Fadil Shheu – Dielli

600 VETE NE FESTEN E VATRES DHE KOMUNITETI NE CLEARWATER, FLORIDA

November 30, 2016 by dgreca

–DEGA E VATRES NE TAMPA MBLODHI ME SHUME SE 600 PJESMARRES NE CLEARWATER/ *Feste e madhe e Komunitetit Shqiptar ne Tampa Bay per 104- vjetorin e Pavaresise/

* Ambasadorja shqiptare ne Washington nuk iu pergjigj Fteses e Vatres/

Ne Foto:Kryetari i deges se Vatres, z. Tasim Ruko, duke pershendetur 600 pjesmarresit ne manifetsimin e Dites se Flamurit/

NGA FADIL SHEHU/ FLORIDA/

Me se 600 shqiptare te zones se Tampa Bay ne shtetit te Floridas festuan me nje pjesemarrje massive si asnjehere tjeter ne Clearwater.Buzembremja e se premtes per shqiptaret te ardhur nga qytetet Tampa, Saint Petersburg,Largo,Sarasota,Pinellas Park ,New Port Richey dhe Clearwater kishte dicka te bukur dhe te vecante.

Pike takimet e tyre perbenin nje fakt mjafte sinjifikativ,nje motiv te perbashket , festohej 104 vjetori I shpalljes se pavaresise se Shqiperise. Erdhen ketu ne Clearwater,te veshur si ne nje dasem gjigande,ku padyshim te ftuar ishin njerez nga te gjitha moshat.Ishte kjo foleze ,ku me shume se 600 bashkeathetare do te perjetonin,preknin nga afer , flamujt shqiptare,kenget e vallet shqipe,pra do te shpalosej me gjithe madheshtine e saj, vete mrekullia shqiptare.

Jane shqiptare te ankoruar ketu 30- 40 vite me pare ne shtetin e Foridas, te tjere te ardhur disa vite me pare.E perbashketa e tyre qendron ne faktin e festimit te dites se 28 Nentorit,e cila kete here i ka gjetur shqiptaret me te bashkuar prane njeri tjetrit. Nuk ka rendesi se ciles fe ,krahine apo qyteti e fshati i perkasin, nuk ka rendesi se jane nga Shqiperia, Kosova ,Maqedonia apo Mali i Zi. Ajo qe te emocionon,te mbush me shume krenari, eshte fakti se te gjithe jane shqiptare.Ka mes tyre te ardhur dekada me pare,te aratisur te detyruar nga regjimi i atehershem ,duke mbajtur mbi supe prej vitesh etiketimin, famile balliste apo kulake,dhe mjafte te tjere te ardhur me llotari apo vize Amerikane. Nen ekzekutimin e hymnit tone kombetare,te shoqeruar me zerin e fuqishem te mbi 600 Shqipeve,te pranishem,celet sipari i spektaklit te festes se madhe. Padyshim qe kete here reportazhi do te marre me shume permasa, me shume hapesire ne faqet e gazetes sone “Dielli” nen perkushtimin e drejtuesit te saj. Dalip Greca,me nje numur faqesh te konsiderueshem prej 100 faqe. Ne fjalen pershendetese ,Kryetari i deges Vatra Tasim Ruko, do te pershendeste te gjithe te pranishmit ne kete dasem te madhe,do te falenderonte te gjithe ata qe u perkushtuan dhe kontribuan, qe vatranet te organizonin sa me bukur festen e flamurit. Padyshim qe nuk mund te organizohej perkushtimin dhe pranine e te zoterve te shtepise Isuf Spahiaj, Zamira Rubjeka, Jason Sulisufaj, Greta Monty, Arian Kushta, Piro Poloska, Endri Filipi, Luli Nurka, Mario Mihaj dhe grupi rinor Ari Abdi, Klarenc Novaku , Klevi Bejo e te tjereve, te cilet benin cmos qe te ardhurve te mos u mungonte as “maja e gjilperes”.

Padyshim qe kete feste do e pershendesnin femijet e shkolles Shqipe “Vatra”. Edhe pse shkolla ishte hapur ne shtator te ketij viti, femijet me deshie mesuan vargjet dhe kenget ne nje kohe shume te shkurter. Si cicerima te bukura zogjsh te shoqeruar nga te gjithe te ftuarit, nxenesit e kesaj shkolle te hapur nga vatranet e Floridas, te drejtuar nga mesuesja e palodhur Yllka Bejo,kenduan kenge per flamurin dhe memedheun. Femijet mesuan vargjet ne nje kohe shume te shkurter

Me pas nen duartrokitjet e mireseardhjes te bilbili te jugut, kengetari Ylli Baka me zerin e tij te fuqishem do te kendonte kenget popullore me motive te jugut. Publiku kendon si nje ansambel gjigante, ku kenga shqiptare si katarakt i fuqishem, ngre peshe te gjithe te pranishmit. Mbremja nuk ka protokoll se si duhet te organizohet ,te gjithe cojne ne skenen e valles dhe kenges shqiptare zemren e tyre. Vallet padyshim cojne te gjithe ne skenen e pushtuar nga motivet shqiptare. Ku ka me bukur, kur syri te ze permetarin, tropojanin, prishtinasin ,tetovarin, ulqinakun, tiranasin, fierakun, myzeqarin. labin, e malesorin ,te gjithe te zene prej dore ne ekzekutimet e valleve brilante te valles shqipe.

