Gezim Llojdia – Page 50 – Dielli

APOLONIA, PËRCAKTUAR NGA CICERONI, ISHTE NJË QENDËR E RËNDËSISHME E KULTURËS…

December 13, 2013 by dgreca

… SHKOLLA E RETORIKËS U NDOQ NGA OKTAVIANI/

Nga Gëzim Llojdia*/

Apollonia (Απολλωνία, Apolonia). Një qytet i lashtë që qëndroi në vendin e tanishëm të fshatit Pojani në Shqipërinë e jugut, midis gojës Voiussa(,Vjosa) dhe OLagunas de Soli, në të cilën ishte porti i lashtë. Dëshmi e shkruar në vitin 1958. Autori Pelegrino Claudio Sestierie, shkruan për qytetin antik të Apolonisë. Emri i qytetit të Apolonisë është shkruar në mjaftë nga raportet e studiuesve italian dhe të huaj si dhe nga kronikat dhe traktatet që përmenden në literaturën e huaj.

Në këtë qytet të kthjelluar dikur,sot të ngrysur banorët e saj në pasaportën e tyre kanë pasur të regjistruar qyteti:Apoloni. Nga antikiteti i vonshëm silueta njohu shkëlqimin e madh dhe rënien. Koha e shekullit të shtatë në antikitet , njihej një pikë që përfaqësonte një qytet në pellgun e Adriatikut. Drejtimi. Udhëtarët e botës,para shekujve të Krishtit pyesnin :”Nga ç’rrugë shkohet në Apoloni? Ç’rrugë duhej të merrje për të shkuar në Apoloni? Ose ç’rrugë nxirrej më shkurt për në Apoloni?Periudhat e zhvillimit të saj deri në rënien e qytetit që mbante emrin si simotrat e saj rreth 30,qytete provoi kohë muzgu.

Qyteti është lulja erëmirë,lulja erëmirë nxori polenin e artë,por era i nxori udhëtarët nga kahu i lindjes në perëndim,herë me era jugore të bardha,herë me shtegtarë të hutuar,që në thelb përbënin pushtuesit e ndërlikuar,që zaptuan vise pellazgjike, zbritën ndërkohë në viset ballkanike drejt dyerve të Apolonisë. Qyteti i Apolonisë, qyteza kodrinore, dominon krejt pellgun periferia e largët kap dhjetëra km sitë arkeologjik Konsiderohet zemra e saj pjesa e vizitueshme . Rifillesa e jetës së saj u bë nga pranueshmëria e orëve të gjetjes së monumenteve antike nën brendinë tokës. Ura e dukshme. Figurativisht në Apoloni është ura e dukshme. Rrojnë rrënojat e institucioneve ,mirëpo ato tashmë janë të pagojë,ose flasin zë mekur ç’praj tremijë vjetësh. Pra tashmë ato janë përpos të tjerave,vetëm dëshmitare të erës së zhvillimit dhe qytetërimit .Edhe në këtë qendër ka gjurmë ilire. Ka patur kohë pellazgjike në historinë e njerëzimit. Kjo kohë duhet të ketë filluar lëvizshmërinë e saj shekuj pra shekuj para Krishterimit. Në Apoloni është ura e padukshme. Rrojnë mrekullitë e kohës së antikitetit dhe kohët e zhvillimit të tij. Ka qindra libra në gjuhët e botës,janë derdhur miliona germa plumbi për të ti koncentruar ato në rodhanët e letrave .Historinë e Apolonisë së Ilirisë.

– Eshtrat, thotë P.C.Sestierie, janë të shpërndara në kodrën me të njëjtin emër, pranë një manastiri që është thënë ndërtuar në tempullin e Apollonit, në kodrën e Shtyllas në të cilin ekziston një kolonë e vetme dorik i përkasin një tempulli, dhe në luginën Kryegjata, ku është nekropoil. Vazhdon përshkrimi i P.C.Sestieri, duke thënë:Themelimi i A,(Apolonisë) për shkak të Korintit- daton në vitin 588. C.

Pozicioni gjeografik ka favorizuar zhvillimin e qytetit që shpejt u bë objekt i epshit të maqedonasve, kështu, që nga viti 260, aleate me Romën, dhe në një 229. C, u vu nën mbrojtjen e tij. Përcaktuar nga Ciceroni (nobilis et gravis,fisnik dhe serioz) Apolonia ishte një qendër e rëndësishme e kulturës, shkolla e retorikës u ndoq gjithashtu nga Oktaviani. Përveç veprave të shumta të artit, toka e Apolonisë u kthye në dritë nga rrënojat e shquar të ndërtesave, të cilat na japin një vizion, megjithatë e paplotë, e madhësisë dhe rëndësisë së qytetit.

Një autor tjetër italian Goffredo Bendinelli në vitin 1929 sjell të dhëna rreth qytetit të Apolonisë. Apollonia e Ilirise, thotë ai,qytet i lashtë gjendet në bregdetin e Ilirisë (Shqipëria), sot Manastiri i Pojani, në mes të dy lumenjve, Semeni (Old-Apsus) dhe Voiussa. (Aous), në rajonin moçalor dhe malarike (qendra më e afërt moderne Fier).

Bendinelli, thotë se:Ishte bashkëthemelues me Korintin dhe Korkyrën në sek. VI. C. Mbajtur nga Pirro, si një qytet i perandorisë epirotico, erdhi pas përfundimit të sovran dhe ndoshta pas pushtimit të portit të Brindisit nga romakët (266 BC.)

