Eshref Ymeri – Page 2 – Dielli

Një personalitet i heshtur i gjuhësisë shqiptare

March 24, 2016 by dgreca

Nga Prof.dr. Eshref Ymeri/

Kush është Prof.dr. Hajri Shehu/

Ka lindur më 10 qershor 1942 në fshatin Vlosh të qarkut të Dibrës. Ka mbaruar shkollën e mesme pedagogjike në qytetin e Peshkopisë. Gjatë vitit 1961 ka qenë student i Istitutit të gjuhëve lindore në Moskë. Pasi Hrushovi i ndërpreu të gjitha marrëdhëniet me vendin tonë, ai u kthye në atdhe dhe në vitin 1965 i përfundoi studimet e larta në degën e gjuhës angleze të Fakultetit të historisë dhe të filologjisë të Universitetit të Tiranës. Në periudhën mes viteve 1965-1966 dhe 1968-1970, ushtroi detyrën e mësuesit të gjuhës angleze në qytetin e Peshkopisë. Meqenëse gjatë kësaj periudhe kishte shfaqur interesim të veçantë në lëmin e studimeve gjuhësore, drejtori i Institutit të gjuhësisë dhe të letërsisë, prof. Androkli Kostallari, u interesua në strukturat përkatëse shtetërore për ta tërhequr në Institutin në fjalë. Kjo u bë e mundur në vitin 1971, kur ai filloi punën në sektorin e leksikografisëtë Institutit të gjuhësisë dhe të letërsisë pranë Akademisë së Shkencave. Në këtë Institut ai punoi vite të tëra (1971-1993, 1997-2010), deri sa doli në pension.

Është për t’u përmendur fakti që prof.dr. Hajri Shehuështë marrë intensivisht edhe me përkthime nga anglishtja në shqip dhe me redaktime përkthimesh nga arabishtja në shqip në Organizatën Ndërkombëtare Islamike të Ndihmës (International Islamic Relief Organization), e cila e ka rezidencën në Arabinë Saudite dhe një zyrë në Shqipëri. Këtë lloj aktiviteti e ka ushtruar në vitet 1993-1995. Si një specialist i shkëlqyer i gjuhës angleze, prof.dr. Hajri Shehu pati tërhequr edhe vëmendjen e katedrës së gjuhës angleze të Universitetit të Tiranës, e cila e ftoi në detyrën e pedagogut të anglishtes në vitet 1995-1997.

Gjatë viteve të punës në Institutin e gjuhësisë dhe të letërsisë, prof. dr. Hajri Shehu vendosi lidhje me Shtëpinë botuese të Oksfordit (Oxford University Press). Ai është anëtar i Euroaleksit (Shoqata Evropiane e Leksikografëve), si edhe i “Alex Nash Fellowship of Albanian Studies” pranë Universitetit të Londrës.

Prof. dr. Hajri Shehu ka një aktivitet mjaft të pasur shkencor. Ai është bashkautor dhe autor i 22 fjalorëve të gjuhës shqipe dhe të fjalorëve anglish-shqip, shumica të botuar dhe ca në dorëshkrim që po përgatiten për në shtyp.Është autor i disa monografive dhe i më shumë se 40 artikujve shkencorë, kushtuar problemeve të gjuhës së sotme letrare shqipe, të leksikologjisë, të leksikografisë dhe të fjalëformimit, të botuar në revista të tilla shkencore, si “Studime filologjike”, “Studia albanica”, “Gjuha jonë”, “Gjuha shqipe”, “Lexicography” (Oxford).

Prof.dr. Hajri Shehu është autor i disa zërave për Fjalorin enciklopedik shqiptar, si edhe i më shumë se 30 referateve shkencore që i ka mbajtur në Institutin e gjuhësisë dhe të letërsisë, në Katedrën e gjuhës shqipe të Fakultetit të historisë dhe të filologjisë të Universitetit të Tiranës dhe në sektorin shkencor të Akademisë ushtarake.

Aiështë autor i disa kumtesave shkencore, të cilat i ka mbajtur në konferenca dhe kongrese kombëtare dhe ndërkombëtare që janë zhvilluar në Tiranë, në Prishtinë, në Ohër, në Oksford, në Teheran etj.

Duhet theksuar fakti që Prof.dr. Hajri Shehu ka skeduar fjalë të gjuhës shqipe nga 100 mijë faqe librash të ndryshme për pasurimin e fondit leksikor të gjuhës shqipe pranë Institutit të gjuhësisë dhe të letërsisë. Në të njëjtën kohë, ai ka drejtuar dhjetra ekspedita gjuhësore në shumë qëndra banimi të vendit tonë për vjeljen e fjalëve të panjohura nga thesari i gjuhës së popullit.

Meqenëse në vitet e para të punës së tij pati ushtruar detyrën e mësuesit të gjuhës angleze, ai i ka kushtuar vëmendje punës për përgatitjen e teksteve mësimore. Ai është autor i disa teksteve të gjuhës angleze për shkolën fillore. Në shumë organe ai ka botuar një sërë artikujsh studimorë, kushtuar mësimdhënies në shkollë. Në shtypin e përditshëm dhe periodik ai, gjithashtu, ka pasë botuar shumë artikuj popullorë-shkencorë, kushtuar përsëri mësimdhënies në shkollë.

Puna përkthimore dhe redaktoriale ka qenë një pasion i përhershëm në veprimtarinë shkencore të Prof.dr. Hajri Shehut. Ai ka përkthyer dhe redaktuar 10 mijë faqe nga letërsia islame. Në disa revista ka botuar “Treguesin e Kuranit”, artikuj studimorë dhe parathënie për librat që i kushtohen Kuranit. Ai, po ashtu, është autor artikujsh publicistikë dhe reportazhesh, të botuar në disa organe shtypi.

Për të kënaqur kërshërinë e lexuesve,nga aktiviteti shkencor i prof.dr. Hajri Shehut, të pasqyruar në jetëshkrimin e tij, këtu poshtë po rendis vetëm listën e fjalorëve, të përgatitur si autor dhe si bashkautor, që përbëjnë një kontribut të jashtëzakonshëm në leksikografinë shqipe dhe në leksikografinë dygjuhëshe.

“Fjalor shumëvëllimësh i gjuhës shqipe”, vëllimet II, III (vepër në dorëshkrim) (bashkautor)

“Fjalor i gjuhës së sotme shqipe”, Tiranë, 1980 (nderuar me çmimin e Republikës) (bashkautor/shkronjat D (pjesërisht), E, Ë, F, P/ pjepër / prridhje, V/ 270 f.)

“Fjalor i shqipes së sotme”, Tiranë 1984 (bashkautor / 165 f.)

“Fjalor i shqipes së sotme”, Tiranë 1984 (sistemim e përpunim i frazeologjisë së gjithë Fjalorit / mbi 4000 njësi)

“Fjalor i shqipes së sotme”, Tiranë, 2002 (bashkautor / 216 f.)

“Fjalor sinonimik i gjuhës shqipe”, Tiranë, 2004 (bashkautor / 314 f.)

“Fjalor i gjuhës shqipe”, Tiranë, 2006 (bashkautor / 179 f.)

“Fjalor i gjuhës shqipe” (për shkollën) (vepër për shtyp) (bashkautor)

“Fjalor i gjuhës shqipe” (për shkollarë të vegjël) (vepër për shtyp) (bashkautor)

“Fjalor i termave të artilerisë (shqip-anglisht-rusisht)”, Tiranë, 1987 (bashkautor dhe bashkëredaktor)

“Fjalor i termave të prapavijës (shqip-anglisht-rusisht)”, Tiranë, 1987 (bashkautor dhe bashkëredaktor)

“Fjalor themelor i termave të bujqësisë”, Tiranë, 2006 (bashkëredaktor)

“Fjalor anglisht-shqip i fjalëve të urta” (vepër në dorëshkrim) (redaktor)

“Fjalor frazeologjik sinonimik anglisht-shqip” (vepër në dorëshkrim) (autor)

“Fjalor anglisht-shqip” me rreth 400 emërtime bimësh (vepër në dorëshkrim) (autor)

“Fjalor arabisht-shqip”, Tiranë, 2009 (bashkëredaktor)

“Fjalor anglisht-shqip”, Tiranë, 2010 (autor / 834 f.)

“Fjalor persisht-shqip”, Tiranë, 2010 (bashkëredaktor)

“Fjalor me fjalë e shprehje popullore nga Ujemuja”, Tiranë, 2014 (autor / vepër për shtyp)

“Fjalor tematik bashkëbisedimor anglisht-shqip (vepër në dorëshkrim)

“Fjalor anglisht-shqip i thënieve dhe i njësive frazeologjike” (bashkautor me të birin, Bledarin; vepër për shtyp)

“Fjalor xhepi anglisht-shqip dhe shqip-anglisht” (bashkautor me të birin, Bledarin; vepër për shtyp)

Gjatë kohës që ka punuar në Institutin e gjuhësisë dhe të letërsisë, prof.dr. Hajri Shehu ka gëzuar respektin e të gjithë kolegëve-gjuhëtarw. Respekt të veçantë ushqente ndaj tij drejtori i Institutit të gjuhësisë dhe të letërsisë, prof. Androkli Kostallari, i cili e vlerësonte së tepërmipër punën e tij këmbëngulëse, të heshtur dhe me cilësi të lartë.

E kam njohur profesor Hajriun që gjatë viteve studentore. Takimet tona kanë qenë dhe janë mjaft të shpeshta që kur ai vazhdonte punën në sektorin e leksikografisë të Insitutit të gjuhësisë dhe të letërsisë. Më bënte shumë përshtypje, ashtu si edhe deri tani, natyra e tij e heshtur, modestia shembullore, ngohtësia e shpirtit. Me vite kisha krijuar bindjen e patundur se ai i përket sërës së njerëzve që quhen “heronj të heshtur”. Dijet e tij në lëmin e gjuhë shqipe dhe në gjuhën angleze janë me të vërtetë enciklopedike.

