket në shkrimet, ajo ka treguar
se si vendi i saj, të gjejë rrugën më të drejtë për të qenë të lumtur.
Të punojmë për të mbjellur farën e lirisë, ku respekti i çdo njeriu të
jetë gjëja e parë. Dhe individualiteti i mbrujtur mbi baza të shëndosha
morali në çdo krijesë është ideal. Një ideal që nuk i largohet
realitetit, po që i vjen në ndihmë duke rrojtur me nder dhe me djersën e
ballit. Një ideal me virtytet më të larta dhe me ndjenja njerëzore!”

Dhe në këtë rrugë që na tregoi Musine Kokalari jemi ne sot. Sepse idealet
e lirisë dhe të mbrojtjes së të drejtave të individit duhet të jenë aq të
gjalla edhe në botën tonë të tanishme. Në Suedi, në Shqipëri, në Kosovë,
kudo.

Tani dua të vështroj këtë studim letrar nga pikëpamja e temës së sesionit
shkencor të seminarit “Kritika letrare dhe periodizimi i letërsisë.”
Besoj se për një studim specifik letrar, periodizimi nuk mund të ketë
shumë rëndësi. Më me rëndësi është të përqëndrosh vëmendjen te rrethanat
shoqërore dhe politike në të cilat veproi shkrimtari, rrethana të cilat
kanë ndikuar konkretisht në formën dhe përmbajtjen e veprës së tij. Për
mua ka qenë i udhës të shqyrtoj edhe korrektësinë faktike në përshkrimin
e lëndës, ose si në rastin e Musine Kokalarit, emocionet e ngjallura nga
materiali thelbësor (romani i Selma Lagerlöf-it) duke i vështruar në
përputhje me realitetin e kohës.

Mirëpo, një faktor që shpesh harrohet është pozita e kritikut letrar si
ndërmjetës midis shkrimtarit dhe lexuesit. Pushteti i kritikut është
mjaft i madh. Duke shkruar shpesh recensione me vlerësime për librat në
revistën e Shërbimit suedez të bibliotekave, unë jam i vetëdijshëm për
këtë pozitë, për rëndësinë e kritereve të shëndosha në rolin tim si
kritik-recensues. Nga recensioni im varet në shumë raste suksesi (ose
mos-suksesi) i përhapjes së librit në shqyrtim nepër bibliotekat e
Suedisë, dhe ndoshta kritiku letrar, si faktor subjektiv, mund të ketë më
shumë rëndësi se faktorët objektivë (çmimi, lënda, pozita e shkrimtarit,
tirazhi etj.).

Musine Kokalari ëndërronte Suedinë, ambientin e bukur dhe të qetë ku
jetoi dhe veproi Selma Lagerlöf, por mundësitë e saj për të parë vendin
tonë u shkatërruan nga tragjedia e saj personale e cila ishte edhe
tragjedia e vendlindjes së saj.
Ajo motër e Gjergj Elez Alisë siç e quan Eglantina Mandia, nuk erdhi
kurrë në Vermlandë. Unë mendova për të para dy-tri vitësh, kur bëra një
vizitë me bashkëshorten time, e cila është me burim kosovar, motrën e saj
dhe vajzat tona, për të ushtruar sportin e dimrit pikërisht në atë pjesë
të krahinës ku gjendet shtëpia e Selmës.
Gratë dhe vajzat u kënaqën në natyrën e bukur vermlandeze, me liqene,
lugina dhe male të larta me pyje të dendura, merreshin me slalom sikur në
malet e Brezovicës….

Bashkimi midis popujve ka shumë faqe, dihet, dhe me këtë kumtesë jam
përpjekur të ju tregoj se si letërsia shqipe ka dhënë një kontribut të
vlefshëm për të mirën e miqësisë suedezo-shqiptare. Dhe kjo, më në fund,
është edhe një detyrë në duart e kritikut letrar: Në lidhje me përkthime
me material jetik letrar nga një vend, kritiku mund të analizojë nëse
libri në shqyrtim ka vlerë për ti dhënë lexuesit mbresa, gjykime dhe
pikëpamje nga mjedisi i përshkruar.
Kjo natyrisht duhet të bëhet nën kontekstin e egos letrare të veprës.

Për kontributin e shkrimtarëve të shqyrtuar në këtë studim për të
transmetuar një element pozitiv suedez në botën letrare shqiptare kam
pasur një kënaqësi të veçantë të informoj lexuesit suedezë në librin tim
dokumentar “Mera hjältemod än vete” – Më shumë heroizma se grurë – që
gjendet në shtyp.

Ullmar Qvick
NORRKÖPING, SUEDI NË GUSHT V.2004

Stokolm ,e merkure 17 korrik, 1996
Dita e fundit qe na ka mbetur.Dalim neper qytet per te pare e per te
blere.Mevlani, fisnik si gjithemone ,nxiton te na bej ca foto,qe na
mbeten kujtimet e vendeve me te bukura te Stokolmit , nga kendveshtrimi i
nje kineasti te talentuar si ai.
Stokolmi eshte edhe nordik edhe teper europjan.Na beri shume pershtypje
muzeu i aktores Greta Garbo.Roli i saj i Ana Karenines,eshte i pa
arritshem,Felini,Teatri mbreteror.
.Shkojme edhe ne muzeun e mbretit ne Drottningholm Palac,shtepia e
familjes mbreterore deri ne vitin 1981,qe u be Muze.
Shetisim edhe ne Parkun e mahnitshem ne mes te bukurive te natyres dhe
bukurive te krijuara nga dora e njeriut.
Mevlani nxiton te marre fotot e lara dhe na dhuron sejciles nga nje
Album.Percollem Tinken dhe Rajnen per ne aeroport,meqenese une vendosa te
qendroj ca dite me shume, per te mbaruar aktivitetin e Natashes ne
Norvegji.
Natasha eshte bere shume e njohur ne keto ane.Ullmar Qvick ka shkruar
keshtu per Natashen:
“Një fakt disi çuditës është mungesa e elementit suedez në veprat e
shqiptarëve të cilët kanë jetuar dhe jetojnë si mërgimtar në Suedi. Si
duket dëshira e tyre për të shkruar ka qenë e lidhur me mallin për
atdheun e humbur, përkohësisht ose përgjithmonë… Shumica e mërgimtarëve
shqiptarë erdhën në Suedi nga Kosova si pasojë e ngjarjeve në fillim të
viteve ’90.
Një pozitë tjetër ka pasur Natasha Lako, poeteshë nga Shqipëria, e cila
kaloi disa vite në Ambasadën e Shqipërisë në Stokholm. Në vëllimin poetik
“Thesi me pëllumba” (Tiranë, 1995) gjejmë katër poezi me motive nga
Suedia. Vjershat e Natasha Lakos janë të njohura edhe për publikun
suedez, të botuara në përkthimin tim në katër antologji të poezisë. –
++++++
Po ate pasdite dolem me Natashen neper udhet e Lidingos ,qe eshte nje
qytet i bukur solid si i gjithe Stokolmi,konturet e te cili ravijezohen
ne kujtese..Pime nje kafe buze liqenit dhe rosat qe notojne aty me
kujtojne vjershen, ROSAT E LIDINGOS,nga vellimi i fundit me poezi i
Natashes

Zgjasin qafen rosat e Lidingos dhe presin
Me shohin mua po s’e dine qe prej kohesh
Eshte shfaqur edhe bota e mendimeve

Presin,pa ditur se vetem nje e treta e vjeshtes eshte e tyre
Nje e treta e vjeshtes eshte e njeriut
Dhe nje e treta e vjeshtes eshte e vjeshtes

Dhe nje e treta e detit eshte e tyre
Dhe nje treta e detit eshte e njeriut
Dhe nje treta e detit eshte e detit

Keshtu eshte ndare dhe edhe shpresa,por ato s’e dijne
Dhe nje e treta e shpreses eshte e imja
Dhe nje e treta e shpreses eshte e shpreses

Do te nisin fluturimin rosat e Lidingos,do te ikin
Se bashku me pjesen e tyre te shpreses
Se bashku me pjesen e tyre te detit
Se bashku me pjesen e tyre te mendimeve,
Qendrojne edhe pak,
Zgjasin qafen dhe presin,zgjasin qafen dhe presin

Po me shohin vetem mua.

Mbaruam kafene dhe sodisim kete bukuri shlodhese,prane Hotelit dhe
muzeut te Carl Milles.(1875-1955)U futemi ne Milles-garden,qe eshte
vertet shokuese.Qysh nga viti 1906,Carl Milles ka banuar ne Lidingo,me
te shoqen Olgen. Skulptura DORA E ZOTIT, eshte nje nga kryeveprat e tij.
Nje njeri i vockel qendron mbi nje dore te stermadhe .Ai sheh drejt
qiiellit,me nje qendrim te tensionuar ne lakuriqesine e vet.
Balancohet qe te mos rrezohet midis gishtit te madh dhe pellembes se
dores,e gjitha kjo eshte shume e veshtire,po qendrimi e tij duket se do
qe terheqe vemendjen e dikujt lart ne qiell,sikur kerkon te marre nje
mesazh te vecante,ose te krijoje mundesine e nje diallogu. Carl Milles
punoi per DOREN E ZOTIT,ne vitet 1949-1953 dhe perfundoi krejtesisht para
vdekjes, ne 1955.
Mua me tronditi jashte mase kjo Skulpture apo me qarte mesazhi i saj!
Kur dolem nga Muzeu i Milles,heshtem nje cope here.
Me vone hyme ne hotel- keshtjellen ,nga ballkoni i te cilit pame dy
ballona ,qe fluturonin qetesisht ne qiellin gri te Stokolmit.

Stokolm,Oslo,e shtune,20 Korrik,1996

Nisemi me Volven e Mevlanit,ne oren 7.30 A.M
.Si gjithenje pjesen me te madhe te rruges e bej me sy mbyllyr,qe te
shpetoj nga zenia e makines.Rruga eshte e gjate 500 km,Ne oren dy jemi ne
Oslo.
Vijme rrotull dy ore te tjera sa takohemi me Fatmirin dhe Jonuzin,qe na
presin ne lokalin e VIKINGEVE.Pasi pime nje leng frutash Viking,nisemi
me botin e Jonuzit neper fjordet e Oslos.Eshte dite e bukur me diell pa
ere.
Pastaj kalojme ne VIGELAND PARK.Ky park i jashtezakonshem eshte
kryeveper e gjalle e Skulptorit Norvegjes GustavVigeland (1869-1943) me
nje teme madhore fillozofike,CIKLI I JETES.
Eshte nje nderthurje unike midis gjelberimit,luleve,pyllit dhe skulptures
te punuara me bronx,hekur,qe marrin ngjyra te pabesueshme gjate
dites,midis diellit,shiut,ngricave dhe bores
Arti i Vigelandit eshte nje hymn per jeten.Aty ndeshet njeriu ne te
gjitha fazat e jetes e cdo lloj emocioni.Kur sheh skulpturat te duket se
po lexon e sheh pervojen e vete jetes tende .Afro 200 skulpturat jane
te punuara nga e njejta dore e Gustav Vigelandit.
Kjo furri e rralle artistike eshte e vecante jo vetem per Norvegjine,po
ne te gjithe boten nuk i a gjen shoqen.
Jonuzi na shpie ne restorant”BOLETINI”‘e per te fjetur na merr ne
shtepine e tij me qenese gruan dhe femijet i ka me pushime ne
vendlindje.