Në marrëdhënie miqësore me Romën, Apollonia është dhënë në mënyrë permanente te romakët, së bashku me Korkyrën dhe Epidamnos (Durrësi). Bendinelli sipas idesë së tij numëron : hapja e dyerve te legjionet e konsullit Postumius Albino. Senati romak e shpalli Apollonin pastaj një aleat i romakëve. Rregullimi i rrugës ushtarake romake Egnatia, e cila kalon nëpërmjet Gadishullit Ballkanik nga Durrësi dhe Apolonia (Pojani) deri në Selanik (Selanik).

Në 48 Apolonia është pushtuar nga Brutus. Në 44. C. mbahet mend si një qendër e studimeve të Oktavianit.

Rëndësia politike e qytetit është fjalë e saj e pasur, e cila vazhdon pandërprerë nga mesi i shekullit. V. C. deri tek shek. III d. C., me një prevalencë të llojeve dhe simboleve Apollonian, Apollo ,’Αγυιεύς (simbol i obelisku) mbrojtës i qytetit. Ende mbeten të rëndësishme në manastirin e Pojani, me qark të mureve pikërisht identifikueshme, bashkëngjitur një sipërfaqe prej murreve poligonale zgjatur rreth 1550 metra në gjatësi dhe një gjerësi maksimale prej 800: me gjurmët e tempujve, shtëpi private dhe varreve. Në SE. qyteti ka një nimfë, burimi dhe shenjtërorja e nymphs, i famshëm në antikitet (Plini, Natur. hist., III, 145).

Monumentet historike të qytetit

P.C.Sestierie vijonë përshkrimin e tij me Monumentet historike të qytetit.

Muret: një qark prej rreth 4 km, dhe janë ruajtur në masë të madhe. Ata janë të ndërtuar me blloqe drejtkëndëshe të bukura të gëlqerorëve dhe me kulla, e cila, megjithatë, disa gjurmë mbeten. Anën jugore të Akropolit është mbështetur nga një tjetër mur i bukur.

Teatri: nuk është gërmuar ende, por është identifikuar në shpatet perëndimore të kodrës së Akropolit, në formën e një anë patkua të kodrës, dhe për praninë e disa blloqeve të gurit gëlqeror, me formën karakteristike të vendeve në teatër.

Portiku përbëhet nga një mur tarrace i kodrës së Akropolit, i cili është i veshur me 17 niches në frontin ishte një rresht i gjysmës i ndërtimit Jonik. Mes tyre ishte një parmak gur gëlqeror, i zbukuruar.

Tempulli: Dhe në hajat, në një kamare të murit të madh, përveç atyre të tjera, ajo u shndërrua në një tempull apo vend të shenjtë, me një plan drejtkëndëshe, me shtyllat dhe bazat e qosheve gdhendur mbi anët. Në pjesën e poshtme është një altar elegant, në ballin e të cilit janë gdhendur dy rosettes.

Odeon: Më poshtë është një tempull i vogël në Odeon romake, në formë drejtkëndëshe, me mbajtjen e mureve në anën e pasme dhe anët, por me auditorin normalisht. Në pjesën e poshtme është një podium i lartë. Hapat, të cilat ishin të mbuluara me pllaka të gurit gëlqeror të bardhë, janë ruajtur dobët.

Monumenti i Agonoteti: I quajtur kështu në një ndërtesë unike, e cila përbëhet nga një pjesë e jashtme, drejtkëndor (19 x 15 m), me hajat përparme dhe kulmin e pjerrët, dhe një të brendshme me një tremës dhe një auditorium tëvogël me orkestër. Muret janë prej guri të mbuluara me pjese trekëndore, hapi i parë i prej guri, të tjerë dhe tullave. Në pjesën e pasme të auditoriumit ishin dy shkalle, e cila lejoi qasje në këmbët e shkalleve të sipërme. Fasada u dekorua me kolona korintike dhe një kornizë të gdhendur me luks. Ishte një mbishkrim mbi arkitraun. Struktura e bimëve të lartë afër ngjajnë atyre të BOULEUTERION e Mileti, ndoshta edhe ndërtimin e funksionet apolloniate duhej të jetë i ngjashëm.

Akropoli: përfshin dy samite, nga të cilat më i madh është një jugor. Kjo është e dukshme në bazë të një tempull grek, i cili u takon ndoshta një fragment të cohë e lehtë arkaik Jonik bërë nga gëlqerorë, e cila u gjet në afërsi dhe në të cilën janë gdhendur figura e luftëtarëve në luftime.

Banjot romake: në pjesën perëndimore të mureve të qytetit është gërmuar pjesërisht një ndërtesë termike: ata u sollën në dritë: dy dhoma, njëra me një dysheme me mozaik.

Gjimnazi: 300 m nga manastiri janë mbetjet e gjimnazit, që përbëhen nga një palestër kryesor me dhoma rreth tij, njëra prej të cilave është një banjë në terakota. Ndërtuar në një ndërtesë të vjetër, ku mbeten gjurmët, dhe ato i përkisnin dy faza arkaike fillore dhe regjistruar një stater e Metapontum, i stolisur me statuja. Një bazë kishte një përkushtim ndaj Afërditës, të bërë nga pritano Psillo dhe hieromnèmones.

Ndërtesat romake jo larg nga shkolla janë mbetjet e dy shtëpive romake, një nga të cilat ka një atrium qendror, dhe tjetrin në një korridor bërryl, të ngjashme me ato të disa shtëpive helene, për shembull, i Cnidus. Ndërtesat e vogla: në frontin e Odeonit janë mbetjet e një hark triumfale me tre hapje; mes kësaj dhe monumentit të Agonoteti është Obelisku, simbol i Apollo Agyieus, dhe më në fund, në këto është një rrugë e veshur me një rresht të dyqaneve romake dhe një sallë të madhe, ndoshta bibliotekë.

