Gezim Llojdia – Page 33 – Dielli

MISTERI I LIQENIT ALBANO

May 25, 2015 by dgreca

DUKURIA MISTERIOZE–Ujrat ecin në kahë të kundërt.Makina ecen vetë,shishja i ngjitet kodrinës./
Një dukuri misterioze,prej kohësh është e njohur në rrethina të kryeqëndrës të shetit italian,Romë.Në itenerarin e rrugëtimit,nga Romë-drejt vendodhjes të liqenit Albano,në një kodrinë shumë larg kryeqëndrës,por zona administrohet nga kryeqëndra,shfaqet dukuria më misterioze,me një mesazh,gati të mjegulluar.Itinerari,që përshkruhet është një rrugë nacionale,pra një rugëdalje e bukur e asfaltuar duke prekur hijet e ndërtesave,të kryeqëndrës.Për në Albano,udhëtohet nëpërmjet një zone kodrinore të zgjatur të mbuluar ngja gjelbërimi.Për të mbritur,deri në vendin,ku ndodh,kjo dukuri misteroze,ndoshta më e papërsëritshmja e botës,rrugëtimi përshkruhet përmes një zone kodrinore me pyje gështenjash,por edhe me drurë shkurore .
Toponimi në gjuhën vendase,quhet Neim.Është një copëz rrugë e asfaltuar.Një malore,e një kodrine te vogël,por me një gjatësi,që shkon nga 100-150 m.Këtu,në këtë kodrinë,në këtë copës të rrallë të rrugës malore,që përshkruhet nga misterioziteti,dergjen anës rrugës,shishe,bidona të vegjël dhe sende te tjera,që vendosin turistët si dëshmi,,për të vërtetuar këtë dukuri në realitetin e tyre.Aty ku sendet ecin vetë,të shtyrë nga një fuqi mistertioze e padukshme,por e pashpjegueshme gjithsesi e mbetur mistër.
Përshkrimi i dukurisë:Në këtë copëz rrugë,makina,në vend që të filloj ti zbresi kodrinës,kur është në gjëndje të fikur,ajo çuditërisht fillon ti ngjitet malores,ndërkaq vetëm një frenim i fortë e mbanë makinën,që të mos bjerë në kanalin,ku lëvizin ujrat,buzë rrugës.Këtu dhe në asnjë vend tjetër,në këtë copës rruge të asafaltuar,që gjithsesi është kodrinë,sendet lëvizin vetë.Kjo ndodh këtu dhe asgjëkundi më.Këtu makina bënë rrugëtimin e kundërtë.Në vend të zbritje,ajo ngjitet.Ky toponim,misterioz fsheh fuqi të panjohura force. Eshtë në afërsi 100-1500m/Gjëndët vetëm 20-30 km nga kryeqëndra e shetit titalian.Shumë turistë befasohen.Ngrenë supet.Shenja e parë,që fsihet,por që lexohet në sy.Mirëpo dëshmia më e qërtësuar,është një provë me bidona të vegjël uji.Me sakta është me shishe më sipërfaqe të lëmuara.Buzë kësaj rruge,ka dhjetra të tilla,të hedhura nga eksperimentet e turistëve,që në fillim,kanë qënë,po kaq mosbesues.Një shishe e lëmuar e vendosur në asfalt,fillon të eci në rrjedhën ekundërt të gjerrave.Pra në vend,që ajo të zbresi,ngjitet.Banorët vendas,kanë rrëfyer në një formë se në dimër,përmes dëshmive të tyre,kur ujërat e shirave bien,në vend,që atao të zbresin poshtë me furin e tyre të zakonshme,pra të rrjedhin poshtë kodrinës,ato bëjnë rrugëtimin e kundërtë,atë të ngjitjes.Flitet se kjo zonë ka qënë vullkanike.Ndoshta herët se,kurrë nuk dihet.Ndoshta edhe liqeni,që kurthon kuadrati i kamerës,pra liqeni Albano ,mund të ketë formimin e tij nga ndoshta vullkani a diçka misterioze.Nga Albano,kodrina nuk është larg.Ekzistenca e liqeneve,ndoshta është faktor kryesor i formimit nga ndonjë zonë villkanike,që mund të ketë ekzistuar në kohera të hershme.Në liqenin Albano,bëhet plazh.Kjo ndodh në zheg të verës,në këtë zonë kodrinore.Ndërkohë në dimër,me zbritjen e temperaturave të ulta,me shiun,ftohmën dhe lagështirën,shtohet edhe dëbora ai mysafire e zonës.
Shqyrtimi Nr 1

Liqeni Nemi është një liqen i vogël rrethor vullkanik në rajonin Lazio të Italisë, 30 km në jug të Romës, duke marrë emrin e vet nga Nemi, qyteti më i madh në këtë zonë, që e mbikëqyrë atë nga një lartësi. Liqeni është më i famshëm për anijet e saj romake të fundosura. Këto anije ishin shumë të mëdha dhe teknologjikisht të avancuara për kohën e tyre.Liqeni ishte e shenjtë e perëndeshës Diana dhe vendi i festivalit Nemoralia. Pranë shenjtërores së Dianës u gjetën një numër i statujave vogël bronzi të grave dhe burrave, secili mbajnë lojë me birila dhe kuti temjan. Katër prej këtyre figurave tani janë në koleksionin e muzeut britanik. Perandorët Caligula dhe Tiber lundruan nnë liqeni Nemi jo vetëm të qetësohem në verë, por të mbroj veten si Nemorensis.
Në Hotel Diana në buzën perëndimore të kraterit në Via Nemorense, ka një ekspozitë ë prej gërmimeve arkeologjike të vitit 1920 e cila ka kspozuar strukturën e madhe e e ndërtuar nga Caligula. Liqeni Nemi ka-qenë subjekt për vepra nga artistë të tillë si John Robert Cozens, George Inness, dhe Pierre-Henri de Valenciennes.