OSLO,e diele,21 korrik 1996

Ngrihemi ne oren 9 A. M.
Qysh kur kaluam nga Fjordet me botin e Jonuzit,s’me ndahej nga shpirti
kenga e Solvengut, nje melodi fluide,tipike e kthjellet e paster,sic dhe
eshte Peer Gynt e Eduard Griegut.
Ne fakt kjo Norvegjia e larget,si te qe ne Hene, ishte bere pjese e
shpirtit tone , nepermjet dy korifejve te muzikes dhe
letersise,Ibsen-Grieg,ata ishin te paprekshem ,te pa ndalueshem, te
padjegshem neper tura drush,madje as ne sheshin Tjen An Men.
U veshem e dolem per te mos munguar asnje moment nga programi yne.Dita
ish e bukur me diell,te cilin nordiket e respektonin jashte mase
megjithese, Korriku dukej si muaji Mars tek ne.Po edhe ne e duam shume
kete muaj, qe na sjell pranveren.
Kishim dy mundesi te vizitonim shtepine muze te Ibsenit apo
Munch-Muze.Vendosem te shohim Munchin,meqenese Ibsenin e kishim ne te
gjitha bibliotekat tona mandje te perkthyer nga NOLI YNE I MADH.
, nnjnnnjNHenrik Ibsen died in njMay 1906, and in the autumn Munch made
the set designs Nje cicerone e qeshur na shpjegoi kryeveprat e Eduart
Munchut,piktorit me te rendesishem te Norvegjise nje nga pionieret e
ekspresionizmit.Muzeu u hap(1963) me rastin e 100 vjetorit te lindjes se
piktorit me nje koleksion prej 1000 pikturash.
U ndalem me gjate tek kryevepra e tij:THE SCREAM(KLITHMA),qe ajo e
shpjegoi, si frika e tjetersimt,po nje kritik arti ,e ka quajtur:” ikone
e artit modern,nje Mona Liza e kohes sone”
Ndersa vete piktori tregon castin e frymezimit per kete pikture:
“Po kaloja rruges me dy miq,ne perendim te diellit,kur pa pritur qielli u
kthye ne ngjyre gjaku.Pata nje ndjenje te fikti dhe u mbeshteta ne
parmakun e ures, ndersa zjarri ngjyre gjaku mbuloi fjordin e zi dhe
qytetin.Miqte e mi u larguan,une qendrova atje duke u drethur nga ankthi
dhe ndjenja e nje ulerime, qe pershkoi gjithe natyren .
Ciceronia vazhdoi te tregoje me zerin e embel,per seleksionimet e here
pas hereshme,vec ne s’po e ndiqnim me.
U larguam nga Muzeu,te tronditur nga forca e artit te vertete qe te
pasuron jeten e te fut ne mendime.
Nderkaq ora e takimit per promovimin e librit te Natashes,”Thesi me
pellumba” kish ardhur.
I gjitem vrap shkallet e nderteses tre kateshe, kur pame se ne dere mezi
po prisnin lexuesit dhe adhuruesit e poezise,u gezuam pa mase.
Nje nuse e re elegante hapi mbledhjen duke i a lene fjalen referueses qe
u perpoq te fliste pa leter:
POEZIA eshte kryefjala e jetes se Natasha Lakos.Poezia i gjalleron
shpirtin dhe i jep force ne kerkim te se vertetes,te bukures , sublimes.
“Sapo jam zgjuar nga nje enderr e keqe”,eshte titulli i nje
poezie,shkruar vite me pare.Une e mbaj mend shume mire kur u recitua kjo
vjeshe e pafajshme ne Teatrin Kombetar ne Tirane
Sapo jam zgjuar nga nje enderr e keqe
Ku kuajt nen nje qiell te qelqte,
Nuk dine te vrapojne,as nuk dine te ndalin,
As fluturojne,as nuk fluturojne
Zogjte pendebute mbi toke.

Thua ne kete bote cfare enderr,
Shohin kuajt e zogjte per mua
Dhe a e shohin dot.
U zgurdulluan syte e vigjilenteve te revolucionit,ndoshta edhe u prehen
edhe shume maja shpatash kaleme,plot helm te helmuar,po nuk ndodhi
asnjera. se qe pikerisht casti yne,kur sapo u zgjuam te gjithe nga nje
enderr e keqe.(eshte shume pak ta quash si L.Pogradeci,nga nje llaftar i
llaftarisur)
E ja ku jemi perseri:
Mbi nje llampe te rruges bie bore,bie bore
Eshte aq konkrete dhe aq abstrake kjo poezi!Vetmia e llampes,bora qe bie
e ftohte,qe mbetet te shkrihet,po a ka aq nxehtesi ajo llampe e vogel te
shkrije”me vetmi te shuar”?Sepse as eshte e zonja te iki e as te rrije
aty ne vetmine e dhimbjes,dhimbjes se shuar!
Ndersa tek vjersha:”Pejsazh me zjarre te vegjel”autorja ben thirrje,te
mbetemi te thjeshte ,njerezore,te mos humbasin vehten ne cdo rrethane,se
per lumturine duhet shume pak,nje flake e vogel e vogel”ne rrugen e gjate
,ku njeriu ecen duke u maturuar dhe duke zbuluar e kuptuar te vertetat e
thjeshta dhe te ngateruara,per t’u ndergjesuar duke rikrijuar vetveten.
Kendi i veshtrimit te botes, qe mbetet vetem sodites,eshte ai njeriu i
pranuar,dhe gjithecka e pranuar,rrugica e pranuar,eshte sidoqofte nje
sarkazme e pranimit,si ai profilii njeriut ne gazete pra i stamposur ne
kornizen e tij,ku njerezit e tjere fshijne kembet paq e paq,para se te
kalojne pragun e ketij stampimi te ri.
Kete diskutimin tim per librin:”Thesi me pellumba “kam deshire ta mbaroj
me nje poezi qe me ka pelqyer shume, te cilen po e recitoj:
Ne mos qofte nje dere e verber
eshte nje vesh i shurdher
i mbyllyr

Nje dere e ngritur gjithenje ne kembe,
qe can gjithenje nje salle teatri
te mbushur,ose te zbrazet

Ne mos qofte nje vesh i shurther,
eshte nje dere e verber

Dikush eshte zgjatur te veje atje
nje shigjeteze te vogel
memece

Njerezit jane bere te ngateruar
per te gjetur shenjen
e hyrjes dhe daljes.

Njerezit, qe ecin si fjalet
qe vijne si fjalet
fjalet, qe zevendesojne lumenjte
lumenjte, qe zevendesojne njerezit.

Rrjedha te krijuara njera pas tjetres
njerezit,fjalet,lumenjte
dhe ky teater i zbrazet
me nje shigjete te ndezur

Ca e dine,ca nuk e dine
ca e shohin,ca nuk e shohin
ne mos qofte nje dere e mbyllur
eshte nje vesh i hapur.
A thua keshtu do te jete gjithmone?
Kjo eshte pyetja hamletiane e autores!
Ne e pergezojme se vargjet e saj jane shembelltyre e vertetsise
intelektuale. “perfundoi fjalen referuesja nepermjet duartrokitjeve
U kthyem menjehere, drejt Stokolmit, sapo mbaruam pershendetjet dhe
autografet e librit.
Ora ishte 6 P.M.
Une isha me te vertet e gezuar per respektin dhe dashurine e miqve te
POEZISE shqipe.Pasuri e paluajteshme e shpirtit te popullit tim.
Sado furtuna te egra, te ashpera ,qe e kane plakosur, shpirtin nuk i a
kane thyer,as gjuhen nuk i a kane zhdukur.
Edhe une po kthehem me e pasur ne Atdhe!Me bindjen absolute se cdo njeri
ka mundesine e zgjedhjes ne udhen e shkurter qe ben ne kete bote,te behet
njeri e me njeri cdo dite.
I falenderoj megjithe zemer,nordiket qe na blatuan gjithe fisnikeri me
,Doren e Zotit” te Carl Millesit ,”Kengen e Solvengut ‘te Griegut,
“Ciklin e jetes” se Vigelandit,dhc “Klithmen” e Munchut, qe as ne enderr
nuk i kisha pare.

GJIMNAZI “PARTIZANI” DHE VITI I KRISUR 1967

March 25, 2015 by dgreca

SHKRUAN:EGLANTINA MANDIA/

KRYQËZIMI/
Po troket çekani/
Po kërcet mejdani,/
Dor’ e këmb’ i çpon,/
Krishtin kryqëzon./