Nekropoli: Kryegjata shtrihet në luginë, dhe përfshin varre greke, të cilat datojnë në shekullin e gjashtë. dhe romake. Së pari janë një pitos, në rastin e pllakave dhe urnë. Ato romake janë nganjëherë monumentale: dy prej tyre ishin në formën e një tempull të vogël, dhe në njërën prej këtyre janë gjetur, fragmente,portreti statujat e pronarëve.

Nga veprat e shumta të artit gjendet brenda qytetit të lashtë, pjesa më e rëndësishme është sigurisht një fragment i shiritit arkaike të tipit jonik, me përfaqësimin e një beteje, ajo duhet ti përkiste një tempulli në Akropolit. Përveç kësaj, Muzeu i Luvrit ka një bust mermeri që përkiste një kopje të Praxiteles në prehje, dhe Kunsthistorisches në Museum Vjenë ruan kreun e një kopje të Ludovisi Ares dhe Muzeu në Tiranë mbanë kopjen kokën e Meleager të Scopas. Skulptura shumë të tjera nga periudha të ndryshme janë nga Apolonia. Pausanias kujton ofertën kushtimore dedikuar nga Apolloniati në Olimpia, për të fituar kundër Thronion, nga Lykios, bir i Myron (Paus., V, 22).Veprat e tij më karakteristik të Apolonisë janë yje. Crespan gdhendur në gurë gëlqerorë, janë tipike dhe dallohen menjëherë nga ato nga vende të tjera prej elementeve dekorative karakteristike.

Burimet klasike. – Neës topografik: 1) Steph. Bizantit, s. v. A. 2) Straboni, VII, 322; IX, 424, 3) Herodot, IX, 92-93;. 4.) Aelian, Miscellaneous Historiae, XIII, 15, 5) Scylax, 26, 6) Ptol, III. , 12, 2, 7) Perëndi Cass., XLV, 3, 8) Plin. Jo,. hist., III, 145.

*Master.Anëtar i Akademisë Evropiane tëArteve- Autori ka drejtuar parkun arkeologjik të Amantia

PO TI KUSH JE?… JAM POET!

December 5, 2013 by dgreca

NGA GËZIM LLOJDIA*/

Miliano Stefa,një zë i bekuar në poezinë tonë,aty nga fillimi i viteve ‘80 u zhduk nga radhët e librarive. Orët për Miliano Stefën u ngurosën pa pasur më parë një dekret shtetëror ose të fshehtë. Njeriu i mësuar me gjuhën e poezive,me fjalët e bukurisë hyjnore e parandjeu se orët e territ do të binin në dyert e shtëpisë së vetme botuese,nga shenjat paralajmëruese që solli koha dhe poezia e tij nuk do të gjente më vend. Cikli i lodhur me redaktorët e kohës nuk mund të kapërdiheshin me aq lehtësi. Nganjëherë koha sillet pa mëshirë me poetët. Në perëndim, i quajnë të marrosur sigurisht pas fletëve,të hutuar gjithë kohës dhe të tjetër soji njerëzor Aq i fuqishëm është potenciali i tyre shpirtëror dhe pjellja e tyre shpirtërore,pra poezia e atij soji saqë shpesh quhet si produkt i frymës hyjnore. Në oborrin e krijuesve poezia është lulja erëmirë,lulja erëmirë nxori polenin e artë,por era i nxori shenjtoret nga kahu i lindjes në perëndim,herë me era jugore të bardha,herë me shtegtarë të hutuar,që në thelb përbënin shenjtorët e ndërlikuar,që si fundmi u thërrasin shkurt poetë.

Miliano Stefa, 79 vjeç iku nga bota e njerëzve të dukshëm. Nga ajo strehë shkon e vjen përherë shpirti i tij. Si gurët e rrallë të smeraldit,që shkëlqejnë në errësirë,dritëza e poetit ndriçoi vende, që nën mjegull bënin jetën me shpirtin në errësirë.”Minierat e shpirti ,prodhojnë diamante të rrallë”.

Mbaj mend se më përzgjodhi për të shkruar jetën e tij. Më priste çdo ditë tek lokali ‘Lë petit” pranë portit. Ulur në karrige duke shfletuar ndonjë libër. Kujtoj se në ngrysjen e tij mistike ,ka vështrimin e thellë. Dorën e djathtë të zgjatur me 5 gishtërinjtë e hapur. Ç’farë deshifron ashtu?Një shprehje mistike. Ky është poeti i dukshëm. Sepse është portreti fizik i derdhur. Është poeti i gjallë si dikur,përtej peshës dhe muzgut shfaqet i papërballueshëm me muzën e tij të shpirtit ,por këtu është i fiksuar në kujtesë. Një rikujtuese na kanë sjellë kohërat me këtë portret. Njerëzit këtu,brezat duke qenë vdekatarë të zakonshëm kanë vdekur përgjithmonë dhe janë harruar,ndërkaq poeti rron,dhe ka për të rrojtur,deri në historinë e fundit të kësaj toke.

Intervista e bere 3 vjet me pare me Miliano Stefwn:

Kam lindur në Varosh. Në një ditë të shënuar 16 gusht 1933. Në Manastrine Zvërnceit kjo ditë është e ngjarje që shënohet në çdo kalendar,të çdo stine vere .Banesa ku unë linda ,ishte dy kate e lartë,ishte banesë e Irfan Shukes. Një banesë që ndonëse kohët i kanë perënduar vajtueshëm ende qëndron. Te vendi, sot është kapelja ishte shtëpia jonë dy kate me gurë,me moshë 250 vjeçare. Në katin e parë ishin dyqanet. Një dyqan ishte rrobaqepësi,tjetri fotograf dhe I fundit pastiçeri.