Eshte vertete bukur qe kur shikon te rijnte e te rejat teksa kane marre me “tapi” krejt hapesiren e skenes,si ne nje festival folklorik te vertete. Kercejne e levizin si valltare te talentuar festivalesh.Atmosfera e ndezur e gezuar e kesaj nate dhuron gjithcka te bukur ,krenare per dashurine dhe malli qe te zgjon mjegull loti, teksa interpretohet kenga shqiptare. Midis te ftuarve te terheq vemendjen prania e nje zonje, qe dhuronte buzeqeshje dhe falenderime, e cila merte urime me rastin e marrjes se medaljes te shoqates kulturore atdhetare “Motrat Qiriazi” dhene nga Samiti i Diaspores, i para pak diteve,i cili grumbulloi per here te pare ne historine e Shqiperise, shqiptare nga me se 40 vende. Quhet Dr. Anna Kohen kryetare e kesaj shoqate tregon se eshte hera e dyte qe ajo vjen ne keto evenimente historike ne degen ne Vatra Tampa. Ndonese jeton ne qytetin e Sarasotes ajo sfidon moshen e saj. ka mes 25 vjet qe njihet si gruaja e hekurt e ceshtjes shqiptare ne Nju Jork dhe Florida. Motivet shqiptare shfaqen bindshem dhe fuqishem kur kengetarja e madhe e kenges popullore, muzikes se lehte dhe asaj moderne, Irma Libohova,nen shoqerimin e duartrokitjeve do te behej personazhi i kesaj feste. Madheshtia e kenges shqiptare, e bukur, e hershme sa vete historia e shqiperise, do te ekzekutohesh mrekullisht nga zeri brilant i saj, Serish Ylli Baka ne duet me Irmen ,te cilet njihen te sukseshem ne kenget e tyre, ku dhe ketu ne Amerike, atyre nuk u mungojne fansat e shumte.Gjerdani i kengeve te tyre, behet me i fuqishem kur ate e perforcojne te ftuarit e kesaj feste, nuk eshte e lehte te qemtosh dhe percaktosh personat me te cilet kerkon te komunikosh, ti vecosh nga te tjeret. Asnje prej tyre nuk percaktohet se eshte dikush, te gjithe kane emertimin e bukur, dasmore ne kete dasem te madhe shqiptare. Tingujt shqiptare,kenga madhore “Shqiperi o nena ime”,”Rreth flamurit te perbashkuar” … ku gjerdani i tyre do jete i pranishem gjate 6 oreve te ketij koncerti festiv. Ku muzika shqiptare vjen e permalluar ne kete vend te larget, ku kenga vlonjate,tiranase, tropojane gjirokastrite,prizerenase, ulqinake,korcare ,beratase…. Madheshtia e kenges shqiptare “can” muret e nderteses,duke bere qe kalimtaret e kesaj nate, te ndalin paksa hapin dhe te shijojne mrekulline shqiptare. Jane gati 65 tavolina te rrethuar nga lule shumengjyreshe, flamuj dhe tullumbace kuq e zi, vendet ku ndizet biseda, vendet ku njihen me nga afer vete shqiptaret .Ketu pothuajse te gjithe kane ardhur familjarisht. Nga belbezimi i foshnjave, femijeve deri tek te moshuarit 70 dhe 80 vjecare. Te gjithe jane dashuruar me kengen ,vallen, atmosferen e ndezur festive.Ne nje tavoline takohemi me Aliko Hila nga Fieri,Myzafer Muka dhe Arber Novaku nga Pogradeci, Ferdinand Gjyli nga Vlora,Thimaqi Poloska dhe Mirela Armata nga Korca ,ne nje tjeter tavoline poeti Luan Kalana nga devolli,Arben Jakupi nga fshati Burim i Pejes, Drita Vocaj nga Shkodra, Burbuqe Elezi nga Elbasani, Bert Aga nga Tirana ….ketu kane zbritur gjithe shqiptaret,gjithe trojet e vendet nga ata vijne….nga gjithe shqiperia. Gezohemi qe kete feste historike e festojme se bashku mes gezimit dhe harese te shokeve e miqve tane te hershem dhe te rinj,na thone ne tavolinen 57.Ndoshta atmosfera ne “barkun’ gjigant te nderteses eshte ndezur dhe dollite e urimet pasojne njera tjetren, bene qe kjo nate te jete ndryshe me shkelqimin ne syte e te gjitheve, me me shume dielll ne zemer.Mesnata ja le vendin trokitjeve te mengjesit ,ora ka kaluar dy e mengjesit dhe serish kengetaret Irma Libohova,Ylli baka,Klarineta mbire ne buzet e Nokes se Beratit, sfidojne lodhjen. Mysafiret dhe kengetaret, krijojne ansambel gjigant te papaerseritshem nga madhesia dhe vlerat e artit shqiptar,te cilat u shpalosen mrekullisht ne kete sofer kenge dhe valleve te shqipes. Mjafte njerez, shkembejne adresa dhe numur telefoni me njeri tjetrin. Organizimi madheshtor i koncertit dhe pjesemarrja kaq massive , vertet na befasoi , thone Zj. Florisiana dhe Ermal Metollari nga Vatra Orlando, ben qe te jemi serish te pranishem ne evenimente shqiptaresh. Pas ores dy, deri ne tre, dasmoret e viseve shqiptare qe sollen motivet e kengeve dhe valleve te trevave te tyre shpalosur bukur ne kete mbremje festive,largohen me motive mbreselenese duke falenderuar nga zemra organizatoret e Vatra Tampa per kete nate te paharrueshme.

DIELLI:Ambasadorja shqiptare ne Washington nuk iu pergjigj Fteses e Vatres, ajo shkoi nje organizim tjeter.