Enciklopedia britanike thotë se: liqeni Albano, në Alban Hills në juglindje të Romës. Eliptike në formë, e formuar nga shkrirja e dy kratere vullkanike të lashta, ajo shtrihet 961 këmbët (293 m) mbi nivelin e detit dhe ka një sipërfaqe prej 2 milje katrore (5 km katror) dhe një thellësi maksimale prej 558 feet (170 m). Ajo është ushqyer nga burimet nëntokësore dhe drenazhuar liqeni Albano, italisht Lago Albano, liqeni krater në Alban Hills (Colli Albani), në juglindje të Romës. Eliptike në formë, e formuar nga shkrirja e dy kratere vullkanike të lashta, ajo shtrihet 961 këmbët (293 m) mbi nivelin e detit dhe ka një sipërfaqe prej 2 milje katrore (5 km katror) dhe një thellësi maksimale prej 558 feet (170 m). Ajo është ushqyer nga burimet nëntokësore dhe liqeni Albano, italisht Lago Albano, liqeni krater në Alban Hills (Colli Albani), në juglindje të Romës. Eliptike në formë, e formuar nga shkrirja e dy kratere vullkanike të lashta, ajo shtrihet 961 këmbët (293 m) mbi nivelin e detit dhe ka një sipërfaqe prej 2 milje katrore (5 km katror) dhe një thellësi maksimale prej 558 feet (170 m). Ajo është ushqyer nga burimet nëntokësore dhe nga një prizë artificial,supozuar se është ndërtuar në vitet 398-397 para Krishtit, sipas orakulli në Delphi tha se bastion etrusk i Veii mund të merret vetëm kur ujërat e liqenit ka arritur detin.Ndër qytetet lakeside, më të njohura janë vendpushimet e Albano laziale dhe Castel Gandolfo, rezidenca papale verore.
Shqyrtimi Nr 2
Riccardo Riccardi – Rina Monti -1929 e përshkruajnë kështu:Liqeni Albano në Lazio, ndodhet 293 m në një luginë formuar nga dy kratereve të vullkanit të vjetër Lazio. Forma ovale ka, pothuajse në mes, një ngushtim, e cila shënon kufirin mes dy kratereve. Brigjet e liqenit janë pothuajse kudo shumë të pjerrët, ndonjëherë edhe duke rënë. Ata kanë morfologji të ndryshme, si për shkak të faktorëve gjeologjike të ndryshme, ose për shkak se pjesa veriore ishte subjekt i ndikimit të atmosferës.Liqeni Albano mbulon një sipërfaqe prej 6 km katrore. 3.5 km gjatësia ,Gjerësia maksimale e 2.3 dhe 1.7 e gjerësi mesatare, rrethues i saj është 10 km., thellësia maksimale, e cila është gjetur në jug-lindje, është.170m dhe vëllimi i ujit të saj të 464.200.000 metra kub. Thellësia mesatare është pra 77 m. Ujërat e tij janë blu-jeshile dhe shumë transparent. Termikisht liqeni Albano i takon kategorisë së liqeneve të butë. Ushqyer nga reshjet e rënë në zonën e saj ujëmbledhës (e cila është vetëm 9.7 km2 katrore. Ajo nuk ka emisar natyrore faktorë të krijimit ,por ka faktorë dhe nëntokësore,nga të cilat legjenda e ka ndërtuar atë në vitete 398-397 n. C. derdhet në Fosso dei Preti në Le Mole.Baseni i Liqenit Albano, ende i mbuluar kryesisht me pyje të bukur me lisa dhe gështenja, për bukurinë e tij natyrore të tërhequr njeriun që nga kohërat e lashta. Gjatë Perandorisë Romake ka pasur shumë vila, prej të cilave ka ende. Në manastir të Palazzolo, në SE. e liqenit, ne shohim eshtrat e një konsullore varrit. Edhe tani ka vila të shumta, sidomos në pjesën perëndimore të pellgut.
2.
Historia arkeologjike
Në bregdetin e saj mbetet i rëndësishëm periudha parahistorike dhe romake arkeologjike,si fshati MACINE, prizë artificiale dhe nymphs dorik Bergantino, pjesa e fundit e albana komplekset e vilës Domitian.Në këtë liqen janë mbajtur garat me rrema të Olimpiadës së Romës në vitin 1960.Shpatet vullkanike e Monte Cavo (949 m) ndahet nga liqeni Albano liqenit tjetër vullkanik i kompleksit, liqenin e Nemi. Megjithatë dy kratere të Albano dhe Nemi janë vetëm ndërtesat më të fundit vullkanike e një serie të gjatë dhe të lashtë. Gjatë fazës së terminalit të aktivitetit vullkanik, takimi mes masave të magmës dhe pjesës nëntokësorekanë favorizuar formimin e liqeneve të shumta, të tilla si Liqeni Albano dhe liqenit Nemi janë të vetmit të mbetur
Aktiviteti shpërthyes ka pushuar ose ështëi palëvizshëm për mijëvjeçarë. Studimet e fundit konfirmojnë shpërthimet e fundit të ndodhur rreth 5000 vjet më parë me fenomenin bubbling dhe uragani i liqenit (me lahar konsekuent shkatërruese në të gjithë fushën e Ciampino) që zgjati deri në kohët romake. Sot ende regjistrohen fenomenet vullkanike megjithëse modeste,, deformim terren dhe tërmetet e shpeshta të vogla shpesh në tufa (disa prej të cilave kanë qqenë shkatërruese në të kaluarën).
Plazhi i liqenit, megjithatë, është i përbërë nga zhavorri dhe argjilat aluviale të mbivendosur që datojnë në epoka e akullnajave.Rërë karakterizohet nga hiri ngjyra e zezë, e cila tregon shkëmb vullkanik nga e cila ajo vjen.
Liqeni Albano ka një formë njëjës në peisazhin e liqeneve vullkanike. Këto në përgjithësi janë rrethore, dhe kanë shpatet butë formuar nga unaza koncentrike e shkëmb vullkanik.Albano ka formën ovale të zgjatur me një aks të madh në drejtim të JO-SO, me shpatet e pjerrta në jug dhe të ëmbël, por gjithmonë të pjerrta, në veri.
Liqeni Albano dhe Monte Cavo.Kjo formë jonormale duhet të ketë origjinën kompleks të krater të liqenit Albano, me origjinë nga të paktën pesë shpërthime të ndryshme. Rastësisht, edhe liqenin e Nemi, në shumë mënyra konsiderohet “binjake” të Albano, ka një formë karakteristike dhe anormale, “tetë”, që të paktën dy në këtë rast ishin shpërthimet që e kanë krijuarE vetmja dalje, artificiale, nuk është më aktiv. Sipërfaqja e liqenit është e vendosur rreth treqind metra mbi nivelin e detit. Midis viteve gjashtëdhjetë dhe 2014, niveli i ujit u ul me 5 metra. Dukuria (e cila gjithashtu ndikon pranë liqenit Nemi) i atribuohet të dy për shkaqe natyrore është konsumi i ujit.Klima e liqenit është shumë e lagësht dhe shumë ftohtë se në Castel Gandolfo për shkak të fenomenit të përmbysjes termike.
Liqeni është përmendur si “possessio lacum albanense” në mes të pronave të dhuruara nga perandori Konstandini i Madh në bazilikën e San Giovanni Battista në Albano (ndoshta përkon me katedralen e tanishme të San Pancrazio) nën papatin e Papa Silvester I, raportuar si donacion nga Liber Pontificalis. Nuk është e qartë se sa i besueshëm ky dokument, por ka shumë gjasa të jetë e vërtetë, pasi dihet që në shekujt e parë të Mesjetës, Kisha do të menaxhojë drejtpërdrejt tokat e institucioneve tipike romake.

