Eugjen Merlika – Page 54 – Dielli

VËNDI I SHQIPEVET FLUTURON DHE MUND TË BËHET TOKA JONË E PREMTUAR

July 11, 2016 by dgreca

(Fqinja – rilindja e një kombi me një të shkuar tronditëse)

Shkruar nga Daniela Cavini/

Dakord, ishte një herë Lamerica[1]. Tani të gjithë në Shqipëri. Por… në ç’anë të Afrikës është ? E zhdukur nga kronikat, e pagjindëshme në kujtimet e vagëta të gjeografisë, vërtitet diku, e pasigurtë, mes thellësive mediatike të hershme të internetit. Ka pushuar së qëni në qendër të lajmeve gati njëzet vjet më parë, kur skema Ponzi – piramida mashtruese financiare, e zbatuar në doza vdekjeprurëse, e çoi Tiranën në prag të një lufte civile, duke asgjësuar Shtetin. Megjithatë Shqipëria i ngjet gjithënjë e më shumë krahinës së 21-të italiane : objekt i një pasioni të heshtur, të papërcaktueshëm në sasi, por në rritje të atyre që mendojnë “tek ne nuk ka më shpresë”.

Në fakt, në 20 vitet e fundit, i vogli Vënd i Shqipevet – as tre milion banorë – ka hequr rrënojat ekonomike dhe ka filluar fluturimin. Mosha mesatare 29 vjeç, treguesi i rritjes 3,4 % në vit, 16 mijë ndërmarrje të reja, të regjistruara në 2014. Një betejë e stuhishme për ligjëshmërinë (aspak e fituar), ndërsa 95 % e energjisë është krejtësisht e përtëritëshme dhe askush nuk mund të presë një dru në dhjetë vitet e ardhëshme. Gjashtë ministre gra në qeverinë e re, e deri edhe një kualifikim për Evropianin e futbollit : bëma të pandodhura kurrë në historinë e saj. E vendosur një hap nga Brindisi, kandidatja e re e Bashkimit Evropian ka filluar të vrapojë. Ajo që një kohë gumëzhinte nga emigrantë në ikje nga bunkerët e në kërkim të mistiçizmit të Mullirit të Bardhë[2], vë sot vellon e tokës së premtuar : simbas autoriteteve shqiptare janë rreth 20.000 italianë në Shqipëri, të shkarkuar në bregun tjetër t’Adriatikut, në kërkim të s’ardhmes. Që këtu u nis në gushtin e 91-shit Vlora, një ngarkesë dëshpërimi e ankoruar në limanin e Barit para syve të një Italie të shastisur. Ishin 20.000 dhe ata, t’ikur nga Mesjeta në bordin e ndonjë anije tregtare të rraskapitur, deri më sot sbarkimi më i madh i të ikurvet në një ditë të vetme.Për shumë prej nesh Shqipëria është ende ajo. Asgjë nuk ka më të rreme.

“Për të hyrë në Tiranë edhe Marksit do t’i ishte dashur të rruante mjekrën” : Edi Rama, viti i lindjes 1964, piktor e gazetar, i çmuar në 2004 si më i miri kryetar i bashkisë së botës, në tetë vitet e qëndrimit në drejtim të Tiranës, ka lyer me ngjyra pallatet si gazerma të ronitura të kryeqytetit, duke u ndërruar faqen e duke u ngritur moralin. Dhe sot në krye të një qeverie socialiste, flet me ngjyra edhe kur kujton errësirën e gjysmë shekullit të vetëveçimit stalinian të detyruar nga Enver Hoxha, kur rrugët e asfaltuar dhe uji pijshëm ishin një mirazh, dhe Vëndi provonte urinë në kuptimin e vërtetë të fjalës. “Gjithshka ishte vënë në rregull, deri edhe gjatësia e flokëvet. Asnjë nismë, asnjë kundërshti nuk ishte e mundur.” i tregon një salle studentësh italianë, të shoqëruar nga Bashkësia e Shën Egjidit, në zbulimin e Shqipërisë së re. “Nuk ka qënë e lehtë për t’u rritur në një botë ku nuk ka opozitë, por vetëm armiq për të shkatërruar. Ja sepse sot duhet të mësojmë të përballohemi pa dashur të asgjësohemi. Më shumë se fitore e shumicës, demokracia do të thotë respekt për opozitën ….” Rama kujton se, mbas çlirimit nga marrëzia e Hoxhës dhe fundi i regjimit, ndryshimi i Vendit ka qenë shumë mizor. Kolektivizmi i detyruar u zëvendësua me individualizmin e egër, atë që bën prè pasurinë e përbashkët : në 20 vjet, 14 % e pyjeve u asgjësuan, 400.000 ndërtesa pa leje u ngritën. Një triumf i vërtetë i paligjshmërisë një festë për trafiqet e rrjeteve kriminale t’organizuara. “Në pak kohë”, vazhdon kryeministri, drejtuar studentëve, “kaluam nga një botë në të cilën gjithshka ishte “e jona”, por asgjë “e imja”, në një tjetër ku gjithshka ishte “e imja”, por në të cilën askujt nuk i bëhej vonë aspak për atë që ishte e të gjithëvet.” Ishte kundërveprimi i 50 vjetëve të shtypjes. “Ishte njësoj sikurse një familje e uritur të hapte figoriferin e të hante në një ditë rezervën e një jave. Pasuri të mëdha janë shkatërruar për babëzi : tani duhet të ndryshojmë rrugën.”

Ndryshim hapi. E ushqyer (edhe) nga ekonomia e paligjëshme, një shtysë e stërmadhe përpara ka rilidhur Shqipërinë me botën. Duke filluar nga infrastrukturat : Tiranë – Durrës kërkonte 70 minuta të përshkohej, tani mjaftojnë 25 ; për Tiranë – Vlorë duheshin 6 orë, sot së shumti 2. Pastaj hyrja në Nato, hyrja në Shengen. Kandidatura në Bashkimin evropian. “Reformat shkojnë përpara, përparimi i Vendit është i vazhdueshëm”, pohon ambasadorja e Be Romana Vllahutin. Sigurisht Shqipëria nuk është Tirana, me kafet luksoze dhe qëndrat tregëtare. Internet shtrihet si pullat e leopardit : përparimi nuk ka arritur në të gjithë Vendin, jo të gjithë sektorët, majave të shëlqimit i përgjigjen zona prapambetjeje, veçanërisht në pjesët bujqësore. Mbeten për t’u përballuar çështje thelbësore si masat mbrojtëse në punë, ose pagat e ulëta. Por ecja e kryer në 25 vjet është mbresëlënëse. Që nga 2013 qeveria e re ka sulmuar në mënyrë ballore kulturën e informalitetit dhe të ndërtimevet pa leje, duke prishur dhjetra ndërtime të paligjëshme, ka zhdërvjelluar strukturën politiko – administrative (duke kaluar nga 365 në 61 bashki), ka sulmuar biznesin e kanabisit (duke dërguar të djegë plantacione dhe magazina për mijëra ton marihuane, me vlerë 5 miliard €. Një reformë e thellë e drejtësisë është tani në shqyrtimin e Parlamentit. “Nëse do të miratohet e të zbatohet”, vazhdon Vllahutin, “do të ishte një shenjë e qartë e zotimit kundrejt standarteve evropiane dhe gjithë proçesit të integrimit.” “Për të të vendosur të investohet në një Vend është thelbësore besimi tek gjykatësit, policët dhe funksionarët shtetërorë”, shton ambasadori italian në Tiranë, Alberto Kutilo, “kjo reformë dhe lufta kundër korrupsionit që nënkupton, do të mund të nxisnin fillimin e investimeve të drejtpërdrejta dhe t’i jepnin një hov gjithë veprimit të qeverisë.”