Vitin e kaluar, Prof.dr. Hajri Shehu botoi një vepër shkencore mjaft të rëndësishme, që përbën një tjetër kontribut me shumë vlerë në fushën e studimit të leksikut dhe të leksikografisë së gjuhës shqipe. Vepra titullohet: “Studime për leksikun dhe leksikografinë e sotme shqipe”. Librin e ka botuarQendra e studimeve albanologjike, Instituti i gjuhësisë dhe i letërsisë. Shtypshkronja “Kaltrina”. Tiranë, 2015. Vepra ka një vëllim prej 364 faqesh. Recezent i librit është prof.dr. Thanas Feka.

Në vijim i ftoj lexuesit të njihen me përmbajtjen e recensionit.

Sinsinati, Ohajo

24 mars 2016

Prof.dr. Thanas Feka

Qendra e Studimeve Albanologjike

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë

Hajri Shehu

Studime për leksikun dhe leksikografinë

Tiranë, 2015

Përmbledhja “Studime për leksikun dhe për leksikografinë e sotme shqipe” e prof. dr. Hajri Shehut përfshin mbi pesëdhjetë artikuj, pothuajse të gjithë të botuar në revistat shkencore “Studime filologjike”, “Gjuha jonë”, “Gjuha shqipe” etj. Tematika e saj është: I. Çështje të leksikut popullor me vlerë letrare potenciale; II. Çështje të fjalëformimit në gjuhën shqipe; III. Çështje të sintagmatikës; IV. Çështje të kulturës së gjuhës; V. Kritikë leksiko-logjike; VI. Kritikë leksikografike etj. Siç shihet, studimet dhe artikujt mbulojnë një tematikë të gjerë e të larmishme.

Çështjet e shtruara në këto studime e artikuj analizohen e shqyrtohen me kompetencë shkencore. Përmendim, p.sh., studimin për sindajshtesat në gjuhën e sotme shqipe, tek i cili, nëpërmjet analizës së një lënde konkrete, autori jep mendimin e vet për pyetje të tilla themelore, me karakter teorik, si: “A janë të ashtuquajturat sindajshtesa fjalë të plotkuptimshme jashtë njësisë së njëfjalëzuar, apo janë larguar nga sistemi i njësive leksikore të gjuhës, domethënë janë kthyer në morfema me semantikë abstrakte deri në rrafshin fjalëformues të ndajshtesave? A jemi të vetëdijshëm për kuptimin e tyre përgjithësues (karakteristik për ndajshtesat), apo për kuptimet e tyre leksikore si tema motivuese në njësinë e njëfjalëzuar? Në këtë studim ai mban qëndrimin e vet për njësi të caktuara, si bashkë-, brenda-, jashtë-, para-, krye-, shumë- etj., duke hyrë në diskutim me qëndrimin e shprehur se “ato janë shndërruar e po shndërrohen në parashtesa në të gjitha formimet me to”, se “paraqesin më shumë një lëvizje me drejtim nga kompozimi në parashtesim, por, pa u larguar shumë nga burimi”. Më konkretisht, ai pohon se “këto elemente nuk janë gramatikalizuar e as nuk po gramatikalizohen, domethënë, nuk kemi të bëjmë me fjalë shënuese që janë kthyer ose që po kthehen në formant; përkundrazi, semantikisht ato ruajnë mëvetësinë”. Po ashtu, i njëjti qëndrim mbahet për këtë problem edhe në studimin “Formimet me gjymtyrë të parë temën vetë- në gjuhën e sotme shqipe”. Në studim shqyrtohet gjerësisht nga pikëpamja leksiko-semantike grupimi më i madh paradigmatik i formime-ve me vetë-. Rritjen e numrit të këtyre formimeve në krahasim me periudhat e mëparshme të zhvillimit të gjuhës letrare, autori e lidh jo vetëm me faktorë brendagjuhësorë, por edhe me ata jashtëgjuhësorë. “Vetë zhvillimi i sotëm i prodhimit, mekanizimi dhe automatizimi i tij sjellin nocione të reja. Nga ana tjetër, dihet që shoqëria ushtron ndikim rregullues mbi gjuhën letrare nëpërmjet përpjekjesh sistematike e të vetëdijshme jo vetëm për pasurimin e saj, por edhe për pastrimin e saj të mëtejshëm nga ndikimet e huaja të panevojshme. Formimet me vetë- e përmbushin këtë synim, pasi shumë njësi të huaja, madje edhe ndërkombëtarizma me elementin auto- janë kalkuar për të mbuluar emërtime nga fusha të ndryshme të shkencës e sidomos të teknikës”. Në punim dallohen e analizohen ndarazi formimet me vetë-, kur ky përbërës zbërthehet me emrin e gjinisë femërore vet / e, -ja (vetëqortim) dhe me përemrin vetvetor vetë (vetëveproj). Një analizë e detajuar bëhet për rastet e mundshme e të pamundshme të bashkimit të vetë- me foljet sipas diatezave përkatëse, të cilat shërbejnë në këtë rast edhe si kritere për të dalluar formime e kalkime të parregullta foljore.

Për vëzhgimet dhe përfundimet me interes të veçantë shkencor mund të përmendim midis të tjerave, edhe studimin “Rreth shtimit të fjalëve të përbëra në gjuhën e sotme shqipe”. Shtimi i këtyre njësive analizohet mbi bazën e valencave të brendshme e të jashtme. Më konkretisht, nënvizohet qartë se mundësia për të formuar fjalë të përbëra kushtëzohet nga valenca e të dyja temave që hyjnë në kompozitë, por, në radhë të parë, nga tema e përsëritshme, që është gjymtyrë e parë e njësisë: sa ajo hyn në lidhje me gjymtyrë të tjera, cila është mundësia për të formuar vargje leksiko-semantike.

Nisur nga pasqyrat e nxjerra nëpërmjet analizës statistikore të fjalëve të përbëra në “Fjalorin e gjuhës së sotme shqipe” (1980), të krahasuara me ato që janë nxjerrë nga “Fjalori i gjuhës shqipe” (1954), autori pohon se shtim më të madh kanë pasur kompozitat mbiemërore e pas tyre, ato emërore, sepse edhe temat emërore e mbiemërore në përbërje të këtyre kompozitave kanë valencë më të lartë në krahasim me temat e tjera që u përkasin pjesëve të tjera të ligjëratës. Mbi bazën e krahasimit të të dhënave të pasqyrave të hartuara për kompozitat e Fjalorit sipas pjesëve të ligjëratës, nxirret edhe një përfundim tjetër: “Valenca e lartë e temave emërore dhe mbiemërore përcakton edhe prirjet e zhvillimit të mëtejshëm të fjalëve të përbëra në gjuhën e sotme shqipe. Kjo do të thotë, – thekson ai, – që edhe në të ardhmen klasa e mbiemra-ve dhe e emrave do të ketë prirje për t’u shtuar më shumë me njësi të përbëra. Është, gjithashtu, e rëndësishme të theksohet, – shton më tej autori, – se ky shtim i mbiemrave dhe i emrave të përbërë sjell në tërësi rritjen e kategorisë leksikore të emrit dhe të mbiemrit në gjuhën e sotme letrare shqipe, madje jo vetëm për etapën e tanishme të zhvillimit të saj, por edhe për të ardhmen”.

Një tjetër trajtim shkencor me interes i është bërë leksikut me burim popullor me vlerë letrare potenciale për gjuhën e sotme shqipe në disa artikuj studimorë: “Fjalori i gjuhës së sotme shqipe” (1980) dhe leksiku popullor me vlerë letrare potenciale”, “Rreth disa vlerave letrare potenciale të leksikut popullor për gjuhën e sotme shqipe” etj.

Në artikullin e parë nënvizohet fakti se një ndër veçoritë dalluese të këtij Fjalori është se ka përfshirë në fjalësin e tij një numër të konsiderueshëm njësish leksikore popullore me prejardhje krahinore, të panjohura ose pak të njohura deri atëherë në gjuhën letrare. Është një zgjidhje krejt e ndryshme nga ajo e shumë fjalorëve shpjegues të gjuhëve të tjera, si të rusishtes, të bullgarishtes, të rumanishtes etj., të cilët leksikun popullor me burim krahinor e pasqyrojnë vetëm mbi bazën e përhapjes së tij të gjerë, tej kufijve vendësorë, ose mbi bazën e përdorimit të tij mjaft të gjerë në gjuhën letrare, sidomos në letërsinë artistike. Kjo zgjidhje origjinale është mbështetur në parimin udhëheqës më të përgjithshëm për zgjedhjen e fjalësit, sipas të cilit “vlerësimi i çdo fjale-leksemë (për ta futur ose jo në Fjalor) duhet bërë, në radhë të parë, jo sipas burimit dialektor, as sipas burimit letrar, por sipas vlerës së saj objektive në strukturën leksikore të shqipes së sotme letrare”.

Në artikullin e dytë autori është ndalur në fushat leksikore që kanë gjetur mjaft vend në këtë Fjalor, si: leksiku etnografik, leksiku profesional (emërtime për vegla, mjeshtëri e zeje të ndryshme popullore, procese pune me këto vegla e pajisje, pjesë të tyre etj.), leksiku etnobotanik dhe etnozoologjik etj.

Një analizë e imët leksiko-semantike e fjalëformuese u bëhet edhe njësive leksikore që emërtojnë ngjyrat në studimin “Rreth emërtimeve të ngjyrave në gjuhën shqipe”. Në studim sillet e shqyrtohet një pasuri e madhe e këtyre emërtimeve në shqipe. Ai mund të futet ndër studimet e rralla në literaturën gjuhësore, që analizon këtë pasuri leksikore të shqipes në përbërje të fushës konceptore të ngjyrave.