Me tërbim goditin/
Me gjëmim e ngjitin/
Turma ulërin,/
Nëna blegërin./

Çdo peronë plagë /
Përvëlon si flagë /
Çurka gjak` buron /
Fryhet dhe pikon. /

Kryqet ngulen, shtisen,/
Tallen, qesëndisen; /
Sipër kryqe tre,/
Tri Mari përdhe./
FAN S. NOLI/
GJIMNAZI “PARTIZANI” DHE VITI I KRISUR 1967
Dita e parë
Mbledhja Nr. 1
Shkolla “Partizani” ndodhet në Tiranë, në trekëndëshin që krijohet nga prerja mes tri rrugëve. Pika qendrore orientuese për të dalë tek kjo godinë, është Selvia e famshme, nga e cila duhet të largohesh jo më shumë se 100 metra, për t’u gjendur tek godina e shkollës, e cila ka përfunduar së ndërtuari në vitin 1964 dhe po atë vit, filloi të funksionojë shkolla 8-vjeçare që mori emrin “Partizani”.
Ndërsa Gjimnazi u krijua në vitin 1966, pra në shtator të atij viti, u bashkua shkolla “Çajupi” me “Partizanin”.
Gjimnazi “Partizani” është gjimnazi më i ri i kryeqytetit, në rrugën e Pishës, përballë shtëpisë së Tafajve, një bllok më poshtë se rruga e Xhamisë së Zajmit, ku ka qenë shtëpia e fëminisë sime.
Po atë vit, u transferova nga gjimnazi “Sami Frashëri”, te gjimnazi “Partizani”.Në fillim e ndjeja veten si të shkëputur, si të huaj.
Më mungonin mikeshat e mia të dashura të shkollës “Sami Frashëri”, që për çudi, u shpërndanë rreth e rrotull, si zogjtë e pulës.
Më vinte inat, që i doli fjala tim shoqi, i cili më thoshte me shaka: “Si shumë qejf po bëni ju mësueset e Samiut, do ju shpërndajnë, se nuk u pëlqejnë “intelektualizmat” tuaja.
“Aman për kokën tënde, mos na ndill tersllëqe, se jemi shumë mirë!”
“Pikërisht, pikërisht të qenit shumë mirë, është një mbeturinë borgjeze, ende nuk i ke kuptuar ca gjëra te qenësishme, moj çupë e mbarë.”
Çdo mëngjes, për t’i rënë shkurt, kaloja nga rruga “Ali Demi”, te rrugica e vilës së shokut tim të klasës, Ferik Ferra. Pastaj nga farmacia e qoshes, kapërceja me vrap, rrugën “Hoxha Tahsin” dhe rrugën “Qemal Stafa”, futesha te rrugica: “Ali Pashë Gucia”, dilja në krah të kishës së Shën Ndout.Këtë kishë e mbaja mend qysh nga fëminia, kur kalamanjtë camarrokë të rrugës së Xhamisë së Zajmit, luanim luftërash me ata të rrugës paralele të Kishës së vogël, ku përherë dilnin disa tinguj harmoniozë organoje e disa murgesha të mira, të urta, që organizonin lojërat tona e shpesh na mbanin për drekë me: “çka u kish dhanë Zoti”.
Sado që dukej e pabesueshme, shpejt u miqësova me Dritën e vogël, një zonjushë imcake, me sy jashtëzakonisht të mençur, mësuese e historisë dhe Lidën, që ishte thuajse një dekadë më e re e sapo kishte mbaruar fakultetin në Degën e Matematikës.Pastaj qe edhe mësuesja e gjuhës frënge, Milla Kajana, me një histori të trishtueshme: burrin e saj doktor kirurg ia patën vrarë në spitalin ushtarak, në ditët e para të çlirimit, disa të krisur, duke e lënë Millën me dy foshnja të vogla jetime, që i pat rritur vetë.
Më 17 Janar të vitit 1967, Nekie Demi, mësuesja tjetër e historisë dhe fqinja ime e shtëpisë, pranë maternitetit, organizoi vajtjen në Krujë të maturantëve të parë të kësaj shkolle.Koloneli ushtarak strategjist D. D. na shpjegoi taktikën e luftës së Gjergj Kastriotit me osmanllinjtë, në terrenin e tij, pikërisht nga kalaja e pamposhtur 25-vjecare.
Dukej se jeta e gjimnazit të ri po hynte në hullinë e zakonshme të punës, por erërat e stepave aziatike arritën menjëherë pas fjalës së 6 shkurtit të udhëheqësit të Partisë.
Me ardhjen e baletit “Detashmenti kuq i grave”, me balerina gjysmë ushtarake, (të stërvitura nga Chiang Ching, gruaja e Kryetarit Mao), që të raportonin, po të guxoje të bëje ndonjë pyetje mbi “jetën personale”.
“Ç’janë këto pyetje me tendenca borgjeze!”, hakërroheshin balerinkat.
“Si mund të ketë një jetë personale, Detashmenti i kuq i grave?”
Në Shqipëri të moshuarit e quanin atë periudhë kohe: “koha e Cini ma Cinit”.
Pra, ne u gjendëm në atë shkollë të mesme të përgjithshme, me një emër, që siç duket, u piketua që në fillim, për të filluar revolucionin kulturor me ndihmën e disa fjalimeve dhe fletë-rrufeve, që u shfaqën nëpër mure, dyer, stenda në qendër dhe në periferi të kryeqytetit, apo qyteteve të vogla, ku shkruhej me germa të mëdha: “Secili të thotë pa frikë atë që mendon për vete dhe për të tjerët!”
Të flisje pa frikë, kur frika u kishte hyrë në palcë të vegjëlve dhe të mëdhenjve!? Megjithatë, gjimnazi “Partizani” hyri pikërisht në ato ditë shkurti në histori, kur filloi gjyqi i nxënësve, apo thjesht, i Organizatës së Rinisë, me fletë –rrufenë kundër drejtorit të shkollës, Marko Vito.
Te dera e zyrës së tij qe vendosur një FLETË- RRUFE, që zinte gjithë derën me germa të mëdha dhe shkruar pa frikë, ashtu siç porosiste UDHËHEQËSI në Fjalimin e 6 Shkurtit.
Sekretari i Rinisë, një djalosh shulak, me ca sy të hirtë e idhnakë, me mbiemrin Bajraktari, u hodh në betejë me tërbim.
Të gjithë e dinin se skenarin e asaj zallamahije e drejtonte, Komiteti i Partisë së kryeqytetit, me përfaqësuesin e vet, një trashaluq, thuthuq, me vetulla të trasha alla Brezhnjev, me veturën e tij ngjyrë qumështi, i shoqëruar nga kryeredaktorët e gazetave të Partisë dhe Rinisë.
E kështu u ndodhëm dashur pa dashur, në vorbullën e gjeratores.
Mësueset u stepën, se sulmi ishte tepër personal dhe i papritur.
Fletë – rrufeja e maturantëve kundër drejtorit të shkollës, lidhej direkt me fenë. Nxënësit bënin pyetjen retorike se si ishte e mundur që ai që jepte lëndën e marksizëm-leninizmit, të mbante në shtëpi ikona të shenjtorëve dhe të besonte te Zoti?!
I shkreti njeri, që s’e kishte as shtëpinë e tij, dhe jetonte te vjehrri, dhëndër brenda! Si mund të ndalte besimin një plaku, në ditët e fundit të jetës?
Dikur i vjehrri pat qenë një mësues letërsie, nëpër gjimnazet më me zë të Tiranës. Profesor Eftimiu e quanin. Ai pat jetuar me nder dhe me respekt, gjithë jetën e tij, e tani po e shpallnin “armik të klasës”, këta picirukë?
Dëgjoja dhe s’dëgjoja, më dukej krejt pa kuptim i gjithë ai mllef kundër Markoziut.
Po ky qe vetëm fillimi, më të thella e më të rënda do të vinin!
Fjalimi kërcitës i thuthuqit ishte vërtet patetik.
E gjithë republika i paskësh sytë nga kryeqyteti. Se pas kësaj, do fillonin marshimet e mëdha në prishjen e objekteve të kultit, që s’na paskeshin qenë gjë tjetër, veç fole gjarpërinjsh.
Në të gjithë teritorin, fshat më fshat, qytet më qytet, me një aksion me goditje të përqendruar. Rinia, që ka qenë në ballë si në luftën për çlirim nga nazifashistët edhe tani do të digjte me hekur dhe zjarrin e saj si flakadan çdo mbeturinë fetare. Shkolla Partizani na qenkësh pika e vlimit revolucionar, një shembull, që do kishte me vete LAVDINË E FILLESAVE TË PAHARRUESHME.
Kur u ktheva në shtëpi ishte në të ngrysur dhe po binte një shi i imët nga ata që të futeshin në palcë bashkë me të dredhurat e një parandjenje, që populli e quan: “MOS O ZOT, MË KEQ!”
Gjithashtu, dihet se edhe e keqja vetë, s’ ka fund.
FUSNOTE,AT Z.PËLLUMBI/
“Shka kishte me thanë bota kur të shofin se gjithë jeta e këtij populli paskësh kalue tue u shkrrye barkas rrshanë, pa mujtë kurrë me u çue në kambë?”, klith në një çast dëshpërimi, Z.Pëllumbi, kur sheh se objektet e kultit, vendet ku populli i tij ishte falë në qindvjetorë të gjatë, që i kishin qëndrue stuhinave të kohëve, tani shëmbeshin nga turma të pandërgjegjëshme, të infektuara nga frika e padija. E sheh këtë cast, si humnerën më të thellë, në të cilën janë zhytur bashkatdhetarët e tij. E din mirë se ringjallja do të jetë tepër e vështirë e duhet të kalojë nëpërmjet një prove të madhe dashurije. Ai mundohet ta kalojë këtë prove, çdo ditë të ferrit të tij të dhimshëm, në marrëdhëniet me bashkëvuajtësit, sidomos me ata, që deri pak kohë më parë, bënin pjesë në turmën e xhelatëve të tij.”
DITA E DYTË/
Mbledhja Nr. 2/
Mëngjesi i asaj dite u gdhi i mbarsur me një tis mjegulle dhe pas pak, filloi një shi i imët, si i ngrirë që u kthye në floke të rralla bore. Im bir ende i përgjumur, bëri pyetjen e zakonshme të mëngjesit:
“Mami, sa është ora?
“7 pa pesë, çohu zemër të bëhemi gati për shkollë!”
Gjatë kohës që përgatisja mëngjesin me një shije shumë të hidhur në shpirt, im shoq përpiqej ta kthente disi me shaka këtë valë të re, që po ngrihej.
“Kjo është një tymnajë dashakeqe në kalim, një imitacion, apo mutacion gjenetik i Revolucionit Kinez Antikonfucian, me djegjie librash e partiturash kompozitorësh gjenialë.
Po ne jemi në Europë dhe nuk e djegim dot Bethovenin, ndaj dhe i jemi vërsulur profesorit 90-vjeçar .
“Bravo biri im, sa shpejt u bëre gati sot!”
“Ba, po bie borë borë, do të lozim me topa bore?
“Sigurisht!”
Djali rrëmbeu çantën me vrap e u nisën të dy babë e bir, shumë të gëzuar si çdo mëngjes e bënin atë rrugë dhe flisnin “si burri me burrin”.Vraponin nëpër urën e vjetër prej dërrasash, që ishte e hershme, vizavi me Urën e Tabakëve.Vogëlushi flokëverdhë me sy të bukur larushë, e babi me pardesynë e gjatë dhe çadrën e madhe që i mblidhte nën vete.Bora ishte kthyer në llohë, kur po i përcillja te dera fillova porositë, se djali do të kthehej i vetëm, me çelësin të varur në qafën e tij të brishtë!
“Gjellën do ta lë të ngrohtë mbi sobë. Kij kujdes, mos trazo fare plitkën me korent! Mbylle mirë derën me kyç nga përbrenda dhe mos u rrëmbe nga topat e borës dhe mos u harro rrugëve!
Kujdes kur të kalosh urën se i janë prishur parmakët!
Ec në mes, se përroi është i rrëmbyer! Në mes, vetëm në mes! Dëgjove?
Djali ngriti dorën e vogël dhe më përshëndeti: “Mos u mërzit o ma!”
Ndërsa im shoq qeshte nën hundë, me mua, që nuk i harroja asnjë herë porositë e mëngjesit, veçanërisht, kur binte shi a llohë bore, e lagështia të futej thellë në trup, kur ktheheshim në shtëpitë e ftohta, siç qenë shtëpitë tona, që të fusnin trishtim.U vesha edhe unë dhe shkova me vrap nëpër rrugicat e mia të famshme.
Nxënësit ishin dendur në palestër dhe po këndonin: “Revolucioni marshon, marrshon, marshon!” I kishte zënë amoku të gjithë!
Pas fletë-rrufesë, që ishte vendosur ditën e parë te dera e drejtorit tonë fatkeq, i cili u kthye të nesërmen me sy të buhavitura, dhe dukej që s’kish vënë gjumë në sy i gjori njeri! Po ku pyet revolucioni për njeriun?
Gazetat më në zë, qenë mbushur me artikuj bombastikë për rininë, të ardhmen e vendit, për zjarrin dhe hekurin, në të cilin si në ferr, do të digjeshin të gjitha mentalitetet e mykura dhe paragjykimet fetare, bashkë me ikonat, fenë, kishat, xhamitë e çdo vjetërsirë, për të cilën do të jepte llogari jo vetëm Marko Vitoja i molepsur, po edhe i gjithë Këshilli Pedagogjik, me heshtjen e të cilit, do të merreshin atë ditë, një e për një.
Kështu që fletë- rrufeja ndaj nesh, ishte me tone kërcënuese, si bashkëpunëtorë në krim, se ne duhet të qenkeshim të parët që të mbështesnim ata nxënësit tanë të iluminuar, në vend që t’i bëheshim krah një kundërevolucionari.
Ky ishte me të vërtetë, një shkallëzim i paparë i ngjarjeve, i cili na futi frikën në palcë, jo vetëm për veten, por edhe për familjet tona…
U ngritën me radhë mësueset ca si belbëzake, që nuk e patën kuptuar menjëherë këtë erë të re revolucionare, ca me fjalime patetike, si artikujt e gazetave të mëngjesit dhe ca që heshtën me kokëfortësi, po jo pa u vënë re dhe pa u shënuar në kartelat tona te biografive nëpër zyrat e kuadrit, apo gjetkë, nga të plotfuqishmit e syrit vigjilent të Sigurimit të Shtetit.
Unë heshta sigurisht dhe gjithë kohën e kisha mendjen ç’do të bënin me kishën e vogël apo Xhaminë e Zajmit, të foshnjërisë sime?
Po murgeshave me organon plot tingujt të trishtuar, si do u vinte halli të gjorave?
Çdo njeri ka një jetë për të jetuar, një copë udhë të shkurtër apo të gjatë, për të bërë në këmbë, me makinë, me tren apo aeroplan, një zot e di të vërtetën.Gjithë kjo rrapëllimë që u ngrit ndaj qiellit në këtë cep të humbur të botës, në një pikë aq të vogël, në oqeanin e madh të teatrit të botës.Ky rebelim kundër qiellit, një çmenduri kolektive vetëvrasëse.
Ishin këta fanatikë që rrëmbyen flamujt e u nisën me një hakërrimë hakmarrëse kundër çdo lloj kulti, pikërisht më 14 shkurt, ditën e të dashuruarve.Paradokse shqiptare që nuk i gjen në asnjë vend të botës!
FUSNOTE/
Emrin e Theofan Popës u munduan ta linin në harresë, ta denigronin dhe madje ta poshtëronin, por nuk mundën dot. Theofani dha një kontribut të jashtëzakonshëm për mbrojtjen e kishave, për mbrojtjen e kulturës së vendit tonë, si edhe për mbledhjen dhe ruajtjen e ikonave, kësaj pasurie të rrallë, e cila dëshmon për krishterimin, besimin dhe devotshmërinë e popullit tonë. Duke u përpjekur t’i ruajë ato, ai ishte i ndërgjegjshëm se po ruante një pjesë të shpirtit të popullit tonë, pa të cilin asnjë popull nuk mund të jetojë. Duke i mbledhur dhe duke ruajtur ato, ndonëse shpesh me rrezik, ai ruante atë pak dritë, që kishte mundur të shpëtonte nga stuhitë e tmerrshme që kanë fryrë vazhdimisht me tërbim mbi vendin tonë, atë dritë kaq të nevojshme për ne. Populli ynë kishte nevojë për dritë, më shumë se çdo vend tjetër, sepse këtu edhe errësira ishte më e madhe. Njerëz si Theofani, si edhe miqtë e tij të dashur, motrat Cico, Atë Kozmai, më pas Episkop Kozmai, Petro Zheji, Petraq Fundo e shumë të tjerë, secili sipas aftësive dhe mundësive që kishin, dhanë një kontribut të madh për ta ruajtur këtë dritë në shpirtrat e tyre. Duke e ruajtur në shpirtrat e tyre, ata e shpërndanin atë kudo, sepse drita nuk mund të fshihet dot. Sa më e madhe të jetë errësira aq më shumë ajo ndriçon. Në qiellin e errët ateist, këta ishin yjet e paktë që rrezatuan dritë, atë dritë aq të domosdoshme për jetën e njeriut.
Këta do të mbeten gjithmonë në mendjen dhe zemrën tonë.
Më kujtohet entuziazmi dhe shpresa e tij e madhe edhe në çastet kur çdo njeri do të kapej nga dëshpërimi i thellë. Kur u mbyllën kishat, ai e mbajti përsëri shpresën, kur i arrestuan djalin e tij Dhimitrin, ai përsëri u mbështet tek Perëndia dhe nuk u dorëzua asnjë herë, edhe në çastet e fundit të jetës.
DITA E TRETË/
Mbledhja Nr. 3/
Makina bezhë e sekretarit të partisë nuk po i ndahej shkollës sonë. Nxënësit të eksituar, si të kishin pirë hashash, u sulën nëpër kishat e xhamitë, për t’i rrafshuar e për t’i bërë pluhur e hi, paskëtaj erdhën edhe heronjtë e aksidenteve në transhetë e hekurudhave, apo dallgëve të detit, që im shoq i quante: “Heronj të sajuar, si në kohën e Hitlerit”.
Rinia nisej në marshime në shi e në furtunë në këmbë Tiranë-Durrës, etj., etj. Disa arritën deri në Laç, në kishën çudibërëse, së cilës i lanë vetëm rrënojat.Thonë se në vitin 1981, një grup ushtarësh nga Toga e Rojës në Laç shkuan për të rrëzuar pjesën e mbetur të rrethimit, në Kishën e “Shën Ndoit”, në Laç.
E para shembje kishte ndodhur në vitin 1967.Edhe pse një pjesë e godinës ishte shembur pjesërisht, besimtarët gjatë viteve shkonin ende.Ushtarët morën urdhër të asgjesonin muret, në mënyrë që askujt të mos i shkonte në mend për të bërë pelegrinazh.
Pasi rrëzuan një pjesë të rrethimit, toga prej 32 vetash mbeti e paralizuar nga mesi e poshtë në mënyrë të pashpjegueshme. Disa ushtarë u dërguan për kurim në Austri, për 6 muaj, ndërsa të tjerët në Spitalin Ushtarak, të Tiranës.Të gjithë mbetën me pasoja, duke u ngritur në këmbë vetëm pas një trajtimi intensive, shumë të gjatë. Fenomeni mbeti i pashpjegueshëm dhe u vesh me mister.Nuk dihet ne se kjo histori është një legjendë urbane, apo një fakt i vërtetë, po kjo vërteton edhe një herë sa false dhe boshe qe ajo lufte absurde me kultet dhe fenë.
Kësaj here, makina bezhë na solli një kuqalashe me Shkollë Partie, që zëvendësoi drejtorin Marko Vito, si dhe një analizë reflektuese për këshillin tonë pedagogjik, të tulatur dhe pa vrullin e duhur revolucionar.
Ndërsa kontrollet punëtore dhe qukapikset, si drejtoresha jonë e re, bënin përpjetë në karierë.
Në këtë mbledhje të re ndodhi diçka e paparë dhe e padëgjuar.”Vetullbrezhnjevi”, bëri një ballafaqim të çuditshëm me kolegun tonë të gjuhës frënge, Astrit Lekën.
Ai e pyeti nëse kishte parë Astriti një dramë për luftën, në teatër.
Astriti iu përgjigj, se s’kishte fare nevojë të shkonte në teatër për të parë luftën, se luftën e kishte bërë vetë.
– Po atje, është një spiun, që tradhëton shokët, – i tha buçkani, – Dhe ai spiuni je ti!
-Vërtet? Po përse të jem unë e nuk je ti vetë, lum miku? – iu përgjigj luftëtari i vjetër, pa ia bërë syri tër.
Ne të gjithë mbetëm pa frymë.
Milla Kajana, sa s’u fut nën bankë.
– Ç’ke? – e pyeta unë me pëshpërimë.
-U pu, pu, ç’do na shohin sytë! Sigurisht, që policia po pret në korridor, të arrestojë Astritin! – më tha ajo e tronditur.
Astritin nuk e burgosën, por i hoqën të drejtën e profesionit të mësuesit dhe e çuan të edukohej në “gjirin e klasës punëtore”.
FUSNOTE/
MË KATOLIK SE PAPA/
(Dëshmi e Mufit Mushit)/
“… Në gusht të vitit 1967, pikërisht në kulmin e Revolucionit Kulturor Kinez, qemë dëshmimtarë të një ngjarjeje të jashtëzakonshme në Pekin.
Ishim dy përkthyes shqiptarë, që u thirrëm në një takim të fshehtë me kryetarin e Partisë Komuniste të Kinës, Mao Ce Dun.
Shkuam, në një rajon të fshehtë të Kinës Jugore, pranë Shangait, ku jetonte Kryetari.
Të shumtë janë shqiptarët kanë vizituar Republikën Popullore të Kinës, por të paktë janë ata, që kanë mundur të kenë një takim sekret prej 90 minutash, me liderin e Kinës Komuniste, Mao Ce Dun.Takimi ishte aq i papritur dhe i paparashikuar, në të cilin, unë dhe kolegu im mbetem krejt të habitur për çka dëgjuam nga Mao Ce Duni se citatet e tij, të cilat kishim muaj që po i përkthenim, “nuk i hynin fare në punë popullit shqiptar”.
Në vazhdim të bisedës, ne i shpjeguam edhe një herë, se ishim dërguar në Pekin me porosi të Enver Hoxhës, për të botuar në gjuhën shqipe, librin me citatet e tij.
“Ç’ju duhen juve citatet e mia?”, – na pyeti Mao Ce Duni.
“Ato kanë vlerë të madhe për vendin tonë”, – iu përgjigja unë.
“E ç’vlerë mund të kenë për popullin shqiptar citatet e mia, të cilat bazohen mbi jetën, praktikën dhe kushtet e Kinës? Për ju, ato s’kanë asnjë vlerë”, – replikoi ai.
Mund të imagjinohet situata e vështirë që krijoi një reagim i tillë, i paparashikuar tek ne.
Për një çast, menduam se po na hidhej poshtë e po na shkonte kot, gjithë ajo punë disamujore dhe kështu që unë vendosa ta “mbroj” mendimin tim.
“Partia jonë u jep shumë rëndësi atyre, – shtova unë, – Për ato, është interesuar personalisht shoku Enver. Madje mund t’ju them se fillimisht, tirazhi i tyre qe caktuar në 20 mijë kopje, por ditët e fundit, Tirana kërkoi që ky tirazh të rritet deri në 100 mijë ekzemplarë dhe kjo, për shkak të interesit që paraqesin edhe për Shqipërinë”.
– Po ua them haptas, – vijoi Maoja pas përgjigjes time, – Unë kam dhënë porosi të prerë të mos botohen as në Kinë citatet nga fjalimet e mia, por të botohen citate të zgjedhura nga veprat e Marksit, Engelsit dhe Leninit, mirëpo këta, ja ku është shoku Jao Ven Juan, këta nuk i kanë zbatuar porositë e mia.
Ai i hodhi një vështrim qortues Jaos, i cili, i ndodhur ngushtë, nuk e hapi fare gojën.
Dëshmimtarë të historisë së revolucioneve të përgjakura!
Manekinë, në duart e prestigjiatorëve fanatikë e hipokritë botërorë, si kryetari i Kinës së Madhe, i fshehur nëpër xhungla dhe udhëheqësi Shqipërisë së vockël, të vockël, sa një pikë në oqean!
Gargantua dhe Liliputë të përjetshëm!

