Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“ATDHETARËT QË NUK PËRFUNDUAN VITIN SHKOLLOR”!

by

Nga Fadil LUSHI/Tetove/
Në këtë vështrim nuk do të shkruajmë për përfundimin e vitit shkollor 2013 / 14 (ndonëse na takon ta bëjmë këtë), nuk do të shkruajmë për aktivitetet që u organizuan sa i përket testimit ekstern të të arriturave të nxënësve në arsimin fillor tetë-nëntëvjeçar si dhe në atë të mesëm gjimnazor, profesional dhe artistik. Nuk do të shkruajmë as për veprimtaritë që u organizuan lidhur me dokumentin didaktik, siç është Matura shtetërore, një dokument që u paragjykua dhe u keqinterpretua në kuadër të debateve të paarsyeshme dhe të pajustifikueshme, sidomos nga njerëz të cilët, lëre që nuk e njohin fare këtë dokument, por sot e kësaj dite bëjnë përpjekje ta manipulojnë politikisht dhe së fundi edhe ta rrënojnë dhe ta bëjnë hi e pluhur. Nuk do të shkruajmë as për rezultatet (e shkëlqyeshme) të mësuesve sidomos të normalistëve që, fatkeqësisht, janë rralluar dhe mbase mund t’i numërosh në gishta, nuk do të llafosim as për gjymtimet që edhe kësaj radhe mëtuan t’i konceptojnë si vlera, nuk do të shkruajmë as për magjistraturat a doktoratat (jo) meritore për faktin se kjo nuk është në kompetencat tona. Përkundrazi, do të shkruajmë për disa mësues patriotë dhe atdhetarë të cilët, në mbrëmjen e 31 dhjetorit të motit 1951, me një vendim të gjykatësit hetues do të përfundojnë në hapësirat e burgut të Tetovës, kurse më vonë do të transferohen në Gjykatën e Rrethit të Gostivarit, ku edhe do të akuzohen a ngarkohen me faj për veprimtari armi-qësore.
Do të shkruajmë për kampionët e ndërgjegjes së Tetovës, për nacionalistët e ndershëm…, për disa shërbëtorë, dishepuj a atdhetarë që nuk arritën ta përfundojnë vitin shkollor sepse ishin në kërkim të lirisë së vonuar të atdheut, do të shkruajmë për gjeneratën e atdhetarëve gjegjësisht mësuesve të viteve pesëdhjetë të shekullit të kaluar, për ata që ndërtuan monumentet e arsimit shqip në Tetovë dhe rreth saj…, për lavdet e tyre, për ecejaket e tyre të fundit drejt panteonit të dijes dhe dritës…, do të shkruajmë për Sadudin Abdulla Gjurën (1926-1960) nga Shipkovica, i cili nuk përfundoi vitin shkollor sepse në motin 1952 “në emër të popullit jugosllav”, do të dënohet me 14 vjet burg të rëndë, për Vehbi Ahmet Lushin (1925-1999) nga Tetova, edhe ky nuk përfundoi vitin shkollor, pasi që u dënua me 9 vjet heqje lirie, për Gani Selman Lumën (1915-1989), që po kështu do të dënohet me 10 vjet burg të rëndë, edhe ky patriot tetovar nuk e përfundoi vitin shkollor, po një gjë të tillë nuk arriti ta bëjë edhe arsimtari i gjuhës dhe letërsisë shqipe, Salajdin Efraim Huseini (1930-2007), i cili bashkë me Nijazi Fandën (1923-1979), me Sali Lisin (1923-1969), me Ismail Saidin (1925-1989), me Muhedin Hadrin, me Sheref Kazazin (1921-2000), me Xhemali Beqirin (1929-1987) si dhe me mësuesin Sabri Ramizi (1931) do të vuajnë dënimin në repartin Petrova Rupa të Goli Otokut famëkeq.
Shumë kohë më parë bashkëveprimtarët do të thonë se ditën kur u lexua aktakuza të “pandehurit” hiç fare nuk ishin të preokupuar me dënimet, as me meseletë a vakitë me të cilat ishin “ballafaquar”, sepse e gjithë kjo për ata kishte qenë një ndodhi e zakonshme e dalë nga jeta e përditshme politike, mbase këto ndodhi nuk u “hynin në punë”, jo pse nuk ishin pjesë e kureshtjes së tyre, por pse nuk kishin kohë për të humbur për gjëra periferike…, thonë se gjatë hetuesisë të gjithë të “…pandehurit në fjalë, ishin të padefinuar, të paqartë, mosbesues dhe së fundi, njerëz me sjellje (skajshëm) prej indeferenti”! Ata do të karakterizohen edhe me faktin se ishin superiorë sidomos në aspekt të inteligjencës. Gjithë këtë superioritet të tyre asnjëherë nuk e vunë në “funksion të mendjemadhësisë provincialiste”…, këta shërbëtorë a dishepuj besnikë të popullit do të përjashtonin a do të refuzonin në vijimësi çdo bashkëpunim me hetuesin, me bashkëpunëtorët e UDBA-s, në veçanti me shqiptarët a kalorësit e vonuar të kauzës apo edhe me “kodoshët me koqe të vyshkura”! I gjithë ky “refuzim a përjashtim i tyre për bashkëpunim” kishte kosto të lartë.