Rama ka normalizuar edhe marrëdhëniet me Beogradin, duke i a arritur sipërmarrjes të sillte në Tiranë një kryeministër serb. Por fuqizimi demokratik nuk mund të mos mbajë parasysh infrastrukturën kulturore : një ndërmarrje jo e lehtë për një Vend që ka kaluar drejtpërsëdrejti nga 500 vite Perandorie Otomane në 50 të diktaturës staliniane, duke shmangur çdo lloj ndikimi të mendimit nga revolucioni frëng tek idealet e Rilindjes. “Kam parë politikanë që bashkëpunojnë me kriminelët, por kam parë edhe popullin t’i kërkojë llogari politikanëvet.” Pohon Dorian Hatibi, drejtori i ri në moshë i Shërbimeve shoqërore të Durrësit. “Kryeministri i vjetër Sali Berisha ra sepse u dënua me votat : nëse i a arritëm të ngremë kokën mbas kaosit të piramidave financiare të 97-ës, do të thotë që edhe ne shqiptarët mund të çlirohemi nga e kaluara. E të shohim në t’ardhmen.” Sot sfida e Ramës është të ndalojë gjëlpërën e historisë shqiptare, të marrosur ndërmjet kolektivizmit dhe anarkisë, dhe t’a sjellë drejt një shoqërie tregu po, por solidare. Pra, më pak rrugë e më shumë shërbime ? Në rendin e ditës së qeverisë, pensionet shoqërore dhe reforma e ndihmave shtrëngohen me luftën punës së zezë dhe mos pagimit të taksave. Denada Dibra, drejtore e Politikave të ndihmës shoqërore në ministrinë e Çështjeve Sociale, nuk ka dyshim : “Qeveria nuk mbyll më një sy përballë paligjshmërisë, e madhe apo e vogël qoftë. Sigurisht reformat ecin ngadalë, pengesat nuk mungojnë ; njerëzit nuk janë mësuar, vijnë nga vite në të cilat gjithshka ishte lejuar. Nuk durojnë të flitet për taksa. Por duhet të mësohen se fjala “leje” nuk është një herezi.”

Po Italia ? Është i pari partner tregtar, blen e vetme 60 % t’eksportit shqiptar. Simbas të dhënave të fundit të Institutit shqiptar të Statistikave, të lëshuara nga ITE (Insituti për Tregëtinë e Jashtëme), në 2014, ndërmarrjet italiane me llogari të rregullta të regjistruar në Vënd ishin 2.267, një vit më parë ishin 1.903 (+19 %). Në sajë të një takse të sheshtë 15 % dhe çmimit t’ulët të krahut të punës (cilësor), shumë prodhues janë duke lënë Lindjen për t’u shpërngulur në brigjet e Adriatikut. Shqipëria flet italisht, jo vetëm pse i a ka mësuar Iva Zanicchi, duke pyetur në se çmimi ishte i drejtë. Gjysmë ore fluturim, 20 fluturime ditore, rrjetë ajrore mbi 13 qytete, viza merret në mbrritje, një ndërmarrje hapet në 24 orë. Mërgimtarët nuk lënë rast të priten. Jo (më) vetëm sipërmarrës, t’etur për krah pune me çmim t’ulët apo pronarë restorantesh, të vendosur të provojnë rrugën e picerisë. Ka që hapin studio projektimi dhe mobilimesh. Kostoja e ulët e jetesës tërheq pensionistët. Vëndi ka uri për teknikë të specializuar në informatikë, saldatorë, por edhe guzhinjerë, mjekë, drejtues ekonomie. Dhe natyrisht punonjës të call center. Sigurisht rrogat janë t’ulta, nga 300 deri në 600 euro në muaj (për disa punë arrin edhe deri në 2.000). Por jeta e jonë është katër herë më e shtrenjtë. Mbresëlënëse dukuria e 600 studentëve, të vendosur të luajnë letrën shqiptare : shumë kërkojnë një mundësi të dytë, mbasi kanë dështuar në provimin e pranimit në Mjekësi dhe shkruhen tek Zoja e Këshillit të Mirë të Tiranës – universitet privat, me programe, libra, gjuhë dhe profesorë italianë, për të gjetur pastaj ndonjë rrugë të shkurtër për t’u kthyer n’atdhe.

“Në Vendin tonë jetojnë e punojnë 19.000 italianë”, i ka pohuar kësaj gazete Erion Veliaj, ish Ministër i Mirëqënies shoqërore dhe i Rinisë. “Është vështirë të thuhet sa janë në të vërtetë” pohon ambasadori Cutillo, “edhe sepse ka një lloj luhatjeje, gjindja shkon e vjen. Mbas tre muajsh nevojitet leja e qëndrimit. Sigurisht është një dukuri në rritje.” Me mërgue në lindje, n’ikje nga kriza. Drejt një Vendi të ri, optimist, me aq dëshirë shpëtimi në vetvete. Një Itali e Viteve 60. Lamerica.

NJË BUNKER MERR AJËR NË SAJË TË ARTIT

Dikur një strehim atomik, sot galeri artesh (fjalë për fjalë) undergraund : Bunk’Art. Janë 106 dhoma, katër kate çimentoje të gërmuara në zemrën e tokës, në një zonë ushtarake ende vepruese : një strehim prej tremijë metrosh katrore, i paracaktuar për të pritur nomenklaturën në rastin e një sulmi bërthamor. Sot është hapi i parë i një qarku të vërtetë turistik mbi Komunizmin. Enver Hoxha nuk bënte shaka : nëse kishte ndërtuar 650.000 shtëpi të marra , një për çdo familje, nuk mund të mos mendonte në shkallë të madhe për veten dhe shtatmadhorinë e Vendit. I sendërtuar ndërmjet 1972 dhe 1978, rreth dy km. nga qendra e qytetit, në mëndjen paranojake të diktatorit strehimi i stërmadh duhej të shërbente kundër sulmeve të mundëshme atomikë e kimikë. Mbasi kishte mbyllur marrëdhëniet me Jugosllavinë, Rusinë, madje dhe me Kinën, i pari i shqiptarëvet ishte i bindur se ndodhej në qendrën e një lloj përbetimi botëror dhe priste një sulm “të befasishëm”. Ai nuk erdhi kurrë, por në dhjetëvjeçarë, i thau pasuritë e pakta të Vendit. E mbetur absolutisht e fshehtë, ajo strukturë u bë e njohur dhe u hap për botën në nëndorin 2014, në festimet e 70-vjetorit të çlirimit të Tiranës. Por vetëm nga muaji i shkuar, publiku mund të hyjë lirisht n’atë që sot nuk është vetëm një muzeum i kushtuar rindërtimit historik, por edhe e para përpjekje e një ballafaqimi të hapur me të shkuarën (e dhimbëshme) të Vendit. Jo i gjithë Bunk-Arti është i vizitueshëm, por edhe vetëm hyrja – e mbrojtur nga dy dyer betoni dhe tre të tjera me mbyllje hermetike – mjafton gjërësisht për të bërë një zhytje kthjelluese në përbrendëset e kohës.