Për kulturën e gjuhës janë disa artikuj: “Rreth fjalëve angleze ose me prejardhje nga anglishtja në gjuhën e sotme shqipe”, “Për anglicizmat në mjetet e sotme të informimit masiv”, “Disa probleme të gjuhës së folur të mjeteve të informimit masiv”, “Për fjalët e huaja të panevojshme në mjetet e informimit masiv”, “Edhe një herë për gjuhën e televizioneve dhe të radiove tona” etj. Autori analizon shkencërisht qëndrimin ndaj anglicizmave. Për të përcaktuar gjuhësisht në mënyrë objektive vendin që huazimet angleze zënë a mund të zënë në gjuhën e sotme shqipe, autori shtron disa kritere, të cilat mund të vlejnë njëherazi për të gjitha huazimet: 1- a jepet fjala e huazuar angleze a me prejardhje nga anglishtja me mjetet fonetike të shqipes e sipas drejtshkrimit të saj; 2- a mund të sillet në kategorinë leksiko-gramatikore përkatëse të shqipes; 3- a është aktive fjala e huaj, domethënë, a bën pjesë ajo në shtresën aktive, pak aktive apo pasive të leksikut e të terminologjisë; 4- ç’jep më tej nga pikëpamja fjalëformuese, domethënë ç’valencë të brendshme ka: a shërben si temë për formime të reja, a vijnë prej saj kalke, gjymëkalke etj.; 5- ç’sjell nga pikëpamja kuptimore: ç’semantikë zgjeron; a rikuptimësohet në gjuhën shqipe, domethënë, a zhvillon kuptime të reja; a krijon varg sinonimik me fjalë të tjera të gjuhës ose a i zgjeron më tej të tilla vargje; a kemi ndikim semantik në sinoniminë vendëse, domethënë, a lind ndonjë kuptim i ri ose ngjyresë e re kuptimore, stilistikore si rrjedhojë e induksionit semantik; 6-cila është valenca e jashtme e fjalës së huazuar a me prejardhje të huaj, cila është mundësia e bashkëlidhjes së kësaj fjale në ligjërim etj. Bazuar mbi këto kritere, autori jep në artikujt e vet edhe një pasqyrë të gjerë me anglicizma të nevojshëm e të panevojshëm për gjuhën shqipe.

Artikujt për leksikografinë janë të shumtë. Ata mund të klasifikohen në dy grupe: 1- artikuj problemorë, si: “A duhet të përfshihen dialektalizma e krahinorizma në një fjalor shqip – gjuhë e huaj?”, “Për një fjalor të përgjith-shëm dialektor të gjuhës shqipe”, “Fjala bashkë me fjalën”, “Për një fjalor drejtligjërimor të gjuhës shqipe”, “A duhet botuar një fjalor shkollor i gjuhës shqipe?” etj.; 2- disa artikuj recensionues për disa vepra leksikografike, si “Fjalor i antonimeve në gjuhën shqipe” i M. Samarës, “Fjalor shqip-anglisht i Oksfordit (Oxford Albanian-English Dictionary) i L. Njumarkut, i botuar në një variant më të shkurtuar edhe në Revistën Ndërkombëtare për Leksiko-grafinë (International Journal of Lexicography), “Fjalor arabisht-shqip” i S. Tomçinit, “Fjalor persisht-shqip”, hartuar nga një grup autorësh etj. Veçanërisht në artikullin “Fjalor shqip-anglisht i Oksfordit” të L. Njumarkut bëhet një analizë e imët leksikografike e shqyrtohen objektivisht arritjet dhe mangësitë e këtij Fjalori dygjuhësh.

Një vend të rëndësishëm zënë edhe artikujt recensionues për disa monografi me karakter leksikologjik, si: “Leksiku dialektor e krahinor në shqipen e sotme” e J. Thomait, “Parafjalët në shqipen e sotme” e M. Samarës, “Termi dhe fjala në gjuhën shqipe” e A. Duros, “Tradita bujqësore nëpërmjet thesarit gjuhësor në viset veriore të Shqipërisë (në përqasje me të folmet e tjera të gjuhës shqipe)” e S. Pepës etj.

Një shkrim më i veçantë, por, sigurisht brenda tematikës së përgjithshme të kësaj përmbledhjeje është “Profesor Androkli Kostallari – personalitet i shquar i shkencës dhe i arsimit”. Është një vlerësim i merituar për veprën e tij studimore në nivel europian, për udhëheqësinë e tij shkencore në krye të Institutit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë e brenda tij, të Sektorit të leksikologjisë e të leksikografisë, për punën e tij dinjitare në shërbim të studimeve shqiptare.

Studimet dhe artikujt janë strukturuar logjikshëm sipas tematikës që mbulojnë.

Marrëzia e Putinit arriti kulmin

January 4, 2016 by dgreca

Nga Prof. Dr. Eshref YMERI/
Sipas një lajmi të transmetuar në prag të Vitit të Ri, presidenti rus paska firmosur një dekret absurd, sipas të cilit Shërbimi Federal i Sigurisë (FSB), pasardhësi i KGB-së famëkeqe, lejohet të qëllojë kundër turmave, qofshin këto edhe me gra dhe fëmijë. Madje, sipas këtij dekreti ogurzi, Shërbimi Federal i Sigurisë, kundër turmave mund të përdorë jo vetën armët, por edhe mjete të posaçme për ndalimin e trazirave masive. Ky lajm bëhet i ditur në faqen e internetit të Radiostacionit “Jehona e Moskës” (Eho Moskvëj) – “echo.msk.ru”- të datës 31 dhjetor 2015.
Një qytetar rus, në rubrikën “Komente” për këtë marrëzi të Putinit, shkruante:
“Sipas të gjitha gjasave, fronit po i tunden themelet dhe carit i kanë filluar të vjellat”.
Me sa duket, fushata marroqe e Putinit në Siri, ia ka nxitur më shumë instinktet e çmendurisë së tij dhe duhet t’i ketë krijuar bindjen se, për shkak të gjendjes së rëndë ekonomike që ka pllakosur mbarë vendin, shpërthimi i trazirave masive do të jetë i pashmangshëm në një perspektivë jo fort të largët në mbarë Rusinë. Prandaj edhe ai, në rolin e një të ndërkryeri në majat e pushtetit neocarist, ka firmosur një dekret me përmbajtje kriminale, me qëllim që t’i kallë datën popullit rus, pikërisht me pamje të tmerrshme, të cilat mbarë botës i kujtojnë skenat e përgjakshme që cari Nikollaj II krijoi në Peterburg më 09 janar të vitit 1905.
Për ta kuptuar situatën që është krijuar në Rusi dhe sidomos arsyen kryesore që e nxiti Putinin për të ndërmarrë aventurën siriane, i ftoj lexuesit e nderuar të njihen me analizën e mëposhtme, mjaft të argumentuar, të publicistit Evgjeni Prokopishin.
Eshref Ymeri
Santa Barbara, Kaliforni
04 janar 2016

Evgjeni Prokopishin

Gjendja e pashpresë e Putinit në Siri:
largimi nuk lejohet, fitorja nuk sigurohet