Flet për krijimtarinë Bedri ÇOKU, i mbijetuari i ferrit te SPAÇIT

January 23, 2015 by dgreca

BEDRI ÇOKU: “Krijimtaria tek unë është nevojë e domosdoshme.”/
Nga Fadil SHEHU- Florida/
Me Bedri Çoku, ish gjimnazistin e “Janaq Kilica’’ në qytetin e Fierit, i cili ka përjetuar dy dekada vite burg në të ashtuquajturin “ferri i Spaçit”, jam njohur në vitet e para të demokracisë, në pranverën e vitit 1994, gjatë promovimit të librit “ Dy vëllezër në një prangë`´, shkruar nga vetë Ai dhe vëllai i tij, Çaush Çoku. Episodet emocionale që trajtoheshin në këtë libër me dy kapituj, Bedriu në prozë dhe Çaushi në poezi, më motivuan për zhvillimin e një interviste ekskluzive me Bedriun, e cila u botua ato ditë në një nga faqet e R.D-së. Ai njihet dhe si protagonist i grevës që shpërtheu në vitin 1973 në burgun e Spaçit, ku dhe u ridënua. Gjatë viteve të demokracisë ai mbetet i dashuruar pas letërsisë, paçka se emërimi i tij në disa poste të rëndësishme shtetërore i jepnin shansin e karrierës së tij në politikë. I pasionuar në veçanti pas Dostojevskit dhe Kutelit, krahas mjaft dorëshkrimeve të dy romaneve dhe novelave, si analist në disa gazeta, kohët e fundit paraqitet përpara lexuesit me librin e ri mjaft domethënës “Plaku i Kenetës“. Intervista e zhvilluar mbart realitetin e viteve të komunizmit, ngjarjet reale në burgjet e diktaturës dhe zhvillimeve demokratike në Shqipëri. Bedriu së bashku me të atin dhe dy vellezërit, Çaushin dhe Esatin u dënua me 67 vite burg.
F.Shehu:- Cili është Bedri Çoku?
B.Çoku:- U linda në fshatin Muçias, Lushnjë, në vitin 1949. Në vitin 1951 babai im u dënua 20 vjet me heqje të lirisë, si kundërshtar i regjimit komunist dhe, njëkohësisht, u shpallë kulak, me konfiskim të pasurisë së tundshme e të patundshme. Të mbetur mes katër rrugëve pa shtëpi, pa katandi, u endëm ditë të tërë nëpër rrugët e baltosura të Myzeqesë, deri sa më në fund gjetëm strehim tek tezja e jonë, në Fier, Ankushe Boriçi, e martuar me Ali Boriçin. Ndënjëm aty deri sa Këshilli i Lagjes i asaj kohe na strehoi tek një ahur i Taq Bozos, ish tregtar para regjimit komunist, por që djemtë e tij gëzonin mirëkuptim me regjimin e ri. Këtë ahur Taq Bozo e kishte përdorur për kuajt e biroçes së vet. Ishte vetëm me katër muret dhe çatinë. Megjithatë, ishim të detyruar që, gruaja dhe bijtë e një “Armiku” te regjimit të kalonim jo pak, por 9 vjet të jetës sonë në ato kushte çnjerëzore. Shyqyr që në vitin 1959 ajo ngrehinë u rrëzua nga tërmeti i fuqishëm i po atij viti që ne të kishim të drejtë të strehoheshim në një banesë tjetër.Me një dhomë e guzhinë në barakat e ndërtuar urgjentisht nga shteti i asaj kohe për të ndihmuar fatkeqit prej “zemërimit natyror”, në lagjen “1 Maj”, sikur vuri dorë zoti.
– A thua, me këtë rast, se mbaruan vuajtjet dhe peripecitë çnjerëzore për ju? – Jo. Sepse në vitin 1966, pikërisht sapo kisha hyrë në provimet e maturës, një vendim, sa absurd aq edhe kriminal, i Komitetit Qendror të Partisë Punës së Shqipërisë, urdhëronte për të gjitha familjet me “biografi të keqe”, të cilat jetonin dhe punonin me dekada apo shekuj nëpër qytetet e Shqipërisë, të dëboheshin apo të internoheshin me forcë për në fshatrat e ndryshme, nga më të prapambetura të vëndit. Ndërsa neve na rikthyen në fshatin tonë pasi “gëzonim” titullin makabër, kulak, për të cilin bashkëfshatarët ishin të indoktrinuar tashmë për të na ndëshkuar me urrejtje dhe indiferencën e tyre, siç ua kërkonte ideologjia komuniste e luftës së klasës.
-A ju kujtohet se sa familje u internuan apo u dëbuan së bashku me ju nga qyteti i Fierit ?
-Vetëm natën e dëbimit tonë, më 11 Qershor të vitit 1966, mund të jenë internuar apo dëbuar nga qyteti i Fierit, pa e ditur se ku, rreth 37 familje. Por kjo “fushatë”, në se mund ta quajmë kështu me fjalorin e kohës, vazhdoi muajt e mëvonshëm, dhe vitet e mëtejme, pothuajse vazhdimisht. Internimi dhe dëbimi në atë regjim u shndërrua në sistem. Ishte një nga hallkat shtrënguese dhe terrorizuese më makabre të atij regjimi.
-A e menduat, se qysh nga ajo ditë rrjedha e jetës për ju do të ishte ndryshe?
-Në të vërtetë unë, personalisht, kisha iluzione se, të paktën mua si Bedri, do të më toleronin, pasi isha gjimnast i kategorisë së parë, volejbollist, atlet, sporte me të cilat përfaqësoja edhe ngjyrat sportive të klubit “Apolonia”, axhamillëk, natyrisht. Por në atë moshë, 18 vjeçare, aq mund të gjykonte një njeri në pozitat e mia. Unë mendoja se do t’u vinte keq njerëzve të partisë e të pushtetit për talentin tim, por…
-Ju thatë, sapo kishit hyrë në provimet e maturës, por arritët vallë t’i jepnit të gjitha provimet?
-Jo vetëm që i mbarova të gjitha provimet e shtetit, por shkova edhe një muaj në aksionin e rinisë, në ndihmë të kooperativave bujqësore, siç organizoheshin atëherë, nga Komiteti i Rinisë së Rrethit, me nxënësit e shkollave të mesme. Këtë mundësi ma dhanë shokët e shoqet e mia, veçanërisht shoku im i ngushtë i të gjitha viteve shkollore, aktori, “Artisti i Merituar’’, Ahmet Pasha. Fjeta një muaj në shtëpinë e tij.
-A ju kujtohet dita, kur u ndatë nga shokët e shoqet e shkollës për të shkuar përfundimisht në internim?
-Edhe pse mësuesit e mësueset e shkollës më mbanin afër, më ngushëllonin për largimin tim nga qyteti dhe për pamundësinë time, me këtë rast për të vazhduar studimet e larta, gjithsesi unë isha i vrarë shpirtërisht. Veçanërisht i prekur për mua ishte mësuesi i matematikës, njëkohësisht dhe kujdestar klase, Sulejman Mehmeti, i cili jo vetëm që më ndihmoi për provimet e shtetit, por ishte i vetmi që erdhi së bashku me shokët e shoqet e klasës për të më përcjellë deri tek Ura e Sheqit. Me lot në sy u ndamë dhe me shpresë se një ditë do të bashkoheshim përsëri me njeri-tjetrin, po aq të dashur e të sinqertë.
