Nga Fritz RADOVANI/*

STEMA E FAMILJES KASTRIOTI/

PAPA GJON PALI II ka thanë: “Ajo që ka ngja në Shqipni, të dashtun Vëllazën dhe Motra, nuk asht pa kurrë në historinë e njerëzimit…”/

■Familja Shqiptare asht guri i parë i thëmelit të Kombit Shqiptar, i njohun nder kombet ma të vjetra të kontinentit Europian.

Don Kolec Prennushi në librin e Tij “Rrimë shtremt e flasim ndrejtë”, shkruen kështu: “Familja do të mshtetet mbî bazë religjoze, mbî martesë; e të gjitha marrdhanjet e familjes ndermjet burrit e grues, prindve e fëmijve e do të rendohen e rregullohen mbas parimeve besimore e jo mbas epsheve (pasjoneve) të natyrës së prishun.Kombi âsht nji grup i madh njerzish qi dallohet prej grupeve tjera neper nji gdhènje trupore-shpirtnore të posaçme që zakonisht qindron në nji bashkim gjûhe, toke, kulture e historije. Feja nuk âsht prá nji pjesë perbâse e kombit. Por as perçarse.Anglia, Gjermania, Holanda, Zvicra, të gjitha janë shtete të perbâme prej banorësh me besime të ndryshme e prá, kanë mërrijtë në kulmin e perparimit.Kombin do ta çmojmë e do ta duem. Atij i detyrojmë shumë të mira, e prandej, ai ka të drejtë mirnjohjen tonë. Por kombi Hy nuk duhet bâ. Sherbtori besnik i Zotit âsht edhè bir besnik i popullit të vet. Me kênë ,,antinacional,, âsht nji mkat: Me kênë ,,international,, d.m.th. me i mbajtë të gjitha kombet baras, kjo âsht nji padrejtësi.Të gjitha kombet do t’i nderojmë e do t’i duem por, kryet e vendit e zên Kombi ynë.

Në rasë nevoje per Kombin do të bâjmë flîjë jeten e gjakun tonë.”

■Tue pasë neper duer materiale me vlera të mëdha që në vitet e rinisë sime nga disa dijetarë Shqiptarë, në dorshkrimin tim “Gurët e Thëmelit”, i kam kushtue një randësi të posaçme studimit Familjes Shqiptare. Ndarjët krahinore në Shqipni të njohuna që në kohët ma të lashta dhe përfshimja e disa vëndimeve, besëlidhjeve, marrëveshjeve, ligjëve të bazueme mbi norma juridike, edhe pse të pashkrueme në kohën kur ato vëpronin, ato ndikuen e krijuen familjen, pronën, fisin, flamurin (bajrakun), ku kishte disa fshatra deri thellë nder male që i lidhte gjaku, gjuha, doket e zakonet, historia, toka e mardhanjet ekonomike, kulturore etj. E, pra, këta janë të gjitha bashkë ata elementë që i mblidhnin njerëzit në familjën e madhe që quhet Komb.

Kombi Shqiptar, një ndër kombët ma të vjetra të Europës, ndonse, në etapa të ndryshme historike pëson ngritjet dhe zbritjet e veta, madje, edhe shumë të vështira e gati deri në shfarosje, prapseprap dokumentët flasin për një Komb që me dinjitet përballoi dallgët e historisë ku ishin ma të egrat e ma të çoroditunat njerëzore, edhe pse i varfën ai mbijetoi dhe u përfaqësue me ballë naltë në familjën e vet  me tradita Europiane.

■Kanunët e Malëve, i Lekë Dukagjinit, i Skenderbeut, i Labërisë dhe ruejtja e vlerave tona kombëtare nga Arbëreshët e Italisë, janë edhe ma shumë domethanëse se të gjitha veprat antishqiptare të të gjithë atyne që kanë dashtë ndër shekuj me varrosë traditat tona kombëtare, identitetin tonë, tue i lanë në “harresë”, tue i mohue, tue i shtremnue, tue i luftue, tue i përbuzë ose edhe ma keq, tue i përbaltë ata Visare të arta.