Ajo që në shikim të parë mund të duket si “luftë rrufe” e Rusisë, në të vërtetë, ka një emërtim krejt tjetër: aventurë. Pse kështu? Le ta nisim përgjigjen nga fillimi.
Pas disfatës në Ukrainë, Moskës i mbeteshin dy mënyra për të dalë nga situata:
Së pari, të tërhiqej, të pranonte disfatën dhe, si përfundim, të humbiste pushtetin.
Së dyti, të hynte në një konflikt të ri.
Krerët, është e natyrshme, nuk mund të hiqnin dorë nga pushteti aq kollaj, ashtu si edhe nuk mund ta pranonin që kishin pësuar disfatë. Prandaj varianti me një konflikt të ri ishte optimal.
Po pse pikërisht Siria?
Përgjigjja ështe tepër banale: se s’kishte me kë të luftohej më. Me Gjeorgjinë u zhvilluan luftime, në Çeçeni pësuan disfatë, në Ukrainë e humbën davanë, kurse lufta me Bjellorusinë ose me Kazakistanin do të sillte si pasojë shpërbërjen e Bashkimit Doganor dhe humbjen e aleatëve të fundit. Varianti i luftës me NATO-n madje as që është në rend të ditës: do të ishte një disfatë e garantuar me pasoja të vajtueshme. Mbetej vetëm një variant: ndërhyrja në konfliktin sirian.
Për këtë ndërhyrje atje ekzistonin të gjitha kushtet. Është presidenti sirian Bashar Al-Asad që Moska i ka dalë në krah. Atje është edhe një bazë ushtarake, e cila nuk ka një vit që funsionon. Janë edhe interesat shtetërore në sferën e tregtimit përmes sistemeve energjetike, dhe pikërisht me tregtimin e naftës dhe të gazit.
Të gjithë e mbajmë mend se cila ishte arsyeja që në Siri plasi luftë këtu e katër vjet të shkuara: për faktin që Katari dhe Arabia Saudite lidhën një marrëveshje me Evropën për të shtrirë një tubacion drejt saj nga Azia, i cili do të kalonte përmes territorit sirian.
Moska filloi t’i dilte në krah Asadit, kurse ai, në shenjë mirënjohjeje, nuk pranoi që ky tubacion të kalonte nëpër vendin e tij, gjë që do ta rrënonte ekonominë e Federatës Ruse. Prandaj edhe u gjet rrugëdalja përmes ndërhyrjes së Rusisë në Siri.
Kurse tani le t’i japim përgjigje pyetjes kryesore:
Pse lufta në Siri për Rusinë është më e rrezikshme sesa ndërhyrja në Afganistan dhe cili do të jetë fundi i kësaj aventure?
Para se të nis nga arsyetimet, në fillim dëshiroj të përmend disa shifra. Në Shtetete e Bashkuara të Amerikës, pas rrjedhjes së një informacioni sekret, Pentagoni qe detyruar t’ua hiqte petkun e sekretit disa të dhënave për luftën në Vjetnam, dhe pikërisht informacionit për shpenzimet e asaj lufte.
Siç u bë e njohur përmes atij dokumenti, për një banor të vrarë në Vjetnam, shpenzoheshin mesatarisht 8 mijë dollarë. Si përfundim, ajo luftë u shkaktoi Shteteve të Bashkuara humbje të mëdha, çka u bë e domosdoshme që të largoheshin prej andej.
Pse e përmenda një fakt të tillë?
Për arsye se, tani, sipas përllogaritjeve të përafërta të ekspertëve, Rusia në Siri shpenzon mesatarisht 1,5 milionë dollarë për një të vrarë, çka do të thotë 187 herë më shumë sesa shpenzonin Shtetet e Bashkuara në Vjetnam. Mendoj se gjithsekush e ka të qartë se ç’pasoja do të ketë kjo luftë për Rusinë.
Të gjitha ato rrëfenja të mjeteve të informimit masiv për faktin se aviacioni rus po e shfaros armikun në një mënyrë masive dhe se armiku po tërhiqet në panik e sipër, nuk janë gjë tjetër, përveçse përralla për të nanurisur të rriturit. Rrëfenjat e Kremlinit për faktin që shpenzimet për këtë luftë na qenkan jo të mëdhaja, nuk janë më shumë se një gënjeshtër e pastër. Unë po sjell vetëm një shembull.
Rusia dha goditje në Siri me raketa të telekomanduara, të lëshuara nga Deti Kaspik. U lëshuan 26 raketa. Vlera minimale e një rakete të tillë është e barabartë me 1,5 milionë dollarë . Me fjalë të tjera, të 26 raketat i kushtuan Rusisë 39 milionë dollarë ose 2,5 miliardë rubla. Janë shumë apo pak? Një pyetje retorike kjo.
Kurse tani përfytyroni sa vijon (po marr vetëm të dhënat e ministrisë së mbrojtjes të Federatës Ruse):
Gjatë një lufte dyjavore në Siri, forcat ushtarakoajrore të Federatës Ruse kanë kryer më shumë se 500 fluturime. Ne nuk e dimë se sa predha janë përdorur konkretisht me këtë rast, por mund të themi me saktësinë më të madhe se janë përdorur jo më pak pak se 5 mijë të tilla. Gjatë atyre fluturimeve duhen marrë parasysh jo vetëm vlera e vetë këtyre predhave, por edhe shpenzimet e lëndës djegëse për aeroplanë. Tashmë ka fakte të përdorimit të artilerisë reaktive nga ana e forcave tokësore të Federatës Ruse. Le të shtojmë këtu vlerën e vetë predhave dhe shpenzimet për lëndë djegëse. Ka rëndësi të merret parasysh edhe fakti që ushtarakët në pikat e nxehta marrin një pagë shumëfish më të lartë, sesa shokët e tyre të armëve që ndodhen në territore “paqësore”.
Më në fund, le të marrim parasysh në këtë mes edhe një tjetër mënyrë shpenzimesh: transportimin e efektivit dhe të armatimit nga Rusia për në Siri me rrugë detare dhe me linja ajrore Nënkuptohet që duhen përllogaritur edhe shpenzimet për propagandën informative që lidhet me konfliktin në fjalë.
Të gjitha këto shpenzime, të marra së bashku, sipas përllogaritjeve të përafërta, arrijnë në rreth 500 milione dollar vetëm për dy javë.
Pak kohë më parë, në Rusi u njoftua se po fillon ndërtimi i një baze tokësore në Siri për trupa tokësore. Këtë unë e pata parashikuar që këtu e dy javë të shkuara, ndërkohë që të tjerët më thoshnin:
– Jo, operacion tokësor në Siri nuk do të ketë nga ana e Rusisë.
Do të ketë, dhe përgatitja po ecën tashmë me ritme të shpejta.
Pikërisht dje, mjetet siriane të informimit masiv deklaruan, gjë që e vërtetuan edhe koleget e tyre perëndimore, se Rusia filloi të pësonte humbjet e para. Sipas të dhënave të ndryshme, nga 5 deri 20 ushtarë të ushtrisë ruse qenë vrarë dhe qenë përcjellë për në atdhe si “ngarkesa 200” (emërtim i koduar që përdoret si zhargon ushtarak në forcat e armatosura të Federatës Ruse gjatë transportimit ajror të ushtarakut të vrarë për në vendin e varrimit – E.Y.).
Për ata që marrin vesh sadopak nga strategjia ushtarake, është e qartë se forcat ushtarake të Federatës Ruse e kryen zbulimin e parë me luftim. Ato verifikuan se çfarë është në gjendje të bëjë armiku dhe se çfarë forcash dhe armatimesh duhen dërguar atje. Kjo ndodhi pikërisht në momentet e ndërtimit të bazës për trupat tokësore. Rastësi? Nuk më duket rastësi.
Duke përfunduar me temën ekonomike, dëshiroj të nënvizoj edhe një herë: lufta kërkon gjithmonë shpenzime të mëdha nëse merr pjesë në të drejtpërsëdrejti. Dhe fakti që Rusia, si një vend me një ekonomi të dobët, e gjendur nën presionin e sanksioneve, me rënie të çmimeve të rezervave natyrore, shkoi e u pleks në një luftë me shpenzime të tilla, dëshmon më së miri se vendimi përkatës është marrë në nxitim e sipër.
Putini qe i detyruar ta ndërmerrte një hap të tillë pas disfatës në Ukrainë, pa i menduar mirë gjërat deri në fund. Ndërhyrja në Siri po përsërit një më një aventurën e Krimesë, kur rusët pushtuan në fillim gadishullin, kurse mandej, pasi iu kaloi dalldia e festës, u ulën dhe filluan të bënin hesapet se sa do t’u kushtonte ai pushtim. Dhe, pasi nxorën përfundimet, të gjithë në Kremlin vunë duart në kokë. Pikërisht e njëjta gjë po ndodh edhe tani me Sirinë.