-Ju keni qenë tre vëllezër në burg, me gjithë babanë katër, duke vuajtur gati 70 vite burg. Me Çaushin, vëllain e vogël keni botuar një libër, me titull “ Dy vëllezër në një prangë” , ai me poezi dhe ju me prozë, cila është e veçanta dhe e përbashkëta për ju të dy ?
-Me Çaushin kemi kaluar së bashku ditë e netë të tmerrshme në qelitë dhe burgjet komuniste. Them kështu se me të më bashkoi fati me dekada nën terrorin e paparë të regjimit. Na morën ushtar së bashku, na arrestuan, na dënuan dhe na ridënuan në burg po së bashku. Prandaj edhe sot në jetën e lirë ne jemi përsëri së bashku. Ndaj poeti Visar Zhiti, i cili i ka bërë parathënien librit tonë, është i mendimit se titulli që i është vënë, mund të jetë më i qëlluari për rastin tonë. Ne jemi arrestuar për agjitacion e propagandë, por edhe për poezitë e Çaushit dhe romanin tim me titull ‘Të dënuarit e pafajshëm” që Sigurimi i Shtetit i gjeti në shtëpi në dorëshkrime. Ne u ridënuam në kryengritjen e famëshme të burgosurve politikë të Spaçit që u zhvillua në vitin 1973, si ndër pjesëmarrësit më aktiv të asaj kryengritje historike.
-Çfarë trajtonit në shkrimet tuaj të konfiskuara nga Sigurimi i Shtetit?
-Në poezitë e tij Çaushi i këndonte rinisë, dashurisë, fshatit myzeqar, nënës tonë të shumëvuajtur, vuajtjeve tona, izolimit të Shqipërisë etj. Ndërsa unë trajtoja në roman jetën e njerëzve që diktatura i ndëshkonte si nacionalistë, apo si bijtë e nipërit e tyre.
-Këto ditë ju keni nxjerrë nga shtypi një libër me titull “Plaku i Kënetës”, çfarë përfaqëson rrëfimi i plakut në librin tuaj ?
-Në parathënien e bërë nga zoti Novruz. R. Shehu thuhet me të drejtë se “Plaku i Kënetës” është një personazh gati i harruar në letërsinë shqiptare. I lënë pasdore apo i “internuar” qëllimisht në një ishull, pa nam e nishan. Si e si që në letërsinë e socrealizmit komunist të mbizotëronte personazhi i porositur nga partia , ai i besnikut të Partisë dhe armikut të të gjithëve që nuk e donin Partinë dhe diktaturën e saj të proletariatit ! “Plaku i kënetës” është një njeri i vërtetë i atyre viteve me cilësitë e fshatarit të trashëguara denbabaden, jashtë klisheve dhe mentalitetit komunist. Sa është i realizuar artistikisht dhe në përmbajtje këtë do ta thotë lexuesi.
-Në parathënien e “Plakut të Kënetës” thuhet se keni gati për botim tregime, novela dhe romane, kur do të shohin ato dritën e botimeve?
-Me siguri, sapo të gjendet sponsorizimi.
-Çfarë përjetuat kur nxorrët nga botimi këtë libër?
–Të them të vërtetën ky është libri i dytë që botoj, sepse artikuj nëpër gazeta kam me qindra, gjithësesi është lumturi për mua kur mendoj se njerëzit do të kenë nëpër duar një“ krijesë” nga mendja dhe shpirti im.
-A mundet, të na tregoni se si ka ardhur krijimtaria artistike tek ju?
-Nuk besoj që dikush me dy pare mend në kokë të përpiqet të thotë se si i lindi atij dëshira për të pikturuar, për të shkruar poezi , romane, apo për të kompozuar këngë. Krijimtaria për mua erdhi si një nevojë e domosdoshme, në fillim për të thënë ato gjera që mendoja se ishte lumturi t’ia tregoja edhe të tjerëve. Me kalimin e kohës dëshira për të shkruar u bë një domosdoshmëri për t’u treguar të tjerëve padrejtësitë tokësore.
-Ju kujtoheni nga bashkohësit tuaj, si sportist i klasit të parë, muzikant virtuoz, por edhe si shkrimtar? Cilën mund të veçoni nga këto tre pasione?
-Të tre këto pasione i kam dashur dhe i dua tërë jetën. Sepse duke jetuar brenda meje ato kanë zënë rrënjë. Me këtë rast dua të them diçka që më rëndon në ndërgjegje. Nuk mund të rri pa e thënë një ditë. Fakti që unë në qytetin e Fierit kam qenë një sportist i shquar, i kategorisë së parë. Madje isha kandidat për Mjeshtër Sporti në gjimnastikë, këtë e dinë të gjithë. Përveç kësaj, mund të jem i vetmi sportist i klubit “Apolonia’ që u ndëshkova aq rëndë nga diktatura. Nuk më kanë thirrur as në një rast në përkujtimet festive të klubit “Apolonia’”, qoftë edhe si një sportist që kontribuova me sukses për disa vjet për ngjyrat e “Apolonisë”.
– A ka sekret mosha juaj, pasi tregoni më i ri nga ç’jeni?
-Po. Lëvizja, energjia,optimizmi.
-Cili është momenti më i gëzuar i jetës tuaj?
-22 Marsi. Fitorja e popullit shqiptar kundër komunizmit.
-Po më i hidhuri? (Në çast vështron tutje diku në horizont.)
-Ka shumë çaste, por unë mund të konsideroj atë kur mësova lajmin se përveç ne të dyve, mua dhe Çaushin që kishim vite e vite të prangosur, tani në pranga kishin vënë edhe vëllain e tretë, Esatin.Në shtëpinë tonë, me këtë rast, dy prindërve të moshuar, të lodhur e raskapitur nga lufta e stërzgjatur klasore, u kishte ardhur mandati i vdekjes.
-Ç’ishte nëna për ju, e cila tregohej me gisht në diktaturë, si “ gruaja e burrit dhe nëna e djemve “armiq të popullit dhe të partisë?”
-Nëna ime, përveç se ishte nëna ime e shtrenjtë, por ajo ishte dhe mbeti një simbol i rezistencës antikomuniste të nënave shqiptare.
-Cilët janë shkrimtarët që kanë ndikuar më shumë në formimin tuaj artistik në letërsi?
-Çdo vepër artistike më jep lumturi dhe më lartëson shpirtërisht, por për mjeshtërinë e të shkruarit, veçanërisht më ka tërhequr Dostojevski dhe Kuteli ynë.
-Si ndjeheni tani, pas 24 vite nga dita e lirimit si i burgosur, a janë arritur ato ideale që ju keni pasur e keni në mendjen dhe shpirtin tuaj ?
-Për këtë temë do të kisha dashur të isha i angazhuar tërësisht në një intervistë tjetër sepse është temë e gjerë dhe serioze.
-Ju faleminderit, zoti Bedri .
-Kënaqësia ishte e imja .
Intervistoi: Fadil Shehu

