Erion Veliaj ka premtuar se do të legalizojë kioskat e gazetashitësve/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Disa e shohin gazetën si mjet jetese, mënyrën e vetme ose profesionin e vetëm që mund të mbijetojnë, ku marrin një pagë, por nuk është kështu për të gjithë. Po kaq e kanë pasion këtë profesion dhe nuk mund ta kuptojnë jetën pa të. Në mbarë botën është folur për pasionin e shumë gazetarëve të cilët kurrsesi nuk mund ta braktisin profesionin e
vështirë edhe kur jeta e tyre është vendosur në fije të perit, ashtu sikundër ka gazetarë, që nuk mund ti përshtaten punës në kompjuter, duke lënë mënjanë tastierën e zhurmshme të makinës së shkrimit, që i ngacmon në punën e përditshme. Një gazetare meksikane ka thënë: “Të paktën u jap njerëzve diçka që ia vlen ta marrin vesh”. Në Japoni, një redaktor i vjetër i gazetës së përditshme më të madhe në botë komenton: “Kënaqem kur
mendoj se i kam ndihmuar njerëzit dhe kur drejtësia vihet në vend. Sigurisht që gazetat nuk janë vetëm fryt i punës së gazetarëve. Në varësi të madhësisë dhe të organizimit të shtëpisë botuese, mund të ketë redaktorë përgjegjës, korrektorë bocash, kontrollorë për verifikimin e fakteve, arkivistë e shumë të tjerë që punojnë pa u lodhur, edhe pse emri
i tyre nuk del në gazetë. E gjithë kjo bëhet që gazeta të arrijë deri tek lexuesi”.
Po si shitet gazeta në Shqipëri?
Problemet e gazetashitësve në vendin tonë janë tepër interesante. Në mos gabon vetëm në Tiranë ka rreth 111 pika shitje të shtrira në gjithë gjeografinë e kryeqytetit. Tirana është qyteti i gazetave, jo vetëm se aty prodhohen, aty shtypen, ato formatohen, por pikërisht në Tiranë ndodhen afërsisht 60 % e lexuesve. Pra kryeqyteti ynë është qyteti i shitjes së gazetave. Pika shitje shikon që nga fundi i Kombinatit dhe deri në fundin e lagjes Kinostudio. Lind pyetja në çfarë moshe janë shitësit e gazetave? Nga një vëzhgim i kryer për gazetën “Telegraf” rezulton se 80% e gazetashitësve janë të moshës 60-75 vjeç, 15 % të moshës 45-60 vjeç dhe pjesa tjetër e papërfillshme të rinj. Kjo ndarje moshe vjen për shumë arsye. E para sepse të moshuarit që nuk kanë pension të lartë, apo që janë mësuar me leximin dhe me punën e shohin jo vetëm si mënyrë jetese por edhe si mënyrë argëtimi dhe kalim kohe. Por është dhe ana tjetër që një pjesë e tyre nuk duan tu bien në qafë fëmijëve duke siguruar sadopak të ardhura shtesë.
Po çfarë ndodh me shitjen dhe si janë kushtet e shitjes?
Nga këto pika shtije vetëm 63 janë kioska dhe pjesa tjetër shesin në tavolina të improvizuara dhe me mbrojtje të thjeshtë me plasmas ose me beze. Pra kushtet janë tmerrësisht të këqija. Në dimër shumicën e tyre e sheh të strukur nën çadër apo të mbledhur si grusht brenda kioskës së ngushtë, ndrysa në verë i sheh me kanotiere të mbuluar me djersë dhe pluhur. Shpeshherë tavolinat e improvizuara kanë nga një këmbë të thyer ku llamarinat dalin jashtë kuadratit dhe mund të përbëjnë rrezik. Në tërë këto vite demokraci është folur për standartizmin e kioskave kush shiten gazetat. Në çdo vend të botës, kioskat janë të shpërndara në pika nevralgjike, anës rrugëve ku njerëzit ta kenë të lehtë gjetjen dhe blerjen e gazetave. Ndërsa Tirana vazhdon ende të ketë një problematikë të madhe në këtë drejtim. Një kioskë është ndryshe se tjetra. Disa janë të shëmtuara sa nuk shihen, disa të mëdha dhe ide artistike. Të gjitha kioskat janë bërë sipas shijes së gazetashitësve, ku dominojnë ato të lëvizshmet. Të gjithë ish-kryetarët e bashkisë në Tiranë kanë bërë premtime të vazhdueshme për konkretizimin dhe satndartizimin e pikave dhe kioskave të gazetashitësve pro deri tani asgjë nuk është bërë. Të gjitha pikat e shitjes, janë në mëshirë të fatit, të natyrës dhe të dëshirave të Kryetarëve të Bashkive që në çdo moment edhe mund ti hiqnin si të pa sistemuara dhe jashtë kushteve teknike. Por ato ende mbijetojnë nën këtë trysni politike, ekonomike por edhe me kushtet e natyrës. Mbijetojnë duke punuar 16 orë dhe duke fituar pak, pro që ën fund të ditës së punës sërishmi gazetashitësit i sheh të kënaqur por edhe me humor, që i shërbejnë komunitetit për atë çka kanë të domosdoshme, marrjen e informacionit për probleme të ndryshme ekonomike, arsimore, shëndetësore dhe lajmet kryesore. Ndoshta gazetashitësit janë ata që hapin të parët punën në kryeqytet. Ata i sheh që në orën 04-00, në qendër të Tiranës duke marrë gazetat për ti çuar në pikat e shitjes. Shi apo bor, ftohtë apo nxehtë ata janë të parët që i japin qytetit sinjalin e zgjimit. Mbase është ora që edhe pastrueset kanë përfunduar punën në pastrimin e rrugëve të qytetit.