Prindërit kujtoj tim atë që ishte shkolluar tek gjimnazi “Zosimea” tek mësuan edhe frashëllinjtë . Imë më kishte bërë shkollë italiane. Në këtë ngrehinë qëndruam gjatë periudhës nga vitet 1933-44. Një ditë aty mbritën me dy makina të zeza motrat e Zogut,Sanie,Mexhide dhe Rukie të veshura ushtarake. Ato i priti poeti dhe kryetari i bashkisë Ali Asllani. Ndaluan tek sheshi i Flamurit. Imë atë, Panajoti kishte miqësi me Ali Asllanin,Harilla Kucullin,Jani Mingën,Xhevdet Kofinën. Tri klasat e para i bëra italisht,ku do tw thoni ju, aty në Muradie tek banka qw shkruhej : Banka di Napoli.

Me ndihmën e patriotit tw njohur Jani Mingës dhe mësuesit kucjot Mustafa Lucit babai mësoi shqip dhe nëna madje punoi edhe si mësuese. Imë atë ka qenë fanolist. Por çfarë dua të them. Imë atë luftonte në manastirin e Ardenicës,vëllai tjetër i tij ishte në krahun e Zogut,kur u takuan e pyetën njeri-tjetrin:Ku ishe ti.Pwrgjigjia – tek manastiri.

-Po ti edhe unë ndonëse kundërshtarë dhe njeri godiste me mitraloz e tjetri hidhte ujë për tu ftohur mitralozi.

Si ratë në kontakt me poezinë dhe më qartësisht përse zgjodhët të futeshit në letrat shqipe?

Qyteti ynë detar ka emra të në fushën e letrave. Gjurmë të thellë,ndoshta një brazdë më kishte hapur në thellësi Petro Marko. Imë atë e kishte mik. Ai njeri i jashtëzakonshëm,shkrimtar i madh më thërriste poet për çudi për mua ndonëse unë botoja në vitet 50 në të gjitha gazetat që kishte koha. Petro Markon e zbulova kur shkrova poemën:”Një ngjarje në gjimnaz”.

Çfarë do të thotë pikërisht kjo ngjarje nw qytetin e Gjirokastrës?

Përpara ardhjes së mëngjesit të shifruar të ëndrrës për shkollim,i hipa një autobusi të vjetër. Në dorë mbaja një valixhe druri.Veshur luks .Kur mbrita në dyert e konviktit një farë A.V më pa shtrembër. Unë kam ardhur për studime.

Mesazhi i tij :”Ke ardhur si një cjap i lëpirë”.

-Ke këpucë me shollë,këtu ka me opinga.

– Unë do të bëjë terbiet,më tha.

Në qytetin e gurit zhvilloheshin zgjedhjet .Javën e parë nuk më kapën,por javën e dytë nxënësit që kishin ardhur nga mali mbanin ende pistoletat në brez.U bë një mbledhje,ata thërrisnin:”kriminelët në litar…

-”Një shoku im N.Kokalari më tha:”Këta do të të shqyejnë,por pas teje është një deriçkë,dil prej andej dhe valixhen e ke tek sopati i Qadhimajve .

Kadareja

Ika në të vërtetë kjo ikje shprehte kohë ndryshimin tim. Atje në atë gjimnaz njoha Kadarenë,sepse Agolli pritej të nisej jashtë. Njohja me Kadarenë më ka befasuar. Ismaili ishte i njohur sapo kishte botuar”Frymëzime djaloshare”.Ai ishte diku në vitin e dytë,unë në maturë. Isha në parvaz kur pashë Ismailin duke lexuar një libër kimie .I thashë :”

-Çfarë po mëson ?Ai ma ktheu:Ja këto formulat e shpifura. Po ti kush je më pyeti? I tregova emrin. Me Kadarenë kemi folur për letërsinë e rilindjes .Ai e njihte mirë. Flisnin për letërsinë e viteve ‘30,ai e njihte mirë,por nuk kishte ndonjë konsideratë. Na lindi pikërisht një ide për të bërë letërsi të re moderne.Kadare vishej pastër. Mbante një xhaketë ,këpucë të bukura. Nuk mbante kollare,unë mbaja. Ishte mospërfillës kundër të gjithëve. Kur pimë një herë kafe në Gjirokastër ai më tha:”Shënoje në ditarin tënd,se ke pirë një kafe me njeriun më të madh të kombit”. Kadare e ndjente se ishte absolute. Mësuesit e donin shumë. Shokët e ngacmonin se ishte i dobët dhe i shëmtuar. Flokët nuk i krihte asnjëherë. Ismaili buronte poezi .Ai shoqërohej me Agim Shehun,Bekim Harxhin. Por më tepër qëndronte i vetmuar. Kur ishte i vogël kishte bërë një mulli,për të bluar kallëzat e grurit. Në oborrin e shtëpisë,një pjesë e miellit e merrnin,ata që sillnin miell,dy pjesë,kuptohet thotë me të qeshur :”millonai”,këtu besoj se lindën edhe këngët e millonait dhe poema “Ëndërrime”.Këtu, poeti Stefa mbyll një kapitull nga guaska e rëndë e harresës, nga qyteti u gurtë kur iku mëngjesin e parë, që e përgjonin me një kamion qymyri deri në Memaliaj ndërsa shoferi nuk i morri parat por i tha :”ik lahu se je bërë arap. Dhe priti sa erdhi korriera për të zbritur në qytetin e tij buzë detit.

-Shkuat në universitet por atëherë,çfarë ndodhi me poetin ?