Nuk duket se Hoxha ka kaluar edhe një ditë të vetme në bunker, por tregohet dhoma e tij e fjetjes, studioja, deri edhe hamami (ku mbizotëronte një nevojtore flakë e kuqe.) Vizita ndjek rregullën kohore : pamje, tinguj dhe dokumenta të panjohura e drejtojnë vizituesin nga fashizmi italian tek komunizmi shqiptar, duke kaluar nëpërmjet Luftës së Dytë botërore dhe Qëndresës. Mbresëlënëse fotografitë e pushtimit italian në prill 1939 (Mussolini bashkoi Shqipërinë me Italinë nën kurorën e Viktor Emanuelit II), por edhe ato të funeralit të Hoxhës në një TV të kohës. Më tutje maskat për oksigjenin dhe ilaçet kineze për prodhimin e tij ; radiot dhe veshjet e të burgosurvet politikë ; ka deri edhe një sallë magjepsëse e caktuar për të mbledhur gjithë parlamentin në rast sulmi. Andej këtej, piktura të kryera nga artistë të rinj të vendit, befasojnë vizituesin. Arti që shpërfytyron, që shëron. “Do të hap jo vetëm bunkerin, por edhe gjithë arkivat e regjimit të vjetër”, ka pohuar kryeministri i ri, Edi Rama, ditën e përurimit të Bunk-Artit. Duket se Kryeministri është i vendosur të mbyllë hesapet me të shkuarën e të shkojë përpara. Por edhe Vendi : përshembull, duke kthyer në biznese plagën e 650.000 kërpudhave prej çimentoje me të cilat është mbjellë Shqipëria. Gjinden gjithandej, shpesh në vende shumë të bukura, në maja malesh dhe në brigjet e detit, por edhe në parqet e lojravet e deri në varreza. Bujqit i shmangin gjithmonë kur mbjellin. Një farë kohe nisën t’i shkatërronin, por çmimi i shpërbërjes ishte shumë i lartë. E pastaj tashmë quhen elementë të peisazhit, një pjesë e pasurisë. Nëse prirja është që të përvehtësojmë të shkuarën për t’a kaluar atë, “kërpudhat e xhaxhi Hoxhës, mund të shndërrohen lehtësisht : bare e restorante, “bed&bunkers dhe dyqane, qëndra artistike dhe strehime për ekskursionistët. Tani edhe një kishë e vogël : rivënia krijuese në qarkullim bëhet ndëshkimi i historisë.

SETTE “Corriere della Sera”, 17 qershor 2016….

Përktheu për Dillin:Eugjen Mërlika

[1] Lamerica ishte titulli i një filmi të prodhuar në vitin 1992 nga regjizori italian Gianni d’Amelio, kushtuar eksodit masiv shqiptar n’Itali, në vitet e para 90. (Shënim i përkthyesit)

[2] Markë prodhimesh ushqimore italiane

SA I PËRGJIGJET SË VËRTETËS SHKRIMI ?

July 11, 2016 by dgreca

Nga Eugjen Merlika/

Çdo shkrim i gazetarëve të huaj për Vendin tonë, zgjon kurreshtjen dhe interesimin e lexuesvet shqiptarë. Ky interes, në një farë mase, është një shprehje e trashëgimisë atavike të gjysmë shekullit komunist, në të cilin ishim kthyer në një lloj “muzeu” të një populli të ndryrë në “kullën e tij të fildishtë”, ku kryheshin sprovat më mizore të mjerimit lëndor e mendor, të dhunës brënda species në format më të larmishme, të marrëzive më të çoroditura, t’afta të gjenin qytetari vetëm në një Vend të shkëputur krejtësisht nga bota dhe qytetërimi. Atëherë ndonjë shkrim i rrallë i huaj që i jepej lexuesit, ishte prodhim sahanlëpirësish e puthadorësh të ndonjë gazetari mjeran të organeve të shtypit “marksist-leninist”dhe merret me mënd përmbajtja dhe vlera e tij. Sot, kur priremi të “djegim” etapat e të jemi pjesë përbërëse e Evropës dhe Perëndimit, duke arritur edhe synime të lavdërueshme n’atë drejtim, kryesisht nëpërmjet veprimtarive të shqiptarëve të mërguar, por edhe punës së institucioneve të Shtetit, t’inkuadruara n’ata mbikombëtare si NATO apo BE, do të na pëlqente të ndjenim mbi vete shikimin dhe interesimin e të tjerëve, nëpërmjet publiçistikës cilësore të huaj e cila, kur është objektive, mund të na shërbejë dhe si një pasqyrë, edhe si nxitje, edhe si qortim në rrugën tonë.

Shkrimi i mësipërm, i marrë nga SETTE, shtojca javore e së përditëshmes “Corriere della Sera”, meriton një vëmëndje të veçantë. Duke filluar nga titulli bombastik, që ngjall tek lexuesi italian një shpresë e duke arritur në përfundimin e shkrimit të parë, i cili krahason Shqipërinë e sotme me Italinë e viteve 60, periudha më e begatë e historisë së saj të mbas Luftës së dytë botërore, gazetarja Daniela Cavini na ka dhënë një kuadër shpresëdhënës e mjaft pozitiv e tërheqës për lexuesin italian, kryesisht për ata që mendojnë të investojnë paratë jashtë Vendit të tyre. Më duket se ky është në vazhdën e disa shkrimeve të viteve të fundit n’atë drejtim, që janë munduar t’a paraqesin Shqipërinë si një objekt tërheqës për kapitalin italian.