Sot nuk mund të shkruash ndryshe për njerëzit që i përmendëm më lart, aq më pak “nëse një herë e ke thënë të vërtetën për retrospektivën patriotike të tyre”, gjithë kësaj nuk ka nevojë t’i shtosh a t’i heqësh as një pikë a presje. E gjithë kjo histori e tyre nuk mund të paragjykohet, nuk mund të thuash se historia e tyre është e ngatërruar, e papëlqyeshme apo edhe tragjike. Tekefundit, ajo mbetet e ndritur pavarësisht se disa kapituj të saj gjatë kohë e heshtën të vërtetën ndaj njerëzve që ishin pjesë e kësaj historie, një kapitull që vetvetiu rrezikohej të “përmbytej dhe më pastaj të njehsohej me harresën tonë kolektive”! Të gjithë ata që do të bëjnë përpjekje ta njohin a ta “studiojnë” nga afër këtë histori të atdhetarëve gjegjësisht të mësuesve (të cilët asnjëherë nuk e përfunduan vitin shkollor), që në fillim detyrohen të “heqin dorë” nga paragjykimi dhe nga faktet e sajuara po edhe të shtrembëruara nga ish-historianë të njëmendjesisë. Gjithsecili që do shkruajë për këta njerëz duhet pasur parasysh se historia e tyre është aristokrate…, duhet pasur parasysh se do të shkruajë për mësuesit patriotë më të përfolur, të thekur, rebelë, bohemë, disidentë dhe mbase njerëz me emër e mbiemër më të lakuar.
Është një urtësi popullore që përdoret në krahinën e Mirditës që tregon se kur nuk të ka lezet fjala në kuvend, është e njëllojtë sikur ke vdekur edhe vetë. Unë kam dëgjuar se fjala e atdhetarëve gjegjësisht e mësuesve të Petrova Rupës së Goli Otokut, lëre që ka pasur lezet, por edhe peshë. Për ta përfunduar këtë shkrim, për “një vit shkollor të papërfunduar nga ana e atdhetarëve” më duhet t’i referohem një mendimi filozofik të dijetarit Pjetër Mëshkalla, ku, pos të tjerash, thuhet: “Nuk më ka shty me Ju shkrue Shkëlqesë, as urrejtja, as ambicioni, as interesi, por vetëm ndërgjegjja, e vërteta dhe e mira”.

“LAZARATET SHQIPTARE”

by

Shkruan:Fadil LUSHI/
Në ndërtimin e kryetitullit të këtij vështrimi gazete pa dyshim se më “ndihmoi” deklarata e paradokohshme e kryeministrit në detyrë të Republikës së Shqipërisë, z. Edi Rama, i cili duke akuzuar sistemin e drejtësisë shqiptare, pos të tjerash, tha: “Gjykatësit dhe prokurorët e korruptuar janë njësoj si Lazarati, t’i shporrim! Nuk mund që, nën ombrellën e pavarësisë, këta gjykatës të korruptuar të marrin jetë njerëzish të pafajshëm, janë bashkëfajtorë dhe bashkëvrasës sa herë një i pafajshëm humb jetën dhe sa herë një vajzë trafikohet apo dhunohet nga njerëz të liruar prej tyre… Ju siguroj që nuk po rrimë (dhe nuk do rrimë) duarkryq, por po përgatitemi shumë mirë dhe ofensiva do të fillojë dhe nuk do të ndalet deri kur në Shqipëri të vendoset normaliteti që është jashtë kontrollit të të gjithëve”! Ne, që i referohemi kryeministrit, do të bëjmë përpjekje që të mos e interpretojmë deklaratën e tij, përkundrazi, do t’ia përshtatim shkrimit a vështrimit në vijim.
Një ditë, një miku im, i cili në vigjilje të muajit të bekuar të Ramazanit ishte “bërë tapë”, më parashtroi një sërë pyetjesh, kurse ca prej tyre “fiqiri” im nuk i regjistroi dot. “Muhabetin” e filloi me pyetjen…, ti, miku im i “dashur”, pa më thuaj, a mos vallë, është e vërtetë se këtej pari në Tetovë, edhe ne “kemi një Lazarat të Gate Mahmutajt”. A mos vallë prindërit tanë dikur kishin bërë dashuri në çdo “vakt”, a është e vërtetë se shqiptarët, në çdo kohë e pa kohë, “bëjnë bajram” me njëri-tjetrin, a mos “ndoshta” (s)është e vërtetë se disa “taze politikanë” shqiptarë nuk komunikojnë me njerëz fukarenj dhe me të tjerë të tillë në nevojë…, a mos vallë ne shqiptarët për nga natyra a edhe për nga karakteri (nuk) jemi më të mirët e Gadishullit Ilirik…, a mos vallë (s)është e vërtetë se ne shqiptarët vlerat i kemi “nën këmbët tona të palara e me ferra”…, a mos vallë “çallëmin, paragjykimin dhe megalomaninë” i kemi “virtyt apo ves të fshehtë”…, a mos vallë nëpërkëmbja e së folmes a standardit të gjuhës shqipe (që natë e ditë ulërijmë duke thënë se kjo gjuha jonë është më e mira në “dynjanë” njerëzore) me njëfarë dore (nuk) është një “krim a edhe trafikim i organizuar”…, a mos vallë të gjithë ne (nuk) jemi pjesë e atij “krimi” apo, në instancë të fundit, toptan do të shtiremi e do të themi se e gjithë kjo u takon atyre që janë të paguar ta çrrënjosin këtë të keqe dhe, kur këtë nuk do ta bëjnë, atëherë do të themi se duhet të shporren prej aty ku kanë zënë vend pa merita. A mos vallë kësaj gjuhe standarde i duhet një ligj serioz dhe i qëndrueshëm, një ligj që do të dalë në mbrojtje të saj nga “klandestinët dhe trafikantët lazaratas”…, që mbase do të jetë bashkëvrasës a edhe bashkëfajtor i asaj katrahure…, a mos vallë edhe mësuesi, edhe prindi, edhe mjeku, edhe doktori i shkencave, edhe shkolla edhe universiteti do të jenë bashkëfajtorë në denigrimin e fjalës së shqiptuar a të shkruar keqas…, apo të gjithë atyre që i përmendëm do t’u mundësojmë të vihen në rolin e “fshatarëve të Lazaratit”(!?)…, a mos vallë në një kohë të afërt gjithsecili prej nesh do të ketë nevojë të pajiset me Fjalorin shqip-shqip, a thua vallë një ditë ne nuk do të merremi vesh me njëri-tjetrin…, apo në fund gjithë këtë katrahurë do t’ia faturojmë armikut, perandorive gjegjësisht pushtuesve tanë shekullorë apo edhe marangozit, bujkut, blegtorit, stërgjyshërve tanë të paarsimuar, pothuaj edhe dreqit.