3.
Arkeologët dhe studiuesit filluan të marrin interes në studimin sistematik të antikave të liqenit. Giuseppe Lugli, arkeolog dhe profesor në Universitetin La Sapienza të Romës u diplomua me një tezë mbi vilën Alban të Domitianit cila ishte studimi i parë organik i këtij monumenti, por vazhdoi më tej me studimet e zonës të paktën deri në vitet 1922,.Në vitin 1919 i është kryer fluturimi i parë zbulimi arkeologjik, në zonën e liqenit nga bordi i airship “Romës” i Forcës Ajrore Mbretërore.
Në vitin 1966 filloi ndërtimi i kishës së Zojës së Liqenit, një vend katolik i adhurimit projektuar nga Francesco Vacchini, drejtor teknik në Shën Pjetr, me urdhër të Papa Pali VI, i cili shkoi personalisht për ta shenjtëruar kishën në 25 gusht 1977, tashmë i sëmurë (ai vdiq vitin e ardhshëm gjatë qëndrimit të tij në Papnor në vilën eCastel Gandolfo).
Liqeni Albano ishte një objekt kurioziteti në çdo epokë. Një nga vizitorët e parë ishte Piu II (1405-1464), Papa humanist i cili donte për të udhëtuar dhe të raportojnë përshtypjet e tij ne “komentime” latinisht. Mbetjet arkeologjike e liqenit janë tërhequr nga Giovanni Battista Piranesi (1720-1778), i cili la dy gravura të bukur të hyrjes dhe emisar i Nimfaeum dorik.
Piktorë nga e gjithë Evropa e kanë portretizuar liqenin apo peisazhe të veçanta si:John Robert Cozens, Jakob Philipp Hackert, Jean-Baptiste Camille Corot, Sil’vestr Feodosievič Shchedrin, Osëald achenbach, George Inness.
Ky vullkan ka filluar të akumulojnë produktet e aktiviteteve të saj të parë në një piedestal sedimentet më të vjetra detare e shkëmbinj karbonat, që formuan një fushë të gjerë midis bregdetit dhe maleve Apennine, 305 m mbi nivelin e detit Është vlerësuar se ka shpërthyer rreth 297 km3 të materialit vullkanik, 90% e të cilat në fazën e parë të shpërthimit. Aktiviteti i fundit i kraterit të liqenit Albano, konfirmojnë se ngjarjet vullkanike kanë ndodhur deri në rreth 5000 vjet më parë, me përmbytjen e liqenit dhe katsrohën Lahar .Aktualisht, kjo zonë ka një aktivitet diskrete vullkanik, e përbërë kryesisht nga emetimeve të gazta (gjithashtu shumë toksike), deformime në tokë dhe tërmete të shpeshta të dobët (rrallë të fuqishme dhe shkatërruese, si në vitet 1438, 1806, 1829, 1899, 1927), klasifikohet si një vullkan i fjetur. Fakti që vullkan është në gjumë dhe ka pasur periudha të pushimit edhe 30-40000 vjet mes një fazë të shpërthimit dhe një tjetër, ngre pyetjen e një faze të mundshëm në të ardhmen shpërthyese, duke përbërë kështu një kërcënim potencial për të gjithë banorët e vendeve të Hills Albani dhe për miliona banorë të Romës

A ishin porte në lashtësi Porto Palermo dhe Triporti?