Shkova në Universitetet për veterinari. Universiteti gjendej diku aty në Laparakë,aty gjendej shkolla e partisë deri në vitet 1990. Atje gjeta njeriun e mirë A. Xoxa,vëllai i shkrimtarit Jakov Xoxes .Jakovi u kthye nga Bullgaria dhe u vendos tek “Fleta letrare”. Në vitin 1959 botova poemën “Ushtarët”.Për këtë poemë mora medaljen e artë “Naim Frashër” klasi I parë dhënë nga Qendra e Ushtrisë. Ndonëse kisha shkuar në veterinari në vitin e tretë,fillova vitin e parë për letërsi. Me financat, që më dhanë nga poema bleva kostum,këpucë,kollare,dhe latat e tre muajve. Rreth fillimit të viteve 1960 përfundova shkollën.

Rastësisht në konferencën e Tiranës

Në konferencën e Tiranë,hyra rastësisht si korrespodent i jashtëm i “Luftëtarit”Aty dëgjova çfarë ishte kulti i individit dhe se si E.Hoxha shtypi. Nga figurat, që tash njihen më shfaqet përpara Xhemal Broja,drejtori i teatrit të shtetit,që u ngrit kundër. Kur erdhi E.Hoxha gojët u kyçën,u ndje një lloj mpirje. Të gjithë u tulatën.

Në Zagor të Shkodrës

Shkolla në Zagorë ishte fillor,më vonë më transferuan mësues gjimnazi në Patos. Jepja letërsi në vitin e parë të gjimnazit të sapo krijuar .Atje në atë qytet që ende thirret Patos vinin ende gazetat ruse si”Kosmolja pravda”,”Pravda”,Literaturnaja gazetë”,”Ogonjen”,nëpërmjet këtij shtypu mësuam idetë e Hurshovit. Sekretar i naftës ishte djali i Riza Cerrovës,një ditë më kujtohet kur më tha,-”Mos e mpreh kalemin se do të veshë në të satëme”.Nuk ishte ekstremist më dha dhomë ,radio,kolltukë,shkruaja nëpër gazetat e Tiranës. E priti mëma te birin,mund te quhet kthimi pas dy vitesh ne qytetin tim,pas një mërgimi nëpër shkollime dhe punësime nga veriu ne qendrën e naftës. Më kanë pyetur se më dinin dramaturgun teatrit,asnjëherë nuk kam punuar si rrogëtar. Mësues ishte punësimi dhe dalja në pension te shkolla:”Jani Minga”.

Konflikti me kritikët e poezisë

Në hapësirat që lejonin ,poezia nuk mund të ecte. Në një kuptim më të qartësuar ,vështirë e kisha të çaja. Kisha ndihmën e një njeriu brilant si Jakov Xoxe,por konfliktohesha përherë me Razi Brahimin. Në vitin 1960 isha anëtar i lidhjes me një kontribut 3 libra në poezi dhe një dramë.Gradualisht po më viheshin në skenën teatrove profesionist,dramat në Vlorë,Fierë,Durrës,Korcë ,Elbasan.Me një bilanc të këtillë shprehet M. Stefa,16 drama në teatrot profesionistë .Dhjetëra drama të tjera u shkruan dhe u vunë në skenat e teatrove amatore,të tillë kishte çdo ndërmarrje. Si lindi konflikti. Ftohtësi e akullt e këshillit artistik,aspak profesionist,por mediokër dhe jashtë çdo profesionalizmi. Asnjëherë dhe asgjë nuk i lidhte me dramën dhe artin e të shkruarit dramaturgji. Në Vlorë,këshilli artistik që u jepte udhë dramave dhe pjesëve që viheshin në skenë përbëhej nga :”1 punëtor i fabrikës së çimentos”,marangozi i teatrit A.P(anëtar partie).kryetari i BP i teatrit(këpucar).Drejtori i teatrit teatrit A.P(anëtar partie. Sekretari i partisë(llogaritar),ardhur si aktor nga lëvizja amatore. Konfliktet plasën kur dramën “Vëllezërit”ma quajtën me gabime ideore. Këtë dramë e shpura në teatrin e Elbasanit të cilët e vunë menjëherë në skenë dhe çuditërisht suksese të madh,ndërkohë Ministria e Arsimit e bllokoi dhe pas një muaji u rilejua me një kalavar historish tepër qesharake,ndalime e lejime,më në fund edhe teatri i Vlorës e vuri në skenë. Në vitin 1980,libri :”Nëse gdhend varg”u ndalua në shtypshkronjë ,përmbante rreth 200 faqe poezi. Në këtë kohë kërkova divorcin me autoritete e regjimit komunist,në një farë mënyre një vetë-përjashtim,kisha lënë pas copëra mendimesh,copëra mashtrimi,zhgënjimin pa masë,në shpirtin tim gjithçka në copëra. Shkova në Lidhjen shkrimtarëve .Në katin e parë ishim ulur Dritëroi,Dalan Shapllo,Endri Keko

.Dritëroi në prani të tyre i thashë:”Me dëshirën time largohem nga Lidhja e Shkrimtarëve,duke i dorëzuar triskën,lejet krijuese etj ndërhyri Dalani po dale ta shikojmë këtë punë,ndërsa Endri tha:’Do të iki le të iki në punë të vetë”.Humba të gjitha lidhjet,ngriva të gjitha marrëdhëniet. Nga viti 1980 deri në vitin 2008 nuk botova asnjë germë. Në vitin 2008 gjithë prurjen time ,malin me poezi dhe krejt krijimtarinë time e botova në 12 vëllime. Kolana quhet “Shtrati i prokursit”10.000 vargje poezie. Duke më pyetur a u ndëshkuat për vetë përjashtimin tim,sigurisht që jo,ndonëse poezinë time e fshehëm mirë për të mos gjetur deri në vitet 90. Një pjesë e stivosëm në shpirt,tjetrën e kallëm nëpër ca vende kolltukësh për të mos e zbuluar,sepse punonte frika më shumë se kushdo.