Këtij mikut tim, që hiqet vijimisht për hiperbolik dhe hiperkulturor dhe të cilin padrejtësisht (që në fillim) e “përgojova dhe e paragjykova”, i thash troç: Ore “qerrata”, lëri këto “muhabete” se gjuhën standarde shqipe nuk ka as ligj e as bir nëne që do ta mbrojë nëse ti, unë dhe shumë të tjerë nuk e ushqejmë, nuk e humanizojmë dhe nuk e fisnikërojmë. Nuk më dha përgjigje, përkundrazi “muhabetin” e vazhdoi me atë pyetjen e tij të preferuar: “a mos vallë” ti, miku im, bashkë me mua dhe të tjerë njerëz profesionistë, do të duhet në vijimësi t’i “aminojmë” jovlerat kulturore, politike dhe ato arsimore, a nuk sheh se na mungon forca e ndërgjegjësimit sa i përket zallamahisë që na ka kapur për fyti…, a mos vallë (nuk) është e vërtetë se ne shqiptarët ditë për ditë ndërtojmë “istikame si ato të Lazaratit” prej nga do të vrasim idetë fisnike të njëri-tjetrit…, a mos vallë (nuk) do të ndërtojmë labirinte që më pas, ashtu vullnetshëm, do të futemi në to dhe më pastaj nuk do të dalim dot kollaj nga aty…, ti, miku im, a nuk të shohin sytë se “armiqtë tanë” gjithandej na “ndërtojnë udhëkryqe” ku ulemi ashtu rehatshëm këmbëkryq dhe bythëpraptas dhe që më pastaj s’dimë nga t’ia mbajmë, nga e djathta, nga e majta, përpara apo…, thjesht bëhemi njësh me udhëkryqin, thjesht bëhemi njësh me dyshimin, bëhemi njësh edhe me hulatë e shpresat e kumarxhiut.
Sot gjithsecili mund të parashtrojë pyetjen se cila është marrëdhënia e jonë me vlerën, me kulturën dhe me historinë. Të gjithë ata që kanë hise në trashëgiminë letrare, artistike, shkencore e të tjera trashëgimi, këtë marrëdhënie nuk kanë të drejtë ta shpjegojnë ndryshe, në shpjegimin e kësaj marrëdhënie nuk kanë vend joprofesionistët, në veçanti ata të cilët vlerat i shndërrojnë në jovlera a në “babëzi” (kolektive), nuk kanë të drejtë joprofesionistët të cilët për një post jomeritor dhe për pak lekë “shtrëngohen” ta heshtin hallakamën kolektive, nuk kanë të drejtë ata të cilët e “aminojnë muhabetin akademik dhe shurdhues, që në vijimësi për kryefjalë e kallëzues kanë paragjykimin dhe fjalën e rreme”…, nuk kanë të drejtë ta “binjakëzojnë” parimin me joparimin, standardin me jostandardin. Që kjo marrëdhënie të humanizohet, të avancohet dhe të emancipohet, fillimisht duhet të përjashtohen të gjithë ata të cilët padrejtësisht kanë zënë vend në të…, thjesht duhet të shporren si ata “gjykatësit dhe prokurorët e korruptuar që janë njësoj si Lazarati, që kultivon të keqen kombëtare”!? Tekefundit, nëpërkëmbja a edhe anashkalimi i marrëdhënies ndërmjet profesionistëve, me një farë dore është një “krim i organizuar” ndaj shkencës, ndaj gjuhës, ndaj kulturës, ndaj qenies sonë, ndaj…

PESË VAKI DHE NJË FTESË E PADËSHIRUAR

by

NJË PROTOKOLL QË DUHET TË VIHET PARA “GJYQIT TË PUSHKATIMIT”!?/
Nga Fadil LUSHI/
Ne që (në vijimësi) bëjmë përpjekje, po edhe kohë pas kohe mëtojmë të “shkarravisim” diç për dashamirët e fjalës së thanë a edhe të shkruar, fillimisht kërkojmë ndjesë që do të “fusim hundët” në zanatin e gjuhëtarëve të mirëfilltë. Njohësit e sintaksës së gjuhës shqipe, me bindje të plotë, me kompetencë dhe me gojën plot do të thonë se çdo fjalë, fjali si dhe çdo paragraf i shkruar para se të shohë dritën, fillimisht kërkon që t’i bëhet lekturë e mirëfilltë. Përveç kësaj, është me rëndësi që edhe çdo protokolli t’i bëhet redaktim serioz. Nëse e gjithë kjo i mungon një protokolli, a cilësdo qoftë fjalë të shqiptuar, të shkruar e të botuar, atëherë ai do t’i ngatërronte lehtësisht mendjet dhe perceptimet e njerëzve…. Tekefundit, fjala e shkruar dhe e shqiptuar ka për detyrë të hetojë a të përcjellë mesazhe të qarta dhe të gjalla nga përditshmëria jonë, qoftë ajo pamore, dëgjimore, politike, sociale, kulturore, po edhe religjioze apo quajeni si të doni ndryshe.