Autorja, për shkrimin e saj, ka qëmtuar në realitetin shqiptar pamjen e tij të jashtëme, atë që shërbehet nga superstruktura shtetërore. Të dhënat i ka marrë nga institucionet shqiptare e gjykimet për të nga personalitete të huaja, që punojnë në Shqipëri, si përfaqësuesja e BE, kolegia kroate Romana Vllahutin, apo ambasadori italian në Tiranë, Alberto Cutillo. Ka biseduar me zyrtarë të lartë të Ministrisë së Punës e Çështjeve sociale, si znj. Denada Dibra apo ish ministri Erjon Veliaj. Pra, është i dukshëm synimi për të dhënë mendimin zyrtar të Shqipërisë, në dritën e një mundësie për t’a paraqitur atë si një Vend në portat e Evropës, “një hap nga Brindisi”, “gjysmë ore me aeroplan nga Italia”, që është futur në rrugën e zhvillimit intensiv, që ka hequr “rrënojat” dhe ka filluar fluturimin.

Shkrimi që ze katër faqe të plota të javores SETTE, shoqërohet me dhjetë fotografi që paraqesin pamje të ndryshme të Tiranës, të Bunk-Artit dhe si një lloj stende muzeumi ku janë renditur disa fac-simile të letrave të Titos, të shkruara me dorë, e një portret i vjetër i tij.

Përtej dëshirës së gazetares dhe bashkëbiseduesve të saj shqiptarë, për të paraqitur të vërtetën zyrtare, a është një fotografi e saktë e realitetit shqiptar artikulli “Vëndi i Shqipevet fluturon dhe mund të bëhet toka e jonë e premtuar” ? Nuk mund të jap një përgjigje të prerë, sepse nuk mungojnë argumentët për të hedhur poshtë secilën nga përgjigjet, pohuese apo mohuese. Ka në shkrim përceptime të vërteta, si përsa i përket së shkuarës, ashtu edhe të sotmes. Paraqiten përpjekjet e Qeverisë Rama për “ligjshmërinë”(aspak e fituar), që nga prishja e ndërtesave pa leje deri tek djegja e plantacioneve të kanabisit, që nga futja e idesë se “fjala “leje” nuk është një herezi”, deri tek koncepti politik se “më shumë se fitore e shumicës demokracia është respekt për Opozitën” e vënë në gojën e Kryeministrit.

Të gjitha argumentat e zgjedhur nga gazetarja për t’u trajtuar, mundohen të japin përfytyresën e një Shqipërie që ka filluar “fluturimin”, e që synon “arritje” që mund t’a kthejnë në “tokën e premtuar” edhe për italianët e zhgënjyer nga kriza ekonomike, bijë e globalizimit. Duke kujtuar 7 gushtin e vitit 1991, kur 20.000 shqiptarë kërkuan “tokën e premtuar” ”në portin e Barit, në sytë e një Italie të shastisur “, autorja nxjerr në pah “përmbysjen” e situatave, kur rreth 20.000 italianë zhvillojnë jetën e tyre në Shqipërinë e mbas 25 vjetëve. A mund të jetë një dukuri përgjithësuese kjo ? Do të dëshironim të gjithë t’ishte por, më duket më shumë një rastësi….

Mendoj se autorja shpreh më shumë një dëshirë se një realitet objektiv të Shqipërisë. Në këtë paraqitje anashkalon shumë dukuri të cilat, për zgjedhje apo padije, nuk dëshiron t’i fusë në hullinë e arsyetimit të saj, të cilat nuk i a ze në gojë asnjë nga bashkëbiseduesit, të cilat ajo nuk ka kohë e mundësi t’i qëmtojë në thellësi. Ajo nuk e din se në Shqipëri shtohen dita ditës njerëzit që marrin ushqime me listë e paguajnë kur marrin rrogën apo pensionin; që shifra e 300-600 euro në muaj të cilën i a kanë paraqitur si rrogë mesatare, nuk i përgjigjet së vërtetës ; që pensionet në shumicën dërmuese të rastevet, nuk kapin shumën e 130 € e mjaft prej tyre as atë të 80 € në muaj ; që çmimet e artikujve ushqimorë ndonjëherë u a kalojnë edhe atyre t’ofertave të supermerkatove popullore n’Itali. Autorja mundohet t’a paraqesë Shqipërinë si një Vënd imigrimi por nuk e din se synimi kryesor i shqiptarëve, ende sot, është largimi nga Vendi i tyre, jo aq për t’u dukur e për kërshëri, por sepse nuk gjejnë as sendërtimin e kërkesave më jetike, nuk mund të bëjnë një projekt për t’ardhmen, nuk mund të krijojnë familjet, duke pasur një bazë sigurie. Nuk e di nëse është në dijeni znj. Cavini se shqiptarët jetojnë me një “shpatë Damokleu” mbi kokë, e cila është largimi nga puna sapo të ndryshojë kuadri politik. Cilido që fiton zgjedhjet do të kujdeset shpejt të “shpërblejë” me vende pune pasuesit apo votuesit e vet, në kurriz të “humbësvet”. Ky kriter zbatohet në të gjitha hallkat e zinxhirit t’administratës publike, që është rezerva më e madhe e vëndeve të punës, që nga ministrat deri tek pastrueset dhe portierët, pa kursyer as kuadro të diplomuara në universitetet e njohura të botës. Kjo metodë, e trashëguar si mendësi nga komunizmi, një kujtesë e zbehtë e famëkeqes “luftë e klasave”, vazhdon të përsëritet prej një të katërt shekulli. Kjo është arsyeja që shoqëria qytetare, e pavarur nga politika, është pothuajse e paqenë në Shqipëri, që nuk ka asnjë nismë të çdo lloji, politike, ekonomike, kulturore etj që të mos ketë nxitjen dhe vulën e partive politike.

Autorja nuk vështron nga kjo anë e nuk pyet ndonjë nga bashkëbiseduesit për faktin që, prej një çerek shekulli, qëndrueshmëria e sistemit është e siguruar nga kalçifikimi i tij, që nuk ka zëra të protestës apo shprehje të politikës jashtë kuadrit të ngurtë zyrtar të saj, që nuk ka ndonjë lëvizje si ajo e “5 yjeve” në Vendin e saj. Madje ajo i beson një drejtori krahinor të shërbimeve shoqërore të Durrësit kur ai i thotë : “Kam parë politikanë që bashkëpunojnë me kriminelët, por kam parë edhe popullin që i kërkon llogari politikanëve.” Nëse ka të drejtë për pjesën e parë të pohimit, për të dytën ndoshta shkëmben dëshirën me faktet, ndoshta e njëjtëson popullin me zëdhënëset apo zëdhënësit e partive kryesore, që padisin çdo ditë në televizione kundërshtarët e tyre.

Pa mëtuar që gazetarja e “Corriere della Sera” të njohë n’imtësi realitetin shqiptar, duke vënë në diskutim disa interpretime të pamjeve të ndryshme të tij, autorja nuk shpreh asnjë lloj simpatie për të shkarën e afërt tonën, por nxjerr në pah prirjen e vullnetin e klasës drejtuese, për t’a kaluar atë përfundimisht në muzeun e historisë. Do të ishim shumë të lumtur të ishte plotësisht kështu, por fatkeqësisht, ajo e shkuar mbetet e pranishme nëpërmjet njerëzvet, mendësivet, mënyrave të qeverisjes e të bërit politikë.