Pas shyrtimit më lartë të aventurës ekonomike të Putinit në Siri, është pikërisht momenti për t’i hedhur një sy komponentit ushtarak. Dhe në këtë aspekt, mua personalisht, Moska me asgjë nuk më ka befasuar. Kur Putini deklaroi për herë të parë se nuk do të ketë operacion tokësor në Siri, e para gjë që më erdhi ndër mend, ishte: përderisa tha se nuk do të ketë operacion tokësor, kjo linte të kuptohej se një i tillë do të ndërmerrej me siguri. Nuk kaluan as dy javë, kur, megjithëse jo me një tekst të drejtpërdrejtë, u deklarua se, gjithsesi, operacioni tokësor do të ndërmerrej, por vetëm për mbulimin e aviacionit.
Për çdokënd që ia ka haberin artit ushtarak, e ka shumë të qartë se një operacion tokësor në Siri është i pashmangshëm. Është thjesht e pamundur që luftën ta fitosh vetëm me bomdardime nga ajri. Se nëse nuk ke qejf të fitosh, atëherë për çfarë ke hyrë në luftë? Kur mbi ato hapësira sillen vetëm aeroplanë, ka shumë mundësi që këta, herët ose vonë, do të fillojnë t’i rrëzojnë. Për ta shmangur një gjë të tillë, duhet mbulimi i trupave tokësore. Është i domosdoshëm zbulimi, pa të cilin çdo operacion përfundon në një aventurë të pastër. Për të siguruar suksesin e operacioneve, do s’do, duhet të përdorësh artilerinë dhe këmbësorinë. Ushtria e Asadit tashmë e ka treguar me fakte që është e keqorganizuar dhe e paaftë për të kryer sulme të suksesshme. Përveç kësaj, faktet dëshmojnë për zhvendosjen drejt Sirisë të artilerisë reaktive të forcave ushtarake të Federatës Ruse, si edhe të sistemeve të hapjes së zjarrit dhe të teknikës së blinduar. Është e natyrshme se të gjithë këtë teknologji ushtarake do ta vënë në përdorim ushtarakët rusë. Se nuk ka kurrfarë kuptimi që ky armatim të dërgohet për ushtrinë siriane dhe mandej ta stërvitësh atë gjashtë muaj se si ta vërë në përdorim. Por kjo do të thotë se për mbulimin e këtyre sistemeve reaktive, duhen trupa, gjithashtu.
Më kujtohet kur ministri i mbrojtjes i Federatës Ruse Graçov rrëfente për luftën në Çeçeni dhe se si trupat e tij përdornin sistemet “Shullëri” dhe “Breshri”. Me dy fjalë:
Vazhdonin lëvizjen sistemet “Shullëri” dhe “Breshri”, ndërkohë që i mbulonin dy tankse secilin. Hapnin zjarr me të shpejt dhe largoheshin nga pozicionet nën mbulimin e tanksit. Asokohe ato sisteme i patën kritikuar vetë gjeneralët e ushtrisë ruse. Në Siri do të ndodhë e njëjta gjë dhe ato kanë për t’i shfarosur me armë antitanke. Por kjo do të thotë se edhe teknika tjetër e blinduar do të zhvendoset për atje detyrimisht, domosdo me ekuipazhet përkatëse.
Vetëm me disa përllogaritje të thjeshta, del se Rusisë do t’i duhet të zhvendosë drejt Sirisë 100 komlekse artilerie, 300 të teknikës së rëndë të blinduar, 100 të aviacionit luftarak dhe 10 mijë ushtarakë. Një luftë me përmasa të tilla do t’i kushtojë buxhetit të Federatës Ruse rreth 2 miliardë dollarë në muaj. Në sfondin e ekonomisë në rënie, e shpenzimeve për Krimenë e okupuar dhe të një pjese të Donbasit (në tërësi rreth 30 miliardë dollarë në vit), e çmimit në rënie të naftës, e cila në vitin 2016, sipas parashikimeve të të gjithë ekspertëve ndërkombëtarë, do të bjerë edhe me 10 dollarë, si edhe në sfondin e politikës së verbër brenda vendit, kjo aventurë siriane vlerësohet si një dëmtim i qëllimshëm i Federatës Ruse, me pikësynim shpërbërjen e vendit.
Në argumentim të këtij këndvështrimi, dëshiroj të sjell edhe një tjetër shembull: faktorin Elvira Nabiulina, që është kreu i bankës qëndrore të Federatës Ruse. Para pak kohësh, ajo mori medaljen, si kreu më i mirë i bankës qëndrore. Mjaft politologë dhe ekonomistë rusë e kanë vlerësuar një medalje të tillë si gozhdën e fundit në kapakun e arkëmortit të Federatës Ruse. Pse:
Ja ca dëshmi historike:
Në vitin 1990, Gorbaçovi mori Çmimin Nobel, kurse në vitin 1991 ai firmosi shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik. Në vitin 1997, Çubajsi mori çmimin si ministri më i mirë i financave, kurse në vitin 1998 Federata Ruse shpalli falimentimin për shlyerjen e detyrimeve.
Në sfondin e këtyre fakteve, dekorimi i Nabiulinës nuk është shenjë e mirë.
Ndërkohë, pas marrjes së dekoratës, së shpejti ajo, ndoshta, nga gëzimi, do të vendos faktikisht sanksione po për bankat e veta brenda Rusisë, duke ua mbyllur shtegun për bilancet e llogarive të tyre.
Tani po nxjerr përfundimin e gjithçkaje që u shtjellua më lart, përfundim që nuk dallon shumë nga ato gjëra që pata parashtruar në artikujt e mi të mëparshëm:
Putini e katandisi veten në një gjendje pa rrugëdalje. Të këtij mendimi janë edhe shumë ekspertë, përfshirë këtu edhe ata që i mbajnë ison Kremlinit. Çdo hap që hedh Putini, çon drejt përkeqësimit të situatës. Siria këtë po e dëshmon më së miri. Siria po krijon një tension shtesë në marrdhëniet e Rusisë me NATO-n.
Incidentet në Turqi janë dëshmia më e qartë e këtij tensioni. NATO-ja për herë të parë që nga viti 2001, po zhvillon stërvitje me përmasa kaq të mëdhaja, duke i dëshmuar Rusisë se janë gati t’i përgjigjen çdolloj kërcënimi nga ana e saj. Po vazhdon zhvendosja e trupave të Britanisë dhe të Shteteve të Bashkuara të Amerikës drejt vendeve të Priballtikut. Janë intensifikuar stërvitjet e forcave të armatosura të Ukrainës dhe shkëmbimi i përvojës për zhvillimin e luftës kundër Rusisë.
Unë mund të bëj vetëm një parashikim afatgjatë. Sepse askush nuk është në gjendje të thotë se çfarë do të ndodhë në dy-tre muajt në vazhdim. Kurse një parashim mund të bëhet për zhvillimin e ngjarjeve që do të ndodhin gjatë një viti.
Unë mendoj kështu:
Përkeqësimi i situatës ekonomike në Rusi në fundin e vitit 2015, shtimi i humbjeve në armatim dhe në radhët e efektivave në Siri, vazhdimi i sanksioneve kundër Rusisë për shkak të moszbatimit të marrëveshjeve për Ukrainën, provokacionet tepër të mundshme nga ana e Rusisë kundër vendeve të NATO-s, paketa e sanksioneve për këto provokacione, njëfarë përmirësimi i situatës ekonomike në tremujorin e parë të vitit 2016 dhe mandej rënia e menjëhershme e sistemit bankar, paaftësitë teknike të shlyerjes së detyrimeve nga ana e rajoneve të Federatës Ruse gjatë verës dhe vjeshtës së vitit 2016, futja në Siri e një grupimi ushtarak prej 50-70 mijë trupash, rënia rekord e të ardhurave të qytetarëve, disfata përfundimtare në Donbas ku Ukraina do ta shfrytëzojë në favor të vet situatën e krijuar atje dhe do të zhvillojë një luftë rrufe, rënia e prodhimit deri në nivelin e vitëve ’90, rebelimet e para sociale me afrimin e fundit të vitit 2016 për shkak të situatës ekonomike në vend dhe të zgjedhjeve të falsifikuara, falimentimi i shumë kompanive të mëdha në fundin e vitit për shkak të pamundësisë për shlyerjen e borxheve të jashtme – të gjitha këto, të marra së bashku, do të shënojnë fillimin e shembjes së Federatës Ruse si shtet, çka do të ndodhë në gjysmën e dytë të vitit 2017.
Largimi i Putinit nga posti i presidentit dhe zëvendësimi i krejt sistemit të qeverisjes shtetërore, mund ta shpëtojnë vendin, por ky variant është skajshmërisht pak i mundshëm. (Citohet sipas faqes së internetit “9tv.co.il/news”. 31 tetor 2015).