May 20, 2015 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia/
1.“Në kohët romake,shkruan në një studim Carlo De Mitri, Departamenti i Trashëgimisë Kulturore, Universiteti i Salentos, porti i Brindizit, duket se ishte vendi kryesor i zbritjes, në Adriatikun jugor, i mallrave që lëviznin nga Egjeu dhe Evropa Lindore dhe dhe ndoshta ajo ka mbajtur një marrëdhënie të drejtpërdrejtë me qendrat e prodhimit të këtyre objekteve, të tilla si Korfuzit dhe nga brigjet e ‘Shqipërisë së sotme .
2.“Gjiri i Porto Palermo, thuhet në studimin e botuar për projektin Libruna nga G. Volpe, G. Disantarosa, D. Leone, M. Turchiano,( Porti, approdi e itinerari dell’Albania meridionale tra Antichità e Medioevo: il progetto Liburna, in Ricerche Archeologiche in Albania).Gjiri i natyrshëm i Porto Palermos ,gjendur në territorrin e Borshit,disa km larg Sarandës, i pozicionuar veri-perëndim nga një gjuhë toke që është vepruese në det, ndërsa në juglindje është e mbyllur nga një kep i vogël. Në shtrirje të bregdetit qendror shtrihet një ishull të vogël i zgjedhur nga Ali Pasha një anëtar i një klani të fuqishëm familjar nga Tepelenë, për ndërtimin e kështjellës së tij, në fillim të shekullit të nëntëmbëdhjetë.
(Himarë e lashtë), është e ndarë nga qyteti i lashtë, porti i Orikos(Orikumi i sotëm)
në Gjirin e Vlorës, me masivin Acroceraunio, pra jo shumë larg në vijë të drejtë, por të lidhura me tokën dhe kalimi kryhet nga mali Llogora.
(Panormos, fjalë për fjalë thotë ‘port i sigurt’) një nga zonat e portit të Gjirit të Vlorës,
përgjatë bregut juglindor të vargmalit të Karaburunit, me rëndësi të drejtpërdrejtë për Orikon dhe Porto Palermon. Dëshmitë e Straboni dhe Ptolemeu të sigurojë një përfaqësim të njohur gjiu, së cilës konfiguracion në mënyrë të përkryer. Sipas gjeografit Panormos, qendra e malit Cerauni, ështe në rrugën që çon në Gjirin e Korinthit dhe Ambracia, dhe distanca ishte vetëm disa stade dhe ai ishte i lidhur me Orikos prej të cilave vecohet porti. Sqarimi strabonian shfaqet në vetvete kontradiktore,për gjirin e Porto Palermos, në fakt, të vendosura në detin Jon, në jug të qytetit ku në çdo rast, burimi do të demonstrojë rëndësinë e Panormos, i cili duhet të lejojë më lehtë të arrijnë në Corcyra dhe drejt destinacioneve juglindore, duke shmangur të lundrojnë nëpër kepin e Acroceraunio, ndërsa porti i Orikos mbahte i sigurt për rrugët në veri.
Zona, që ka dhënë kryesisht rezultate me interes arkeologjik ndodhet menjëherë në veri të ishullit. Prania e rrënojave në zonën duket shumë e mundshme .Duke pasur parasysh natyrën,deti i karakterizuar nga një shpat i pjerrët në drejtim të qendrës së gjirit,ku thellësia tejkalon shumë metra, (rrënojat)ato janë lokalizuar në thellësi të mëdha. Sipas këtij studimi tregues është fakti se :ajo tregon mungesën e porteve të lidhura me portet e tjerë apo dërgesave,gjë që çoi në zbulimin e gjetjeve të shumta qeramike, kryesisht kontejnerëve të transportit, relevante për disa rrënojave ose shkarkimin e anijeve.
Port i Porto Palermos sipas këtij studimi ka shërbyer ose mund të kete shërbyer për të siguruar strehim apo të lejojë sulmet e castit gjatë rrugëve të kabotazhit, si dhe materialeve të mbuluara , është konfirmuar nga dy kutit e ankorave të periudhës romake, një nga të cilat është lënë në fund, e mbërthyer në mes të shkëmbinjve, ndoshta shkaku i braktisjes në këtë gji në kohët e lashta, dhe tjetri me dy kuti drejtkëndëshe.
Mbledhja e dokumentacionit arkeologjik, pra, dëshmon një port të lirë të Porto Palermos mbi një mijë vjet të historisë së kërkimit duhet të ketë qenë kryesor, por jo i vetmi, porti, futur në një sistem i integruar i aeroporteve natyrore të mesme-të vogla ndonjë prej të cilave nga prirje masën detare dhe kultin e (Grama), e cila,është vendosur përgjatë një bregdeti të thyer,në një prej maleve Ceraunian, pra port i madh i vendbanimeve, pas Butrintit dhe Onchesmos në jug, dhe para Orikos dhe Aulonës në veri, si vend i sigurt i udhëve bregdetare.Ky ëishte porti i lirë i Porto Palermos.
3.Për Triportin ,autorët thonë se vendi i Triportit (Kepi i Triportit) është vendosur në një kodër të ulët shkëmbore, që dominon me një majë veriore të gjirit të Vlorës dhe një në zonën e lagunës(Laguna Narte), kufizohet në jugperëndim nga një pengesë e përbërë një kep shkëmbore, shtrihet kështu pra në det të hapur. Të dhënat historike si dhe hetimet arkeologjike të lejojë për rindërtimin e morfologjinë e vendit , me një kthesë shkëmbore, por tani e zhytur plotësisht, shumë më tepër se disa metra, në mënyrë që të krijojë një port natyral të bankinave. Sondazhet e para sikurse ato ,që e pasuan në vitet e njëzet të shekullit XX atë-jo,është kur L.M Ugolini ka shënuar një “terren të ndoturë me fragmente, fillimin e një muri ndërtuar me blloqe paralelepipedi, dhe “rruga e shtruar ” në det.
Arkeologu italian propozoi identifikimin me Aulonën, supozimet e përbashkëta më vonë nga NG L. Hammond, i cili raportoi gjetjen e qeramikës dhe gjurmët. Sondazhet e fundit të arkeologëve shqiptarë, veçanërisht V. Bereti deri në fillim të vitevev 90 dhe N. Çeka, gjatë viteve shtatëdhjetë dhe tetëdhjetë të shekullit të kaluar, kanë zhbiruar identifikimin e një zgjidhje të fortë fortifikimi të vijës bregdetare, me një mur të madh përreth i mbyllur në një sipërfaqe prej rreth tre hektarë, pjesëmarrja e të cilit mbulon një hapësirë kohore ndërmjet shekujve II dhe VI para dhe pas Kr.
Si dhe autorët shqiptarë, pjesëmarrësit ekspeditës italiane përtej debatit kanë identifikuar përgjatë strukturave dhe heterogjeniteti i materialeve, që mbulohen gjatë zbulimin nënujore dhe tokësore,kanë shqyrtuar një sipërfaqe prej disa km ku tregojnë madhësinë e një porti të banuar e jetuar për një kohë të gjatë, të paktën nga periudha arkaike deri në kohët mesjetare. Zgjidhja do të ishte e organizuar, për këtë arsye,në një zonë të lartë të banimit, që korrespondon me kepin kodrinor të tanishëm, dhe një zonë e ulët me një profesion tregtar, i cili ishte vendosur me siguri sektori i portit, kjo e fundit gjithashtu ka gjasa të ishte pajisur me një sistem të mbrojtjes ,murature, nga bregdetit aktual, atëherë shumë e ulët e cili shtrihet në pozicionin lindje-perëndim, paralel me vijën bregdetare, poshtë për të mbyllur në kënde të drejtë një mur të dytë, të orientuara veri-jug, shkon në tokë.
Ndërtesat, fillimisht i atribuohet atij sistemit infrastruktural portuale, ata janë në fakt pjesë e mureve kufitare të qytetit të ulët, tani është zhytur pjesërisht nën ujë. Në zonën e lindore të kepit, dhe në lidhje nga kjo e fundit, dokumentuar edhe tre metra të thella në një drejtkëndësh, kufizohet nga tre mure në gurë dhe me mure me anën të paveshur si dhe një mur të katërt të hapur. Dyshohet por është e mundur, që edhe kjo ndërtesë, e cila ende nuk ka qenë funksion, gravitojnë zonën e portit, mund të ketë qenë bërë për në të tokë të thatë dhe pastaj e gëlltitur nga deti,shekuj më vonë.
Triporti mbetet shumë pak i eksploruar, ndërsa germimet në këtë zonë ka njohur kohë deri në fillim të viteve ‘90 të shekullit të kaluar.

Maqedonia është muzeu i fundit i internacionales komuniste në territorin evropian