NOBELISTJA SHQIPTARE

March 20, 2015 by dgreca

NGA ENGLANTINA MANDIA /
“Për mua Nene Tereza, ka qenë dhe është një shënjtore në zemrat e të varfërve në botë. Mua nuk më nevojitet nënshkrimi i ndonjë kleriku në ndonjë dokument për të vendosur që ajo është shenjtore.”-
Dominique Lapierre- Shkrimtar francez/
TEREZINA/
Terezina e para me ka folur per Nene Terezen.Familja e saj a e ka patur shtepine prane Marije Krajes
Me Terezinen jemi njohur shume heret. Ishim ne nje klase ne shkollen Luigj Gurakuqi,fare prane Kishes Katolike.
Marija kishte shume miqesi me nenen e Gonxhe Bojaxhiut Dranen e te bijen Agen .Ishin si nje familje qysh nga vitet 40, i njihnin te gjithe dhe i respektonin pa mase per njerzillekun dhe bujarine.
Nder njerezit e rrethit familjar te besuar ,ish edhe familja e Terezines. Gonxhja ishte fëmija i tretë i Kolë Bojaxhiu (Nikollë Bojaxhiu) me origjinë nga Mirdita dhe e Drane Bojaxhiu (mbiemri i vajzërisë Barnaj) nga Novo Sella e Gjakovës. Kola dhe Drania kishin 5 fëmijë, dy u vdiqën në fëmijërinë e hershme. Frikë të madhe kishte nënë Drania mos Gonxhja i vdiste menjëherë pas lindjes, sepse me trup dhe shëndet dukej e dobët. Gonxhja kishte edhe një vëlla Lazër Bojaxhiun qe studioi në Grac të Austrisë në Akademinë Ushtarake, por për shkaqe politike emigroi qysh herët në Itali.
Babai i saj merrej me tregti dhe mblidhte në shtëpinë e tij artistë dhe patriotë shqiptarë. Gonxhja lindi në Shkup më datë 26 gusht 1910. I ati, që ishte i përfshirë në lëvizjet politike e asaj kohe e vdiq në 1919 kur ajo ishte 8 vjeçe Gonxhja mësimet e para i mori në një shkollë shqipe në Shkup, ku po ashtu e kreu dhe gjimnazin. Pasionet e rinisë së Gonxhes ishin tre: të bëhej mësuese, të shkruante dhe recitonte poezi dhe të kompozonte e të luante muzikë.
Emrin „Tereza“ e mori kur ishte 18 vjeçe dhe u dorëzua murgeshë. Nënë Tereza u largua më 26 shtator 1928 nga Shkupi në drejtim të Dublinit, Irlandë. Prej kësaj dite, nënë, bijë e motër nuk do të shiheshin më kurrë. Nënë Tereza duke iu përgjigjur thirrjes së Jezusit “Eja, të jesh drita ime!”, u bë Misionare e bamirësisë, “Nënë e të varfërve”, simbol i mëshirës për mbarë botën
Vetëm pas 30 vitesh, do të takohej me të vëllanë, Lazrin. Kurse nëna Drania dhe motra Age, erdhen, në Shqipëri,qysh para Luftës së Dytë Botërore. Nënë Tereza u vendos në Kalkuta (Indi) ku fillimisht u bë mësuese dhe shumë shpejt drejtore e shkollës së vajzave. „Nënë Tereza e Kalkutës“ u quajt kur themeloi urdhërin „Misionaret e Dashurisë“ (1951) për t’u shërbyer më të varfërve dhe më të pashpresëve të Kalkutës, Indisë dhe gjithë botës. Në vitin 1979, kur mori çmimin Nobel për Paqe, e gjithë bota mësoi se Nënë Tereza ishte shqiptare.
Në çastin e marrjes së Çmimit, një nga klerikët që merrte pjesë në sallë e pyeti Nënë Terezen se nga ishte.
Ajo deklaroi: “Kam lindur në Shkup, jam shkolluar në Londër, jetoj në Kalkutë dhe punoj për të gjithë njerëzit e varfër në Botë. Atdheu im është një vend i vogël me emrin Shqipëri”.
Por Shqipëria heshtte. Republika Popullore Socialiste e Shqiperisë nuk i kishte dhënë vizë nobelistes së ardhshme as sa për të parë nënën e saj që jetonte në Tiranë, as për te marrë pjesë në varrimin e saj më 1974, as për të parë varrin….
.Edhe pse paguhej me burg e internime,ato familje katolike,ishin nje rreth i mbyllur,qe mbanin mend se si jetuan fare prane,Marie Krajes,Dranja dhe Age Bojaxhiu.Sado qe dukej se paskesh ndodhur ne nje tjeter jete,besimi dhe dashuria per Zotin i ruajti ata njerez
.E kur lajmi se po vinte ne shqiperi nobelistja,gruaja me e njohur ne bote,misionarja dhe ambasadorja e te varferve oborri rreth e rrotull shtepise se Marije Krajes u mbush plot me njerez qe donin ta shihnin.
Ishte dita më e bukur e jetës së Nënë Terezës, kur per here te pare, pas 50 vjetësh, vizitoi Shqipërinë, në vitin 1989.
Fqinjët e shtëpisë së nenes Tereze, miq besnike te familjes se Gonxhe Bojaxhiut, çuditeshin kur shihnin gruan imcake, me famë të madhe, të shkelte në rrugicën e tyre me këmbët e zbathura.
Nënë Tereza nuk qe ndonjë perëndeshë dhe me të mund të fliste çdonjëri. Madje ajo kishte edhe adresë të saktë: një godinë ngjyrë hiri në Bose Road, të ndërtuar në një lagje të zhurmëshme dhe çjerrëse, të stërmbushur me njerëz, e cila vlonte nga çajbërësit, shitësit dhe tregtarë të tjerë të pjesëve më të ndryshme këmbyese si dhe lëngështrydhësit.
Mu në qendër të Kalkutës shtrihej shtabi i përgjithshëm i Rregullit, „Shtëpia e Nënës“, pranë portës të së cilës qe vendosur një tabelë druri ku shkruante: „Mother Teresa. IN/OUT“.
Terezina,m’ i rrefente te gjitha keto me nje fytyre enderruese dhe si ne jerm.
Recitonte shume bukur qysh kur qeme ne shkolle, po tashme vargjet e mesuara permendesh te nene Terezes , i quante nje ngushellim i madh,se u mbanin gjalle durimin dhe shpresen
Jep më të mirën e vetes…  
Njerëzia shpesh janë të paarsyeshëm,
të palogjikshëm, egocentrik
Fali ata në çdo rast
 Në qoftë se je i përzemert,njerzia mund të akuzojnë për egoizëm
Dhe motive të dobëta
Ji i përzemërt në çfardo mënyre
Në qoftë se je i suksesshëm, do të fitosh ca miq të pabesë
Dhe ca armiq të çiltër
Ji i suksesshëm në çdo rast
Në qoftë se je i ndershëm dhe i sinqertë
Njerzia mund të të mashtrojnë
Ji i ndershëm dhe i sinqertë kurdoherë.
Atë çke krijuar ndër vite
Të tjerët mund të ta shkatërojnë brenda natës
Krijo në çdo rrethanë
Në qofte se do te gjesh qetesine dhe lumturine
Ca do te behen ziliqare
Ji i lumtur perhere
Te miren qe bere sot,shpesh do ta harrojne
Bej mire pa u ndalur
Jep me te miren e vetvehtes
Dhe kjo kurre s’do te jete mjaft
Jep me te miren,kurdohere
Ne analizen finale,kjo eshte midis teje dhe Zotit Kurre s’ka qene midis teje dhe te tjereve ndonjehere
Ky pra eshte ballaqimi final.Esenca e jetes njerezore,porosi te shenjta,shtyllat te larta shpirterore, lufte e perhereshme ne vetepersosmeri , nje udhe e gjate, shume e gjate!
Prej vitit 1989 dhe deri sa mbylli sytë Nënë Tereza nuk i ndërpreu vizitat në Shqipëri.  Para se të vizitonte Shqipërinë në vitin 1991, kur diktatura kishte rënë, Nënë Tereza i shkruan një letër Ministrit të Punëve të Jashtme ku i kërkonte që, ta ndihmonte për çeljen në Shqipëri të një Urdhëri të Bamirësisë.  Prej atij viti, dhjetëra murgesha “motra të Nënë Terezës”, të veshura me një mantel në ngjyrë të bardhë, në konturet e të cilit dallohen qartë dy shirita të kaltër (veshja e më të varfërve të Indisë), filluan një veprimtari të gjerë në ndihmë të të varfërve dhe të vobektëve në Shqipër
.Ndersa,Nënë Tereza theksonte:
“fund-shekulli ynë (i XX-të), karakterizohet nga zbulime të mëdha të shkencës dhe teknologjisë, por asnjë prej tyre, nuk mund të zëvendësojë dashurinë dhe dhimbjen njerëzore”.   Kjo ishte dhe periudha kur u instalua kongregata e parë në Shqipëri.  Dy shtëpitë e para bamirëse të Nënë Terezës u krijuan në Tiranë që në atë vit. Shtëpia e quajtur “Tirana 1” në rrugën e Kavajës dhe një shtëpi tjetër, ku Nënë Tereza vendosi të moshuarat.  Në korrikun e 1991, Nënë Tereza u kthye përsëri në Shqipëri me një grup mjekësh amerikanë dhe pasi vizitoi zonat e ndryshme të vendit krijoi shtëpinë e Misionareve të Dashurisë në Durrës.
E më pas u çelën shtëpitë e tjera në Elbasan, Pukë dhe Korçë.
Gjate vizites se tij ne Shqiperi me 25 Prill 1993, Ati i Shenjte Papa Gjon Pali II do te shprehej keshtu per Nene Terezen:
“E si mos ta kujtojme,me kete rast,kete te zgjedhur vajze te popullit shqiptar, Nene Tereza e Kalkutes, nena e shume te varferve midis me te varferve te botes ? Me ngrohtesine e besimit kjo grua imcake ,e madhe dergon nga brenda saj tek te tjeret zemergjeresine shqiptare”.