*Msc.Anetar i Akademise Evropiane te Arteve

FLAMURI ORIGJINAL I NGRITUR NGA ISMAIL QEMALI ËSHTË I SPIRIDON ILOS-AI FLAMUR U DOGJ NGA ARMIQT E KOMBIT

December 1, 2013 by dgreca

*Replike me shkrimin e gazetës Standard:Cili flamur i ngritë në Vlorë?/

*Pse kartolina e arkitektit P.Stefa që ka flamurin e Spirirdon Ilos duhet shumëfishuar,ky është flamuri i ngritur në pasditen e 28 nëntorit/

NGA GËZIM LLOJDIA*/

1.Ku është flamuri qe u ngreh nga dritarja e mesme e divahanit të Xhemil Vlorës?/

Rrugë kërkimet për gjetjen e flamurit origjinal. Flamuri ishte i kuq,me zhgabë të zezë hyjnor u mbajt nga dora e ëmbël e Ismail Vlora. Ishte shenjtor ,gjeti rrugë me shtigje ,njerëz, miq për të kryer aktin e pavarësisë. Ishte shenjtor me gjak e kockë të vërtetët shqiptari .Një shekull pavarësi u tret. Kemi ende në mëndje flamurin ,at që ngriti dora e tij. Atë flamur që ndriçoi shpirtrat atë pasdite kur u valëvit nga dritarja e mesme e divahanit të Xhemil Vlorës dhe pas saj Spiridon, nxitoi ta mbërthej në parmak. Është udhërrëfyesi ynë në kohëra luftërash ,mote të ligshtë,paqe të brishtë. Për arë flamur jepej besa ,bëjnë be burrash .Për ty flamur!U tret shekulli që kur u ngrit flamuri. Nga gjumi zgjohemi , në detin pa rërë e guaska, në natën pa hënë e yje. Gjurmimi mistik,përse të mos e provojmë?

Pyesim:Ku gjendet flamuri ynë që u ngrit në 28 Nëntor? Cila pishë e dorë i vuri xhixhën?Kush do ta shpëtonte këtë vend,që nxinte nga “kroma otomane”.Ka të dhëna se ka pasur kërkime nga kohërat kur ai u zhduk. Hulumtimet kanë vijuar. Janë hedhur ide gati të panumërta për flamujt që u ngritën në Vlorë duke pretenduar për secilin prej tyre si flamuri origjinal. Në tablotë e kohës, rreth kërkimet u ngushtua madje duke u përqendruar në tre prej varianteve. Por gjithë kohën mungoi kërkimi i specializuar nga specialistët. Kërkimet për gjetjen e një objekti të humbur kërkojnë të zbulohen arkivat,objektet e tjera,që kanë qarkulluar kur mungesa e lajmit ka ndikuar dukshëm,për periudhën ‘45-90.

.Kohë kur u mërguan nga jeta shumë firmëtarë. Kartolina,objekte postare,gazeta,monedha,pulla postare, rodhanë,koleksionet, botime,kujtime duhen hulumtuar. Tre variantet të hedhura nga shtypi i kohës për këtë rast. Por dëshmia është se flamuri,që u ngrit në pasditen e 28 nëntorit në sarajet e familjes Vlora për të shpallur independencën tonë është i flamuri i Spiridon T. Ilo.

A gjendet ky flamur?A kemi ndonjë shenjë të tij?Flamur nuk ekziston më. Gjurmimi shpirtëror na shpie në këtë hulli. Është djegur nga armiqtë e këtij kombi .Edhe dy flamujt e tjerë që përmenden nga referimi i gazetës „Dielli“ mbi një shkrim të Qerim Panaritit :“Ne e dërguam flamurin nga Bostoni në Korfuz një vit më parë se të ngrihej në Vlorë nga z. Ismail Qemali (në vitin 1911). Të gjitha shpenzimet për qëndisjen, paketimin dhe dërgimin e flamurit u bënë nga shoqëria jonë Besa-Besë“ .Në vijim z.Panariti thotë se: “Detyra e mbajtësit të flamurit ju ngarkua z. Naçi Nuçi, ish mësues i gjuhës sonë shqipe në Korçë.

Eqrem bej Vlora, në kujtimet e tij, flamuri që u ngrit më 28 Nëntor 1912 në Vlorë nga Ismail Qemali, ishte një flamur personal, pronë private e tij, që e mbante në shtëpi si kujtim, të dhuruar në vitin 1909 në Paris, nga një pinjoll i familjes Kastrioti, don Aladro Kastrioti.

Duke gjurmuar të dhënat e shtypit shqiptar: I biri, Vangjo Ilo para pak vitesh dha në media informacionin se Spiridon T. Ilo e mori flamurin shqiptar që zbukuronte sallën në mbledhjen e 5 nëntorit 1912 në Bukuresht dhe e solli në Vlorë në 27 nëntor 1912. Sipas tij, “Spiridon Ilo qëndroi në shtëpinë e vajzë së tezes Marigo Posio, e cila i qepi flamurit një radhë thekësh dhe disa ndryshime tek shqiponja. Ky flamur u ngrit në Vlorë në 28 nëntor 1912”.Ky është edhe flamuri origjinal që ngriti Ismail Vlora në pasditen e 28 nëntorit. Këtij flamur i janë qëndisur thekët nga Marigo Poszio .Ky është edhe shtegu të shpie në gjetjen e flamurit të ngritur në Vlorë nga dritarja e mesme e divahanit të Xhemil Vlorës.