XHEMAL SULISUFAJ :“Nuk harroj rrugën nga kam ardhur”

January 14, 2015 by dgreca

Shqiptari që u ka shërbyer dhe presidentëve amerikanë. Ne kamp ne Itali ka njohur Xhevdet Mustafen./
Nga Fadil SHEHU, Florida/
Kisha dëgjuar për restorantin “Xhessis’’Family Restaurant, të cilin e ka hapur prej 16 vjetësh në një nga rrugët e qytetit Pinellas Park, në shtetin e Floridas, biznesmeni shqiptar, Xhemal Sulisufaj. Midis klientëve që drejtoheshin për në restorant, në sheshin rrethuar me skulptura dhe llojshmëri lulesh, dallohen siluetat e një njeriu me trup babaxhan, ku lëvizshmëria, buzëqeshja e çelur në buzë, e tregonin më të ri në moshë. Njeriu i cili më pas do të mbetej “ikona’’e kësaj interviste, kishte përjetuar një sërë peripeci në jetën e tij, veçanërisht në burgun e Beogradit, ku autoritetet Jugosllave e kishin dënuar atë me 25 vjet burg dhe më pas me dënimin kapital pushkatim, si dhe në kampin e Triestes, në Itali. Kur ende ishte vetëm 20 vjeç, atij i realizohet dëshira për të ardhur në Amerikë. Xhemali edhe sot mbetet një njeri i qetë, pa bujë e zhurmë dhe mjaft modest, cilësi të cilat janë të pranishme në këtë intervistë.
F.Shehu:-Zoti Xhemal, do të donim të flisnit diçka për të kaluarën tuaj në Shqipëri.
Xh.Sulisufaj:-Kam lindur në 5 Prill të vitit 1945, në fshatin Gri të Tropojës, ku prindërit e mij bënin një jetë të rethuar me probleme ekonomike. Ndonëse familja ime merrej kryesisht me blegtori, na duhej të sakrifikonim shumë, pasi ishim njëmbëëdhjetë fëmijë.
-A ishte e vështirë jeta në familjen tuaj?
-Ne fëmijët, krahas punëve na duhej të shkonim për çdo ditë në shkollë. Katër prej nesh vazhdonin shkollën, ku vetëm për të shkruar, një laps e ndanim në katër pjesë, ndërsa për bojë përdornim lëngun e manaferave dhe për penë, pëndë pule. (Buzëqesh) Çuditërisht detyrat i shkruanim pastër dhe bukur. Zakonisht pas mësimeve shkoja me dhi dhe me lopë kodrinave. Me vete merrja libra artistik për të cilat shpesh herë babai më qortonte. Isha 15 vjeç kur nisa të lexoja Karl Marksin, Leninin, Fan S.Nolin, Gi De Mopasan, Ernest Eminguei, Mark Tuen, ku katër këta të fundit i kam rilexuar shumë vite më vonë në anglisht këtu në Amerikë.
-Cili ishte motivi që ideoi aratisjen tuaj?
-Unë kam lexuar shumë libra. Ndoshta ato por edhe jeta e vështirë që bënim në fshat, duke mos patur asnjë të ardhme, mendoj se u bënë shtysa kryesore për të shkuar në Amerikë, vend të cilin e kisha njohur vetëm nëpërmjet librave, ku disa syresh i lexoja fshehurazi pasi ligji nuk të lejonte.
-A ju kujtohet moment kur u arratisët?
-Ishte mesditë gushti i vitit 1962, kur sapo kisha mbushur 17 vjeç. Pasi eca disa orë maleve ku kisha lënë pas Kukësin dhe disa fshatra, nuk e dija se ndodhesha në tokën Jugosllave. Në një faqe mali takoj një bari, i cili më fliste serbisht por unë nuk e kuptoja. Ai më merr çantën me ushqime dhe laimëron forcat e kufirit, të cilët pasi më lidhën duart më çojnë në burgun e Beogradit, ku nuk kursyen torturat në trupin tim. Pas dy muaj burg lirohem dhe vazhdoj gjimnazin në Prishtinë. Ndonëse fillikat i vetëm, pa shtëpi dhe katandi, duke qenë përherë në vëzhgimin e U.D.B.-së, nuk harroj ndihmën e shokëve dhe shoqeve të klasës, në veçanti Ali Zenuni dhe Rabie Abrashi (Shehu), e cila shpesh herë më sillte bukë fshehurazi, duke e vendosur mes librave në çantë.
-Flitet se ju nuk e përfunduat shkollën e mesme sepse aratiseni përsëri. A është e vërtetë?
-Po. Është e vërtetë se kam lënë përgjysëm shkollën dhe pa i thënë askujt prej shokëve. Aratisem për të shkuar në Austri, por edhe këtu unë kapem nga U.D.B.-ja, dhe forcat e kufirit. Më çojnë sërish në Beograd por në një tjetër burg. Pas disa javësh më jepet dënimi me 25 vjet burg. Në mjaft seanca të ndryshme të shoqëruara me gjithfarë torturash, mbaj mend dhe një polic, i cili sa herë që më merrte në pyetje, më qëllonte me shqelma në pjesë të ndryshme të trupit. Një ditë si zakonisht, duke vazhduar ritualin e tij dhe këpucët që linin gjurmë, ku trupi më digjte nga dhimbjet, çohem me gjithë focën time duke e shtyrë policin, çka bëri që ai të bjerë nga dritarja e katit të gjashtë ku unë ndodhesha dhe vdesë në vend. Pashë atë fytyrë kriminale tashmë pa jetë, të cilën nuk e harroj edhe sot, largohem nga burgu duke vrapuar sa mundesha. Forca të shumta policore dhe ato të kufirit, nuk kursyen plumbat që fërshëllenin mbi kokën time. Rrugës kontrolloja trupin për ndonjë plagosje, por vetëm zoti më kishte mbrojtur. Pas më shumë se dhjetë ditësh rrugë maleve i raskapitur, mësova se kisha mbritur në Trieste, në Itali.
-Mendonit se në Trieste do të ishit një njeri i lirë?
-Falenderoj një grua pranë një fshati në Trieste, e cila për disa ditë më mbajti në shtëpinë e saj, pasi mua ajo më gjeti pa ndjenja. Aspak nuk e mendoja se tashmë unë do të isha i lirë në këtë vend. Unë isha një i arratisur që vija nga një shtet tjetër. Ishte po kjo nënë, e cila duke u kujdesur përsëri për mua, më çon në kampin e refugjatëve në Trieste, ku kushtet e jetesës ishin shumë herë më ndryshe nga ato në Beograd.
-A kishte shqiptarë të tjerë veç jush në këtë kamp?
-Po, kishte disa. Aty për herë të parë unë u njoha me Xhevdet Mustafa, të cilin më pas nuk e takova asnjëherë.
-Ju kishit vrarë një polic në burgun e Beogradit. E dinit se autoritetet e atjeshme ishin në kërkimin tuaj?
-Pas disa ditësh autoritetet Jugosllave kishin mësuar vendodhjen time. Ata mbrijnë në kamp dhe kërkonin ekstradimin tim në Jugosllavi, ku tashmë unë isha dënuar me vdekje. Prej disa ditësh në kamp ndodhej një delegacion i kombeve të bashkuara për të drejtat e njeriut. U mora në pyetje prej tyre dhe drejtuesve të kampit. Pas disa kohësh në seancën e fundit, shpallem i pafajshëm. Autoritetet italiane më ndihmuan për udhëtimin tim për në Amerikë.
-A e dinit se arratisja juaj nga Shqipëria, do të shkaktonte pasoja tek pjestarët e familjes suaj nga ana e regjimit që ekzistonte në atë periudhë në Shqipëri?
-Shpesh herë kam dërguar letra në familjen time nga burgu i Beogradit, kampi i Triestes, madje dhe nga Amerika, por asnjëra prej tyre nuk u shkonte në dorë prindërve të mij, ndaj të cilëve sigurimi shqiptar kishte mbjellë terrorin dhe persekutimin.
-Si i përjetuat momentet e para të mbritjes suaj këtu në Amerikë?