■“Kanuni i Skanderbegut”, mbledhë e kodifikue nga Don Frano Illia, ashtusi dhe të tjerët Kanune kanë pothuaj përmbajtjën e Kanunit të Lekës, me pak ndryshime. Unë i jam referue se, kodifikimi i tyne më çon drejtë konkluzionit që duhët të nxjerrim na sot, për mënyrën dhe  organizimin e Familjes Shqiptare dhe Shtetit Shqiptar ndër shekuj.

■Kanuni i Skenderbeut ka 75 faqet e para per Familjen Shqiptare, dhe organizimin e saj.  

Pa hy në detaje, në analiza të imta të ndamjës së librave, kapitujve, nëntitujve, nenëve dhe shpjegimëve të hollësishme që bahën në zbërthimin e ligjëve, tue kundërvue dhe dënimin për thyemjen e sejcilit nên, mërrijmë me kuptue peshorën e drejtësisë, doket e këthyeme në dogma, kjartësinë e mendimit, saktësinë e fjalës, mënyrën përmbledhëse në pak fjalë të shprehjes, korrektesën e të folunit, rrugën e kërkesës për zgjidhje të drejta pa gjakderdhje, format e bindjes me gjoba, ndalimi i së keqës me masa paraprake, etj., që, janë gurrë studimi kryesisht për brezat e ardhëshem dhe kryesisht për shpërdoruesit e këtyne Kanuneve. Vetëm dokumentat janë veprat mbi të cilat duhët mbështetën faktet.

Të gjitha fajet dhe gabimet kanë përballë shpagimin.

Ligjët e padiskutueshme duhët të zbatohën nga të gjithë!

                        “Kufijtë e tokës nuk luhën!”

                        “Kufini nuk ban lak!”

                        “Gjuha asht tulit e gjithëshka bluen”.

                        “Béja lanë gjaqe!”

                        “Mos ju ndeshët Zoti në bérrêjshmin!”

                        “Dâmi ka çmim por jo pushkë!”

                        “Një dhi thanë një vërri”

                        “Kush vjedhë shtëpinë e strajcën e mikut,

                          Kanúja i ka caktue për gjobë “faqën e zezë”.

                        “Pushka e çon gjakun té shtëpia!”

                        “Gjaku s’hupë kurrë!”

                        “Dorëzanë e bestarë nuk hyn kush me pare!”

                        “Pronët e pasunia e Kishës janë të paprekëshme!”

                        “Prifti s’bjen në gjak!” “Prifti asht ndorja e famullisë!”

                        “Kisha asht e papërlyeme!”…

***

■At Shtjefen Gjeçovi O.F.M.(1874-1929): Ka lé në Janjevën Shqiptare. Në 1896 e gjejmë famullitar në Pejë, Laç të Kurbinit, Vlonë e Gomsiqe. Kohën e fundit shërbente në Zymb ku, përveç punës së palodhun në arkeologji… Ju mësonte fëmijëve kosovarë gjuhën e Nanës. I thirrun nga autoritetët serbe të Prizrenit, tradhëtisht si gjithmonë me françeskanët Shqiptar, u veprue edhe me At Shtjefnin, me datën 14 Tetor 1929, e vranë.

Ai ishte fetar i dëvoçem, mësues, arkeolog, etnograf, shkencëtar dhe mbyllë jetën me studimet juridike tue lanë thëmelët e drejtësisë sonë kombëtare për brezat e ardhëshme në punën e palodhun të Tij, në veprën madhore “Kanuni i Lekë Dukagjinit”.

Kjo vepër u botue pjesë-pjesë në revistën “Hylli i Dritës” e mbas vdekjes së Tij, në 1933 doli si vepër në vete me një parathanje si pak vepra në Shqipni, nga  dy kolosët pakrahasueshem At Gjergj Fishta dhe Faik Konica. At Fishta aty në atë parathanje shkruen: “Me të vërtetë se nëpër botim të Kanunit …I bahët Kombit një sherbim i dobishëm, mbasi për çdo një shtet që thotë se don me jetue e me u zhvillue mbas parimëve të arësyes e të hullisë së qytetnimit të vertetë, ligjët gojdhanëse e që përmblidhen në Kanunin dokëtar të Kombit kanë një rendësi të madhe fort në vetvete: e, se prandej duhët pasë parasyshë prej gjithë njatyne që presin e zbatojnë ligjët e Shtetit.”