Çuditërisht dhe si për inat, Tiranës zyrtare i përsëriten ca vaki të pahijshme, sidomos kur ndërtohen protokollet a edhe kur sillen vendime të rëndësishme, qofshin ato politike, arsimore a edhe kulturore.
Vakia 1
“Dikur moti gjegjësisht me 12 prill të motit 2006 ish-kryebashkiaku i Tiranës, Edi Rama, tani kryeministër në detyrë i dha çelësin e Tiranës dhe e shpalli qytetar nderi këngëtarin nacionalist serb Goran Bregoviq”. Mos vallë Edi Rama nuk e dinte se Bregoviqi ishte një nacionalist i përbetuar serb, mos vallë nuk e dinte se këtë “çelës” nuk e meritoi…, apo, në instancë të fundit, krejt këtë e bëri për hir të “internacionalizmit proletar”!?
Vakia 2
Në vitin 2012 në Tiranë, përzgjidhet…
“Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë e Kosovës dhe Ministria e Arsimit dhe Shkencës e Shqipërisë kanë përzgjedhur në Tiranë shtëpinë botuese me kodin 1002 për botimin e abetares së përbashkët, e cila pritet që të jetë e gatshme në fillim të vitit shkollor 2012/2013”. Fillimisht duhet të themi se kjo abetare teknikisht mund të jetë e përbashkët, por assesi nuk mund të konceptohet si mbarëkombëtare nëse ke parasysh faktin se në ndërtimin e këtij teksti didaktik, nuk morën pjesë shqiptarët e Maqedonisë, të Malit të Zi si dhe ata të Luginës. Mos vallë këtë nuk e kishte në dijeni ish-kryeministri Sali Berisha dhe ministri i arsimit Myqerem Tafaj. Ku ta dijë njeri. Unë hiç nuk e di.
Vakia 3
“Muajin prill të këtij viti, Televizioni Klan ftoi këngëtarin nacionalist serb Zdravko Çoliq që të marrë pjesë në festivalin tradicional “Kënga ime”…, madje ai çmendi një sallë njerëz në TV Klan dhe ndezi opinionin publik”. Vizita e këngëtarit shovinist serb, Zdravko Çoliç, në Tiranë nuk mund të thuash se ishte ndonjë befasi e radhës…, përkundrazi ishte vazhdim i budallakisë kolektive të politikanëve të Tiranës. Do të ishte korrekte sikur kësaj “vakie” t’ia shtonim atë shpjegimin që i dedikohej Goran Bregoviqit dhe nikoqirit të tij. Besoj se i shkon a i përshtatet (së paku sipas mendimit tim).
Vakia 4
“Marrëveshja e shumëpritur për unifikimin e kurrikulave mësimore parauniversitare midis Shqipërisë dhe Kosovës u nënshkrua dje (2.6.2014) në ambientet e Kryeministrisë, në prani edhe të kryeministrit Edi Rama. Ministrja e Arsimit dhe Sportit e Shqipërisë, Lindita Nikolla, së bashku me homologun e saj Ramë Buja kanë firmosur kështu marrëveshjen për kurrikulat mësimore në një ceremoni të posaçme të organizuar me këtë rast… Sot u krye, ia dolëm të unifikojmë sistemin parauniversitar midis Kosovës dhe Shqipërisë…, kjo marrëveshje përbën një ditë historike, u shpreh ministrja Lindita Nikolla”. (Zëri i Popullit) E nderuara ministre Linditë…, unë mendoj se “kjo sot nuk u krye”, së paku për ne që jetojmë këtej kufirit administrativ! Pas krejt asaj që u tha në kuadër të së ashtuquajturës abetare e përbashkët, mendojmë se do të ishte e tepërt që kësaj vakie t’i “qëndisësh çfarëdo arsyetimi tjetër, po qoftë ai të jetë edhe konicanian”!