May 11, 2015 by dgreca

NGA GËZIM LLOJDIA/
1.Stacionet televizive lokale treguan pamje me video që treguan tym i zi në rritje nga shtëpitë në Kumanovë perëndimore dhe shumë civilë të largohen nga zona,raportuan Tv perëndimor një ditë më parë , më pas u raportuan kadavra,përmes një terri informimi. E vërteta, njihet është tymi i Gruevskit,që krijoi një diktaturë në demokraci shenjat e të cilës u dhanë kohë më parë kur opozita ju turr parlamentit. Gjendja në Komanovë ka arsye që të shqyrtohet se: Përleshjet e së shtunës treguan se Maqedonia po ndeshet me krizën e saj më të thellë politike që nga pavarësia e saj nga ish- Jugosllavia në vitin 1991. Qeveria dhe opozita kanë akuzuar njëra-tjetrën për planifikim për të destabilizuar vendin për të marrë ose të ruajtur pushtetin,dhe disa analistë kanë frikë ngase udhëheqësit në të dy anët janë të gatshëm për të provokuar përplasje etnike thonë mediumet. Ky shtet me këtë lloj diktatori shkon drejt një tatëpjete. Gjorge Ivanov çuditërisht morri udhën drejt Rusisë në javën e dytë të majit, ndërsa shumë homologë perëndimorë nuk ju përgjigjën kësaj ftese ruse, mirëpo ai do të kthehej urgjentisht ngase tymi i zi i Grueskit kishte dalë ndërkaq, në Kumanovë.
2.B.Dimitrov, historian dhe drejtor i Muzeut Historik Kombëtar në një intervistë për Agjencinë e lajmeve FOKUS në lidhje me ngjarjet e fundit në Maqedoni pas një përleshje sot në Kumanovë ai mes të tjerat thotë:”Problemi tjetër i Maqedonisë është se ajo nuk është një shtet dhe komb i rregullt. Ajo nuk ka të kaluarën historike; ky është një vend i shpikur në vitin 1944. Maqedonia është Muzeu i fundit i Internacionales Komuniste në territorin evropian. Ne duhet të dimë se çfarë të bëjmë në çdo situatë.
Ivo Vajgl tha:”Përleshjet e përgjakshme e sotme në Kumanovë, me viktima njerëzore, tregojnë se kriza politike në Maqedoni arritur një pikë kritike [me pasoja] për të ardhmen e vendit”, raportuesi i Parlamentit Evropian për Maqedoninë, eurodeputeti slloven është pjesë e një ekipi evropian të ndërmjetësit mes qeverisë maqedonase dhe opozitës me qëllim për të gjetur një zgjidhje për krizën e zgjatur politike të vendit.
Reagimet erdhën nga fqinj Shqipërinë dhe Kosovën si. Ministria e Jashtme shqiptare tha se “përshkallëzimi i situatës duhet të vijë në një fund, sepse nuk i shërben stabilitetit demokratik dhe prosperitetin e Maqedonisë.”
3.Kumanovë ndodhet në pjesën verilindore të Maqedonisë, në afërsi të kryeqytetit të Shkupit. 40 kilometra (25 milje) në verilindje të kryeqytetit të Shkupit, në afërsi të kufirit me Kosovën dhe Serbinë.
Koordinatat e qytetit janë afërsisht 42 ° 05’N dhe 21 ° 40’E. Kumanova shtrihet 340 metra (1115 feet) mbi nivelin e detit. Kumanovë ka një klimë të butë. Aeroporti i Shkupit gjithashtu shërben Kumanovës. Kumanova është një qytet etnikisht i përzier mes maqedonas, shqiptar, rom, serb, turk, të tjerët, përbërja fetare e qytetit ishte si në vijim:të krishterët ortodoksë të Lindjes, 46.766 (66,0%)Muslimanët, 22.483 (31.7%)të tjerët, 1593 (2.3%).
4.Ku humbën trimat shkruan Haxhi Muhaxheri:Na e paten zënë frymën trimat me bateria dhe patriotët që edhe enderrat i shihnin kuq e zi, që e vënin plisin e bardhë në kokë veç sa për të bërë ndonjë foto dhe qe i jepnin gojës pa kararë. Flisnin e ç’nuk flisnin, shkruanin e ç’nuk shkruanin trimat dhe patriotet e Facebookut, portaleve dhe të gazetave. Soji i tyre na shfaqeshin më trima se Skenderbeu dhe Adem Jashari, më te ditur se Hasan Prishtina dhe Ibrahim Rugova. Ata na tregonin se si duhet dashur atdheu, na tregonin se si nuk ishte quar ne vend amaneti i të parëve, na tregonin se si duhej bërë patjetër bashkimi kombëtarë dhe na thonin se edhe fryme duhet te merrnin vetëm shqip! Po ka dy ditë që atyre nuk u dëgjohet më zeri. Ka dy ditë që ata janë zhdukur sikur kurrë te mos kishin ekzituar. Ka dy ditë që kemi mbetur pa trima dhe patriotë, sepse askush nuk e din se ku dreqin e kanë future kokën ata.
Dje në Kumanovë shqiptarët u përballen me një sulm barbarë të bërë nga forcat sllavomaqedone. Dje ishte dita dhe momenti më i duhur qe të degjohej zeri i trimave dhe i patrioteve. Dje ishte rasti që ata ta dëshmonin vetën me veprime konkrete dhe të na tregonin se sa vërtetë e donin shqiptarinë. Por ata dje nuk u duken fare. Heshten dje dhe sot si t’ua kish marre zoti gojen! Nuk u duken as në Facebook, as në portale dhe as në gazeta., sikur ti kishte kapur ndonje semundje e rende! Dje dhe sot, soji i këtyre trimave nuk i zbrazën armet apo ndoshta kishin harruar ti merrnin ato me vete. Dje dhe sot, patriotëve zhurmagjinj u ishin zbrazur bateritë. Dje dhe sot, surrati i trimave dhe patrioteve të rrëm nuk u pa fare. Ata nuk u bënë te gjalle. Ata edhe njeher treguan se leheni vetëm kur nuk duhet lehur!
Sekëndejmi, edhe intelektualët dhe poletikanët qe kanë zënë të mbajnë në goje bashkimin kombëtarë, nuk marrin guxim që te shprehen dhe ta japin mendimin e vetë lidhur me situatën e krijuar në Kumanovë. Po ashtu, edhe shoqatat e shumëta shqipatre e atdhetare, brenda dhe jashte vendit, sikur kanë harruar te reagojnë për atë që po ndodhë në Kumanovë. Është për tu çuditur se nuk e pane te arsyeshme për të reaguar lidhur me këtë rast as shoqatat e shumëta që veprojnë në diasporë. Kësaj radhe zgjodhën të heshtin shoqatat kulturore, zgjodhën të heshtin shoqatat atdhetare, vendosën te heshtin shoqatat e krijuesve te artit., duke harruar kesisoj se janë të obliguar moralisht që së paku ta bëjnë një protestë me shkrim, që së pasku me shkrim ta dënojnë dhunën e ushtruar të policisë sllavomaqedone apo që mundësisht të organizojnë aty ku jetojnë një protestë kundër asaj që po ndodhë në Kumanovë.
.Në Kumanovë u sulmuan brutalisht shtëpitë e shqiptarëve. Në Kumanovë u ushtrua barbarisht dhunë ndaj familjeve shqiptare. Në Kumanovë u provua të mbrohet nderi dhe krenaria shqiptare. Por Kumanova u la e vetme qe të përballet me agresorin. Kësaj radhe mungoj gatishmëria e shqiptarëve për ti dalur në ndihmë njëri tjetrit, në rast rreziku. Kësaj radhe nuk u dëshmua se të gjithë shqiptarët “janë Mic Sokola”!
.Duke pasur parasysh ato që u thanë, më bëhet sikur vetvetiu dëgjoj thirrjën:
Po ku jeni trima ?!!!

Edicioni i 7 –Të i Aulona Inter Folk Festival

May 6, 2015 by dgreca

Nga GEZIM LLOJDIA/
Edicioni i 7 – të i Festivalit Ndërkombëtar “ Aulona Folk “ do të zhvillohet prej datës 7, 8, 9 Maj 2015.
Edhe ky edicion, për të shtatin vit me radhë, shënohet në kuadër të hapjes së Sezonit Turistik 2015 dhe ndryshe nga vitet e kaluara Festivali do ti paraprijë ditës së çeljes së sezonit duke u mbyllur në ditë hapjen e tij.
Data 9 Maj që është dita e çeljes zyrtare të Sezonit Turistik nga Bashkia e qytetit të Vlorës por që këtë vit përkon edhe me Ditën e Europës, do të kulmojë me një aktivitet të larmishëm të gjithë grupeve pjesëmarrëse në Festival duke filluar me Paradën e kostumeve, koncertin në skenen e çeljes së Sezonit Turistik dhe në mbrëmje do të mbyllet me koncertin e madh me numura të zgjedhura nga grupet pjesëmarrëse.
Në skenën e festivalit këtë vit do të ngjiten ansamblet folklorike të ardhura nga Italia, Polonia, Maqedonia, Kosova, Turqia, Bullgaria si dhe grupet folklorike nga Shqipëria.
Në këtë edicion do përshëndesin edhe këngëtarët e mirënjohur Enkelejda Arifi e Hysni Alushi, si dhe një grup vallesh nga Tropoja me korifeun e valles tropojane, mjeshtrin Deli Metaliaj.
Festivali do të hapet nga grupi i valleve burimore të fëmijëve të Qendrës Kulturore “ Bajram Tushi” të qytetit, kjo si një mision i këtij festivali për të promovuar dhe nxitur artin e bukur të trshëgimisë shpirtërore e tradicionale në breza.
President Nderi i Edicionit të 7-të do të jetë Akademik Kristo Frashëri.
Moderatore e festivalit e mirënjohura Silvana Braçe.
Në mbyllje të Festivalit, për grupin me performancën më të mirë, do të ndahet Kupa e Festivalit, si çmimi më i lartë që ndan ky manifestim folklorik.
Deri tani Kupa e Aulona Inter Folk Festival ka shkuar në Kroaci, Sllovaki, Kosovë, Tiranë ( Ansambli Kombëtar i Këngëve dhe Valleve Popullore), Bullgari dhe Itali.