Kush ta bëjë demokratizimin e dytë?!

October 12, 2015 by dgreca

Nga Prof.dr. Eshref Ymeri/
Lexova me mjaft interes analizën e publicistit të mirënjohur, zotërisë Ajet Nuro, me titull, “Shqipëria ka nevojë për një valë të dytë demokratizimi”, të botuar në 10 tetor 2015 në faqen e internetit “Tribuna Shqiptare”.
Si njëri nga përfaqësuesit e mirënjohur të Diasporës Shqiptare, zotëria Ajet Nuro shpreh me shumë të drejtë shqetësimin e vet intelektual për gjendjen e demokracisë në Shqipëri gjatë këtyre 25 vjetëve. Është e vërtetë se në Shqipëri janë bërë shumë ndryshime, por megjithatë ne jemi ende larg standardeve demokratike në ndërtimin dhe në funksionimin e shtetit ligjor. Populli shqiptar, për fat të keq, ka përfunduar në“skllav” të partive politike, të cilat përpiqen me thonj e me dhëmbë për të kapur majat e pushtetit. Ky i shkretë pushtet në Shqipëri është shndërruar në një lopë mjelëse për politikanët shqiptarë, të cilët vijnë e bëhen milionerë si me forcën e magjisë.
Pjesën më të madhe të kohës gjatë shtatë vjetëve të fundit e kam kaluar te fëmijët në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Heraherës atje më ka qëlluar të bisedoj me qytetarë amerikanë për problemet e politikës dhe më ka bërë përshtypje njëfakt interesant: që t’i hysh politikës në Amerikë, duhet të harxhosh para, madje para të madhe, qoftë nga paratë e veta, qoftë nga mbështetja financiare e biznesit privat. Sepse shteti amerikan nuk shpenzon as edhe një dollar të vetëm për partitë politike. Pra, kapitalin atje nuk e vë dot, duke shfrytëzuar postin politik. Figura të tilla politike, si ish-kongresmeni Xhejms Trafikan dhe ish-guvernatori i Ilinoisit Rod Bllagojeviç, të cilët patën shfrytëzuar postin politik për përfitime financiare, patën përfunduar në burg për korrupsion. Ky i fundit, i dënuar në vitin 2011 nga drejtësia amerikane me 14 vjet heqje lirie, po dergjet në një koloni të Kolorados.
Në Shqipëri, përkundrazi, posti politik shfrytëzohet për të vënë miliona dhe askujt nuk i hyn gjemb në këmbë. Të ashtuquajturit krah i majtë dhe krah i djathtë në politikën shqiptare, në të vërtetë, nuk përfaqësojnë as të majtën dhe as të djathtën, në kuptimin euroamerikan të kësaj fjale. Pra, në vendin tonë ekzistojnë dy klane të etura për pushtet që janë pasuruar në një mënyrë marramendëse dhe që, përmes tribunës së parlamentit, po luajnë një komedi të hollë në sytë e opinionit publik, me të vetmin qëllim që të krijojnë përshtypjen sikur janë kundërshtarë të rreptë me njëri-tjetrin.
Ky realitet tragjik ka bërë që populli të mbetet rob i partive, të cilat janë vetë zot e vetë shkop në zgjedhjen e deputetëve që gjoja e përfaqësojnë atë në parlament. Kësisoj të dyja klanet ia kanë mohuar popullit të drejtën për të votuar drejtpërsëdrejti për kandidatët që ai dëshiron, duke e detyruar të votojë vetëm për partitë. Dhe kryetari i partisë, duke qenë fuqiplotë në krye të saj, kandidatët për deputetë i përfshin në listë sipas dëshirës. Kjo mënyrë zgjedhjeje e deputetëve, nuk ka as ndryshimin më të vogël nga praktika e zgjedhjes së deputetëve në periudhën e diktaturës komuniste: listën e tyre e hartonte formalisht Kryesia e Frontit Demokratik të Shqipërisë, por faktikisht vendimin e merrte personalisht Enver Hoxha.
Me këto praktika, karakteristike për një sistem të dështuar politik, nuk mund të ndërtohet demokracia. Nuk mund t’u besohet ndërtimi i demokracisë kryetarëve të partive, të cilët, pavarësisht nga fitoret ose nga dështimet gjatë ndërrimit të pushteteve, nuk dëshirojnë kurrsesi të largohen nga kreu i tyre. Prandaj kryetarët e përjetshëm të partive politike janë një fatkeqësi e rëndë për fatet e demokracisë në Shqipëri. Një fakt i tillë dëshmon fare shkoqur se në vendin tonë nuk u bë përmbysja e sistemit komunist, si në vendet e tjera të Evropës Lindore, me përjashtim të Rusisë. Në vendin tonë u bë thjesht një ndërrim sistemi. Ishët e diktaturës komuniste dhe bijtë apo nipat e tyre, iu përshtatën situatës së re në kushtet e pluralizmit politik. Prandaj ata nuk mund t’i flakin dot nga vetja e tyre mendësitë komuniste. Kjo solli si pasojë që Shqipëria të vazhdojë ende të përjetojë një periudhë të stërgjatur tranzicioni që nuk i dihet fundi ende.
Në këto kushte, zotëria Ajet Nuro, me shumë të drejtë, hedh një ide interesante, sipas së cilës “Shqipëria ka nevojë për një valë të dytë demokratizimi”.
Mirë do të ishte vërtet që të kishim një valë të dytë demokratizimi. Por problemi është se kush duhet ta ngrejë një valë të tillë. Normalisht, në rastet e nxjerrjes së çdo vendi nga amullia politike, rolin kryesor e merr dhe duhet ta marrë përsipër inteligjencia, sidomos inteligjencia dhe rinia universitare. Në vendin tonë inteligjencia vazhdon të bëjë një gjumë të rëndë letargjik, duke i lejuar klanet politike të tallen me fatet e popullit si t’ua dojë mideja. Dhe tallja e popullit prej klaneve në fjalë ka arritur në përmasa katastrofike, sidomos në proceset zgjedhore. Në këto fushata,klanet politike janë munduar me të gjitha mënyrat dhe ia kanë arritur qëllimit që një masë jo të paktëzgjedhësish t’i kthejnë në mercenarë të vet përmes shitblerjes së votës. Praktika e shitblerjes së votës në Shqipëri përbën një dukuri sa të turpshme, aq edhe skandaloze që vihet re gjatë fushatave zgjedhore.
Shumë e drejtë është ideja e zotërisë Ajet Nuro për rolin që duhet të marrë përsipër Diaspora Shqiptare për ngritjen e valës së dytë të demokratizimit. Jam plotësisht në një mendje me zotërinë Ajet Nuro se në radhët e Diasporës Shqiptare, sidomos në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ka figura të nderuara që kanë bërë emër me punën e ndershme, me djersën e derdhur për lartësimin e figurës së vet dhe që mund të japin kontributin e tyre të drejtpërdrejtë për ngritjen e një vale të dytë demokratizimi në atdheun amë. Por që të vihet në jetë kjo ide interesante, duhet që Diaspora Shqiptare, pikë së pari, të gëzojë të drejtën e votës dhe të drejtën për t’u zgjedhur në atdheun amë përmes votimit elektronik. Veçse për ta siguruar pjesëmarrjen e saj në votime, duhet që e drejta e votës së saj të sanksionohet në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, ashtu siç e ka të sanksionuar shteti zviceran. Prandaj edhe 700 mijë zviceranë që jetojnë në diasporë, marrin pjesë rregullisht në zgjedhjet e vendit nëpërmjet votimit elektronik. Për vendin tonë përbën problem fakti që klanet politike nuk e dëshirojnë pjesëmarrjen në votime të Diasporës Shqiptare. Madje klani politik qëështë në pushtet jo vetëm që nuk e dëshiron një pjesëmarrje të tillë, por po krijon kushte të rënda ekonomike edhe për shtresën e varfër, shumë anëtarë të së cilës kanë marrë arratinë nëpër shtete të ndryshme të Evropës, në kërkim të azilit ekonomik.
Një tjetër arsye e vështirësisë së ngritjes së një vale të dytë demokratizimi, qëndron në faktin se klanet politike në vendin tonë, sapo ulen në karrigen e pushtetit, për shkak të frymës së mercenarizmit që i karakterizon në marrëdhëniet me të huajt, vuajnë nga kompleksi i inferioritetit para tyre.
A nuk dëshmon për kompleksin e inferioritetit të klaneve politike shqiptare lejimi i Janullatosit në krye të Kishës Ortodokse ish-Fanolianepër një periudhë më shumë se 23-vjeçare? A nuk dëshmojnë për një kompleks të tillë të gjitha dukuritë që u vunë re para dhe pas ndeshjes së futbollit me përfaqësuesen e Serbisë? Kompleksi i inferioritetit të palës shqiptare, të përfaqësuar nga Thaçi e Mustafa, është shfaqur pastër fare para Beogradit gjatë gjithë procesit të bisedimeve në Bruksel me krerët më të lartë të qeverisë serbe, tërësisht në dëm të interesave të Kosovës. Dhe inteligjencia kosovare vazhdon të heshtë.
Këto fakte dëshmojnë ditën për diell se klanet politike shqiptare janë të zhveshura krejtësisht nga dinjiteti kombëtar, se dinjitetin në fjalë kanë një çerek shekulli që ia kanë falur Athinës dhe Beogradit. Dhe Athina me Beogradin, në shkëmbim të dinjitetit kombëtar, klanet politike të Tiranës i kanë pajisur me “çertifikatën” e kompleksit të inferioritetit.
Pikërisht ky kompleks i mallkuar inferioriteti ka bërë që të huajt, dhe konkretisht Brukseli zyrtar, ta kenë shumë për zemër ndjenjën e inferioritetit të klaneve politike shqiptare, qoftë në Tiranë, qoftë në Prishtinë. Sepse me këto klane politike në pushtet, pa vetëdije kombëtare, në të dyja shtetet shqiptare, ata mund të sillen siç u do qejfi, ashtu siç edhe janë sjellë konkretisht në Shqipëri për një çerek shekulli gjatë vëzhgimit të fushatave zgjedhore dhe siç po vazhdojnë të sillen edhe në Kosovë për më shumë se 16 vjet. Se nuk u bëhet shumë vonë për fatet e popullit shqiptar. Sepse kombin shqiptar, në mungesë të një klase politike me vetëdije të lartë kombëtare, në mungesë të një Kryeshtetari dinjitoz, ata e kanë trajtuar dhe vazhdojnë ta trajtojnë thjesht si një parcelë eksperimentale. Dhe inteligjencia shqiptare vazhdon të heshtë, si pa gjë të keqe.

Tiranë, 12 tetor 2015

Kur lexova një libër dhe… një letër

September 30, 2015 by dgreca

Nga Eshref Ymeri/

Para pak ditësh lexova librin mjaft interesant të publicistit të mirënjohur Xhevdet Shehu, me titull “Prapaskena”. Sot, më 30 shtator, në gazetën “Dita”, lexova edhe letrën që Nexhmije Hoxha i drejtonte autorit të këti libri. Në librin në fjalë shkruhet e zeza mbi të bardhë dhe del në pah fare shkoqur se Enver Hoxha ishte duke përgatitur pasardhësin. Por pasardhës i denjë për mendësinë e Enver Hoxhës, i cili në çdo hap shikonte vetëm armiq, nuk mund të ishte Mehmet Shehu. Pasardhës duhej të ishte vetëm Ramiz Alia, njeriu pa “klorofil politik”, siç e ka karakterizuar bukur fare Xhelil Gjoni. Sepse, sipas bindjes sime të patundur, Enver Hoxhën, thellë në vetëdijen e tij, e kanë pasë munduar gjatë komplekset e inferioritetit para Mehmet Shehut, i cili, megjithëse pjellë e diktaturës komuniste, kishte një tjetër formim si burrë shteti dhe, siç del nga libri i Xhevdet Shehut, tjetër këndvështrim për zhvillimin e vendit, me orientim perëndimor. Ishin pikërisht komplekset e inferioritetit ato që e patën torturuar Enver Hoxhën edhe para lules së inteligjencies shqiptare, të cilën, fill pas luftës, ai e zhduku pa iu dridhur qerpiku. Sepse ajo kishte kulturë universitare perëndimore, kurse Enver Hoxha s’qe i aftë të përfundonte ndonjë universitet në Perëndim. Por Nexhmije Hoxha, në letrën që i drejton Xhevdet Shehut, e anashkalon qëllimisht arsyen e vërtetë të shpërthimit tërbimtar të Enver Hoxhës kundër Mehmet Shehur, fill pas ikjes së këtij të fundit për në botën e përtejme. Si shpjegohet që deri natën duke u gdhirë 18 dhjetori i vitit 1981, Enver Hoxha nuk dinte gjë absolutisht për “poliagjentizmin” e Mehmet Shehut dhe menjëherë pas (vetë)vrasjes së tij, ai na e shpalli poliagjent, pa i paraqitur opinionit publik asnjë fakt konkret? Shpërthimi egërsor i Enver Hoxhës kundër Mehmet Shehut, dëshmonte fare qartë se urrejtja mitike kundër këtij të fundit kishte kaluar një periudhë të gjatë inkubacioni në qenien e Enver Hoxhës. Prandaj ai ka pasë pritur rastin më të përshtatshëm për ta shfryrë atë urrejtje të ndërkryer, që është mjaft karakteristike për monarkët e diktaturave më të egra. Madje nuk u mjaftua me “vrasjen” e Mehmet Shehut në mbledhjen e Byrosë Politike, por iu turr edhe kufomës së tij në varrezat e Sharrës dhe e degdisi diku në një humbëtirë të Ndroqit. Kaq katastrofik na paskej qenë inati mizor i Enver Hoxhës kundër kryeministrit Shehu dhe familjes së tij. Po kush na siguron që atë punën e fejesës së Skënder Shehut me Silva Turdiun nuk e ka pasë kurdisur vetë Enver Hoxha me rrjetin e tij, në mënyrë që të gjente një vjegë ku të kapej për t’ia zënë kokën me derë Mehmet Shehut, siç edhe ia zuri konkretisht?

Në letrën e saj, Nexhmije Hoxha deklaron: “Nuk është Enveri që vrau Mehmetin, por është Mehmeti që vrau Enverin”.