Spiridon Ilo, thotë: “Flamurin që përgatitëm në Bukuresht unë e kam mbajtur në gji, që nga Bukureshti deri në Vlorë dhe pastaj, pasi e valëviti Ismail Qemali, unë e mbërtheva me sqepar në parmak”.

2 .Flamuri duhet të ketë dalë nga selia e parë e qeverisë

Nisëm një kërkim dy vite më parë. Objekti ku u përqendruam :selia e parë e qeverisë së Vlorës. A gjendet brenda këtij muzeu ky flamur?Dëshpërimi ynë pa kufij .Flamuj të tjerë të çetave patriotike si i S.Butkës apo të tjerë të viteve para Motit të madh. Origjinali kërkund,aq më tepër që kjo seli është rikonstruktuar pas djegjes.

Sefa Vlora nga Roma në 6 maj 1968 :”U muar vendimi nga qeveria që të krijohet senati i parë i Shqipërisë dhe selija u caktua të ish shtëpia ku banonte Ekrem Beu. Mbas gati dy muajsh qëndrimi në shtëpinë e Xhemil Beut,Ismail Qemali vendosi që qeveria të shkojë në një ndërtesë të shtetit U zgjoth për këtë qëllim godina që quhesh e “Karantinës” në Skelë të Vlorës.”

Pinjolli i Vlorjave “,Eqrem beu dëshmon këtë transferim të qeverisë drejt Skelës. Kështu qeveria provizore u shpërngul tek ndërtesa me dy kate në Skelë.

Godina është në të njëjtin vend .U zhurit ndërtesa ( flamuri ishte zhuritur mote më parë).

Skelën e zunë fashistët në 39. Një humbje tjetër,që shkruan dhimbjen. U rindërtuar në formën origjinale. Nga largësia e motit të madh 50 vjetori përkon me vitin 1962, shpallet muze i pavarësisë. Krejt ndërtesa përbëhet nga 6 dhoma8 pavijone dhe 2 sallone. Këtu u ngritën zyrat e ministrave të kabinetit të qeverisë provizore.

Në cilën prej këtyre zyrave besoj të jetë strehuar flamuri origjinal? Ai flamur ishte simbol i pavarësisë. Ai nuk mund të rrinte më në banesën ku mbajt kuvendi .Flamuri do të qëndronte në zyrat e qeverisë si simbol i saj.

Shqyrtojmë fotografinë e qeverisë të Vlorës ,fotografi e realizuar tek selia e saj në godinën e Skelës. Fotografia i përket nëntorit të vitit 1913. Përvjetori i parë i pavarësisë. Është i gjithë grupi i ministrave. Në krahë të djathtë të qeverisë e cila ka dalë e tëra në ballkon gjendet flamuri.

Forma e flamurit na shqyrton këtë mundësi ai është më i vogël se flamujt e tjerë .Ka atë madhësi,formë,shkabë që shquhet qartazi në mes të farfuritjes .

Ky është flamuri që solli prej Bukureshtit patrioti ,Spiridon Ilo. Prej këtej duhen kërkuar gjurmët dhe zhdukja e tij apo djegia siç e ka raportuar Sheradin Berisha. Pra djegia e tij nga armiqtë e këtij kombi të cilët nën ethet e pushtimit,të ndarjes dhe copëtimit të këtij vendi kanë bërë edhe aktin e fundit. Dihet në vitet ‘30 është kërkuar flamuri origjinal për tu ruajtur në muze, por kërkimi ka rezultuar gati i pashpresë. Flamuri duhet të jetë marrë prej këtu për tu djegur definitivisht për të mos mbetur asnjë gjurmë. Zhuritja besoje nga armiqtë e kombit tonë,për të shuar kështu një dëshmi të madhe, atë të zhdukjes,zhuritjes e kthimit në hi të simbolit të pavarësisë.

Në 25 vjetorin e pavarësisë, viti 1937 ka gjetur të gjallë shumë firmëtarë e ministra të qeverisë provizore të Vlorës. Ka një korrespodencë t që i përket viteve ‘30 për gjetjen e flamurit i cili do të shkonte të ruhej në muze

.Përgjigjia e E .B.Vlorës dhe të tjerëve është e pashpresë. Petro Poga ka bërë një koment.Lef Nosi fotokopjoi aktin origjinal.Por flamuri origjinal nuk u gjet.

3. 25 vjetori pavarësisë a gjendej flamuri origjinal ?

Kur kishte mbritur 25 vjetori i pavarësisë kombëtare viti1937. Delegatë dhe firmëtar një pjesë ishin ende gjallëMirëpo befasia është se në këtë përvjetor dhe në të tjerët nuk gjenden më flamujt origjinalë.

Bëhet llaf për flamujt e Spiridon Ilos,Eqrem beut. Nga hulumtime dhe disa fakte e botime q ëjanë kryer gjurmët të shpien tek ai flamur që ka sjell Spiridon Ilo.

Varianti i Eqrem beut rrëzohet ,ai ishte në Kurvelesh në frontin përball armikut por ka mbritur me vonesë në qytetin e pavarësisë.

Udhëtimi nga Bukureshti në Vlorë me synimin shpalljen e pavarësisë e cila në vetvete përmbante disa rregulla ku ai Ismail Vlora dhe te tjerë që kishin qenë shtetar i njihnin mes të cilave ngritja e flamurit,pra e flamurit shqiptar i kishte bërë të vëmendshëm që në këtë rrugëtim të kishin edhe flamurin që do të ngrihej në ditën e shpalljes së pavarësisë.