Problemet
Jo vetëm legalizimi, jo vetëm standartizmi i kioskave, por problem i kohëve të fundit për gazetashitësit e rrugës “Don Bosko” është dhe përballja apo debati me pronarët e lokaleve. Aktualisht në këtë rrugë, janë ndërtuar disa pallate, ku katet e para janë bërë Pab-e, ose kafenera. Pronarët e lokaleve të rinj, pa marr parasysh fare kohën e gjatë që kanë këta njerëz të heshtur të punës, po i largojnë ata nga trotuari, a thua se trotuari është pronë e tyre. Kushdo që i sheh këto lokale mëson se aktiviteti i tyre shtrihet disa metra larg trotuareve, pra disa metra larg gazetashitësve, por pronarët e duan shesh pamjen deri në kufijtë e rrugës, pasi gjasme kioskat e improvizuara u prishin sheshpamjen klientëve, u prishin qetësinë, u krijojnë ndjesi ndryshe nga aroma relaksuese e kafenesë. Në fakt këto janë vetëm dëshira meskine ët pronarëve, janë pretekse dhe kërkesa zemërngushtësie, pasi hollë hollë, të gjithë klientët që ndalin para gazetave, e shtojnë kohëqendrimin dhe shikimin ndaj kafeneve. Me një sy real, kioskat e gazetave e plotësojnë më mirë ambientin e rrugës me njerëzit kureshtarë të dijes. Pronarët duhet ta kuptojnë se kioskat nuk i prishin punë por i shtojnë punë çdo lokali, pasi aty mblidhen njerëz në çdo orë. Askush nuk i kupton marifetet e përdorimit të forcës dhe mekanizmit të njohjes (ndërhyrjes nga policia bashkiake) që përdorin pronarët e lokaleve ndaj gazetashitësve duke i larguar ata në qoshe të padukshme.
Konkretisht
Në rrugën “Don Bosko” ka katër kioska të shitjes së gazetave. Të katër kioskat dy të lëvizshme dhe dy stacionere kanë mbi 15 vjet që funksionojnë. Shpesh herë policia bashkiake u ka nxjerrë probleme, por asnjëherë nuk ka marrë vendime për largimin përfundimtar. Por dy muaj para zgjedhjeve, në kohën që përfunduan dhe dy lokale në rrugën anësore, pronarët e lokaleve kanë përdorur lloj-lloj mënyrash për largimin e tyre. Duke hasur në qëndresën e gazetashitësve, pronarët kanë përdorur policinë bashkiake për largimin e tyre nga trotuari dhe pse nuk është pronë e tyre. Ja si shprehet njëri prej tyre:
Ndrec Dod Seferi dhe Mrika Gjon Seferi
Kam 11 vjet që bëj këtë punë. Jam i dashuruar me gazetat dhe me librin. Është një punë që e bëj me kënaqësi. Kur u shërbej njerëzve më duket sikur u hap një dritare apo një rreze drite më shumë. Në çdo ditë shkoj që në katër të mëngjesit dhe marr gazetat. Këtu mbërrij në orën pesë. Tirana nuk është zgjuar ende. Lëvizjet janë tepër të rralla. Por edhe në këtë orë kam lexuesit e mi. Shumica e lexuesve thuajse janë si të abonuar. I di çfarë duan dhe çfarë lexojnë. Jemi miqësuar me njeri-tjetrin dhe nuk bëjmë gjë pa njeri-tjetrin. Kohët e fundit me ndërtimin e lokaleve të rinj kam ndeshur në një problem. Pronari i lokalit këtu afër më çoi haber të largohesha. Unë i them se kam 12 vjet këtu dhe jam shumë larg lokalit tuaj, jam në trotuar, larg pronës tuaj. Disa ditë nuk u largova dhe presionet ishin të përditshme. Një mëngjes kur u çova pashë trotuarin të rrethuar me vazo të mëdha pikërisht aty ku vendosja kioskën. Unë e çova sërishmi bri saj. Pas një ore mbërrin tek unë policia bashkiake. Pas asaj dite s’më lanë më në trotuar. Jam në gjendje stresi. Nuk mund të rri dot pa punë. Nuk mund të rri dot pa kioskën dhe miqtë e mi 11 vjeçarë. Gazeta është pjesa më e bukur e jetës sime. Besoj se Kryetari i ri Erion Veliaj do ta zgjidhë këtë punë.