“Ecja e kryer në 25 vjet është mbresëlënëse”, pohon autorja. Pohimi do t’ishte më bindës, sikur të shoqërohej me një farë krahasimi me Vendet e tjera që, 25 vjet më parë, filluan ecjen pak a shumë në kushtet tona, por ky nuk është synimi i shkrimit. Duket se ai mbetet një reklamë për bashkatdhetarët e autores, një lloj karremi për t’i sjellë këtu. Kjo është pozitive, është n’interesin tonë, nëse politika jonë do të jetë në gjëndje të mos përsërisë gabimet e së shkuarës në këta vite. “Optimizmi” i Daniela Cavinit për Vendin tonë besoj se është i sinqertë edhe se arrin maja të papërfytyrueshme, kur thur, me imagjinatën e saj krijuese, një projekt fantastik për të kthyer “kërpudhat prej betoni” në biznese për shqiptarët!!!!

Megjithatë artikulli është shkruar mirë e besoj se vlen të lexohet nga ne, për të parë një mënyrë vlerësimi të një gazetareje të së përditëshmes më të njohur italiane, për Vendin tonë. Prandaj vendosa t’a përkthej e t’a dërgoj për botim, së bashku me këtë shkrim, përshtypjet e mija që janë subjektive e që nuk mëtojnë të kushtëzojnë gjykimin e lexuesit, të cilin e uroj të jetë në përgjithësi pozitiv, mbasi kemi të bëjmë me një shkrim dashamirës për Vendin tonë.

Korrik 2016 Eugjen Merlika

KUJT I TAKON EPITETI “HISTORIK” ?

July 2, 2016 by dgreca

NGA EUGJEN MERLIKA/

Pritja entuziaste, që i u bë skuadrës shqiptare të futbollit në ditën e kthimit nga kampionati evropian, qe një tregues i saktë, jo vetëm i vlerësimit të paraqitjes së saj në garën kontinentale, por edhe t’asaj që përfaqësonte ajo, në termat e shprehura e të pashprehura, të dukshme e të padukshme. Ajo veprimtari mori epitetin “historike”, pra e paracaktuar të mbetet në kujtesën kohore të vetë kombit.

Që 23 djem, të cilët dijnë të shkelmojnë topin në një fushë të blertë, bëjnë histori, tingëllon si një pohim disi i tepruar, për ata që historinë e marrin me mënd vetëm si një vazhdë e gjatë luftërash, përballimesh të çdo lloji mes popujsh, sistemesh shoqërore, qytetërimesh, si përmbysje të dhunëshme vlerash, botkuptimesh, apo përvojash jetësore bashkësish njerëzore. Për asnjë prej skuadrave pjesëmarrëse të kampionatit evropjan në tokën franceze, epiteti “historik”, me përjashtim të ndonjë të papriture, të një ngadhnjimi të bujshëm të ndonjë skuadre që nuk e ka provuar kurrë shijen e një fitoreje të madhe, nuk do të kishte kuptim. Për skuadrën shqiptare e ka. Po të thellohemi në konceptin, me një ndjenjë keqardhjeje do të vërejmë se sa e varfër është e shkuara e jonë në fushën sportive, sa që arrijmë një kamionat evropian mbas dhjetëvjeçarësh përpjekjesh të pafrutëshme. Ky fakt, kjo arritje, përbën të veçantën, së cilës nuk mund të mos i bashkangjisim mbiemrin “historik”.

Përtej faktit sportiv që ndoshta madhnohet me të tepërt mendoj se, pjesëmarrja në fazën përfundimtare të kampionatit evropian të futbollit, pati një risì të dukëshme e tepër të rëndësishme. Ajo lidhet me futbollistët, të cilët janë shkëndija që ndez zjarrin e një dukurie, të paparë ndonjëherë në përmasa të tilla në historinë tonë. Kjo dukuri u quajt “lojtari i 12” e qe pjesëmarrja e publikut shqiptar në stadiumet Lensit, Marsejës apo Lionit, në nxitjen dhe inkurajimin e skuadrës kuq e zi. Përsiatja e mësipërme vlen edhe në analizën e kësaj dukurie, duke na dhënë një provë tjetër të prapambetjes së përgjithëshme, në të cilën jetuam si shoqëri e si komb, nga një sistem i ideuar e drejtuar nga një njeri, për të cilin ka ende shqiptarë, në ndonjë cep të Kosovës apo Shqipërisë, që përgjërohen, derdhin lot, apo i evokojnë “lavdinë”.

Një dukuri e mrekullueshme qe prania e atyre grupeve të pambaruar kuq e zi, që mbushën, në ditët e ndeshjeve, qytetet franceze. Ata qytetare e qytetarë të Shqipërisë e Vëndeve të tjera në të cilët, rënia e diktaturës shqiptare, u dha mundësinë të shkonin e të ndërtonin jetën e tyre, janë dëshmia më e mirë e mundësive të pakufizuara që blaton liria e një populli, e cila është edhe ajo e individëve të tij. Ata ish futbollistë të së shkuarës, të ftuar me zgjuarsi në selinë e Kryeministrit shqiptar, për të pritur djemtë e Kombëtares, besoj se kanë gëlltitur lotë të hidhura kur, vetvetiu, kanë krahasuar jetën e tyre sportive me atë të brezit të sotëm. Ata nuk ishin më pak t’aftë profesionalisht, madje kishte prej tyre që mund të kishin luajtur futboll edhe me klubet më të mira t’Evropës, por ishin të lidhur, u mungonte liria. Në stadiumet e huaja, kur rrallë u takonte të shkonin për të luajtur, edhe nëse do të dëgjohej ndonjë zë dashamirës shqiptari, ata duhej të bëheshin shurdhë e të verbër, sepse në të kundërt, n’atdhe i priste akuza e tradhëtisë….

Por duke u kthyer tek mjediset e gëzuara e plot gjallëri të dashamirësve shqiptarë të skuadrës kombëtare, mes të cilëve pata fatin të isha i pranishëm në një nga qytetet më të lashtë t’Evropës, n’atë që qe djepi i hymnit kombëtar të Francës, mund të them se epiteti “historik” i takon bëmave të tyre. Historike nuk ishte vetëm pjesëmarrja e tyre n’ata mjedise, që i detyrohej dashurisë për ngjyrat e flamurit dhe djemtë që sendërtuan “mrekullinë” e të qënit aty, por edhe mundësive praktike e materjale, që liria e këtyre 25 viteve të fundit, krijoi për ta. Ajo që ishte më e rëndësishme në këtë dukuri, të papërfytyrueshme deri një të katërt shekulli më parë, qe sjellja e atyre njerëzve n’ata qytete e në mjediset e tyre.