-Nga Italia në New York, unë një djalë njëzet vjeçar, më duhej të përballoja jetën i vetëm, ku jo në pak raste më është dashur të flija në stacione trenash. Në fillim nisa të punoj si pjatalarës, ku për herë të parë vura re se si ato dhe orendi të tjera të kuzhinës, laheshin në makineri. Arrita që pas pak ditësh të mësoja gjithshka në punën time në restorant, por njëherësh ndjeja mungesën e komunikimit,sepse nuk dija asnjë fjalë anglisht. Krahas punës natën, munda të vazhdoja kolegjin dhe më pas universitetin për biznzes administrat në “New York University’’, ndër më të njohurit në SH.B.A.
-Si arritët që nga një pjatalarës të shëndroheshit në një menaxher i njohur, madje dhe drejtor i përgjithshëm në 230 restorante në disa shtete të Amerikës?
-Pasi përfundova studimet me rezultate shkëlqyeshëm, u emërova si menaxher në restorantin ku punoja dhe më pas në pozicionin e drejtorit në 230 restorante në New York, Minçigam, Florida, Filadelfia, Çikago…deri në Alaskën e largët.
-Mësuam se disa prej restoranteve tuaja, janë frekuentuar nga president të SH.B.A.-së dhe personalitete të larta nga mjaft shtete të botës. A është e vërtetë?
-Po. Në qytetin shën Agustin të shtetit të Floridas, ku restoranti ynë në shumë aspekte dallohej nga të tjerët, është frekuentuar dhe nga president amerikanë. Presidenti Riçard Nikson, vetëm në vitin 1973 ka frekuentuar disa ditë restorantin tonë në Shën Agustin dhe restorantin tjetër po në Florida, në Disnej Park, i njohur për mrekullitë e tij në të gjithë botën. Po kështu dhe presidenti mjaft popullor, Xherard Ford , në shtetin e Minçigamit në vitin 1978, i njohur si vendlindja e tij. Ai na falenderoi për pritjen dhe shërbimin tonë. Ndërkohë në New York, restoranti ”katër stinët’’, është frekuentuar nga personalitete botërore, duke mos harruar këtu restorantin “sipër botës’’, i cili ndodhej në katin 103 në njërën prej dy kullave binjake, të cilat u shkatëruan nga akti terrorist. Më erdhi shumë keq për këtë akt barbar, pasi aty unë humba shumë shokë e miq.
Prej vitesh banoni në shtetin e Floridas. Përse zgjodhët për të jetuar në këtë vend dhe jo një tjetër?
-Pas një pune voluminoze prej disa vitesh si menaxher dhe më pas si drejtor, mendova se Florida është vendi më i përshtatshëm për të jetuar. Krahas klimës së mrekullueshme, këtu jetesa është më e lirë se në shtete të tjera. Në Florida, e njohur dhe në fushën e turizmit, unë vazhdoj të jetoj prej njëzet vitesh.
-Në qytetin Pinellas Park, harkuar nga qytetet Shën Petërsburg, Largo, Klliuotër dhe Tampa, ndodhet restoranti që keni hapur dhe administroni ju. Çdo të thoshit për ecurinë e punëve këtu?
-Po. Kam mbi pesëmbëdhjetë vjet që kam hapur restorantin, i cili mban emrin e djalit tim “Xhessis’’Family Restaurant.Në këtë restorant punojnë kryesisht shqiptarë, amerikanë dhe kanadez.
-Ku qëndron vallë sekreti që jeni bërë i besueshëm dhe i respektuar nga mjaftë klientë, të cilët preferojnë restorantin tuaj?
-Mendoj se ndikojnë shumë gjëra, duke filluar nga kultura e pritjes së tyre, komunikimi, ushqimi, shërbimi, madje dhe mjedisi brënda dhe jashtë restorantit. Eksperienca e fituar gjatë viteve të punës, mendoj se ka ndikuar pozitivisht në ecurinë e punës në restorant.
-Sipas jush, çfarë cilësi duhet të zotëroj një biznesmen për tu konsideruar i suksesshëm?
-Natyrisht për të qenë i tillë, biznesmeni duhet të zotëroj një kulturë të gjithanëshme qytetare, madje të flas disa gjuhë, e pse jo të jetë njohës i zhvillimt të ngjarjeve, çka e bënë atë të mos ndihet inferior përballë klientëve që vijnë e frekuentojnë biznesin e tij.
-Ju keni dy fëmijë, vajza Xhudi dhe djali Xhessis.Çdo të thoshit për ta?
-Ndjehem shumë i lumtur për fëmjët e mij, ku vjaza Xhudi e cila prej vitesh jeton në qytetin Baltimore të shtetit Maryland, përsëri i ngjajmë një familje, e cila jeton së bashku me fëmijët e vet. Xhudi sot drejton Institutin e sporteve dhe “Studio 921”, ndërsa i shoqi Thomas, drejton një kompani të rëndësishme. Dy fëmijët e tyre, vajza Kaja 11 vjeç dhe djali Domeniko 8 vjeç, çdo moment ndodhen brenda shpirtit tim. Ndërsa Kaja është kmpione e karatesë në Maryland, Domeniko është i pasionuar pas artit. Xhessis që është 20 vjeç, i cili vazhdon kolegjin ka pasion fushën e biznesit.Në qoftë se nga mua ai ka marrë këmbënguljen për të arritur atë që ke piketuar, nga bashkëshortja ime Roza, ai ka marrë vlera të kulturës së shërbimit në restorantin tonë .
-Sa borxhli, ndjeheni përballë familjes tuaj në Shqipëri?
– Sa të jem gjallë, e ndjej veten fajtor përballë familjes sime në Tropojë, sepse për shkak të arratisjes time, çdo pjestar ishte i persekutuar, ku motrat dhe vëllezërit e mij nuk u lejuan të vazhdonin më shumë se katër klasë shkollë fillore, pasi kishin një vëlla të arratisur, i cili ishte shpallur nga sistemi diktatorial, ”armik i popullit’’.
-Sa ka ndikuar në formimin tuaj prania e prindërve, mamaja Zhuja dhe babai Sadria?
-Ndonëse prindërit e mij njiheshin si prindër të djalit të tyre “armik i popullit’’, gjithë jetën kanë qenë me probleme dhe halle, kanë bërë gjithshka për ecurinë në jetë të fëmijëve. Unë u jam përjetësisht mirënjohës.
-Cila prej ngjarjeve që keni përjetuar në jetën tuaj, troket më shpesh në kujtesë?
-Shpesh here kujtoj me nostalgji vitet e adoleshencës, shtëpinë afro njëqind e tridhjet vjeçare, në strehën e së cilës janë rritur breza të familjes sonë. Ende dhe sot i ruaj të freskët në kujtesë mjediset, oxhakun ku mblidheshim rreth zjarrit motra dhe vëllezër, peisazhi piktoresk i fshatit, Valbonën me ujin e saj të kristaltë, ku shpesh shkoja për tu larë me shokë.
-Pas sa kohë shkëputje jeni lidhur me familjen tuaj në Tropojë?
-Më duhej të prisja plot njëzet e nëntë vjet për tu rrikthyer në familjen time. Në vitin 1991, kur Shqipëria njihej si vend demokratik, autoritetet shqiptare, nuk më lejuan të hyja në Shqipëri , me pretendimin se për mua ende nuk kishte ardhur koha për të hyrë, çka bëri që unë të kthehesha në Amerikë. Ishte viti 1992, kur unë shkova sërish. Në aeroport më prisnin pjestarë dhe të afërt të familjes time. Ishte vërtet një çast emocional.
-A keni shkuar herë tjetër në Shqipëri?
-Po.Veçanërisht vitet e fundit kam shkuar disa here, ku kam vizituar veriun e jugun, sidomos vendlindjen time Tropojën dhe vendlindjen e bashkëshortes sime Roza, Beratin dhe qytete të tjera. Vija re se Xhessis, i cili flet mjaftë mirë shqip, tregohej tepër kureshtarë, duke filmuar pamje nga qytetet, fshatrat dhe natyra e bukur shqiptare.
-Çfarë synoni të arrini në të ardhmen?
-Jam shumë i gëzuar me atë çka kam arritur të realizoj deri tani. Kurrë në jetën time nuk e kam harruar rrugën nga kam arrdhur, vendlindjen dhe shqipërinë time. Zoti më ka dhënë gjithshka. Gjithë shqiptarët kudo që të ndodhen, zoti ti bekoj.