Filozofia e jetes se vajzes se zgjedhur shqiptare ishte shume e thjeshte po aq sa edhe e madherishme : 
Duaje jeten…  Duaje jetën ashtu siç është duaje plotësisht, pa pretendime; duaje kur të duan apo kur të urrejnë, duaje kur askush nuk të kupton, apo kur të kuptojnë të gjithë.  Duaje kur të gjithë të braktisin, apo kur në qiell të ngrenë si mbret. Duaje kur të vjedhin gjithçka, apo kur të dhurojnë. Duaje kur ka kuptim apo kur ngjan se nuk ka një fije.  Duaje në lumturi të plotë apo në vetmine absolute. Duaje kur je i fortë, apo kur ndjehesh i pafuqishëm. Duaje kur ke frikë,  apo kur ke një mal guximi. Duaje jo vetëm për kënaqësitë e mëdha e sukseset e mrekullueshme; duaje edhe për gëzimet e vogla.  Duaje edhe pse nuk të jep çka mundet, duaje edhe pse nuk është siç do ta dëshiroje. Duaje sa herë që lindesh e sa herë që je duke vdekur. Por mos duaj kurrë pa dashuri.  Ky eshte me teper se nje hymn per Jeten dhe dashurine .
Dhe une do i mbetem mirenjohese, gjithe jeten e jetes,qukses sime ,Terezine, qe me foli e para per shenjtoren,NENEN E BOTES,Nobelisten e vetme shqiptare.
NJE HEROINE POZITIVE
” J.S eshte nje grua e mencur,e pashme dhe me nje personalitet te spikatur,nga ato qe une i quaj,heroina poziteve, me nje shtyse perseri pozitive me karriere te sukseseshme,nje familjare e persosur,nje nene e dashur,nje bashkeshorte shembullore,pra nje shtylle e familjes per te cilen Ismail Qemali ka thene:
“Në asnjë vend të botës gruaja nuk gëzon atë nderim që ka në vendin tim”. “qenia e saj është e lidhur ngushtë pas fuqisë së burrit, megjithëse në veprimet e hapëta publike ajo nuk del në shesh. Në çështjet e brendshme familjare dhe që kanë të bëjnë me vendin, ajo merr pjesë dhe mendimi i saj peshon. “
Keto cilesi ajo i merr me vehte kudo qe shkon,dhe ketu ne komunitetin tone te Windsorit, ka plot gra te tilla,inxhiniere, ,juriste, ekonomiste, doktoresha ,infermiere ,mesuese,dentiste,laborante,punetore te kualifikuara.
Nje plejate e tere .i ka vene shpatullat jetes, krahas bashkeshorteve.
Pjesa me e madhe e kane ruajtur familjen ,e konsoliduar virtytet me te bukura te dashurise e respektit ,ndaj i a dalin mbane ne cdo gje.
Po J. S. ka edhe dicka me teper, se nje simbol perfaqesues.
Eshte bekuar direkt nga ,nobelistja jone!Keto jane mbresat e saj nga ajo ngjarje e paharruar:
“Gjate periudhes se viteve te demokracise 1991-1993 Nene Tereza erdhi disa here ne Shqiperi.
Kontributi i saj humanitar dhe aktiviteti si missionare e krishtere ne ato vite ishte bere pjese e kultures shqipetare.Jeta dhe vepra e nene Terezes ishte nje inkurajim dhe frymezim per shume shqiptare.
Une me familjen time banonin ne rrugen Budi shume prane me Rezidencen e Misionit të bamirësisë se Nene Terezes qe ishte transferuar tashme ne rrugën e Elbasanit.
Ishte nje ndërtesa dy katëshe dhe nje vile e mobiluar thjesht me tavolina e karrige dhe një pastërti e rregull shembullor, ku punonin pa pushim motrat e ardhura nga të gjitha vendet e botes.
Motrat (sisters) punonin pa pushim dhe filluan te aktivizonin femijet e bllokut (lagjes sone) ne kurset e katekizmit pothuajse cdo dite. Ne fillim te vitit 1993 u finalizua pagezimi i pare i femijeve te lagjes ne Kishen e Shen Ndout. Qe nje ceremoni shume prekese,
Kam pasur fatin e madh ta takoj personalisht Nene Terezen bashke me te dyja vajzat e mija, njera 12 dhe tjetra 9 vjece. Nje nga ditet Nene Tereza kishte dale ne oborrin e Residences se Bamiresise dhe ne te gjithe u vume ne rradhe per ta takuar. Ishte nje rresht i gjate,qe nuk i dukej fundi.
Me një vështrim të butë e magjepsës, Nene Tereza na bekoi te dyja vajzat dhe mua duke na prekur ne koke , dhe une tepër e emocionuar kur ma dha dorën ia putha dhe thashe me vehte : “Jam e lumtur, se kam përqafuar Nënën e mbarë botes”.
Ajo dite e takimit me Nene Terezen do te mbetet nje kujtim i paharruar ne zemrat tona.
NJEREZIT E SHEKULLIT

QENDRA E PADMINI RAJU,

135 Erie St.E.WINDSOR,ONTARIO

MISIONI:TE ASISTOJE PER GJENERATEN E PARE TE EMIGRANTEVE DHE FAMILJET E TYRE TE BEHEN ANTARE PRODUKTIVE TE SHOQERISE KANADEZE