Mund të them, pa frikë përgënjeshtrimi, se në qendrën e Evropës, ata qytetarë shqiptarë, të mbështjellë me flamurët e shallët e kombit të tyre, dhanë leksione stili, mirësjelljeje, zbatimi rregullash e qytetërimi. Lexohej lehtë kjo përshtypje në fytyrat e qeta të ruajtësvet të rendit francez, të cilët kishin rrezikuar edhe kokën, për të përballuar përleshjet me huliganët e markave angleze e ruse, vetëm tri ditë më parë. Mesazhet e dhunës së tyre vinin nga skajet perëndimore e lindore të kontinentit, nga shoqëri më të pasura e më të zhvilluara se e jona, që dikur kishin qeverisur botën, nëpërmjet perandorive të tyre. Edhe se nuk mund të njëjtësohen ato shoqëri me idhtarët e dhunës, të cilët ishin të pranishëm në Francë, nuk mund të mohohet fakti se këta të fundit ishin prodhim i tyre. Në Marsejën e lënduar nga dhuna e tyre, shqiptarët sollën harenë e këngëve e të valleve të tyre, buzëqeshjen miqësore e korrektësinë njerëzore kudo, në lokalet, sheshet, metronë, stadiumin. Për ato pak orë i stolisën ata qytete me ngjyrat e rrobave të tyre e me sinqeritetin e fytyrave të tyre. Ata mijëra vetë krijuan në Francën e “fisnikërisë së detyruar” e në shtypin botëror, përfytyresën e Shqipërisë fisnike. Qenë çaste me të vërtetë historike, të përcaktuar jo nga luftërat e pasojat e tyre, por nga vlerat e përjetëshme të bashkëjetesës njerëzore, nga qytetërimi që buronte nga edukata, tradita, evolucioni i tyre. Ajo përfytyresë mund të quhet, pa gabuar, ndihmesa m’e madhe që i jepej Shqipërisë në këto kohë të vështira për jetën e saj politike.

Por ajo dukuri kishte edhe një vështrim tjetër, edhe më të çmuar se i pari. Ishte përbërja e atyre mijëra shqiptareve e shqiptarëve, Vëndet nga vinin e mesazhet që sillnin. Ishte një konglomerat harmonik e i bukur i Shqipërisë etnike, një sendërtim i vogël i ëndrrës shqiptare të bashkimit në një atdhe të vetëm, me simbolin e shqipes dykrenore të Skënderbeut. Fytyra të panjohura që përshëndeteshin në kalim në dy anët e rrugëve, që bëheshin menjëherë të dashura me një vështrim, një buzëqeshje, në një kor të pambaruar kurrë : “Shqipëria, Shqipëria”. Ishte diçka tepër prekës ai entuziazëm mbarëshqiptar, që përcillej nga Vendet e nisjes, Shqipëria, Kosova e trojet shqiptare jashtë atdheut, SHBA-ës dhe Vendet e Evropës demokratike, një univers kuq e zi, i cili bashkohej në një zë të vetëm, në mbështetje të lojtarëve të Kombëtares, nga minutat e hyrjes në stadium e deri në fërshëllimën e fundit të gjyqtarit.

Mbeten të paharrueshme ushtimat e zërave të shqiptarëve gjatë lojës, brohoritjet e tyre edhe në çastet kur skuadra nuk luante mirë, ajo ngrohtësi e ato duartrokitje të pafund edhe në mbarimin e lojës, edhe se kishim humbur. Mbetet i paharrueshëm edhe trishtimi në fytyrat e tyre n’atë mesnatë të 16 qershorit në rrugët e Marsejës. Por asnjë veprim i papëlqyeshëm, asnjë fyerje, asnjë sharje, asnjë grindje edhe në metronë ku francezët vazhdonin të këndonin marsejezën. Pikëllimi për humbjen ishte i përkorët, dukej se gjente ngushëllim në praninë e njëri tjetrit, në vargun e këngës “O sa mirë me qenë shqiptar”, në thirrjet për Shqipërinë.

Ky ishte “lojtari i 12”, për të cilin Kryeministri kërkoi edhe një duartrokitje në pritjen e tij, foli, por u mjaftua me kaq. Prisnja më shumë vlerësim, më shumë thellim n’atë çfarë përfaqësuan ata mijra shqiptarë në qytetet e stadiumet e Francës. Është e vërtetë se ata erdhën aty për zbavitjen e tyre, por qëndrimi dhe sjellja e tyre qe një medalje ari në gjoksin e atdheut. Mesazhi i pahartuar zyrtarisht i tyre ishte i rëndësishëm : Shqipëria ka nevojë për njerëz të ndershëm që t’a përfaqësojnë, edhe sepse ai përfaqësim duhet të jetë në ujdi me vlerat universale të qytetërimit dhe shqiptarët i kanë vlerat e përbashkëta që janë ato të kombit të bashkuar.

Shumica e atyre tifozëve kuq e zi jetojnë në Vendet e huaja, duke krijuar imazhin e Shqipërisë në botë me punën dhe sjelljen e tyre, por kur votohet në Shqipëri atyre u kërkohet që të kthehen fizikisht atje. Është një mënyrë e tërhortë për t’i mbajtur larg votës, sa dinake aq dhe e mirëllogaritur, sepse vota e tyre nuk i shkon për shtat politikë bërësve të Vendit të tyre. Para pak kohësh PD vuri si një nga kushtet e marrëveshjes ndërpartiake votimin elektronik në Shqipëri. Propozimi m’u duk mjaft i çuditshëm, duke njohur gjëndjen e vërtetë të atdheut tim, por krejtësisht i mundur për shqiptarët me banim jashtë Vendit të tyre. Por propozimi i Opozitës nuk u shtri tek ta, do të kishte qenë në nderin e saj. Por as Kryeministri, siç duket, nuk dëgjon n’atë vesh, madje edhe kur një tjetër ish kryeministër e kërkon votën e të mërguarvet shqiptarë në kongresin e partisë së tij. Mendoj se ato shqiptare e shqiptarë që takova në rrugët e Marsejës e në Velodromin e saj, meritojnë të thonë fjalën e tyre për ata që qeverisin Vendin e tyre.

“Përralla” shqiptare e kampionatit evropian mbaroi. Do të kishim dëshiruar një përfundim edhe më të mirë, por le t’i besojmë skuadrës dhe drejtuesve të saj se, nëpërmjet punës së ndërgjegjëshme, analizës objektive e vetëkritike, do të kenë në t’ardhmen rezultatet e pritura. Ndërkaq mirënjohja e jonë e thellë i shkon asaj skuadre kombëtare që, me mundin e saj, na bëri të jetojmë çaste të paharruara entuziazmi atdhetar.

Ngrohtësia e mjediseve mbarë shqiptare, ajo frymë vëllazërimi të vërtetë që zotëroi n’ato ditë, është tregues i një kërkese të brëndëshme shpirtërore të të gjithëve për të patur një atdhe, një kryeqytet, një flamur. Ata që kanë patur për hise drejtimin e politikës së shqiptarëve në këto kohë jo shumë të kthjellta për Evropën e botën, duhet t’a mbajnë parasysh atë kërkesë e të punojnë për sendërtimin e saj, duke marrë në konsideratë të gjitha opsionet e mundëshme.