MERITA BAJRAKTARI-McCORMACK: Dashuria ime e parë,muzika dhe letërsia

January 7, 2015 by dgreca

Nga Fadil SHEHU, Florida/
Ndonëse ka përshkuar një rrugë të gjatë, të mundimshme,duke përjetuar çdo moment etiketimin: familje me “njolla në biografi”, sërish besonte se do të prekte synimin. Ndonëse e talentuar si poete dhe këngëtare që në moshën 13 vjeçare, i prenë ëndërrat dhe i thyen zëmrën, duke mos e lejuar jo vetëm të mos vazhdonte shkollën e muzikës ku kishte fituar konkursin, por madje mos të ishte nxënëse e gjimnazit në Korçë. Kjo është poetja, shkrimtarja, drejtuesja e shoqatës Shqiptaro-Amerkane, editorialistja e disa gazetave prestigjioze në Amerikë, Shqipëri, Itali, Kroaci,vlerësuar me disa çmime, Merita Bajraktari-Mc Cormack,ikona e kësaj interviste.
-Si lindi dëshira për letërsinë, në veçanti poezia tek ju?
-Letërsia ka qenë bashkëshoqëruese e imja që kur mbaj mend. Pra vargëzimi dhe krijimtaria letrare në përgjithësi, kanë qenë dhe mbeten pjesë e pandarë e jetës sime.
-Ju jepej mundësia, që gjatë viteve të adoleshencës, të lexonit libra me poezi apo romane?
-Po, më jepej mundësia, sepse u rrita në një ambient ku gjithëkush lexonte. Babai im gjithnjë lexonte. Një pjesë e librave nuk ndodheshin nëpër raftet e bibliotekave të sistemit komunist, pasi ishin të ndaluara. Vëllezërit e mi përherë i mbaj mend me libra nëpër duar. Prindërit e mij shpesh herë lexojnë bashkë, ose babai lexon e nëna dëgjon tek bën punë dore. Familja ime ka qenë e mbetet një fole shumë e ngrohtë dhe artëdashëse.
-“Djepi” i Korçës dhe i Devollit nga keni prindërit tuaj, kanë nxjerrë njerëz të shquar, të letërsisë, artit dhe shkencës, si.Vangjush Miho,Dritëro Agolli, Elida Cangonji,… vëllezërit Belushi dhe mjaftë shqiptarë të tjerë që jetojnë këtu në Amerikë. Sa ju kanë frymëzuar këto figura, jeta dhe natyra piktoreske e trevës suaj?
-Padyshim që figurat e shquara dhe bukuria natyrore e trevës sonë, të cilat sot i kujtoj me mall e mirënjohje, kanë luajtur rol të veçantë në pasionet e viteve të adoleshencës. Por thurrjen e ëndërrave dhe pasioneve që të ofronte kjo moshë, pavarësisht nga geni letrar dhe ai muzikor, ne nuk mund ti shfaqnim. Mua dhe vëllezërve të mij, nuk na lejohej të bënim atë çka bënte Dritëroi, shkencëtarët apo artistët, sepse ne ishim “me njolla”në biografinë politike dhe duhet të pranonim realitetin që të mbijetonim. Por si fëmijë që ishim, bënim sikur harronim dhe i jepeshim jetës furishëm dhe ëndërronim sërish….e kur binim ndesh me “JO”-të e autoriteteve qeveritëse, na thyhej zemra e sërish ngriheshim. Ja kështu ka qenë frymëzimi, zhgënjimi e rifillimi, gjithnjë bashkëudhëtare.
-Ju kujtohet periudha kur keni shkruar poezinë e parë dhe kujt ia kushtonit?
-Poezinë e parë e kam shkruar në moshën tetë vjeçare, të cilën ja kushtoj nënës sime.
Ia dërgova revistës së atëhershme për fëmijë “Pionieri”. Natyrisht nuk u botua. Kush isha unë që të më botohej? Ndërsa prindërit dhe mësuesit e mij të dashur, ndjenin keqardhje për brezin tonë, brez që i thyhej zemra dhe i mbylleshin dyert. Unë nuk e kuptoja keqardhjen, por kujtoj sytë e tyre plot dashuri dhe buzëqeshjet e tyre tek na shihnin çdo ditë. Të gjithë mësuesve të mij që lexojnë këto rreshta ju them : FALEMINDERIT.
-Ju keni pasion edhe muzikën, por historia juaj lidhur me një moment të veçantë, të dhimbëshme. Ju e keni trajtuar atë në tregimin “Broken dreams”,(Endërra të thyera). Përse ky tregim është botuar në Anglisht dhe jo në Shqip?
-Këtë tregim e kam shkruar në anglisht, pasi e kisha disi të pamundur ta shkruaja në shqip, sepse më dhimbte thellësisht. Në Anglisht ishte pak më e lehtë, pasi dukej sikur fokusohesha në saktësinë gjuhësore e jo në mesazhin që përcillej, pra e detyrova veten të qëndroja jashtë ndodhisë. Ajo histori është kështu: Mësuese Kristina Demiri(Dojçe), drejtoreshë e shkollës sonë, duke parë që unë isha një nxënëse që jo vetëm shkruaja por edhe këndoja, më nxiti që pas përfundimit të shkollës 8-Vjeçare, të konkuroja për të studiuar në shkollën e mesme të muzikës“Tefta Tashko Koço” në Korçë. Pas disa javësh paraktikë me pedagogët e nderuar Sami Bujarin dhe Sotiraq Vangjelin, fitova konkursin për muzikë dhe të drejtën për të vazhduar këtë shkollë. Kisha bërë gati valixhet, rrobat, madje kisha filluar të njihja edhe shoqet e shokët e klasës. Por partia në pushtet kishte tjetër plan… Kurrësesi nuk mund të lejohej mbesa e kulakut të shkonte në shkollë arti. Gjyshi im, Minir Kalaja ishte shpallur kulak që në fillimet e luftës së klasave dhe asnjë nga familja e nënës sime, nuk u lejua të shkollohej në vitet e komunizmit. Nuk na takonte thoshin deri në brezin e tretë. Byroja e partisë në kooperativë e thirri babanë tim për vendimin që kishin marrë. Ishte fund gushti 1980. Pra ishte një fakt i kryer. Merreni me mend shokimin e një fëmije 13 vjeçare nga ky lajm. Opsioni i fundit mbeti shkolla e mesme bujqësore, e cila ishte hapur katër vite më parë në fshatin Progër, qëndra e koperativës, pasi për të vazhduar gjimnazin në Korçë apo Bilisht, për fëmijët nga fshati ishte “mollë e ndaluar”. Mbaj mend se atë natë nuk fjeta fare dhe e laga jastëkun me lotët e mi. Kur dola të nesërmen në mëngjez për të mbushur ujë tek çezma në krye të fshatit, para se të shkoja në punë (ne punonim në kooperativë gjatë verës), ishte duke kaluar sekretari i partisë. Në vend që ta përshëndesja, të ndaloja e t’ja reshtoja ankesat e kërkesat e mia, kur u këmbeva me të, vrapova shumë larg prej tij, me sa fuqi që kisha, sepse m’u duk sikur mu ndal zemra dhe fryma, tek pashë fytyrën e tij të ngrysyr. Frika dhe paniku më pushtuan dhe më mbajtën gjatë…aq gjatë sa edhe kur e shkrova këtë tregim nuk guxoja ta shkruaja në gjuhën shqipe
-Keni përfunduar studimet për Ekonomi Agrare në Shqipëri dhe për Administrim Biznesi në Angli. Ishte ky profesion që e bënit me shumë dëshirë, apo gjithmonë mendonit për dashurinë tuaj të parë muzikën dhe letërsinë?
-Shkollimi në Angli ishte një plotësim ose përmirësim i njohurive të mëparshme. Pra administrimi i biznesit megjithëse u bë një profesion i imi, nuk ishte dashuria ime e parë. Shkollimin për atë fushë e bëra pas martesës, por historia e edukimit profesional është disi e gjatë, me shumë dhimbje dhe zhgënjime, që mbase në ndonjë bisedë tjetër mund të trajtohet. Gjithësesi dashuria ime e parë, mbetet muzika dhe letërsia.
-Mendonit që ky profesion për ju tashmë do të qëndronte“prapa liste”?
-Siç e përmënda më përpara, profesioni në fushën e ekonomisë, asnjëherë s’ka qenë primar në kuptimin e dëshirës ose pasionit dhe po të kthehemi tek përputhja e pasionit dhe profesionit, mendoj se nuk ka distancë më të madhe në veten time, se ajo mes profesionit për të cilin kam marrë klasa, me dashurinë dhe pasionin për letersinë e artin, fusha për të cilat nuk kam edukim formal.
-Kur e kishit kuptuar se në vitet që trokisnin, gjëja kryesore që do të bënit, ishte të shkruanit?
-Mendoj se përparësia që ka marrë letërsia tek unë, kanë qenë vitet kur unë u bëra nënë e rrisja fëmijët, sepse pjesën më të madhe të kohës gjatë ditës e kaloja me ta. Kur ata flinin, unë kisha kohë të lirë, isha në qetësi fizike e shpirtërore. Atëhere shkruaja…
Si e kujtoni sot momentin e transferimit tuaj, në SH.B.A.,duke lënë një pjesë të ëndërrës pas?
-Largimi im nga Shqipëria ishte si një “shokim”, sepse kur u njoha me bashkëshortin, ai ndodhej në Shqipëri. Aty kisha njeriun e zemrës dhe familjen. Më pas kur ika, e kujtoj shumë mirë atë kohë, më dukej sikur kisha lënë pas një pjesë të shpirtit tim…dhe kështu edhe pas njëzet vitesh, ajo pjesë që ka mbetur në Shqipëri, më mundon në kuptimin e mallit dhe dashurisë për njerëzit, vendin, dashurinë e miqësinë që më mbrujti e më dha identitetin tim si vajzë shqiptare, që shërbeu si bazë për integrimin si grua e si nënë, në një botë krejt ndryshe nga ajo që lashë në Shqipëri.
-Në SH.B.A. jeni“ankoruar”së pari në Nju Jork dhe më pas në Uashington DC. Si i përjetuat fillimet e jetës së integrimit në këto vende ?
-Im shoq kishte të afërm në Nju Jork dhe kjo e lehtësoi integrimin, por natyrisht për mua çdo gjë ishte e re, dhe mezi u mësova siç mëson një fëmijë. Transferimi në Uashington DC, ishte disi më i lehtë, sepse Amerika si të thuash është njëlloj kudo.
-Si do e vlerësonit bashkëpunimin tuaj me shkrimtarë, poetë, këngëtarë, aktorë shqiptarë, të cilët mbartin vlera kombëtare e botërore ?
-Fakti që në SH.B.A. ka një numër të madh artistësh, shkrimtarësh, muzikantësh që janë breza të dytë e të tretë emigrantësh me origjinë shqiptare më ngazëllen. Me disa njihem personalisht është gjithnjë eksperiencë prekëse dhe e bukur të jesh mes tyre, të mësosh prej tyre, të bashkëpunosh dhe t’i admirosh ata! Me disa nuk njihem dhe mjafton geni shqiptar të na bëjë të lumtur. E rëndësishme është që shumëkush nga këta shqiptaro-amerikanë ndjehen krenarë për origjinën e tyre dhe kjo është një gjë shumë e mirë.
-Në harkun kohor të pak viteve, keni shkruar tre vëllime me poezi, të titulluar “Me zërin e Zemrës”, “Tinguj malli “, “Dritaret e Shpirtit”, dy antologji dhe një libër me tregime në shqip dhe një në anglisht. Ndërkohë jeni vlerësuar me çmimin “Pena e Artë” nga Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë dhe çmime të tjera letrare. Si ndjeheni përballë këtyre vlerësimeve?
-Këto janë shkruar vërtet në një kohë të shkurtër, por siç jua thashë, transformimi im si nënë, më mundësoi krijimtarinë intensive…Duke mëkuar fëmijët, tek shihja jetën e re që rritej me ta, gjithnmonë kam dashur të ndaj ndjenjën e të qënit prind dhe nënë. Kështu filloi procesi i të shkruarit poezitë që janë trajtuar në këto tre vëllime. Tregimet dhe antologjitë janë shkruar në kohë të ndryshme. Mendoj se këto libra janë pritur mirë…kam pasur shumë letra e mesazhe falenderuese nga lexues, miq të vjetër e të rinj të cilëve ju jam borxhlie. Duke u thënë të gjithëve faleminderit, ndjej se urimet e tyre më shërbejnë për motivim më shumë në rrugën si krijuese.
-Në cilat prej poezive tuaja qëndron i ndezur malli për vendlindjen, ku ju kaluat vitet më të mira të rinisë suaj?
-Librat kanë shumë vjershërime për mallin….aq sa libri i dytë mori titullin “Tinguj Malli”. Vajza ime, autore e kopertinave, për librin e dytë e pikturoi me doçkat e saj, pasi mësoi mesazhin e vargjeve përmalluese.

Cilat vargje kujtoni më shpesh, që ngjasojnë si trëndafil i çelur në buzë?
Do të veçoja vargje të mallit për vendlindjen, si dhe poezitë “Adriatik” dhe “Vargje për Vendlindjen”.

Libri juaj i fundit është ai me tregime “Lulet e Jargavanit”.Në këtë krijesë, ndodhen personazhe, të cilët jetojnë midis ëndrrës, emocionit, zhgënjimit,dhe shpresës. Mendoni se ju e gjeni veten dhe u përkisni një prej këtyre kufijëve?