Kjo është një deklaratë absurde. Me këtë deklaratë, Nexhmije Hoxha kërkon të fshehë gjurmët e krimit të Enver Hoxhës. Po a nuk ishte Enver Hoxha ai që e vendosi Mehmet Shehun para “skuadrës së pushkatimit” në mbledhjen e Byrosë Politike në pasditen e 17 dhjetorit 1981? A nuk ishte ai që ndërseu kundër tij turmën servile të Byrosë Politike? Vallë a nuk ishte Enver Hoxha ai që Mehmet Shehun e vrau për së gjalli atë pasdite ogurzezë? Pas asaj pasditeje gjëmëndjellëse, ku Byroja Politike, me yshtjen e Enver Hoxhës, kishte marrë përsipër rolin e “skuadrës së pushkatimit” të Mehmet Shehut, ç’rëndësi ka që lexuesi të rri e të përsiatë gjatë nëse ky i fundit ia hoqi vetes apo dikush tjetër ia shkrepi në zemër me një pistoletë pa zhurmë. Sepse Enver Hoxha e pati vrarë Mehmet Shehun që në atë mbledhje poshtëruese që pati organizuar kundër tij, në bashkëpunim të ngushtë me konet e veta, anëtarët e Byrosë Politike. Dhe e vetmja arsye, bindëse, sipas Enver Hoxhës, për poshtërimin e Mehmet Shehut në atë mbledhje të Byrosë Politike, na paskej qenë fejesa e djalit të tij me Silva Turdiun, paçka se babai i saj punonte profesor në universitet. Sigurisht që ajo fejesë shërbeu thjesht si vjegë, pas së cilës Enver Hoxha u kap me thonj e me dhëmbë për zhdukjen e Mehmet Shehut, me qëllim që drejt kryepushtetit t’i hapej drita jeshile Ramiz Alisë, njeriut pa shtyllë kurrizore që doli para publikut me deklaratën paradoksale, sipas së cilës Shqipëria nuk na qenkej as Lindje, as Perëndim. Kjo është edhe arsyeja që Nexhmije Hoxha e anashkalon qëllimisht motivin e vërtetë të zhdukjes së Mehmet Shehut prej Enver Hoxhës. Sepse pjellat e diktaturave i tremben së vërtetës si djalli vetëtimës.

Tiranë, 30 shtator 2015

Në pritje të ndryshimeve kushtetuese

September 22, 2015 by dgreca

Nga Prof.dr. Eshref Ymeri/

U bë kaq kohë që politikanët në krye të hierarkisë pushtetore dhe opozita po flasin për ndryshime kushtetuese. Nuk e dimë konkretisht se çfarë nenesh të Kushtetutës do të preken në këto ndryshime të pritshme dhe çfarë nenesh do të shtohen. Politikanët, në bashkëpunim me juristët, do ta thonë vetë fjalën e tyre. Ndërkohë janë dëgjuar zëra, sipas të cilëve ndryshimet kushtetuese duhet të bëhen me referendum. Këtyre zërave dëshiroj t’ju them se edhe votimi me referendum nuk e zgjidh problemin, sepse votimi në vendin tonë është shndërruar në një ritual formal, pas përfundimit të të cilit gjithçka ndjek hullinë që u intereson klaneve më të fuqishme politike që kanë pushtetin ose që synojnë ta marrin atë me se s’bën përmes blerjes së votës.

Gjithsesi, ndryshimet kushtetuese janë të nevojshme dhe duhen bërë për faktin se disa gjëra janë mahisur keq. Unë këtu dëshiroj të prek disa çështje, të cilat me siguri që janë tërësisht jasht vëmendjes së politikanëve dhe të juristëve në procesin e përgatitjes së ndryshimeve kushtetuese.

Së pari, le të ndalemi në një fakt konkret.

Kushtetuta e tanishme, të cilën majtistët e hodhën në referendum në vitin 1998, nuk ka asnjë nen që të përcaktojë se kush duhet të jetë në krye të komuniteteve fetare në vendin tonë. Projektkushtetuta e vitit 1994 e kishte një nen të tillë. Por ajo nuk fitoi në referendumin e atij viti, se Partia Socialiste u ra kambanave në të gjitha udhëkryqet e vendit që ajo të mos votohej, sepse, sipas propagantës majtiste, kishte “rrezik” që Presidenti Berisha të behej “mbret”. Dhe shumica e popullit votoi kundër. Në Projektkushtetutën e vitit 1998, të cilën majtistët shqiptarë e përgatitën me ndihmën e “vyer” të këshillëtarëve grekë, nuk figuronte më neni i projektit të vitit 1994 që bënte fjalë për krerët e komuniteteve fetare që duhet të jenë me prejardhje, me shtetësi dhe me gjak shqiptari. Në votimin e asaj Projektkushtetute, votuesit e krahut të djathtë nuk morën pjesë, sipas thirrjes që u bëri Partia Demokratike. Pra, vendi u bë me një kushtetutë majtiste, e cila, me heqjen e nenit të lartpërmendur, krijoi kushte që në krye të komuniteteve fetare mund të caktoheshin edhe të huaj. Si përfundim, gjatë një periudhe më shumë se 23-vjeçare, kishën ortodokse të Shqipërisë po e qeveris një i huaj, Anastas Janullatosi, i cili vjen nga një vend me një qëndrim tradicionalisht armiqësor ndaj vendit tonë dhe që asnjëherë nuk i ka reshtur pretendimet territoriale ndaj Shqipërisë së Jugut, për çka kanë deklaruar fare shkoqur presidentët grekë Stefanopulos dhe Papulias, sa herë që ka rënë fjala për Korçën dhe për Himarën, duke anashkaluar faktin që trojet tona etnike shkojnë deri në Artë e në Prevezë.

Çdo prift ortodoks shqiptar që është brumosur me ndjenjat e shqiptarisë, normalisht, duhet të jetë i bindur që në këtë periudhë 23-vjeçare të drejtimit të kishës nga një i huaj, ai mund të kishte përfunduar 5 universitete për të mësuar artin e drejtimit të Kishës Ortodokse Fanoliane dhe për të marrë përsipër postin e Kryepeshkopit Shqiptar. Por Janullatosi nuk ka dashur qëllimisht që një prift ortodoks shqiptar të ngrihet deri në një post të tillë. Kjo për faktin se ai ndodhet në Shqipëri me një mision të pastër politik. Nuk e di se cila është arsyeja që klasa politike e Tiranës ka mbajtur qëndrime antikombëtare në raport me Janullatosin. Janullatosi ishte në krye të administrimit të situatës për zhvarrimet e Kosinës për blerje eshtrash të vdekurish shqiptarë për mbushjen me to të varrezave që u ngritën në jugun e Shqipërisë në nderim të ushtarëve agresorë grekë. Dhe Tirana zyrtare bëri sehir. Jo vetëm kaq, por, paraprakisht, parlamenti shqiptar pati votuar për ngritjen e atyre varrezave që kanë ndotur truallin e Shqipërisë së Jugut. Ai votim përbën një faqe turpi në historinë e parlamentarizmit shqiptar. Megjithatë, edhe pas zhurmës që u bë në shtyp për zhvarrimet e Kosinës, Janullatosi e shpërfilli tërësisht Tiranën zyrtare dhe shkoi e u konsultua me kryeministrin Karamanlis. Kjo për faktin sepse të ashtuquajturën kishë ortodokse të Shqipërisë ai e konsideron filial të kishës ortodokse greke. Prandaj edhe autoritetin e Tiranës zyrtare ai nuk e njeh në raport me kishën ortodokse që drejton në vendin tonë.

Qëndrimi skandaloz që mbajti Janullatosi ndaj Shtëpisë së Kulturës “Naim Frashëri” në Përmet, të cilën donte ta shndërronte forcërisht në kishë, nuk i ngjalli kurrfarë shqetësimi Tiranës zyrtare, edhe pse me vendim të të tria shkallëve të gjyqësorit ajo ndërtesë duhej të vazhdonte të mbetej vatër kulture, kundër pretendimeve të Janullatosit. Pra, edhe në këtë rast Tirana zyrtare vazhdoi të bënte sehir, derisa kryetari i Bashkisë së Përmetit u detyrua të vepronte forcërisht, duke thirrur në ndihmë policinë private.

Në kundërshtim me ndjenjat atdhetare të çdo shqiptari të ndershëm, Janullatosi, në gusht të vitit 2014, në Kolkondas të Fierit organizoi një meshë të posaçme në nderim të Kozmait të Etolisë, armikut të betuar të gjuhës shqipe dhe të kombit shqiptar. Dhe Tirana zyrtare përsëri bëri sehir.

Edhe në rastin e së ashtuquajturës kishë e Shën Thanasit në Dhërmi dhe të zhurmës që u ngrit rreth saj, Janullatosi, me qëndrimin që mbajti, e vërtetoi me fakte se nuk e njeh autoritetin e Tiranës zyrtare, por shkoi me vrap dhe u këshilluar më kryeministrin grek Cipras.

Ka edhe shembuj të tjerë që vërtetojnë se Janullatosi ka mbajtur qëndrime antishqiptare, e megjithatë Tirana zyrtare ka vazhduar të bëjë sehir, në vend që Janullatosin ta largonte menjëherë nga Shqipëria. Madje duhej ta kishte larguar që në vitin 1999, kur, që nga Moska, ai deklaroi për pozicionimin e tij përkrah serbëve, kundër popullit shqiptar të Kosovës. Asokohe Presidenti Meidani, me një dekret të posaçëm, duhej ta kishte larguar menjëherë Janullatosin nga Shqipëria. Nuk e di se cila ishte arsyeja që Presidenti Meidani nuk veproi.