Qershor 2016 Eugjen Merlika

BREXIT, MË SHUMË SE NUMURAT VLEJNË EMOCIONET

June 23, 2016 by dgreca

Nga Enzo Moavero Milanesi/E përktheu për Diellin Eugjen Merlika/

N’Evropë flatron hija e të ashtuquajturit Brexit : Mbretëria e Bashkuar do të dalë nga Bashkimi Evropian, si vazhdim i referendumit të 23 qershorit ? Rrahja e mendimeve është e zjarrtë, e rrënuar nga vrasja e djeshme dhe e shoqëruar nga një kundërmim të dhënash dhe pikëpamjesh mbi dobitë dhe dëmet e Remain (qëndrimi në BE), apo të Leave (dalja nga BE). Duke lënë mënjanë tragjedinë e çmëndur dhe propagandën, analizat nuk janë të thjeshta. Për të kuptuar më mirë, duke gjetur qartësinë, mendoj se duhet të nisemi nga dy elementë. I pari është Traktati Be, që i lejon një Vendi të dalë njëanshmërisht nga Bashkimi. Pra është një ngjarje e mundëshme, aspak e krahasueshme me ndarjen nga një Shtet. Kush don të gjejë raste të mëparëshme apo ngjajshmëri, do të kujtojë se në 1985, doli Groenlanda, që kishte hyrë m Danimarkën, me mbretërinë e së cilës është e lidhur ; Norvegjia dy herë (më 1972 dhe më 1994), ka vendosur me referendum të qëndrojë jashtë, edhe se qeveria e saj kish firmosur për të hyrë. Elementi i dytë ka të bëjë me pozitën e veçantë të Mbretërisë së Bashkuar në BE : nuk bën pjesë në bashkimin monetar (pra as në euro, as në rregullat e tij) ; ruan kontrollin mbi njerëzit e ardhur nga Vendet e Bashkimit (pra nuk është në sistemin Schengen) ; ka një zbritje shumë të madhe (British rebate) mbi ndihmesën që çdo Shtet i Bashkësisë derdh në bilancin e Be, në përputhje me prodhimin e brëndshëm bruto ; është e përjashtuar nga zbatimi i plotë i Kartës së të drejtave themelore të BE ; përfiton nga përjashtime të ndryshme që lidhen me politikat e përbashkëta në fushat e drejtësisë dhe punëve të brëndëshme.

Shkurt është një pozitë e veçantë, e fituar nëpërmjet bisedimesh të vazhdueshme, të kujdesëshme, shpesh të ndera në selitë evropiane dhe të ligjësuara nga dispozita juridike, të quajtura me një farë cipe gjuhësore “opt – out”. Ndërmjet 28 Vendeve të Bashkimit, nuk është i vetmi që i ka fituar, por të tjerët kanë shumë më pak. Madje pikërisht rasti britanik vërteton se Evropa e “shumë shpejtësive” (pra e niveleve të ndryshme të integrimit) është prej dhjetëvjeçarësh. Veç asaj, nuk duhet të harrojmë se, për të lehtësuar zgjedhjen e qëndrimit në Be, qeveria Cameron ka arritur në shkurtin e shkuar, njohjen e natyrës jo detyruese të synimit solemn për të ndërtuar “një Bashkim gjithënjë e më të ngushtë”. Me të njëjtin rast, janë bashkërenduar variante të mëtejshme të rregullave themelore që lejojnë, për shembull, kundërshtimin e ligjeve të reja të Be, n’emër të “ndihmësisë” në dobi të Shteteve dhe shkallëzimin e përfitimeve të mirëqënies nga ana e punonjësve t’ardhur nga Vendet e tjera të Bashkimit. Po të shihet mirë, pra Mbretëria e Bashkuar bashkohet plotësisht, në thelb, me pjesën më të vjetër të sistemit BE : tregu i përbashkët i brëndshëm evropian (me politikat që e shoqërojnë si ajo bujqësore, e mjedisit, krahinore), bashkimi doganor dhe politika tregtare e përbashkët kundrejt pjesës tjetër të botës. Jep ndihmesën gjithashtu edhe në bilancin e Be, edhe se paguan më pak në sajë të zbritjes së posaçme, dhe merr pjesë në politikën e jashtëme dhe të sigurisë së përbashkët. Në këtë fushën e fundit e në të tjera, në të cilat Bashkimi vendos njëzëri, e mat me shumë llogari miratimin e saj, mbi bazën e interesave të saj, jo rrallë duke ndaluar vendimet, siç bën p.sh. në fushat fiskale e sociale.

I vërejtur nga ky këndvështrim Brexit zvogëlohet, mbasi Mbretëria e Bashkuar është jashtë nga shumë fusha veprimi të rëndësishme të Bashkësisë dhe gjithashtu ka kundërshtuar gjithmonë formulat më përbashkuese. Duke parë caqet në të cilët vërtitet, mund të thuhet se nëse do të votonte për Leave, por pastaj do t’i bashkohej “Hapësirës ekonomike evropiane”(Hee), efektet ekonomike do t’ishin shumë më pak të forta nga sa është prirja për t’i bërë frikësuese. Traktati Hee i 1992-shit bashkon BE me Vendet e Efta-s (Shoqata evropiane e shkëmbimit të lirë, e themeluar më 1960) : ligjëson qarkullimin e lirë të mallrave, shërbimeve, kapitaleve e punonjësve ; pranon më shumë se 80% të legjislacionit të plotë të BE ; por nuk ka kapituj të rëndësishëm të harxhimeve dhe as një politikë tregtare të përbashkët. Kjo e fundit mund të përbëjë ndryshimin, por Mbretëria e Bashkuar mund të firmosë sërishmi të gjitha marrëveshjet, në të cilat është e zotuar tani nëpërmjet Be. Për ekonominë, mundësia Hee do të ishte pozitive, si për britanikët ashtu edhe për ata që mbeten në Bashkim. Në krahasim me “shumë shpejtësitë” pak të dukëshme n’Evropën e sotme, blaton në mënyrë të tejdukëshme, një nivel integrimi më të vogël por të rëndësishëm. Pikërisht kjo zgjidhje e mundëshme na bën të kuptojmë se nyja e vërtetë e Brexit është politike dhe emotive ; fatkeqësisht, siç e pamë dje, dramatikisht emotive, aq sa të shtyjë për të vrarë. Është në Mbretërinë e Bashkuar, ku, veç zgjedhjes historike e ideale është në veprim një luftë e ashpër për pushtet, me ndërlikime identitare dhe mbi tërësinë kombëtare, nëse Skocia do të dëshironte të qëndronte në BE. Është për Bashkimin evropian që pret me ankth referendumin, si një provim që mund t’a kalojë apo t’a mbesë në klasë dhe mendon mjetet për të ndaluar një efekt domino. Është për ata drejtues të Vendeve evropiane që, mbasi kanë hedhur mbi çati detyrat e bashkëpunimit të ndershëm, u pëlqen të kritikojnë Be, t’i japin faje që rëndojnë mbi ta, të shtrembërojnë rregullat, duke ndihmuar shëmbjen e tyre. Është për ëndrrën europeiste, të ligështuar nga sirenat kombëtariste që shumë këshillojnë t’a përkufizojnë si një hipotezë të një Evrope më të vogël, por e gjitha për t’u përcaktuar, në thelb, në antarët, në sendërtueshmërinë faktike. Çështja është politike e ka të bëjë me ne, sepse referendumi Brexit, cilido qoftë përfundimi, do të kërkojë nisma rinuese të menjëhershme : urojmë që të jenë pragmatike dhe largpamëse.