Mbreme ka qene nje nate e bardhe.Une e ndjej gjithemone boren qe bie jashte,dhe krijon ate bardhesi te jashtezakoneshme heshtjeje , shpesh te ngateruar midis endrres e zhgjendrres,qe nuk di si t’i shpjegosh.
Rastesisht ne nje lajmerim te gazetes lokale,Windsorstar,morra vesh se ne Qendren e Padminit,po hapej nje klase kompjuteri.
U lidha ne telefon dhe u regjistrova megjithese eshte piku i dimrit.
E tani po rrotullohem gjysem e zgjuar e gjysem ne gjume,nga nje fare meraku,qe te behet ferra Ibrahim, si do e ndiqja ate klase shko e hajde me autobuzin e linjes nje C,qe ishte me shpejta se te tjerat,po prape se prape si te qe Tirane-Durres?(Jo te gjithe kane lluksin e makinave personale)
Po mire thone,se mengjezi eshte keshilltari me i mire
Me te zbardhur dita erdhi edhe gezimi e ndjenja, qe kam perhere kur shkoj drejt se panjohures,dhe vecanerisht kur lidhet me mesimin.
Ne fund te fundit ajo shkolle ne Erie St. ishte aty,qe te me mesonte mua,qe gjithe jeten kam qene mesuese.
Jashte bardhesia e bores se paprekur te vriste syt.
Njerezia kishin vene gjyslyqe dielli.Une me xhupin tim te trashe, isha ngjeshur si topi me dhjame,se do te ecja nja 10 minuta deri te stacioni me i afert i autobuzit. Rrugen e bera gati me vrap.Kur hyra brenda,njerezit prisnin ne heshtje me padurim sa te nisej urbani.Xhamat ishin veshur krejt nga kontrasti i ngrohtesise brenda dhe te ftohtit perjashta.Hoqa xhupin , gjeta nje vend ngjitur me dritaren,se ciles i fshiva avullin.
”Hajt me hajer-i thashe vetes ne kete aventure te re.”
Autobuzi u nis menjehere,po meqenese bora, ish pastruar pjeserisht,dhe anet e rruges dukeshin si tunele,ecte me me ngadale se zakonisht edhe per shkak te ndalesave dhe stacioneve te mbushura me njerez, qe shkonin ne pune
Gjithe kohen shihja nga dritarja dhe kontrolloja oren,qe vraponte,Meqenese ishte dita e pare desha te arrija ne kohe.I rashe ziles ne stacionin tim te ndaleses perballe “Mersy Hospital,”eca me ngut, hyra ne Erie St. Menjehere pas parkingut te spitalit, doli catia e shkolles, nje ndertese teper modeste njekateshe,qe duhej te kish qene nje grumbull dyqanesh te vjetra,midis Pallatit Italian,dhe komunitetit,qe jetonte prej kohesh ne ate lagje ,” Italia a vogel.” i thone
Nuk na ndahet shpirti nga fqinjet tane pertej Adriatikut,qe ne lashtesi , here miq e here armiq,po me teper miq ,per shkak te gjakut , temperamentit mesdhetar dhe mbeshtetjes se vecante qe gjenin, shqipteret,qe sigurisht italishten e dinin me mire se anglishten.
Shume prej tyre ishin punesuar ne ate rruge,e jetonin me vite derisa ngjisnin shkallet e karrieres apo shtepive te bukura, qe blinin.
Sapo hyra ne deren e qendres mbeta krejtesisht e shokuar nga fotografia e zmadhuar e Nene Terezes,duke u lutur dhe nje thenie e Indira Gandit shkruar si me germa te arta
:PARA NENE TEREZES.E NDJEJME VETEN TE TURPERUAR DHETE VEGJEL
E me poshte fjalet e H.PERES DE KUELAR:
NENE TEREZA ESHTE OKB-JA.
U hutova edhe u emocinova aq shume,sikur nje dore e ngrohte nene preku zemren time e me mbushi me krenari per njeriun e shekullit, bashkepatrioten time.
“Pasketaj cdo gje do te shkoje mire –it hashe vetes.Ece perpara e mos u ndal.”
Edhe qendra dukej si nje OKB- e vogel.Gra nga te gjitha kontinenteve ishin mbledhur aty per te mesuar e thyer barierat –sic na shpjegoi Padmini dhe Indergjid.Hindjanet =kanadeze, e dinin fare mire c’po benin.Padmini ishte nje grua mbi te 50-tat me nje trup shulak dhe sy inteligjent e shume te vendosur,ajo e kish themeluar vete ate Qender- shkolle e gazeten”REACH OUT” te cilin e drejtonte Indergjid,nje bukuroshe elegante rreth te 30-tave,qe ndiqte edhe vete kurse ne Universitetin e Detroidit,per master.
Mesueset e klasave te letersise,gjuhes,dhe kompjuterit, bashkebisedimit, thirren emrat e nxenseve dhe ne u futem neper klasa.megjithese jashte dukej si nje gunge e vjeter,brenda shkolla qe e ngrohte e plot miresi.
Klasa jone kishte nja tete veta.Ne cdo tavoline ,kompjuter. Mesuesja u prezantua.E quanin Larisa,po me shume donte t’a therrisnim Lara.Nje grua e gjate me floke te kuqeremte,inxhiniere kompjuteri,me origjine te larget gjermane disi e rrepte po ne te vertete shume e drejte ,punetore dhe korekte.Mua nuk m’u durua dhe pyeta-Si edhte e mundur te keni nje emer rus?
· -Per shkak te doktor Zhivagos,mamaja ime e kishte librin e zemres dhe dashurine e doktorit me Laren e quante me tragjike se Zhulieta dhe Romeo,qeshi me dhembet jashtezakonisht te bardhe e te ndritshem mesuesja e mencur.-Mos e merni me frike,do te punojme shume,po do i a dalim mbane-tha
· Ne fund kur te certfikoheni mund te kerkoni pune kudo me njohurit, qe do merrni hap pas hapi.
· Dhe vertet ashtu ndodhi.Kur na caktuan te merremi edhe me faqosjen e gazetes,dhe Indergjid u be nje pjestare e grupit tone,qe zgjodhen ngjyren e kalter te letres.
· Tema e asaj gazete ishte nene Tereza e Kalkutes,nje nder njerezit me te medhenj te shekullit XX
Ne fillim te ketij Libri,kam shruar se popullin tim te vogel e gati te braktisur nen nje diktature te eger e te pashoqe,ne vitet 1990,e vizituan,Nje aristokrate,Nje Pape dhe Nobelistja shenjtore shqiptare Nene Tereza.
,Zeri I popullit tim u perfaqesua nga shkrimtari shqiptar me fame boterore, Ismail Kadare ,i cili ka shkruar:
· Te popujt ku për fatin e tyre të keq vendoset tirania, gjërat e pabesueshme fillojnë e zënë një vend përherë e më të madh. Në krye të tyre, vetvetiu vendin kryesor e zë ëndërrimi për lirinë. Udhëtimi i një pape në Shqipëri hynte në gjerat e pabesueshme. Kishte qenë i pabesueshëm ky udhëtim, ashtu si për gjithë popujt e Ballkanit, gjatë pesë shekujve të pushtimit otoman, por u bë edhe me i pabesueshëm, gjatë sundimit komunist. Historia na tregon se besimet fetare shumë herë janë gjetur midis kacafytjeve mizore të njerëzimit. Kështu ka ndodhur me krishtërimin, e po kështu ka ndodhur me judaizmin e myslimanizmin. Ne e mbajmë mend të gjithë atë kohe, sepse shumica jonë e ka jetuar aktin e fundit të saj. Ne i mbajmë mend shumë mirë plumbat në sheshin e Shën Pjetrit. Ato plumba që plagosen Papa Gjon Pali e Dytë. Për Lindjen komuniste, një papë i dalë pikërisht nga trevat e saj, me fjalë të tjera nga dhimbja e saj, ishte po aq i rrezikshëm sa mesazhi i lirisë. Dhe do të ishte pikërisht ky papë i madh, Papa Gjon Pali i dytë, ai që do të kryente të pabesueshmen, udhëtimin në Shqipëri.
Ky ishte një udhëtim i madh për ne shqiptarët, por ai ishte po aq i madh për të gjithë. Duke e puthur tokën shqiptare, Papa Gjon Pali i dytë, puthi tokën e martirëve të kishës që ai kryesonte e, bashkë me të, tokën e harmonise midis tre besimeve. Në pamje të parë do të dukej e habitshme se si në vendin e ashpër komunist, atje ku me egërsisht se kudo liria fetare ishte shtypur, pikërisht atje harmonia fetare do të lulëzonte. Por në një pamje tjetër, e sipas një logjike më të thellë, kjo ngjante e natyrshme.
Papa Gjon Pali i Dytë u prit në Shqipëri me të njëjtin ngazëllim nga gjithë populli shqiptar, katolike, ortodokse e myslimane bashkë. Dhimbja njerëzore, ëndrra për lirinë i kishte afruar më shumë se cdo gjë tjetër, të tre besimet. Me udhëtimin e tij në Shqipëri, Papa Gjon Pali i dytë, kreu udhëtimin e ndërprerë të një pape tjetër në shekullin e 15-të.
Liria e shqiptarëve ishte në kërcënim përballë ushtrisë otomane,dhe papa Kaliksit do të vinte për t’u dhënë zemër shqiptarëve, në aktin e fundit të qëndresës së tyre.
· Papa Gjon Pali i dytë erdhi bashkë me fillimet e lirisë.
Ndërkaq ai nuk e harroi pjesën e popullit shqiptar që ende lirinë nuk e kishte. Ka kohë që qarkullon një rrëfim gjysmëlegjendar midis njerëzve. Rrëfimi se si një mëngjes herët, Papa Gjon Pali i dytë, i tronditur nga pamjet që jepnin ekranet e TV -së për Kosovën, mori në telefon presidentin amerikan Klinton e i tha: biri im, bëj diçka për shqiptarët.
Se sa e saktë tekstualisht është kjo, s’ka shumë rëndësi: thelbi i saj është kryekrejet i saktë: Papa Gjon Pali i dytë , bashkë me Nënë Terezën, gjatë atij kalvari, kanë qenë si rrallëkush pranë popullit shqiptar. Ndaj edhe ky popull nuk do t’i harrojë kurrë..”
Larisa dhe Indergjiti mbeten te befasuara.Ne fakt vetem sa e kishin degjuar rreshqitas emrin e tij.Ato thane se do te qe nje nder shume i madh per gazeten e qendres ky mesazh qe vjen nga nje vend i vogel me halle te medha.
Ne fakt pas luftes ne Kosove , genocidit serb, dhe eksodit biblik,qe e pasoi ,ne qender kishin vershuar vajzat dhe nuset kosovare ne klasen e gjuhes angleze, qe e drejtonte gjithashtu nje mesuese shqiptare, shume e zonja dhe kualifikuar,L.B.
Me 5 shtator 1997 Nënë Tereza ( Angel of Mersy) vdiq ne moshen 87 vjeçare duke lene pas, vetem dashuri .
Si vjen paqa?pyet Nene Tereza:
Nëpërmjet punës që e bëjmë me dashuri.
Ku fillon? Në shtëpi.
Si fillon? Duke u lutur së bashku.
Një familje që lutet së bashku jeton së bashku. Dhe në qoftë se jetoni bashkë, do ta doni njëri-tjetrin, ashtu siç e do Zoti secilin prej jush. Lutjet e bëjnë zemrën e pastër dhe zemra e pastër e sheh Zotin te njëri-tjetri dhe në qoftë se e shohim Zotin te njëri-tjetri, atëherë do ta duam njëri-tjetrin. Dhe t’i shmangim ndarjet raciale, fetare ose etnike. Jemi të gjithë njësoj fëmijët e të njëjtës dorë të dashur të Zotit, të krijuar për gjëra më të mëdha. Të përjetojmë kënaqësinë e dashurisë.
Tereza u bë kultura më e lartë ndërlidhëse e njohjes së shqiptarëve në botë.
Bill Klinton ka thënë :
“Nënë Tereza, ishte e para që më bëri ta dua kombin shqiptar. Dhe tani ndihem shumë krenar që plotësova një detyrë morale ndaj Saj dhe ndaj vlerave të lirisë. Por origjina shqiptare nuk duhet absolutizuar. Duke qenë shqiptare Nënë Tereza nuk i përket vetëm Shqipërisë, guacka etnike do ta kufizonte. Gonxhja u bë qytetarja e botës, e popujve, feve dhe e qytetërimeve.”

Në gurin e varrit të saj në Kalkutë u vendos një pllakë fare e thjeshtë në të cilën ka një varg nga Bibla e librit të Xhonit, ku thuhet:
“Ky është parimi im, duajeni njëri-tjetrin. “
Po të kihet parasysh jeta dhe puna e saj, unë do të thosha se ajo është një mësuese e madhe dhe mishërim i dashurisë. Nënë Tereza me misionin e saj bënte gjëra të thjeshta: ushqente të uriturin, kujdesej për të sëmurin dhe shprehte dashuri për të braktisurin, pikërisht atë dashuri që ajo ndjente se i vinte nga shpirti.Kete Dashuri ajo ia transmetonte njerëzve më të varfër dhe më në nevojë të botës. Ajo bënte gjëra të vogla me dashuri të madhe. Nënë Tereza është jo vetëm një njeri i admirueshëm, por nga ajo ne mund të mësojmë. Ajo fliste gjithnjë rreth kënaqësisë për t’i dashur njerëzit e tjerë. Nënë Tereza është një shembull i mrekullueshëm se çfarë është dashuria dhe si të jemi të gëzuar në botën e sotme. Ajo ngriti te gjitha urat e dashurise midis njerezve,dhe porosite lapidare te respektit te jetes 
JETA”

Jeta eshte nje shans, perfito prej saj!
Jeta eshte e bukur, admiroje!
Jeta eshte lumturi, shijoje!
Jeta eshte nje enderr, realizoje!
Jeta eshte nje sfide, takoje!
Jeta eshte nje detyre, perfundoje!
Jeta eshte nje loje, luaje!
Jeta eshte e kushtueshme, kujdesu per te!
Jeta eshte pasuri, mbaje!
Jeta eshte dashuri, shijoje!
Jeta eshte mister, njihe!
Jeta eshte nje premtim, plotesoje!
Jeta eshte deshperim, kaloje!
Jeta eshte nje kenge, kendoje!
Jeta eshte nje perleshje, pranoje!
Jeta eshte tragjedi, konfrontoje!
Jeta eshte nje aventure, guxoje!
Jeta eshte fat, beje!
Jeta eshte teper e cmuar, mos e shkaterro!
Jeta eshte jete, lufto per te!
Desha ta mbyllja kete shkrim me fjalet e Papa Gjon Palit ,per Nobelisten tone,shenjtoren dhe humanisten me te madhe te shekullit
“Një grua që i dha formë historisë së këtij shekulli. Një shembull i shkëlqyer i asaj, se si dashuria për Zotin shndërrohet në dashuri për të afërmin. Ajo zgjodhi të ishte jo vetëm e fundmja, por shërbëtorja e të fundmëve, duke e quajtur veten gjithashtu një ikonë të gjallë të dhembshurisë…

ËNDËRR DIMËRORE

March 19, 2015 by dgreca

NGA EGLANTINA MANDIA/
MBARIM VJESHTE/
O! sa hir që kishte shtergu,aq fisnik me shtat të gjorë/
Kur bariste dalngadalë,posi dhëndër me kurorë!/
E kur pranë i vinte krilla,që shëndrij në kraharuar/
Me sy lart,me hap të matur-posi vash’ e nusëruar!… /
Mitrush Kutelit/
….Pa m’i prit edhe këtona,/
Iskëra të zemrës sonë/
Prit-m’i shok n’ato mergime/
Fjalëzat me regëtime,/
Nga buçim’ i zemrës s’ime
Zemra im buçim-shkretë
Zjen e bren e s’gjen të qetë
Plaset e përplaset vetë.
Vdes përkohë-e lind përjetë.