Vakia 5
Një fjalim (gjithsesi i paredaktuar) nostalgjik, nacionalist apo edhe i “pushtetshëm” u hetua disa ditë më parë në kryeqendrën e shqiptarëve, kur u përurua Kisha katedrale ortodokse shqiptare “Ngjallja e Krishtit”. ”Thashethemexhinjtë” thanë se atë ditë “Tirana për një moment u shndërrua në qendër të ortodoksisë botërore”! Ky fjalim shovinist, nacionalist, agresiv, komik, poaq edhe tragjik, doli nga goja e patriarkut të Kishës Ortodokse Serbe, Irinej, i cili shumë kohë më parë “bekonte paramilitarët serbë për masakrat e njohura të tyre kundër shqiptarëve të Kosovës”. Nuk “harroi” ta përmend edhe atë fjalinë politike dhe nostalgjike se “Kosova dhe Metohija për serbët janë pjesa më e shenjtë”. Se u hetua edhe ajo pjesë ngushëlluese nuk diskutohet, por ama se në të kishte edhe ca paragrafë denigrues dhe poshtërues fajet i ka kryepeshkopi i Kishës Autoqefale Ortodokse Shqiptare, Anastasi, gjegjësisht Fortlumturia e tij Janullatos, mandej Tërëlumturia e tij Patriarku Vartolomeu i Stambollit (i cili lëre që nuk e “kundërshtoi” pjesën denigruese të fjalimit të Irinejit, por edhe e heshti këtë…, komunikologët thonë se edhe “heshtja është një delikt i keq verbal!?), si dhe “protokolli me paterica” e Ministrisë së Punëve të Jashtme të Republikës së Shqipërisë. Në fakt Irineji m’u duk sikur të ishte më shumë një politikan, sesa një besimtar i devotshëm serb, më shumë m’u duk si një “iluzionist”, sesa një serb që nuk u hiqet dot kollaj “ëndrrave të superioritetit”…, një njeri që nuk çlirohet nga paragjykimet, njeri që nuk gjykon drejt “vërtetësinë e historive të popujve tjerë”, nuk “asimilon” shpresat, ëndrrat, po edhe iluzionet, se një ditë do ta (ri)pushtojnë Kosovën dhe Metohinë.
Ky vështrim nuk iu imponua artikullshkruesit, përkundrazi iu detyrua ta bëjë si të tillë. Ne në këtë shkrim (jo qëllimkeq) deshëm vetëm ta “rilindim” të vërtetën sa i përket vakisë së Goran Bregoviqit, ndaj vizitës së Zdravko Çoliqit, ndaj asaj “abetares mbarëkombëtare” që asnjëherë nuk u duk këtej pari në Maqedoni, Mal të Zi a edhe në Luginën e Preshevës. Ne në këtë shkrim nuk parashtruam pyetje logjike se pse në “Unifikimin e programeve mësimore” nuk u përfshinë edhe shqiptarët e Maqedonisë!? Ne, në fjalimin e Irinejit nuk “kërkuam” gjymtime sintaksore (s’është korrekte ta bëjmë atë, sepse nuk e njohim atë shtyllë të gjuhës dhe të letërsisë serbe), përkundrazi kërkuam t’i shohim ato argumente historike që pamëshirshëm dhe tmerrësisht denigrohen dhe zhbëhen nga ana e të parit të Kishës Autoqefale Serbe, Irinej, ndërkaq për sa i përket mesazhit që ai e përcolli në fjalimin a retorikën e tij besojmë se të gjithë e kemi të njohur dhe mbase të qartë.
Tekefundit, ky vështrim dhe të tjerët, sa janë personale, poaq janë edhe publike dhe nëse e sheshojnë të vërtetën, atëherë nuk mund të përthyhen, nuk mund të paragjykohen a të mbeten në mjegull. Fjala e shkruar kritike ka nevojë që pareshtur të rilindet. Nëse do të mungojë e gjithë kjo, atëherë fjala e shkruar “do të hyjë në konflikt me vetveten” dhe ashtu pamëshirshëm do ta “ekzekutojë identitetin e saj” dhe definitivisht, do të flakë dhe do të zbehë mesazhin që duhet ta përcjellë ajo. A mos vallë, politikanët e Tiranës, njëherë e përgjithmonë do të duhet që protokollit të tyre t’i bëjnë një “redaktim” ndryshe gjegjësisht paksa më serioz. Fatkeqësisht, këtej pari hapësirave tona akademike dhe intelektuale, nuk duket dot njeri i cili të keqes (që na ka kapur për fyti) t’ia lidhë litarin për qafe?
P.S.
Këtë shkrim ia dedikoj Nënës Nazë, asaj që më dhuroi arsyen!

“MARATONA” E MUNGUAR SHQIPTARE?