“Corriere della Sera”, 17 qershor 2016

GANDHI I BALLKANIT

June 14, 2016 by dgreca

…..Për serbët Kosova është një tokë e shenjtë, plot me kujtesa të krishtera, që shqiptarët e paskan pushtuar me një boom demografik. Historia e Ballkanit është e rëndë. Shqiptarët e sotëm quhen nga serbët si turqit që i thyen në të largëtin 1389 në Fushën e Mëllenjave, pikërisht në Kosovë./

*…Për Rugovën Kosova ishte shqiptare. Qe ati i pavarësisë por, fakt i vetëm në Ballkan, luftoi në mënyrë të padhunëshme. Thonte : “Ka ndonjë që kërkon që gjërat të ecin shpejt, por në këtë gjendje jemi shumë të matur. Do të vazhdojmë me këtë mosdhunë, sepse është e vetmja rrugë….”/

Shkruar nga Andrea Riccardi[1]/

Përktheu për DIELLIN: EUGJEN MERLIKA/

Ballkani është pjesa e Evropës, në të cilën lufta u kthye me mujshi në vitet nëntëdhjetë me fundin e ish Jugosllavisë. Presidenti i Republikës së Maqedonisë, Kiro Gligorov, i goditur nga një atentat në të cilin kishte humbur një sy, më tha, duke cekur mizorinë e konflikteve etnike : “Është e vështirë të mbetesh njeri në Ballkan”. Por në këtë botë ka qenë një “Gandhi i Ballkanit”, Ibrahim Rugova, sot disi i harruar. Atij i detyrohet shtysa m’e madhe për pavarësinë e Kosovës (me shumicë shqiptare dhe myslimane) nga Serbia ortodokse, që e kishte provincë të sajën. Për serbët Kosova është një tokë e shenjtë, plot me kujtesa të krishtera, që shqiptarët e paskan pushtuar me një boom demografik. Historia e Ballkanit është e rëndë. Shqiptarët e sotëm quhen nga serbët si turqit që i thyen në të largëtin 1389 në Fushën e Mëllenjave, pikërisht në Kosovë. Çdo vit serbët e kujtojnë atë humbje dhe Kisha ortodokse ka shenjtëruar Mbretin Llazar, të rënë n’atë betejë. Sot serbët janë vetëm 5% në Kosovën e pavarur, ku jetojnë në marrëdhënie të vështira me shumicën shqiptare.

Për Rugovën Kosova ishte shqiptare. Qe ati i pavarësisë por, fakt i vetëm në Ballkan, luftoi në mënyrë të padhunëshme. Thonte : “Ka ndonjë që kërkon që gjërat të ecin shpejt, por në këtë gjendje jemi shumë të matur. Do të vazhdojmë me këtë mosdhunë, sepse është e vetmja rrugë….” Kishte lindur më 1944. Rinia e tij ishte shënuar nga shtypja komuniste e Titos dhe e kombëtarizmit serb. Rugova i u kushtua studimeve të gjuhës dhe kulturës shqiptare në Kosovë e në Francë, për të ruajtur lirinë e mendimit dhe vetvetësinë shqiptare, duke i qëndruar autoritarizmit dhe politikës përnjisuese të Beogradit : “Për mua”, thonte, “paditja e terrorit, para së gjithash, ka kaluar nëpërmjet gjuhës e letërsisë”.

Më 1989 u zgjodh në Kryesinë e Bashkimit të shkrimtarëvet të Kosovës dhe, dy vjet më vonë, shqiptarët e votuan si Kryetar të tyre në votimet e fshehta. U bë udhëheqës i luftës për pavarësi kombëtare nëpërmjet zgjedhjes së mosdhunës. Forcoi në Kosovën – nën zotërimin serb – një Shtet paralel, të themeluar edhe mbi taksimin vullnetar të shqiptarëvet. Ndërsa këta përjashtoheshin nga shkollat dhe institucionet, krijoheshin të tjera, të vetëmbarështuara nga vetë shqiptarët. Ishte një mënyrë qëndrese, pa pranuar sundimin e Beogradit.

Nuk është rasti të përsëris ndodhitë e ngatërruara të Kosovës. Por duhet kujtuar se mosdhuna e Rugovës qe kritikuar si një dobësi. Ai nuk u dorëzua para joshjes së konfliktit e të kundërshtisë : “Besoj”, deklaronte më 1998, “në mundësinë e një bashkëjetese mes serbësh dhe shqiptarësh në një Kosovë të pavarur”. Vdiq në 2006, dy vite më parë se Vendi të vetëshpallej i pavarur. Mysliman n’origjinë, Rugova qe gjithmonë një laik humanist (evropian më shumë se ballkanik), mjaft i ndjeshëm kundrejt krishterimit (mbante në shtëpi dy portrete të mëdhenj të Nënë Terezës dhe të Gjon Palit II, që e kishte pritur në Vatikan). E kam njohur mjaft mirë Rugovën. Më ka bërë përshtypje gjithmonë bindja e tij e një humanisti kundër dhunës, i gatshëm të duronte poshtërime dhe fyerje, i bindur për marrëzinë e qëndrimit luftënxitës kombëtarist.

E kam vizituar në shtëpinë e tij të thjeshtë të Prishtinës ku, gjatë viteve 90-të, qëndronte si “president” i Kosovës. I thjeshtë e mikpritës, me shallin në qafë nga i cili nuk ndahej kurrë, e çonte mikun në një dhomë-muzè me mineralet e Vendit, duke i kërkuar të zgjidhte, një prej tyre si dhuratë. Zgjodha një gur të verdhë që e ruaj. Ai më tha se ishte ari i Kosovës. Por shpejt shtoi duke më nxjerrë nga vështirësia : “Për fat nuk vlen asgjë, përndryshe nuk do të ishim kurrë të pavarur”.

“SETTE” shtojcë javore e gazetës “Corriere della Sera”, 3 qershor 2016.

E përktheu nga italishtja Eugjen Merlika

[1] Personalitet politik e publik italian, ish ministwr i Qeverisw Monti.