Para do kohësh, me rastin e zhurmës që u bë për të ashtuquajturën kishë e Shën Thanasit në Dhërmi, zotëria Sokol Kondi kishte botuar në gazetën “Mapo” një analizë mjaft interesante në mbrojtje të interesave tona kombëtare. Analiza titullohej:

“Qëllimet ekspansioniste dhe “megalloidea” e Janullatosit në Shqipëri”.

Në atë analizë ai shkruante:

“Janullatosi bën mirë të heqë dorë nga qëllimet ekspansioniste dhe ultranacionaliste me sfond verio-epiriot nëse nuk ka ndër mend që të shpallet “non-grata” dhe t’i jepet ultimatum të largohet brenda 24 orësh nga vendi, sikurse bëri kryeministri i madh patriot i shqiptarëve Pandeli Evengjeli (ortodoks!) në vitin 1920 me një biçim Janullatosi të kohës që donte t’i bindte me zor korçarët se ishin grekë” (Citohet sipas faqes së internetit të gazetës “Mapo”. 25 gusht 2015).

E përshëndes zotin Sokol Kondi për këtë qëndrim prej shqiptari të vërtetë ndaj Janullatosit. Por problemi është se në krye të ngrehinës politike shqiptare, nuk ka burra shteti që të kenë këllqet e Kryeministrit të dikurshëm Pandeli Evangjeli. Me rastin e zhurmës që bëri Janullatosi për kishë-gërmadhën e Shën Thanasit në Dhërmi, Kryeministri Rama deklaroi:

“Do ta rindërtojmë kishën, ishte djepi i gjuhës shqipe, grekët s’kanë të drejta mbi besimin tonë” (Citohet sipas: “Kryeministri që u thotë grekëve të vërtetën”. Marrë nga faqja e internetit e gazetës “Telegraf”. 01 shtator 2015).

Po në këtë faqe, lexova edhe reagimin e specialistit të së drejtës ndërkombëtare, e intelektualit dhe nacionalistit të shquar Abdi Baleta:

“Më në fund, një kryeministër shqiptar u thotë grekëve të vërtetën në sy”.

Edhe unë e përshëndes deklaratën e Kryeministrit Rama. Por kush na siguron se nuk ka rrezik që ajo të mbetet thjesht në kuadrin e retorikës? Sepse duhet vepruar me hapa konkretë. Posti i Kryepeshkopit të Kishës Fanoliane i duhet kthyer sa më shpejt që të jetë e mundur një prifti shqiptar, me shtetësi, me prejardhje dhe me gjak shqiptari. Unë mendoj se këtë problem e zgjidh përfundimisht vendosja e atij nenit të lartpërmendur, të cilin majtistët shqiptarë e hoqën nga kushtetuta që votuan në vitin 1998. Majtistët shqiptarë duhet ta kuptojnë një herë e mirë se Kisha Ortodokse Fanoliane, Janullatosin e ka peshqesh prej tyre gjatë këtyre 23 vjetëve, pikërisht prej kushtetutës së tyre të vitit 1998 që e hodhën në votim, duke shpërfillur alternativën e djathtë. Prandaj asokohe kishte shumë të drejtë zoti Baleta që atë kushtetutë e pati etiketuar si pushtetutë.

Veç kësaj, në kushtetutë, në nenin që duhet të shtohet për drejtuesit e komuniteteve fetare që duhet të jenë me shtetësi, me prejardhje dhe me gjak shqiptari, duhet të theksohet edhe diçka tjetër: në Shqipëri nuk lejohet që pranë komuniteteve fetare të punojnë klerikë të huaj, të çfarëdo feje qofshin.

Së dyti, sipas kushtetutës majtiste, parlamenti shqiptar përbëhet prej 140 deputetësh. Në kushtet e një varfërie të skajshme ku është katandisur vendi ynë, vallë a nuk duhet shkurtuar numri i deputetëve të tanishëm dhe në zgjedhjet e ardhshme parlamentare ai të zbresë deri në 80 deputetë? Sepse 60 deputetë më pak në parlament, do të thotë miliarda lekë të kursyera brenda një mandati parlamentar. Ne jemi vend i vogël. Nga më shumë se 5 milionë banorë të vendit tonë, gati gjysma e tyre e kanë braktisur atdheun dhe çdo muaj vazhdon largimi i tyre. Në këto kushte, kur brenda vendit kanë mbetur 2,5 apo rreth 3 milionë banorë, a është e udhës që ne të kemi në parlament 140 deputetë? Kjo më duket absurde. Qeveria Rama bëri një reformë për ristrukturimin e pushtetit vendor dhe komunat e bashkitë i shkurtoi nga 309 në 61. Bëri shumë mirë se në këtë mënyrë u shkurtua armata e njerëzve parazitë që merrnin rroga pa bërë asgjë dhe u çliruan fonde të konsiderueshme për t’u shfrytëzuar për lehtësimin e varfërisë. Por e njëjta gjë duhet bërë edhe për ristrukturimin e parlamentit, numri i deputetëve të të cilit, sipas këndvështrimit tim, duhet të zbresë në shifrën 80. Izraeli ka një popullsi prej 7 milionë banorësh (përjashtuar diasporën), pra, më shumë se dyfishin e popullsisë së vendit tonë, dhe në parlament ka të zgjedhur gjithsej 120 deputetë. Çlirimi i fondeve kolosale nga shkurtimi i numrit të deputetëve, do të ndikonte në rritjen e pensioneve të ulëta, në shtimin e përkrahjes sociale dhe në uljen e taksave për biznesin e vogël, çka do të bënte të mundur reduktimin e nivelit të varfërisë në shkallë vendi. Është e turpshme për klasën politike që qeveris vendin dhe është poshtëruese për shtresat në nevojë të vendit tonë që Shqipëria, edhe një çerek shekulli pas ndërrimit të sistemit, të vazhdojë të mbetet vendi më i varfër i kontinentit evropian. Ky fakt të bën të dyshosh se klasa politike që ka qeverisur vendin gjatë këtyre 25 vjetëve, ose është një klasë kriminale që i ka mbushur mendjen vetes se në pushtet ajo mund të qëndrojë sa më gjatë, duke pasur një popull sa më të varfër, që rri e vështron qeverinë në dritë të syrit për kotheren e bukës, ose ajo është një klasë në shërbim të të huajve, të cilët i kanë caktuar si mision varfërimin e vazhdueshëm të popullit, në mënyrë që ky ta braktisë vendin masivisht, për t’u shpëtuar vargonjve të varfërisë, me qëllim që Shqipëria të mos ngrihet kurrë më këmbë, ashtu siç u ka interesuar tradicionalisht shovinizmit evropian dhe fqinjëve tanë grekosllavë.

Unë shpreh publikisht dëshirën time që shtresa e intelektualëve shqiptarë, veçanërisht intelektualët që e ushtrojnë aktivitetin e tyre në mjetet e informimit masiv dhe në jetën akademike universitare, si edhe mjaft intelektualë të shquar në emigracion dhe në diasporë, ta thonë hapur fjalën e tyre për domosdoshmërinë e shkurtimit të numrit të deputetëve deri në shifrën e lartpërmendur.

Së treti, në ndryshimet kushtetuese që u bënë në pranverën e vitit 2009, u vendos që zgjedhjet parlamentare të bëhen sipas sitemit proporcional. Ky sitem e vërtetoi në praktikë se është i dështuar. Ai u dha kompetenca të pakufizuara kryetarëve të partive, i shndërroi ata në feudalë pushtetplotë, çka krijoi kushte për lulëzimin e dukurisë së servilizmit të paimagjinueshëm në radhët e anëtarësisë së partisë para kryetarit të saj. Sepse nuk mund të ndodhte ndryshe, për faktin se listën e kandidatëve për deputetë e përgatit kryetari i partisë dhe askush nuk kuturis ta kundërshtojë se pastaj mbetet jashtë listës. Si përfundim, populli nuk voton për kandidatin që dëshiron, por voton për partinë. Dhe kryetari i partisë i shpërndan kandidatët për deputet në rang vendi sipas midesë së vet. Prandaj është e domosdoshme të bëhen ndryshimet përkatëse në kushtetutë, duke kaluar në sistemin mazhoritar dhe atje të thuhet konkretisht se emrat e kandidatëve për deputetë duhet të vinë nga strukturat e bazës së partisë, ku, ashtu siç veprohet në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, paraprakisht të garojnë disa kandidatë të partisë në zonën zgjedhore, derisa të dalë në listën përfundimtare ai që ka marrë ma shumë vota si kandidat për deputet në strukturat e partisë në bazë. Vetëm në këtë mënyrë do të shmanget servilizmi që po lulëzon aq shëmtueshëm para kryetarit të partisë.

Së katërti, në kushtetutë duhet të shtohet një nen i posaçëm, ku të thuhet qartazi, se çdo qytetar i Republikës së Shqipërisë nuk mund ta ushtrojë një mandat më shumë se dy herë, qoftë deputet, qoftë kryeministër, qoftë ministër, qoftë drejtor, qoftë kryetar bashkie, qoftë kryetar komune, qoftë kryetar partie e kështu me radhë. Praktika e deritanishme ka vërtetuar se mandatet e tejzgjatura janë shpërdoruar, me to është abuzuar, mbajtësit e tyre për vite me radhë, janë shndërruar në feudalë, në vjedhës skandalozë të fondeve publike, çka ka bërë që të rritet në mënyrë të ndjeshme niveli i varfërisë së qytetarit të thjeshtë. Shtesa e një neni të tillë në kushtetutë, do të krijojë mundësi që populli të shpëtojë nga pushteti i oligarkëve politikë që i janë bërë si gjellë e thartuar.

Shpresoj në mirëkuptimin e lexuesve të nderuar dhe i ftoj dashamirësisht ta thonë fjalën e tyre me peshë në mjetet e informimit masiv për të katër problemet që shtrova më lart, të cilat, në këndvështrimin tim, janë mjaft të mprehta.

Tiranë, shtator 2015