Lasgush Poradeci

PËRKUSHTIM
Ky shkrim është një nderim i thellë, për miqtë e mi,dramaturgë:
Minush Jero,Hamza Minarolli,Riza Hyso,dhe aktorët e talentuar:Dhorkë Orgocka e Stavri Shkurti.
Ai ishte një ndër të shumtët fatkeq që u muar me gjininë e përbuzur të dramës.Mos kujtoni se po e zmadhoj zezonën.Kjo ishte më se e vërtetë,megjithëse vite të shkuara pati bashkëpunim,madje me dy teatrot më në zë të provincës.Dhe pikerisht atehere i ndodhi edhe përvoja e tretë tronditëse.I a pezulluan dramën në provën gjenerale.
Mledhja për dënimin e asaj drame qe me të vërtet absurde.
Ishte koha e fletërrufeve dhe kontrolleve punëtore,koha kur buçsnin fjalimet, që të kritikoje pa frikë cilindo e kudo që kishte mbeturina borgjeze e lakra në kokë.
Drama zhvillohej në një kamp nazist.
Shokët e kontrollit punëtor thanë se qënkësh deformuar realiteti,se në Shqipëri,nuk ka pasur asnjëherë kampe përqëndrimi.
“Ka qene nje kamp ne Prishtine ku u vrane 124 djem nga Shqiperia,nga nazistet gjermane ne te ikur e siper-tha dramaturgu.
-Prishtina eshte Jugosllavi,tha kontrolli punetor dhe kjo eshte nje shpikje,pranoje me mire si shtremberim e pike.
-Dhe ti, shoku Stavri, sekretar i organizates baze, luan rol nazisti?Ky eshte kulmi hodh nje tjeter
-Po jo bre shoke, C’thoni keshtu? une jam aktor, AKTOR e merrni vesh?
-Kjo eshte e palejueshme.kjo e njollos emrin tuaj u cor nje femer,pse naziste jane sekretaret tane ?
Une nuk jam sekretari,ketu moj shoqe?mos eshte hera e pare qe po na nderoni ketu ne Teater?
-Turp te kesh uleriti ajo,ti i pari duhej te lajmeroje c’behet ketu!
Dhorke Orgocka qe kishte rolin kryesor ne kete drame,dhe qe i erdhi pas rolit te saj brilant tek Zonja nga Qyteti,po cakeriste syte e nuk po u besonte vesheve c’po thoshin keshtu keta njerez te marre?
Dramaturgu nuk dinte ku te futej,.Po i vinte nje ulerime e cmendur mu ne gryke.Shterngoi duart deri ne gjakosje dhe i tha vetes te dale ku te dale.Asnje fjale me shume sa te kaloje kjo marrezi.Po marrezia nuk kaloi aq lehte,drama nuk u pa me kurre,dhe ai per nje kohe bukur te gjate shikonte.te njejten enderr fikse.
Sikur e humbi fare gjuhen,ndersa e sulmonin ca njerez qe ulerinin bertisnin,e tregonin me gisht ai s’mund te thosh me asnje fjale,
Njerezit po u ngjanin me teper majmuneve,dhe ai mundohej te thosh dicka qe as vete nuk e dinte c’qe.e pastaj binte nje heshtje e tejvarreshme,nje vuveri , shurdhimplote. Gruaja me te birin e kerkonin e nuk e gjenin dot se ai ishte bere hije, vetem nje hije e asgje me shume.Zgjohej i teri i mbytur ne djerse,nga ky makth e nuk e zinte me gjumi ,apo thjeshte kishte frike ta zinte gjumi.U rregjua e u mpak sa nuk po e njihte me veten me atë kostum tepër të përdorur dhe me dhimbjen e njeriut të marrë nëpër këmbë, vulosur njëherë e përgjithmonë në tiparet e tij.Dashamirët e këshillonin të hiqte dorë nga drama.Ndersa ai nuk u lodh aspak,po u be avukat mbrojtes e punes se tij,e kjo qe nje lufte titanike per t’ju mbushur mendjen lloj lloj injorantesh,duke mbajtur ne goje ndiesine e shijes se hidhur te Don Kishotit, qe luftonte me mullinjte e eres.
E shoqja thuajse i pergjerohej.”mjaft ore njeri ,do na marrësh në qafë!.Po ku ke fuqi ti. të përballosh edhe nje tjeter rrebesh?
“Furtuna rreh majat e larta e s’behet merak për kerpudhat”-pergjigjej dramaturgu me buzëqeshjen e hidhur që i a helmonte tiparet imcake. S’ të mjaftoi si përfundoi shoku ynë, i fakultetit Minushi?I dhanë njëherë flamurin,pastaj ti e di ku përfundoi
-E di e di i pergjigjej si mund ta harroj kur ti e ke ndermend cdo dite ,edhe ne se nuk e thua?
Ai e kish me të vertet peng fatin i mikut të tij.Në thellësi të shpirtit mendonte se nuk do të hiqte dorë, ndoshta pikërisht për Minushin.Ai e dinte fare mirë se kjo ishte më vërtetë se të gjitha të vërtetat së bashku,Zot,të cilit i falej dhe i stërfalej.Edhe pse Minushi po kalbej burgjeve, e arriti majën e malit magjik.Mali magjik,ish tejmase i thepisur,në çdo përpjekje për arritur majën,mund të rrëzohesh, të gjakosësh këmbë e duar,e sytë mund të verbohen,po kurrën e kurrës mos u dorezo.Ai e dinte gjithashtu,se nuk ishte as trim i çartur,as frikacak i frikacakeve,ishte një njeri që desh ta jetonte jetën,si mijra e mijra të tjerë.Qëndresa i vinte vetëvetiu,ndoshta thjeshtë për shkak të vendlindjes.Fati e desh të lindej buzë liqerit,në qytetin e korifejve të letërsisë .
Ata të dy, njëri poet dhe tjetri prozatori i gurës se kulluar shqipe, i a kishin rritur vizionin , qytetit të vogël, i kishin dhënë hapësirë dhe përkushtim shpirtëror , e kishin bërë tepër krenar ,e kishin mësuar të mos zvaritej, mos thyhej,edhe kur rrota e mullirit mund të të shtrojë nën vete. Ishte një thirrje gjigandësh prej moteve të herëshme për mbijetesë.Sa më i padukshëm bëhej mundi i tij,sa më tallëse fytyrat e ca barkmenjve te vetkenaqur e kokeboshe,ai bindej se e kish kapërxyer tashmë pjesën tragjike të jetës dhe po i afrohej komedisë apo kllounatës,siç e quante ai me vehte.
Ai e adhuronte poetin e përzishem ndaj kur ishin në fakultet i shkruante mikes se tij letra të drojtura,me pseudonimin : ”shtergu madhështor,me shpirt të gjore”
Dhe ajo i a kthente po me shaka:”Kur bariste dal-nga—dale-posi dhëndër me kurorë!..
Ose:
”U patmë nisur un’ e ti
Un’hijemrejturi-në-zi
Dhe ikm’t e ikmë përsëri
Largë e më- larg n’arrati..”

Ajo,çupëz e mirë e qytetit të tij, i a priste me shpoti:

“Dhe në një vënd një bukuri,
Dhe me një ças një shenjtëri,
Na zu një mall,një dashuri.”
Ky, qe kodi i dashurise se tyre.

Dhe tani ajo i lutej me zemer ne dore”mjaft ore njeri”
-O,Shprese,Shpresa ime, ku te iku shpresa? – pyeste me dhimbje
-Po c’te beje njeriu i shkrete? pergjigjej ajo me sy te perlotur.Nuk e sheh si jetojne njerezia rreth e rrotull?
Dhe ai e dinte se mund te jetohej per bukuri .po ja qe na paskesh qelluar kokengjeshur si mushke.E gruaja si te gjitha grate do te kish deshire per nje jete te qete,komode pa ankthe,pa shqetesime,pa belbezime e delire.Dihej vendi i drames ne letersine e letrave te realizmit socialist tashme,si qytetare e shkalles se trete,do te botohej,neper almanaket e shtepive te kultures,teatrot amatore te uziave dhe kooperativave bujqesore,qe konkuronin gjallerisht ne javen e lulezuar te jetes kulturore artistike,po asnje botues serioz nuk do te rrezikonte te botonte kete gjini dramatiko-komike-tragjike.
Zot i madh thosh me vehte,shyqyr qe trurin nuk na e fotografojne dot dhe mund fluturoje ne te gjithe rruzullin pa e bere qefin qeder.
E i a krisi nje te qeshure me te madhe,si asnjehere tjeter kohet e fundit.
-C’tu kujtua keshtu?- pyeti gruaja e habitur
-Po te mos ma kish thene vete S. nuk do e besoja-tha me mendjen gjetiu.
-Cili?-pyeti perseri ajo
-Nje miku im qe thua ti dergoi nje drame ne Teater,dhe u nis me nje sherbim jashte shtetit ,si perkethyes i gjuhes angleze.Kur u kthye e gezua shume se i thane qe drama ishte vene dhe pati sukses te madh.E ai turavrap i hipi autobuzit te linjes,dhe u gjend ne Teater.Por i a paten transformuar aq shume dramen sa as ai vete nuk po e njihte.
Kish derguar nje drame e po gjente nje komedi banale estrade.
Njerezia u gajasen se qeshuri dhe atij te gjorit si mbeti gje tjeter vec te duartrokiste me te tjeret dhe te bente nje betim per ta thyer penen.
E keshtu heshti pergjithemone.
-Ai, paskaqene me te vertet gjeni-Kush i a beri kete nder?
-Artruajtesit-tha dramaturgu,kur e pashe edhe vete me syte e mij kam qeshur me lot.
-Ti nuk di te qeshesh,tha ajo,prej vitesh e ke humbur kete veti te rralle,pastaj ke edhe dhembe shume te bukur,qe une ti kam zili..
Ah Shpesa Shpresa ime e mire,ti e di qe une nuk leviz asnje cipirok nga Teatri ku me vene nje drame
.-E di si nuk e di,nuk leviz kollaj nga istikami ti!
-Sigurisht,me vjen keq per kritiket dhe estetet qe japin aq receta si te shkruhen dramat,apo tragjedite qe kane lindur qe ne kohen e Greqise se lashte.Po c’te bejne?Rrahin uje ne havan dite e nate per hir te artit te ri,qe e kane shpikur vete.
Te nesermen ai u ngrit qe menate te merrte qumeshtin.Pastaj piu nje kafe apo e rrufiti,pastaj Shpresa beri shakane e zakoneshme;Ngeu kont se te presin punera te medha.!Pastaj ai qe afruar aq shume prane aromes te sapunit te se shoqes,fytyres se bukur,me sy te cilter femije,dhe pat mberthyer nje mallengjim i thelle,e nje ndjenje e lehte i a pat pushtuar shpirtin kur pa koken e mbuluar te te birit me floket bjonde si te saj ,tek flinte qetesisht.
Dhe e pyeti veten,cdo te bente po t’ju kercenohej ketyre krijesave te shtrenjta ndoshta me teper se vete jeta e tij .qofte edhe nje rrezik imagjinar si ai i qumeshtit te cernobilit,kur ai kishte vrapuar si i shkalluar te shpetonte jeten e te birit?
Jo .i tha vetes,s’duam te heshtim po vec te themi te verteten me ne fund,jo gjysem te verteta te gjymtuara nga censura,autocensura dhe censura familjare.Nuk je vetem zot,ke familje,e cdo veprim yt,pra nje mendim kundershtues do te godase tre breza,do te kete kunderveprim mbi te tjeret,mbi te ardhmen e djalit te vetem.
Po c’te drejte paska njeriu te beje fatkeq krijesat me te dashura e te pafajeshme?Mirepo ai ne te vertete po vdiste nga marazi t’ja u perplaste ne fytyre cave qe u puthnin kembet aristokracise se re qe po etikonin njerezine me perbuzje olimpike,po i ndanin percanin spiunonin,vetem e vetem te sundonin perjetesisht!
Dhe njerezeve po u humbiste fjala.Po plakoste pak e nga pak mbreteria e Heshtjes.Ja kjo ishte DRAMA.
Cfardo qe te ndodhte ai nuk do hiqte kurre dore prej saj

2
Teatri ku Minushi u ngjit fluturim si Ikari dhe u rrezua,nuk qe shume larg qytetit te tij.
Dhe nje Regjisor,teper energjik u gjend nje dite tek dera e shtepise se tij ne lagjen Toplec,pikerisht ne castin kur Poeti i perzishem po kalonte me pallton e tij te gjate,kapelen e zeze,borsaline dhe konen per dore.Ai beri nje levizje te hijeshme zoterinjsh duke hequr kapelen ,pershendeti nusen e bukur,dhe regjisorin
Gruas sa nuk i ra pika ne koke.
Megjitheate heshti.Kafshoi gjuhen dhe mbylli gojen.
E ftoi mikun brenda,dhe beri te gjitha zakonet e anvisave te shquara te asaj trevave.
Regjisori ishte entuziazmuar nga drama “MAGJEPSJA” e botuar ne Revisten Nentori.Dramaturgu qendronte i heshtur dhe vetem degjonte.
Shpreses po i dridheshin legjet e kembeve.
Qysh kur doli ajo drame i kishte filluar pagjumesia.Djalin e kishin ne mature dhe me nota te shkelqyera,nuk qe koha te mendonin per lavdi e male magjike per te kaperxyer,Duhet te ecnin me shume kujdes ne token qe dridhej thelle thelle nga nje llave e nxehte.
Po nuk qe e thene,as ajo nuk do e pranonte,qe i shoqi te hiqte dore nga pasioni i jetes,e te mbetej thjeshte nje mesues i mire province,aq me teper qe edhe ajo e quante nje kryeveper te tij kete drame.
Kjo qe Dilema.
Ndoshta fakti qe u botua ne nje reviste te nderuar letrare te kryeqytetit mund te kish me siguri e mbeshtetje sido qe te vinte puna
.Shpresa i dha kuraje vetes,dhe u perpoq te merrte pjese me ndonje replike,sidomos kur degjoi se vendosen qe skenografine do u bente Nikua,qe njiheshin prej vitesh se ajo ishte shoqe fakulteti me Rozin. Keshtu ndodhi,qe u gjenden ,dashur pa dashur, ne vorbullen e ciklonit.
Puna filloi me nje vrull te pa pare.Dramaturgu qe i kish grumbulluar oret e mesimit ne kater dite,sapo mbaronte nisej me vrap me autobuzin e linjes per ne Teater, ku kishte nje dhome ne Turizmin e qytetit fqinje.Edhe aktoret duke ndjere pergjegjesine dhe pasionin e punes
U mobilizuar krejtesisht per te dhene maksimumin e tyre megjithe pengesat artificiale te zboreve ushtarake. qe paskeshin qene grumbulluar te gjitha ne ate mbarim te praruar vjeshte. Here pas here ne prova vinin edhe dy intelektuale te njohur te kryeqytetit,nje skulptor dhe nje ish gazetare e radio Tiranes,me nje buzeqeshje disi te shtirur.
Dramaturgu kish nje respekt te thelle per Skulptorin qe po punonte per nje monument te Rilinjes kombetare,ndersa gazetarja i dukej nje tip amebe nga ato qe kishin mbire kudo aso kohe.Po dihet fare mire se i gjori,njeri s’mund te hahet kurresesi me kohen e tij ,ashtu sikurse askush nuk mund t ‘a ktheje kohen e marre neper kembe.Ai ishte me te vertet i ngazellyer nga besimi i pa tundur i Regjisorit se do te paraqiteshin ne festivalin e teatrove ate vit ,pikerisht me dramen e tij,sepse kjo klime aq e e domosdoshme per trupen ishte edhe kyci i artit skenik,sado qe kish provuar mbi shpatullat e brishta talljen e nepunesve te pangopur barkmedhenj gjysem te alkolozuar,zoter te jetes dhe te vdekjes,shkeles te luleve dhe artit,ai u kuturis e guxoi perseri, te zhytej koke e kembe ne kete vorbull enderrimtaresh.
E cdo gje do kish shkuar per bukuri sikur nje Patriark i larte nga Kryeqyteti te mos qe shfaqur nje llozhen e rezervuar,se bashku me Sklulptorin dhe Ameben.
Ata kishin pare Skenen e te cmendures.
Ndoshta qe,nga rolet kulminamte, luajtur nga Dhorke Orgocka