Festivali ka nisur rrugëtimin në Majin e vitit 2009 dhe prej at’here kanë ardhur si pjesëmarrës 60 Ansamble nga dymbëdhjetë vende të europës.
Për nga përmasat, pjesëmarrja dhe standartet menaxuese është festivali folkloric ndërkombëtar më i madhi në trojet shqiptare ndërkohë që është unikal në lidhjen e turizmit kulturor me turizmin natyror sidomos në startim të sezonit turistik në një qytet bregdetar.
Festivali mbështëtet financiarisht nga donator të ndryshëm, ente private e publike, si një projekt kulturor e integrues.
Edicioni i 7-të mbështetet kryesisht nga Bashkia Vlorë, AMSHC, Instituti Italian i Kulturës, Dhoma e Tregtisë etj.
GRUPET PJESËMARRËSE NË AULONA INTER FOLK FESTIVAL
7 – 9 MAJ 2015
1.BULlGARIA, SofiE ( Ansambli “ Detelina” )
2 TURQIA, Inegol ( Ansambli “Inegol Kafkas Folklor” )
3. MAQEDONIA, Shkup ( Ansambli “Ilirida” )
4. POLONI,Torun ( Ansambli “Mlodi Torun” )
5.ITALI, Ostun ( Ansambli “Citta Di Ostuni”)
6. KOSOVA, Prishtina ( Ansambli “Bajram Curri” )
7. SHQIPËRIA, Elbasan (Ansambli Dance Plus )
8. Këngëtarët:Enkelejda Arifi, Hysni Alushi
9. Valltarët e Tropojës.

TE GJITHA KOHET E ORIKUT

April 30, 2015 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia/
Orikumi/
Një urë që nuk ndan dete,por një përrua për tu hedhur në Orikum dhe ndërsa je mes dilemës aty për në Llogara dmth në të majt ose drejt xhades së perendimit të përflakur.Orikumi ishte bashkia e vendit me resurse turistike më të mëdha,V dhe tash etutje tutje i bashkngjitete bashkisë Vlorë,madje kjo e fundit mund të quhet fare e vogël përpara parajsës Orikum i gjithë bregu jugor dhe lokalet me ndricim vezullonjëse i përkasin kësaj bashkie.I gjithë deti dhe plazhet ,tokat dhe ndërtimet i përkasin sërish kësaj bashkie.Ndërtesa e të cilës është në qëndër të qytetit të vogël që po zgjerohet shumë shpejt.Lagjia e parë e qytetit ka qënë e rusëve që mbritën aty në kohën e miqësisë ,ndërsa në Pashaliman në rrënojat e sotme të Orikut ishin rezidencat e marinës kur në bregdet u shfaqën shpendë uji prej metali gjigand me vrojtues.Ishin të famshmet dhe të vetmet e këtij lloji që kur historia e vendit njihte rëndësin e tyre.Vetë rusët ndërtuan banesat prej druri në Orikum,ndërsa në bazë punët oficerët rus filluan të drejtonin shpendët sëbashku me oficerët shqiptarë.Po të dalësh aty ku sot janë shkëmbinjtë e gdhendur të orikut dhe tejposhtë teatri i një kohë hershmërie është siç e përshkruan Kadare.I gjithë gjiu i mbyllur është në një forme tepsie,ndërsa deti duket gri,bregu shkëmbor i karaburunit dhe hija gri e tij. j.Ardhja në këtë vend të bënën të kujtosh një copë historie me rusët.Ikja e nëndetësve apo sic tregojnë në kohën e regjimity ardhja e një nnëndetese ruse fshehurazi.E gjithë flota flinte ditën ne diell.Mirëpo si ka kapuar ne mezokanal kur atje pergjonin dragaminat.thuhet se ka qënë një ushtar shërbimi që ka parë dhe ka raportuar apo ka pyetur më qartazi,ka gjë nëndetese ne gji dhe përgjigja ka qënën mohuese,atherëq është parë se një shpend ujor i stërmadh kishte hyrë befasisht në gjirrin e Vlorës.Ndërsa trimërit që tregohen si ja punuan janë si dyfekë pas dasme.Do të ishte mir,ë që ndërsa ata shpendë i hëngëri ndryshku njera prej tyre të ishte një ndonjë muze edhe të natyrës ,kjo jo për nostalgji por për të treguyar një periudhë kohore të një sistemi .Pashalimai sot është bazë ushatarke dhe brenda tij gjëndet edhe qyteti i Orikut.Të jetosh në gjirrin e Vlorës do të thotë të jesh në “prerin e mbretit”.
Laguna e Orikumit
Laguna e Orikumit një ndër dy lagunat e gjirit të Vlorës po shkon gradualisht drejt origjinës sësaj ,kënetizimi i një hapsire ujore që u bonifikua në vitet e socializmit.
Qyteti aktual i Orikumit thuhet në një studim të kyrer nga kjo bashki , është ndërtuar dhe banuar në mes të viteve 1945-1961.
Laguna e Orikumit ,shtrihet ne fundin jugor te gjirit te Dukatit shkruhet në:( Ruajtja e ligatinave dhe ekosistemevebregdetare ne rajonin e Mesdheut,plan Menaxhimi Kompleksi:LlogoraRreza e Kanalit Dukat, Orikum, Tragjas, Radhime,Karaburun,Drafti perfundimtar Dhjetor, 2004)dhe eshte e lidhur me detin me ane te nje kanali.Ne ditet e sotme kane mbetur vetem 130 ha te lagunes se meparshme te madhe Orikumit (PashaLiman). 25 vjet mepare si rezultat i disa punimeve kulluese dhe ndertimit te nje argjinature u thane rreth 400 ha te lagunes se meparshme.Ne te njejten kohe shpyllezimet intensive kane ndryshuar ne menyre drastike karakterin e zones. Sasia e reshjeve gjithashtu eshte ulur.Shume prej tokave bujqesore aktualisht janebraktisur ose perdorenkullotje jo intensive Rrjedhimisht, vegjetacioni natyror kapushtuar pjese te konsiderueshme te tokave te meparshme te kultivuara dhe te pyjeve.Rrjedha e ujit te fresket ne lagune si dheuje kembimi midis detit dhe lagunes eshte reduktuar. Kjo ka ndryshuar hidrologjine e lagunes.Pjesa bregdetare e Lugines se Dukatit, ka një origjinë aluvionale me nje siperfaqe te perafert prej 1000 ha. Kjo eshte zona, ku eshte e vendosur laguna e Orikumit,130 ha.Cdo qeveria prej viteve‘90 e ka vendosur në prioritet e saj.Programet duke eshpallur zonë të mbrojtur nuk kanë dhënë rezultat.Asnjë masë nuk është marë për mbrojtjen nga kënetizimi i lagunës.
Sipërfaqja e lagunës së Orikumit normalisht është 105 Ha,thuhet në studimi:Përmirësimi i Mbulimit dhe Efikasitetit të Menaxhimit të Zonave të Mbrojtura Detare dhe Bregdetare (Studim Socio-Ekonomik ) Zona e Mbrojtur Detare dhe Bregdetare ( ZMDB) Karaburun – Sazan, dhe mund të shkojë 115 Ha kur niveli i ujit në lagunë është i lartë e ndikuar nga kushtet klimaterike. Mesatarisht thellësia e lagunës shkon nga2.8 në ne 3.0 metër.