■Me punën e Tij të vyer në shërbim të Atdheut, At Gjeçovi kunorzohet me palmat e drejtësisë e të martirizimit në Elterin e Atdhetarëve të Kombit.

“Kanuni i Lekë Dukagjinit” para vitit 1950 kje përkthye në gjuhën gjermane nga Don Kolec Prennushi, por mbas arrëstimit të tij në vitin 1948-49 nuk dihet fati i asaj vepre. Prof. Martin Camaj ma vonë (1984), e ka botue Kanunin të përkthyem në anglisht dhe që në paraqitje të jashtme Vepra meriton nderim.

■Pjesë nga “Kanuni i Lekë Dukagjinit”:

Libri i parë: KISHA. Artikull i parë. Pjesa qytetnore….

Neni i parë: Hija e Kishës.§2. Kisha ban tym në famulli.§4. “Kisha shpatë e konop s’ka.”. Libri i dytë: FAMILIA…§18. Përcaktimi i familjës…

Libri i tretë: MARTESA…

Libri i katërt: SHTËPIA…§132. Në themel asht shtëpia, po kje kullë, mëdheskë a kësollë, mjaft që të ketë carânin e votres e të qesë tym.

Libri i tetë: NDERA…§594.  I miri dhe i keqi kanë një çmim: Kanuni i mban për burra: Miku: “Shtëpia e Shqiptarit asht e Zotit dhe e mikut”…

• 695. Vargu i brezave të gjakut e të gjinisë, shkon në të pasosun për Shqiptarin e Malëve. §700. Rrjedhja e brezave prej anës së babës thirrët “Lisi i gjakut”.

***

■Të gjitha sa kam shkrue siper a pajtohen me “Familjen e re Revolucionare të 1967”?

Ja shka percjellë në shkresen nr. 133 prot. Tepër-sekret, Tiranë, më 27.II.1967, terroristi Enver Hoxha: Si t’i zhdukni kishat dhe xhamitë: Komiteteve të Partisë së Rretheve:

“Bazën materiale dhe propagandistike për shumëzimin e librave fetare e kemi zhdukur. Ne kemi zhdukur gjithashtu mundësinë e nxjerrjes së kuadrove. Tash është çështja t’u prishen kishat e xhamitë, të vetmet mjete kryesore ku klerikët grumbullojnë besimtarët për të mbajtur gjallë besimin, qoftë edhe në forma dekadente. Prishja e kishave, xhamive, teqeve e manastireve, natyrisht, paraqitet më e vështirë, për arsye se nuk duhet shkuar në kundërshtim të drejtpërdrejtë me atë pjesë të popullit që beson… Por mjaft prej tyre janë prishur, pa ngjallur asnjë reaksion, disa të tjerë janë prishur se kanë rënë, ka nga ato që janë kthyer në depo ose kanë mbetur pa hoxhë apo pa prift dhe praktikisht nuk funksionojnë. Në këto forma duhet të vazhdojmë ne përderisa nuk funksionojnë.

Në këto forma duhet të vazhdojmë ne përderisa t’i rrafshojmë nga faqja e dheut tonë. Institucioneve fetare ne duhet t’ua heqim, atje ku e kemi lënë diçka…”

■Të gjitha këta vendime të këtij “Revolucioni…” a mund të zbatohen kur Shqiptari nuk mund të shkelin me dashje “Librin e tretë: MARTESA…Neni XXXII- Grueja pa-kunorë:

Ai, qi të marrë gruen pa kunorë, jet i lidhun kah Feja e kah Kanuja. Grueja e pa kunorë farë tagrit s’ka në shtëpi të burrit. Kanuja i nep këto ndeshkime burrit që merr gruen pa kunorë: a) shtëpia i digjet e toka i mbet djerr. b) nxirët prej vendit, e nuk mund ta shklasë tokën e vet, derisa ta largojë gruen pa kunorë. c) në pasët fëmijë me grue pa kunorë numërohën të pa-ligjë e, prandej, nuk mund të bahën kurrë trashigues…”

■Po mija e mija të burgosun, të gjithë të ndamë nga gratë e veta, si do të vepronin?!

■Cilit “Lis Gjaku” i perkasin sot Fëmijët e Tyne?!

           *Pjesa e III .Vijon me  Pjesen e IV.

            Melbourne, Shkurt 2017.