by

Nga Fadil LUSHI/
Këtij shkrimi (që ndoshta më shumë i shkon a i përshtatet pesimistit, sesa optimistit) do t’ia bashkangjesim një paragraf që llafos “vakinë a meselen” e Sizifit. Thonë se “… hyjnitë antike e kishin dënuar Sizifin të përsëriste veprimet e veta, gjegjësisht të ngjiste pa pushim një shkëmb në majë të një mali, nga ku guri rrokullisej vetvetiu. Ato kishin gjykuar me të drejtë se nuk ka ndëshkim më të tmerrshëm se puna e padobishme dhe e pashpresë. Po t’i besojmë Homerit, Sizifi është njeriu më i ditur dhe më i kujdesshëm midis të vdekshmëve. Opnionet janë të ndryshme për shkaqet përse u dënua të bënte në ferr punë të padobishme. Para së gjithash e qortuan për mendjelehtësi në sjelljet me perënditë greke. Nuk i ruajti sekretet e tyre!” Do t’i shtojmë edhe një paragraf që pasqyron historinë e ushtarakut grek (antik) Filipidis, i cili vrapoi nga fusha e Maratonës deri në Athinë (ai marathonomaku i F.Nolit) për të sjellë a për të shpallur lajmin e fitores së ushtrisë greke ndaj persianëve! Ne do të bëjmë përpjekje që titulli të mos jetë i “gjymtuar”, brendia të mos duket e zbehtë, ndërkaq përfundimi të mos reflektojë mesazhe të paqarta, të mos duket një vështrim i stërngarkuar me atë vokacionin e patriotizmit të tejshprehur…, me qëllim që të mos na mbetet në ajër a të mos i mungojnë shtyllat e të menduarit ndryshe…, thjesht për ta çliruar nga çdo lloj paragjykimi. Nga ky vështrim nuk duam të nxjerrim falltari. Që kjo të mbetet ashtu siç e duam ne dhe që të jemi të sinqertë me lexuesin, do të bëjmë përpjekje që fillimisht të jemi të sinqertë dhe të qartë me vetveten dhe me të vërtetën, po njëkohësisht dhe fjalës së denigruar nuk do t’i vëmë emër human, emancipues a madje jomeritor.
Parashtrohet pyetja se a mos vallë në këtë shkrim ka hapësirë ose edhe logjikë për të bërë krahasime a paralelizma me “hyjnitë antike, me Sizifin, me Homerin, me vakinë e Filipidisit si dhe me “sizifat” politikë a edhe me shqiptarët e ditur e të kujdesshëm këtej kufirit administrativ!? (Po gjithesesi se ka vend). Mandej me ata shqiptarë që mëtojnë a bëjnë përpjekje që me “një frymë” ta (ri)marrin a ta (ri)zaptojnë pushtetin, edhe ashtu të sakatosur, qoftë ai pushtet i merituar apo i pamerituar. Ne nuk kemi të drejtë të themi se politikanët gjegjësisht ish-lidershipët shqiptarë (përfshi këtu Nevzat Halilin, Abdurahman Alitin, Ymer Ymerin, Arben Xhaferin e disa të tjerë) dikur bënë “punë Sizifi”, respektivisht bënë “punë të padobishme dhe të pashpresë, nuk kemi të drejtë t’i paragjykojmë dhe t’i qortojmë për megalomani a mendjelehtësi në sjelljet e tyre me trupin votues dhe me votën deliberative të gjithësecilit shqiptar, nuk kemi të drejtë t’i fajësojmë pse nuk lëvizën deri në “fund” shkëmbin a gurin për ta ngjitur majë mali(!?) …, nuk do t’i fajësojmë pse individualisht vrapuan “maratonën politike” shqiptare…, pse shpallën “fitoret vetanake e jo ato kolektive”!? Mbase ishin “kohëra të tjera”!
Dhe, sot e gjithë ditën e Perëndisë, lidershipët shqiptarë: Ali Ahmeti, Menduh Thaçi, Rufi Osmani dhe të tjerë politikanë mendjendritur, assesi nuk kanë të drejtë që maratonën politike ta vazhdojnë së prapthi, nuk kanë të drejtë që “maratonën e Filipidisit” ta “vrapojnë” individualisht, nuk kanë të drejtë që atë ta bëjnë ndaras, nëse e bëjnë ndaras, atëherë do të lodhen shpejt dhe do të heqin dorë nga gara, pasi caku i kësaj maratone është goxha larg dhe, për këtë dhe njëmijë arsye të tjera, ata detyrohen ta “rimbledhim” mendjen, po mbase edhe kujtesën tonë kolektive, qoftë ajo pamore a dëgjimore, sa për të thënë se: historia e shovinizmit dhe nacionalizmit katundaresk të fqinjve tanë nuk mbyllet dhe aq më pak nuk shembet me një sharje, me thashetheme, me zhurmë shurdhuese që, lëre që nuk artikullohet tamam politikisht, por edhe nuk përcjellin ndonjë porosi të qartë dhe të caktuar. Lidershipët e moderuar dhe në detyrë duhet të kenë parasysh se “historia shoviniste, po edhe nacionaliste” e fqinjve tanë për “kryegjysh” ka njeriun apo politikanin i cili që sa herë do të ngazëllohet prej “çallëmit” dhe sa herë që do të ndodhet në momente a gjendje të rraskapitjes shpirtërore a dëshpërimit, aq herë do të bërtasë duke thënë: “… o ju qaramanë shqiptarë, mos më bezdisni se unë tani kam në dorë edhe gurin edhe arrën, apo kam në mbretërim pushtetin absolut, po qoftë të jetë ai edhe makijavelist!” Kësaj thënie të këtij politikani, historianët, rilindësit, vizionarët dhe patriotët e moderuar shqiptarë (jo ndaras) fillimisht do të duhet t’i thonë: “Ti, i nderuar, e ke gurin, por jo edhe arrën, e ke shumicën, por jo edhe pakicën, e ke gojën, por jo edhe gjuhën, e ke kambanën, por jo edhe kishën, e ke tokën, por jo edhe emrin, e ke oborrin, por jo edhe portën, e ke pyetjen, por jo edhe përgjigjen…, e ke fytyrën, por nuk e ke buzëqeshjen, qoftë ajo e djallëzuar, e ke historinë, por nuk e ke lexuesin, e ke përrallën, për kalamanjtë e fukarasë që për kryefjalë ka heronjtë e antikitetit, ke rrugën, por nuk i ke gjeneralët kalorësiakë!”