Oriko një emërtim i lashtë për Orikumin

Oriko një emërtim i lashtë për Orikumin. Një qytet i lashtë në bregdetin shqiptar,më saktësisht një skelë. Një port i rëndësishëm i Adriatikut, ku anijet, ishte bazë për të Sipas traditës,shkruan Alberto Gitti, Enciklopedia italiane (1935) ajo u themelua nga Eubeesit, të cilët , pas kthimit të tij nga Troja, u vendosën atje nga një stuhi, sipas Pliny, megjithatë, ishte një koloni .Pikë e rëndësishme strategjike për komunikime midis Greqisë dhe Italisë, ishte shpesh në fushën e veprimit të luftërave të mëdha, të tilla romake-ilire, të parë dhe të tretë, maqedonase dhe sidomos lufta civile midis Cezarit dhe Pompeut. Gjatë dimrit të 48 të. C. ka vuajtur shumë dëme. Ishte një koloni romake gjatë perandorisë dhe u restauruar nga Atticus Herodit. Në shekullin e tretë. Ka prere monedhën shkruan Pr.DR M.Korkuti.Luajti një rol të rëndësishëm në luftërat maqedonase (ndër të tjera u pushtua në vitin 214 pes nga Philip V i Maqedonisë) dhe, më vonë, gjatë luftërave civile. Në vitin 49 pes, ushtria e Pompeit, i cili kishte vendosur,në Orik ju dorëzua Cezarit pa luftë i cili, nga Brindisi, zbarkoi më shumë për Paleste, kreu një manovër nëpër malet e Akrokeraunia. Julius Caesar 3 korrik 100 pes -15 mars 44 mars Pr. Krishti tmori pa luftë Orikun dhe marshoi drejt Apolonisë.Gaius Julius Caesar ishte një gjeneral romak, burrë shteti , konsull dhe autor i dukshëm i prozës Latine. Ai luajti një rol vendimtar në ngjarjet që çuan në dështimin e Republikës Romake dhe rritja e Perandorisë Romake. Ardhja e Cezarit në Orik lidhet me tre toponime vendase:”Qafa e Cezarit”,”Rrugët e bardha të Cezarit”,”Varri u ushtarit të Cezarit”.

Një zbulim i shquar gëlqeror ndodhet brenda malet Acroceraunian
Në 1936 shkruan K.Francisë, L.Cardini gjithashtu bëri një ekskursion në gadishullin e Karaburunit, duke përfshirë edhe shpellat e Ravena, të regjistruar në detaje .Fletoret e tij tregojnë se ai udhëtoi gjerësisht në zonën midis Sarandës dhe Vlorës dhe ishte ende në vijim të informacionit, që ishin raportuar të atij nëntë vjet më parë. Gjatë këtyre dhjetë ditëve të fundit në Shqipëri, Cardini zbuloi site si sipërfaqja paleolitit në Xarra; shpellat e Himarës dhe Shën Marina dhe shkëmbinjtë e Kanalit Një muaj më vonë, Cardini me padurim kalojë rezultatet e ekspeditës së tij.
D. Mustilli:Strehim në shkëmb. Një nga faqet më të shquar të Cardinit është zbulimi i eshpellës parahistorike në drejtim të depozitave arkeologjike ishte tek shkëmbinjtë, një zbulim i shquar gëlqeror,që ndodhet brenda maleve Acroceraunian, me pamje gjirin e Vlorës:”Në Capa Petrusit nuk është një shpellë e cila quan kanal i vogël, por ku ka fragmente tenxhere në sipërfaqen …….. Një hendek të kryer në afërsi të fytyrës shkëmb zbuloi se stratigrafia vijim është e këtill vijon shënimi … Si një tërësi, artefakte nga pjesa e poshtme e depozitimit, edhe pse të pakta për shkak të madhësisë së vogël të kanalit, japin dëshmi të sigurt të pranisë së një industrie të epokës neolitike.
Vendi, i cili paraqet një sipërfaqe jashtëzakonisht të madhe të eksploruar premton të jetë në gjendje për të nxjerr një bollëk të materialit të sigurt të shtresuar dhe interesante, [IPU: Luigi Cardini, 1939] Gërmimet sistematike “.Në qershor të vitit 2001, si rezultat i informacionit të përftuar nga banorët e qytetit modern të Orikumit, përshkrimin e Kanalit ishte vendosur në veri-lindje përball, shpateve të malit. Pas arritjes skajin perëndimor të fushës Dukat dhe zonën e njohur si Rrëza e Kanalit, shpati veri-lindje përballet me Malin e Kanalit, nga ku shkëmbi i madh ishte qartazi i dukshme nga poshtë, përmbante brenda një dalje me gur gëlqeror të shquar .Pasi në strehimin në shkëmb, ne kemi ekzaminuar planin Cardini dhe ishin në gjendje të lidhen atë menjëherë në funksion para nesh, e tillë ishte saktësia e vizatimit. Tipari më i dallueshëm në tokë ishte bllok i madh i rënë (4a), i vendosur në frontin e dalje, i cili kishte errësuar një pjesë e madhe të sipërfaqes së tokës dhe depozitave të strehimit në shkëmb. Prapa shkëmbit, ku kishte gërmuar Cardini së pari ka një hendek (5a), dhe u shfaq strehimi aktual. Ky përbëhej nga pjesë e rreme e konsiderueshme në fytyrën e shkëmbit që përmban zgavrën më të madh (1), dëmtimit të dhëmbëve dhe të dy të vogla ‘Tuneli’, (2) dhe (3). Në fundin jug-lindor të strehim në shkëmb ishte më e vogël, dalja e izoluar (6), që Cardini kishte shpresuar për të shqyrtuar më në detaje në një datë të mëvonshme dhe pas kësaj, dalje të ulët (7), dhe një tjetër bllok i shkëputur (4b) – vendi i kanalit të vogël .Strehimi në shkëmb përballur në lindje, me një pamje spektakolare të fushës Dukat dhe lumit Gjimares më poshtë, si dhe Pasha Limani, Gjirin e Vlorës dhe gadishulli i Karaburunit. Cardini kishte referuar si Shpella Kanalit dhe gjatë vizitës së tij atje në 7 qershor 1939, ai ka gërmuar dy llogore të vogla që zbuloi prova të veprimtarisë epokës neolitike në vendin:’Një llogore e kryer në afërsi të fytyrës shkëmb zbuloi Stratigrafia e mëposhtme:- 20 cm e tokës thellësi me pleh në sipërfaqen, shenjat e zjarreve të fundit dhe një fragmente të qeramikës të disa kohëve të fundit.- 10 cm të verdhë, një tokë argjilore, gurë, në bazë të të cilit ishte një brisk i bukur i stralli bardhë, 6 cm të gjatë dhe 2 cm e gjerë.- 30 cm e tokës thellësi me gurë të shpeshta, shenjat e vatrat dhe qeramikë,të fërkuar disa atipike stralli thekon dhe kockat e kafshëve shtëpiake. Më poshtë është [IPU: ekstrakt Cardini fletore, 7 qershor 1939] themel të pandryshuar ‘.Cardini përsëri propozoi një fushatë të ardhmen e gërmimeve që u penguar edhe nga shpërthimi i Luftës së Dytë Botërore:”Si një tërësi, artefakte nga pjesa e poshtme e depozitimit, edhe pse të pakta për shkak të madhësisë së vogël të kanalit gjykimit, për të siguruar dëshmi të sigurt e pranisë së një industri epokës neolitike. Vendi, i cili paraqet një sipërfaqe jashtëzakonisht të madhe dhe explorable, premton të jetë në gjendje për të blerë një bollëk të materialit të sigurt stratifikuar dhe interesante, si një rezultat i gërmimeve sistematike. Çdo gërmim duhet të kryhet në dimër, ose në fillim të pranverës, megjithatë, për shkak të afërsisë së ngushtë së faqes së kënetës Pasha Limani, një nga vendet më të keq në Shqipëri për malaries ‘[IPU: ekstrakt Cardini fletore, 7 qershor 1939].Gjatë vizitës sonë të shkurtër për të Kanalit kemi bërë një ekzaminim paraprak të sipërfaqen e tokës për të kërkuar dy llogore të gërmuara nga Cardini gjykim dhe për çdo material arkeologjik. Zona ishte e mbuluar kryesisht me bar dhembeturina, por në vende depozitat e holla jashtë për të zbuluar themelet gëlqeror, e daljeve pushimeve . Ne nuk kemi gjetur dëshmi të materialit eneolitike, edhe pse në shpatet poshtë tarraca e e strehim në shkëmb është shënuar epoka e Hekurit dhe qeramikë e vonë antike, si dhe një koleksion mbresëlënëse e mjeteve n (Francis, 2001). Si përfundim Cardini ka konstatuar se strehimi në shkemb në Kanalit duket se kanë shumë potencial arkeologjikë.