-E CMENDURA-
O Zot,oZot
C’qenka kjo bote
Dhe sa urrejtje
Sa dashuri
Kish ate cast
Ne syte e tij

O Zoti im
Ishte njeri
I bukur shume
Si Perendi
I bukur shume
per syte e mij
I ziu,I ziu ai,
I mbylli syte
Me lemeri

O Zot,oZot
C’baderdi,
Koka kerciti
Si mbi tepsi
Trupi zvarrisej
Mbi zhur te ri

O Zoti im,
merre ne gji
Engjel I qiellit
Te jete ai
Q’aq I ftohte
I ngrire rri
I shkreti i vogel
Ishte njeri

Zgjohu moj nene,
Qaj djalin ti
I a preu koken
Eses i zi
I ziu ai
I ziu ai
I mbylli syte
Me lemeri
Oi,oi,oi

Ata u larguan me ngut.Ne ikje e siper Patriarku leshoi anatemen: ’KUJDES, SHOKE! .VIGJILENCE”
Ajo fjali kishte ngrire ballin e djersitur te disave,kishte hakerryer syte e ca te tjereve,kishte vene ne levizje gjuhet,qe kocka s’kane po kocka thyejne.Te gjitha keto po luheshin prapa kraheve,ndersa gedhinin nete per te lidhur pjeset e shkeputura e te pasigurta,ndersa donin te arrinin nje unitet te gjithe komponenteve,muzikes,skenografise,fjales se aktoreve dhe ne shpirt po rritej shpresa dhe mirazhi qe po krijonin dicka sublime per artin.
Po ku se,ai qe me te vertet nje qytet i nemur,qe i hangri koken nje sekretar partie liberal,[qe marrshonte ne nje rradhe me Minushin],dhe u zevendesua nga nje tjeter sekretar ish gjeneral i ministrise se puneve te brendeshme.
Dhe me ne fund PREMIERA
Artistet plot emocione e ngazellim,prisnin verdiktin e ish gjeneralit Sapo mbaroi drama,,te gjithe syte e te ftuarve prisnin cdo te ndodhte, sepse Magjepsja. i kish tronditur te gjithe .
Gjenerali iku me shpuren e tij,
Populli u ngrit ne kembe dhe duartroki me furi per hesap te vet! Dramaturgut e Regjisorit i ra hija e vdekjes.
Spektatoret as qe e cane me koken, rrebeshi i pandalur i duartrokitjeve dhe aktoret qe pershendetnin me lot ne sy nga skena i rrembyen me vrullin e tyre!Megjithese te gjithe e dinin ,se ajo s’qe gje tjeter vec nje cope enderr dimerore, me floket e bores, qe binin,e binin pa pushim dhe e thinjen krejt qytetin jugor.

Kamber Benja-Fytyre e paster,tragjike!

March 8, 2015 by dgreca

Ne Gazeten DIELLI ne 10 Gusht 1916,BOSTON U.S.A pas vrasjes se Kamberit u botua artikulli: NJE DESHMOR ATDHETAR/
NGA ENGLANTINA MANDIA/
Kamber Benja{Permeti} lindi ne Benje te Kelcyres ne vitin1873.Qysh ne feminine e hereshme u rrethua nga atmosfera e Rilindjes Kombetare dhe iluminizmi I Frashioteve te medhenj,qe u bene ideale te brezave te tere.,
Mesimet e para Kamberi I nxuri ne shkollen fillore te Permetit.I vazhdoi me tej ne Korce,Janine,Selanik
Ne Manastir ne moshen 24 vjecare u lidh me “Komitetin shqiptar per lirimin e Shqiperise”,te formuar nga Gjergj Qiriazi Pa sakrificat e kesaj plejade te re, plot enderra te zjarrta,as qe mund te arrihej PAVARESIA
Ne ditarin e tij,Kamberi shkruante:Sigurisht,kjo fletore shenimesh s’eshte thjeshte nje ditar personal.Ne qe zoti na caktoi fatin ta shohim me syte tane te paret,pas 500 vjetesh,Flamurin e Skenderbeut,te valvitej I lire,ne Vlore,kemi nje mision dhe vetem nje mision:Shqiperine e Lire
Me urdheruan te nisem ne Lushnje e Berat,u poqa edhe me Nexhipin qe me tha:Ti e di besen tone .Ne e thame se do te behet Shqiperia,edhe ne kete alarm e qamet te madh,do te behet se s’ben!
Eshte I gatuar prej zjarri dhe rrufesh,nipi im Nexhip Benja e nuk e ndalte asgje kete luftetar me fjale burri me te forte se guri.Me djem te tille nuk do te mbetej kurre ne udhe te madhe memedheu,pa u siguruar njerezise,jeta,nderi e pasuria.
Ne Gazeten DIELLI ne10 Gusht 1916,BOSTON U.S.A pas vrasjes se Kamberit u botua ky artikull:

NJE DESHMOR ATDHETAR

Mema Shqiperi eshte ne vajtim dhe derdh lot per nje birin e saj,qe ra deshmor mbi kraharorin e saj.Fatkeqi atdheu yne desh te shih ne kete kohe te kritikeshme vrasjen e z.Kamber Permeti….Nuk i mesuam hollesite e kesaj ngjarje,po vetem nje leter e ardhur nga Permeti,na jep kete lajmen e hidhur,qe shenuam me siper
I ndjeri deshmor,si morri pjese ne gjindermarine turke,me trimerine qe kishte treguar arriti graden e oficerit,mendja e tij kishte gjithenj lirine e atdheut te dashur gjithashtu nga ajo deshire qe I digj zemren,mesoi shqipen fare mire me te shkruar e me te kenduar.Kur u proklamua veteqeverimi shqiptar,rendi t’I sherbente atdheut te dashur dhe ne qeverine provizore u pranua me graden qe kishte,sherbeu gjithashtu me ate grade edhe ne kohen e mbretiuart…
Kamberi u gjend ne vorbullen e luftes se pare boterore dhe kaosit te brendshem qe si nje gjeratore po rrotullonte fatet e Shqiperise drejt gremines.megjithese ajo qe shpallur asnjeanese.
Ai shkruante ne ditarin e tij jo pa nje dritherime ne shpirt:
ZOTI NA RUAJT,SE MOS NA E COPETOJNE KETE CIKE ATDHE!
Ngjarjet u rokullisen me aq shpejtesi,sa nuk na lane kohe per meditime,vetem per vendime te shpejta ushtarake.Sapo formuam komitetin tone ne Elbasan,vendosem ti bashkojme forcat ushtarake te patrioteve,Ali Koprenckes se Lushnjes e Sokol Radeshit te Beratit.Vendimin e morrem duke shpresuar qe forcat Austro-Hungareze,qepo zbrisnin ne juge duke ndjekur ushtrine serbe,aleaten e Esadit,ta gjenin Shqiperine,me Flamurin e Kastriotit,dhe jo me Yllin e zi te Toptanasve.
Edhe per kete ngjarje gazeta Dielli e 10 Gushtit 1916,shkruante:
“Keshtu ky trim iu sul Beratit qe te shtypte mikrobet e brendeshme.U perpoq burrerisht ta mbante flamurin me nder te valonte mbi kala te Beratit,po mjerisht u shternguan ta linin ata vend ne duar te rebeleve”
Per hakmarrje Esad Toptani burgosi Zenelin,te birin e Kamberit ne moshe ende te mitur.
As kercenimet per vrasjen e te birit,nuk e mposhten,as e perkulen Kamberin,qe e vazhdoi luften balle per balle,burrerishte ndaj Toptanasit deri sa e detyroi te mbyllet vetem ne Durres.
Shpartallimi i plote i ushterise Serbo-Malazeze prej Austro-Hungarezeve,formimi I nje administrate thjeshte shqiptare,ngritja edhe njehere e flamurit kombetar,per te cilen Kamberi shkruante keto vargje ne ditarin e tij:”Te shoh flamuri I Skenderbeut,burrat e dheut per ty rane deshmore”,i ngjallen edhe njehere shpresat te patriotet se me ne fund po gjenin nje mbeshtetje e perkrahese te shqiptareve.Edhe Kamberi I mbushur me besim te plote e ndjenja te sinqerta,kur Austriaket filluan organizimin e ushterise shqiptare,morri komanden e batalionit te sapoformuar”Peqini”.Batalioni u vendos buze Vjoses ne Fier,kunder trupave te ushterise italiane.
Arkeologu Hasan CekaShkruan ne librin etij APOLLONIA-f 18,Tirane 1958
Gjate luftes se pare boterore erdhen ne Pojan dy arkeologe austriake,te cilet kishin ardhur te bejne studime arkeologjoke,ne ate pjese te Shqiperise.qe ishte pushtuar nga ushteria Austro-Hungareze.Ata I perqendruan punimet etyre kryesisht ne Pojan ku u zhvilluan disa germime te kufizuara.Ata mblodhen ne Pojan dhe rrethet e aferme,te gjitha skulpturat me te rendesishme persa I perket vleres se tyre artistike dhe deshen t’I transportonin keto per ne Durres,dhe se andejmi per ne Vjene.
Ata hasen ne kundershtimin e vendosur te tre oficereve shqiptare qe sherbenin ne ate kohe ne rradhet e ushterise Austro-Hungareze.Kjo vendosmeri I pengoi per nje kohe austriaket ta vene ne jete kete grabitje,por patriotet e paguan kete kundershtim me koken e tyre!
Keta oficere perpara te cileve u luajt kjo tragjedi qene Kamber Permeti{Benja} me dy oficere te rinj azgane e bukurosh ne kulmin e rinise ,togeri Bexhet Manastirliu nga Plasa e Korces dhe Abaz Taushani nga Elbasani.
Komanda “Aleate.mike” kurdisi nje gjyq ushtarak per tradheti te larte bashkepunimi me italianet,I denoi me vdekje dhe I ekzekutoi me shpejtesi.
Deshmimtari okular Myfti Muharrem Mullai tregon:
Austriaket me thirren per t’ju bere lutjen e fundit,tre oficereve shqiptare te lidhur krah per krah,qe po I shpinin ne pushkatim ne 4 . Qershor 1916,buze lumit te Gjanices.Oficeret ishin Kamber Permeti,Abaz Taushani dhe Bexhet Manastirliu,te cilet me dorezuan amanetet e fundit per familjet e tyre.
Skuadra e pushkatimit,qe drejtohej nga oficeri Austriak,I vuri buze ledhit dhe desh t,ju lidhte syte.Kamber Benja protestoi:”Nuk jemi tradhetare,po pushkatohemi,per nje ceshtje te shenjte e te drejte.
Skuadra e pushktimit zbatoi vendimin dhe une pashe me syte e mij si u plandosen perdhe ata burra ,si lisa!
ZOTI I KA PRANUAR NE XHENET SE TE XHENETIT ISHIN.

LETRA E FUNDIT E KAMBERIT ISHTE KJO:

DJALI IM ZEJNEL ABEDIN PERMETI
LUSHNJE
Pse u arratis batelioni I Semanit,pa asnje te drejte po vritem
Zoti qofte ndihmesi I juaj.Prej te hollave qeme kish lene baba Ramadani,19lira I akam dheneZ,Adem e Qerim,merrini Edhe per pronjen e Fratarit kam dhene1500 grosh,merrini te gjitha e ne mos paci fuqi e ne mos mundeshi merrini tok me z. Adem
Djalit te Qerimit z.Mehmet I kam dhene 15 napolone,merrini.Gjithashtu edhe me Qamil beun kam llogari,merrini.Gjithe afersise e miqve te falura.
Ja pra keshilla ime e fundme eshte kjo.Punoni mire.Zoti qofte me ju.Pelen shiteni.Z.Irfan Brahimit te fala nga une e kurdohere te ini nen kontrollin e tj.Myrtezait edhe Nimetit per here te fundit u puth syte,
SHPIRTI IM.DJALI IM,ATIMI JUAJ:KAMBER ALI
RROFTE SHQIPERIA!
Shtojce:300 grosh nje lre dhe oren ia dhashe imamit,qe me imnosi