Sikur politikanët shqiptarë të kishin qëndrim a sjellje korrekte mes vete, kryeplakut të politikës maqedonase do të duhej t’i thoshin edhe këtë: “… i nderuar, mos vallë (nuk) e di pse i ke të tërë. I ke për arsye se ne shqiptarët kemi inatet tona homerike, mbase edhe histerike, inate që janë shndërruar në “bythë e brekë”, neve na mungon toleranca ndërshqiptare, na mungon varësia a veprimi i ndërsjellë mes nesh, na mungon fjala a mendimi ndryshe, na mungon vetëdemaskimi, na mungon parimi dhe vetëvendosja…, ne gënjejmë vetveten, ne përsërisim vetveten, ne jemi të dashuruar me vetveten, ne nuk i parashtrojmë kërkesa vetvetes dhe së fundi na mbetet të grindemi mes vete për inat dhe për mustaqet e Çelos”, siç thonë mirditasit.
Nëse ne shqiptarët këtej kufijve administrativë do të vendosim më në fund ta “vrapojmë maratonën tonë të vonuar politike, po edhe diplomatike” nuk duhet ta bëjmë atë me “një frymë”, nuk duhet që gjatë vrapimit ta kthejmë mendjen dhe shikimin herë nga e majta e herë nga e djathta, e herë-herë mënjanë.
Besojmë se ky vështrim i radhës nuk meriton t’i bëhet zhurmë, po as edhe prej tij të çohet pluhur që do të verbonte sytë e lexuesit dhe do të lodhte mendjen e tyre në (mos)marrjen e mesazhit që përcjell. Nëse “kështjella e kësaj historie shoviniste” nuk do të rrënohet, atëherë të mbetet të mbyllësh gojën dhe të heshtësh, ndryshe nuk bën. Nga ana tjetër, nëse nuk pajtohesh a nuk vetëdijësohesh me këtë, atëherë nuk ke të drejtë të paragjykosh e të thuash se “më mirë se kaq nuk bëhet, ose më keq se kaq nuk bëhet!?”

“GJYNAHQARËT E DYNJASË” SHQIPTARE?

by

Nga Fadil LUSHI/Disa ditë më parë vizitova pjesën oksidentale të Stambollit për të takuar Motrën e madhe, atë heroinën fatkeqe të gjeneratës së saj. Më rastisi të takoj edhe ca shqiptarë më të moshuar se unë të cilët shumë kohë më parë, ashtu pavullnetshëm, kishin braktisur vatanin për t’u degdisur në një cep të Dardaneleve…, për një jetë, ndoshta, më të mirë. Tek ata vërejta se u mungonte kujtesa pamore; ajo dëgjimore – po, mbase edhe ajo mekanike a logjike, hiq mënjanë atë kujtesën emocionale, prej së cilës nuk kishte mbetur dot gjë. Më gostitën në një ndejë “haramash”. Atë që “para kohe bëhej tapë gjegjësisht atë që çorientohej në kohë dhe hapësirë” si dhe ata që e “fëlliqnin fjalorin” i largonin dhe i dërgonin në shtëpi. Matanë ndejës ku më “sistemuan” përkohësisht kishte një tjetër “mexhlis (veror) besimtarësh” që kishin për “obligim” të bënin duatë për shiun e munguar. Këta të fundit i konceptonin si “gjynahqarë”, sepse kishin shkelur mbi parimet e librit të shenjtë, gjegjësisht mbi disa kapituj të Kuranit famëlartë. Moralin e “mexhliseve” në fjalë e kishin ndërtuar “kryepleqtë” e tyre. Përkundër dyshimit tim, më duhej të vij në një përfundim pragmatik: të dy “mexhliset ishin hileqare dhe mbase gjynahqare” pavarësisht se frekuentuesit e këtij të dytit ishin “namusqarë” dhe besimtarë të devotshëm!
Axha Abdullah (një ish-kundërshtar i papajtueshëm dhe i përbetuar i njëmendjesisë dhe një njeri goxha i moshuar), duke e vërejtur “dalldisjen” time të skajshme, m’u drejtua me dy pyetje. E para: “Ti arnavut, a mos vallë e fillove shkrimin e radhës”!? Po, ia ktheva. Por, ama, do ta përfundoj në Tetovë, respektivisht atje ku asnjëherë nuk përfundojnë thashethemet mes vëllezër shqiptarë. Fatkeqësisht, ca mendime a ca “fiqire” më ikën dhe më “mbetën” në varrezat e Erenkoy (aty ku prehen eshtrat e Shemsettin beut, ideologut kryesor të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare) dhe në qytezën e Ibrik Tepes (aty ku lindi Fani, ai eruditi mendjefemër). Pyetja e dytë e tij ishte: “Në çfarë organizimi politik jetojnë shqiptarët e Republikës së Maqedonisë”!? Përgjigja ime ishte: “në DEMAGOGJI”!? Mendimet që më “mbetën” te lapidari i Samiut dhe te vendlindja e Nolit, por që i duhen këtij shkrimi, do t’i zëvendësoj me një paragraf të huazuar nga shtypi ditor i Tiranës, që llafos një retorikë shumë të rrallë dhe “tejet të çuditshëm dhe mosbesues” të kryeministrit të Shqipërisë në detyrë, ku, përveç të tjerash, thuhet: “Kryeministri Rama tha në fjalën e tij se pavarësisht konflikteve politike, kur vjen puna për çështjen e Kosovës, shqiptarët janë bashkë. Ai shprehu mirënjohje për ish-kryeministrin Berisha dhe mbështetjen e tij për Kosovën gjatë qeverisjes së të djathtës… Shpreh mirënjohje dhe për Sali Berishën e PD, kur ishte në qeverisje, si pjesë e përbashkët shqiptare për pavarësinë e Kosovës dhe për të arritur në këto ditë. Nëse e kthejmë në çështje politike, ne ngatërrohemi edhe sa është ora, apo është mars a prill, por fatmirësisht nuk ndahemi te çështja e madhe që deri dje mbante emrin çështja e Kosovës, por sot natyrshëm ka emrin çështja e shqiptarëve”. Se kjo retorikë a kjo e thanë e kryeministrit nga kryeqendra e shqiptarëve u tha me “tamam” a jo, unë nuk e kam “takatin politik ta konfirmoj”, por ama se është demagogji pa dyshim se është e tillë.