Shumë prej tregimeve kanë elementë autobiografikë, por jo të gjithë. Fantazia krijuese punon dhe kam krijuar personazhe fiktivë, ambjente e situata nga më të ndryshmet për të sjellë histori që mund të tërheqin lexuesin. Por esenca e shumicës bazohet mbi ngjarje reale, ku përshkruhen vragat e traumat, që pësuam ne në vitet e fëmijërisë.
-Ju keni tre femijë. Cili prej tyre ka marrë nga tharmi juaj si poete dhe shkrimtare?
-E kam të vështirë të veçoj. Të tre shkruajnë dhe kanë talent. Nuk ka as organizatë partie, as këshill të bashkuar t’ia diktojë jetën vajzës, e cila tashmë është në Universitet. Ajo këndon shumë bukur dhe ka interpretuar në skena prestigjioze amerikane, përfshi dhe qëndrën Kenedi.Të shohim se çfarë do tu ofroj e nesërmja.
-Jeni nënë, bashkëshorte, punoni, shkruani dhe jeni e angazhuar në komunitet. Si e përballoni këtë trysni në jetën tuaj të përditëshme?
-Çdo njeri ka aftësi dhe një dhunti speciale. Zoti na ka krijuar unikë dhe na ka dhënë diçka që ne duhet ta mirëprdorim në shërbim të Tij dhe njerëzimit. Mendoj se ne shqiptarët të lindur mes viteve 1950-1990 nuk patëm as mundësinë, as rastin të shfaqnim talentet e mundësitë tona, dhuratën speciale, atë që quhet vokacion në jetë. Ne përfunduam ku na “hodhi” partia dhe këshilli i bashkuar. Im shoq, që nuk është shqiptar, kur mësoi të kaluarën e familjes time dhe vuri re dëshirën time për t’u marrë me artin e të shkruarit, më mbështeti fuqimisht. Ai është shtylla e familjes dhe ai që më jep forcë e kurajo. Ne punojmë si një skuadër e pandarë për familjen dhe kohën e lirë e përdorim sipas pasioneve dhe motivojmë njeri-tjetrin. Xhoni ka pasion hipizmin dhe unë shkoj kur ai ka gara, ndërsa kur unë dua të shkruaj, Xhoni më siguron mjedisin dhe më nxit të përfundoj atë ç’kam nisur.
-Ju shkruani në gazeten e VATRES ”Dielli” dhe ne ate kmunitetit “Ilyria”në Nju Jork,dhe revistat letrare,“Pena”,“Kuvendi”SH.B.A.,”Poeteka”Shqipëri,“Informatori”Zagreb,Kroaci,”Rrënjët”Itali,Ditët e Naimit”,Tetovë, Maqedoni. Mendoni se një pjesë e shkrimeve në këto organe ju kanë shërbyer si burime frymëzimi për të shkruar poezi?
-Po, besoj se nëse hapësira gjeografike e lexueshmërisë zgjerohet, po ashtu përgjegjësia e shkruesit ndaj lexuesit rritet, sepse ai apo ajo që shkruan, nuk mund të përdorë një organ publik thjeshtë për të shprehur një mendim apo botuar vargje, por por të kontribuar në diskutimin e një çështje. Në këtë pikëpamje, mund të them se frymëzimi duhet ti shërbejë qëllimit.
-Ju keni jetuar në shumë vende të botës si në Afrikën e Jugut, Europë dhe për shumë vite në Nju Jork dhe Uashington DC tashmë, ku jetoni për afër një dekade. A ka patur Merita kontakte me shqiptarë që ndodhen në këto komunitete?
Komunitetet shqiptare në Europë janë shumë të organizuar dhe po ashtu edhe në SH.B.A. Në Nju Jork ka komunitet të madh, ndërsa në DC disi më i vogël. Për komunitetin shqiptar në SH.B.A. dhe të kudondodhur, kam vetëm respekt dhe admirim. Nuk është e lehtë të lësh vendin e të rifillosh nga e para, por është pikërisht ky komunitet që mbështet njeri-tjetrin dhe jo vetëm për tu vendosur në SH.B.A. por edhe për t’u integruar. Nuk janë të paktë krijuesit në diasporë dhe për të gjithë kam respekt dhe mirënjohje.
-Lexuesit shqiptaro-amerikanë e më gjërë, i keni servirur krijimtari artistike letrare, si editore e dy antologjive letrare nga 26 krijuesë shqiptarë. Si janë pritur ato?
-Antologjitë letrare, janë mirëpritur dhe vlerësuar si në emigracion ashtu dhe në trojet amtare. Libri “Nënës” është i pari në këtë zhanër, kushtuar nënës, sepse dihet letërsia e realizmit socialist, mbante fillin ideologjik dhe nuk futej shumë në thellësinë e duhur për të krijuar, por i binte sipër e sipër, mjaftonte të ishte ideologjikisht korrekte.
-Ju keni përkthyer disa vepra nga anglishtja në shqip, duke veçuar këtu poemat e mirënjohura në botën anglisht folëse “I pamposhturi”,“Kolosi” etj. Sa kohë ju merr përkthimi letrar dhe si ndjeheni kur përktheni kryevepra të këtij niveli?
-Mund të them se përkthimi letrar kërkon një përkushtim të veçantë profesional. Nuk është e thjeshtë, një strofë mund të marrë ditë dhe një poezi mund të marrë javë të përkthehet, ose shqipërohet tamam e të flasë siç flet origjinali, ndonjëherë edhe më bukur (kujto si e ka përkthyer Noli Shekspirin, model që duhet mbajtur parasysh dhe që është i paarritshëm).
-Njiheni si drejtuese e degës “VATRA” në Uashington DC. Kështu u prezantua emri juaj nga“Albanian Excellence”në programin me rastin e 100 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë. Mund të na flisni pak për këtë aspekt të jetës suaj?
– Si çdo shqiptar në SH.B.A.dhe unë ndjej detyrimin tim moral për çështjen kombëtare shqiptare në kuptimin e forcimit të identitetit, ruajtjen e promovimin e vlerave dhe forcimin e miqësisë së kombit shqiptar me atë amerikanë. Shpesh artikujt dhe opinionet lidhur me misionin VATRA, reportazhet nga aktivitetet etj., botohen tek “Dielli”që është organ i VATRES. I lutem zotit të më japë forcë e kthjelltësi që të justifikoj besimin e dhënë.
-Poeti Kolec Traboini ka shkruar për ju poezinë “Bilbilat e Cangonjit”, ndërsa shkrimtari, i ndjeri Riza Lahi, ka shkruar romanin “Serenatë në Nju Jork”, i cili i kushtohet tërësisht jetës suaj. Çfarë përmbajnë në vetvete këto dy gjini?
-Mund të them se i ndjeri Riza, më surprizoi dhe përjetë do të mbetem mirënjohëse . Rizai ishte një mik dhe një njeri i mirë në shpirt. Lidhur me poezinë e Kolës mund të them se jam ndier tejet e nderuar. Të dy këta krijues zemërgjërë janë treguar shumë bujare me mua. Falenderime.
-Kantautori i mirënjohur korçar Mihallaq Andrea, ka kompozuar disa këngë nga poezitë tuaja.Po ashtu dhe kompozitori nga Kosova me banim në Londër, Akil Koçi, ka kompozuar një këngë me lirikat e tua titulluar “In Absentia” interpretuar në skenat evropiane. Si ndjeheni për këto arritje?
-Jam shumë e prekur dhe shumë e detyruar ndaj tyre. E çmoj bashkëpunimin me këto dy figura të nderuara të muziikës shqiptare.
-Cila është dita më e bukur në jetën tuaj ?
-Kam shumë ditë të bukura, por nëse do detyrohesha të veçoja ndonjë, ato janë martesa me Xhonin, lindja e fëmijëve dhe ribashkimi me familjen time.
-Cilin vend për të shkruar preferon më tepër, duke e cilësuar si “limani” i krijimtarisë suaj?
-Shpesh herë mjafton një qoshe e qetë në shtëpi, por mund të them se bregdeti, gjelbërimi në pranverë dhe bora në dimër janë disi më frymëzuese.
-Çfarë synoni të arrini si krijuese për vitin 2015, i cili posa ka nisur maratonën e vet?
-Po shkruaj histori reale nga jeta në Shqipëri, kalvarin nëpër të cilat kalova unë dhe familja ime e mes tyre do të përfshihen dhe histori, që janë tipike e që përshkruajnë jetën përgjatë rregjimit komunist me synimin e shërimit dhe pajtimit kombëtar. Në aspektin e përkthimit, po përfundoj përkthimin në Anglisht të një libri që përshkruan historinë reale të një familje shqiptare gjatë periudhës së përndjekjeve serbe dhe ndërhyrjes së Natos për çlirimin e Kosovës. Eshtë një histori tepër e dhimbshme, por që përçon një dashuri të jashtëzakonshme, që mund të thuash se vetëm shqiptarët e mëshirojnë në atë formë dhe me atë forcë.

Intervistoi : Fadil Shehu
Janar 2015