Me S.Zenelin, ushtarakun më të lartë të bazës së Pashalimanit, me humor e quajmë:” Mujo Bermema”,komandanti i bazës detare,vizitojmë parkun arkeologjik të cilin e kisha drejtuar ,pesë vite më parë.Udha është ajo, që kemi lënë,pak cakëll dhe barishte,godinat e ushtrisë ende të lëmërisin dhe ca bunkerë që ishin menduar ti lyenim për ti bërë të vizitueshëm dhe për shfaqur një lloj fantazme të kohës,fytyrën e ushtrisë së diktaturës.Fiku i egër u rrëzua pesë vite më parë me rrapëllim, ,kishin bërë tre stola,bari ishte kositur dhe udha, që hapëm për në lagunë vijonte të ishte prezente.Agim Haxhiraj,Novruz Barjami dhe ky djaloshi i Cipajve nipi i poetit pilurjot Lefter, meritonin fjalën që monumnetet paskan ende zot kur mediumet e sotme të mbysin me poteren e tyre se gjithcka po shëmbet.Në Orik,kurrsesi nuk ngjet kështu.

Kompleksi i banesave j-l në Orik doli në dritësim në vitin 2009 nga punonjës e ZMPA Amantia-Orikum. I njohur por ekzistenca e tyre nuk shfaqej nga vegjetacioni 10 vjeçar që kishte krijuar një pyll të madh të dendur madje me Google earth fytyra e kompleksit të banesave shënonte ca njolla gri të bardhë,ndonëse pamja ulej e objektivit ulet deri në disa këmbë lartësi. Përjashta këtij kompleksi ishin vetëm 3,objekte godina ,shkëmb i gdhendur në formë banese,gjysmë,sepse dihet që struktura tjetër e tij mund të ketë qenë me dru,u shprehen specialistët zviceranë që gërmuan një vit më parë në Palokastër. Rreth muajit shkurt në ditët-ikjet e tij dhe në muajt mars,prill filloi pastrimi i godinave .Ishte një territor,që zinte rreth 2500 m 50×50 m ku vegjetacioni përbehej nga xina,drizë,ferrë,dhe bimse shkurroje deri në 1.5-2m. Ky territor duhet të ketë pasur një pastrim diku pas viteve në 1990. Pastrimi synonte të hapte zonën e cila u zonifikua nga pamjet e google earth duke shënuar me pika të verdha në hartën satelitore zonë ku do të përfshinte pastrimin e bimësisë. Pastrimi i vegjetacionit ishte i vështirë duke ditur edhe shkallën madhe të rrezikshmërisë që kjo zonë në vitin 1997 ka mbartur material luftarak për shkakun e bazës së Pashalimanit. Ky kompleks u vu në pah pas pastrimit të territorit në vitin 2009. Përbënë një pjesë të arkitekturës urbanistikës së qytetit. Aktualisht sipërfaqja është 2500m .Gjithsejtë janë 11 komplekse me 2-3 godina.Të gjithë të pastruar si duhet mirëmbajtur një monument dhe gjurmët e gërmimevev të ekspeditës shqiptaro-zvicerane.E kam ndjekur me vëmëndje këtë pjesë të kësaj pune që gjetëm atje ,pune e cila nisi kur drejtoja këtë park arkeologjik në vitin 2008.A do të vijojë më ekspedita zvicerane e universitetit të Gjenevës,një përgjigje dyshuese ende nuk dihet, por duhet kërkuar të rikthehet ndoshta për gjurmët në lagunë,apo ndërtimet që gjenden atje,dy foto të bëra nën ujë tregojnë.Një park, që mirëmbahet në prag të sezonit është tregues për ardhje të turistëve në stinën e tyre. Me gazetaren Marieta Markuri,shkojmë te nëndetsja 105 .Është “mohikania e fundit” e një historie luftrake të shekullit të shkuar. Në gjirin e Vlorës në vitet ‘60 nëndetëset gjëmonin brenda gjirit.Te posblloku,ushtari merr targën e automobilit,dalim nga baza detare themeluar që nga kohët e Cezarit dhe bëjmë rrugën e kthimit.