Sot ka shumë njerëz që në kohë të gabuara frekuentojnë “ambiente” të gabuara (siç e bëra unë me shumë “qejf” një të tillë). Të thuash se ato hapësira vërtet janë të tilla, nuk mund të thuash, nga fakti se për këtë duhet të parashtrosh fakte a argumente. Këto hapësira a ambiente të gabuara, logjikisht duhet të jenë përjashtuese për njerëzit me mendje të shëndetshme, aty ka vend vetëm për njerëz me moral të dyfishtë respektivisht për ata të cilët përjashtojnë fjalën humane dhe atë emancipuese. Lukman El Hakim (i urti Lukman), i njohur si mbledhës fjalësh nga goja e popullit, në përmbledhjen e tij kishte përfshirë edhe këtë thënie: “Dy gjëra duhet harruar në këtë botë: një të mirë që ia ke bërë dikujt dhe një sharje a fyerje që ta kanë bërë ty”! Thonë se kjo e para disi mund të harrohet, por e dyta, shumë vështirë mund të kapërdihet a të falet, sidomos kur bëhet fjalë për shqiptarë kokëkrisur. Parashtrohet pyetja se cili është morali i këtij proverbi, është vetëm një i tillë a mbase i dyfishtë dhe, a mos vallë kjo sot, është bërë një kryefjalë në komunikimin e bastarduar te shqiptarët, në veçanti tek ata që profesionalisht merren me politikë. Lëre që kjo e para do të përmendet, po aq edhe do të keqpërdoret.
Nëse morali i parë (i këtij proverbi popullor) është racional, atëherë i dyti mbetet të jetë irracional. Kjo e para pak po duket në përditshmërinë tonë. Në këtë të fundit (në atë irracionalen) kanë “hise” njerëzit të cilët mëtojnë të tallen në vazhdimësi me “frikën tënde”, me varfërinë mendore si dhe me atë materiale, të tallen me njerëzit të cilët jetojnë me “shqetësimet e vatanit”, me ato të fëmijëve dhe me ato personalet…, me njerëzit të cilët dikur “shkonin për gjah dhe vetë u bënë për gjah”, me njerëzit që u janë shterur mendja e takati…, t’i ofendojnë me atë thënien ”kështu i do mushka drutë”…, me njerëzit që aq shumë janë frikësuar, saqë “pordha u shkon deri në zemër!” e të tjera. Çfarë ishte dikur kodi moral i organizimit dhe komunikimit politik këtej në Republikën e Maqedonisë?! Thonë se ky kod nuk ishte i ndërtuar sipas vullnetit të shumicës, përkundrazi ai ishte produkt i ideatorëve të saj. Ky moral i sistemit njëpartiak, ndonëse irracional, në vijimësi “mbikëqyrej, kontrollohej dhe, në instancë të fundit, ata që e shtrembëronin edhe ndëshkoheshin”…, ky moral u interesonte vetëm kryeparëve, të tjerëve nuk u hynte në punë për arsye se aty nuk mund të ndryshoin gjë, dhe e kundërta, sot partitë politike kanë kodin moral të tyre, por kjo gjë nuk u intereson lidershipëve të tyre, kjo i përket atij që jep votën, thjesht, me këtë moral nuk merret lidershipi, përkundrazi kjo i takon elektoratit…, i cili “detyrohet” të pajtohet a ta “aminojë” fjalimin retorik të lidershipit, një retorikë që kur nuk “lekturohet dhe nuk redaktohet”, atëherë ajo shndërrohet apo kalon në retorizëm të rëndë dhe fyes…, kalon në retorikë të sajuar, të denigruar, pa parime e standarde dhe madje edhe me mendjelehtësi a mendjeligësi politike.
Nëse nuk më “gënjen mbamendja”, më duket se axhës Abdullah i thash se këtë shkrim do ta përfundoj në Tetovë!? Si duket e gënjeva pa qëllim. Nuk do ta “përfundoj” pasi që ende nuk kanë përfunduar inatet homerike dhe thashethemet ndër vëllezërit shqiptarë. Dikur moti qehallarët, respektivisht kujdestarët e pasurisë së beut, e tridhnin dashin që ruante delet!? Pse e bënin këtë, unë nuk e di.