Ata kishin një synim që ja arritën,kishin të koncentruar gjithçka, që u shkrua dhe u realizua në Vlorë në ditën e parë dhe në ditët e mëpastajme me shpalljen e pavarësisë,ndërtimin e qeverisë provizore,të senatit,të institucioneve shtetërore .

Ndonëse nga koha e ngritjes së flamurit në Vlorë ishin mërguar më tepër se 25 vjet ,polemikat në shtypin shqiptarë vazhdojnë, ndoshta synojnë zbardhimit të ngjarjes ,sepse koha kur ngjau kishte më pak mjete regjistrimi dhe media.

Orët e 25 vjetorit kishin rrëzuar akrepat në janar 1937, por flamuri origjinal nuk gjendej askund.

Ndërsa akti i shpalljes së pavarësisë ishte në duart e Lef Nosit ,për flamurin nuk mund të bëhej më asgjë. Mulliri i polemikave ka punuar edhe atëherë dhe mirë ka bërë. Kemi ndeshur në letrën që Kristo Floqi i dërgon drejtorit të gazetës, “Drita” në 17.1.1937 në faqen 3 me titull: “Hartuesja e flamurit që valoj në Vlorë për shpalljen e pavarësisë tonë” ku ai sjell të dhëna të rëndësishme për flamurin.“I ndershim Z. Drejtor,shkruan Kristo Floqi:Ju lutem, kini_. Kini mirësinë të botoni ne të ndershmen fletoren tuaj sa pasojnë poshtëmbi çështjen e flamurit që valoj ne Vlorë për shpalljen e pavarësisë kombëtare nga ana e të pavdekurit Ismail Qemal bej Vlorës.Në Nr 4 të fletores s’uaj, ne faqen e^, tretë, pashe një artikull te mikut veteran z. P. Poges, i cili tregon hollësisht peripecitë e ngrehjes së flamurit dhe mënyrën me të cilën u hartua flamurë liriprurës si dhe atë që e hartoj. Z. Poga me të drejte të plote thotë se : flamuri që valoj atë ditë nuk ishte ajy flamur qe u suall nga Amerika, i i qëndisur me sërmë e me xhufka të mëndafshta,që me aq këmbëngulje ka pretenduar z Kol Rodhja duke dashur të bind popullin shqiptar se ay ish flamur i Independencës e jo tjetër,kur se të gjithë e dijnë si dhe unë vetë ja shpjegova e me në të gazetës z.Kol Rodhes se atë flamur vetë unë ja dorëzova z.Llambi Bimblit në Vlorë kur u nisë me shokët për në Korçë, mbasi e ruante deri atë ditë e ndjera kunata ime Marigo Pozio , që e kishte sjellë prek Korfuzit me rrezikun e saj në Vlorë të dorëzuar prej disa atdhetarëve që kishin ardhur nga Amerika të hidheshin në Shqipëri, por nuk u hodh, midis të cilëve ishe edhe z Kol Rodhe dhe këtë e di edhe vetë ajy si kur se ja vërtetoi edhe z Dr Loni Naci që ju përgjigj nën artikullin Tem po të kësaj fletoreje, ku i përgjigjesha edhe unë Z.K.Rodhe .Pra sado që z. Rodhe insistojë kaq herë për këtë kjo nuk është e vërtetë dhe do ta ish kuptuar edhe më mirë populli po të kish botuar z Timo Dilo në “Vatra” e tij dhe përgjigjen teme të dytë,por z T. Dilo nuk deshi kur se me tha se nuk munt të prishtemiqësi me z Rodhe për hatrin temë . Këtë përgjigjen e dytë ja dërgova edhe Gazetës së Korçës po nuk e botoj. Po ja dërgova edhe Gazetës shqiptare por as ajo se botoj e kështu populli kujtoi se unë e hëngra follën e z Kol .Rodhe,se më vuri gjoja në vend. Si mund të bënja kur s’ma boti asnjë gazetë shqiptare duhej ta botonja në një broshurë të veçantë dhe ja ku solli rasti sot ta botoj kjo gazetë.Me z.Poga jam dakord sa për flamurin,që ishte një pluhur e kuqe tri metro e gjatë dhe dy metro e gjerë dhe që mbi atë u damkos shkaba dykrenore me ngjyrë të zezë, gjithashtu jam dakort se atë ditë u gatitën edhe 4-5 flamurë të tjerë që valuan në disa zyra zyrtare të ndryshme,si edhe vetë kam bërë fjalë si këto por tjetër herë. Pluhura u ble prej tregtarit Diamand dakord, po cili e hartoi flamurin e Indipendecës dhe kush e kishte gatitur shkabën dy krenore, këto nuk na i tregon z Poga .Është e vertëtë se një terezi s’ja mban mentë emrin kishte qepur disa flamurë po atë,po atë ditë s’u qepën këta flamurë por edhe të tjerë si e dinjë gjithë vlonjatet . Prej ay flamur që nguli atë ditë mbi ballkonin e shtëpisë së Xhemil Bej Vlorës, plaku Ismail Qemali nuk ish prej atyre që qepi ai tereziu që thotë zoti Poga, po ish ay që qepi dora e së ndierës Margo Pozio dhe shqiponja dy krenore ish modeli që me mjeshtëri përgatiti patrioti shkodran i ndjeri Dom Mark Vassa. Këtë e dinë të gjithë vlonjatet e sidomos z .Seid Qemali, Qazim Kokoshi, Hamza Isai, Ymer Radhima, Faik Kreshpani, Ibrahim Shyti etj, që ishin në shtëpinë e Marigosë kur përgatitej ajy flamur bashkë me disa të tjerë që e prisnin me padurim. Këtë dijnë edhe vet Xhemil bej Vlora që ish atje në shtëpi të vetë kur u suall ajy flamur e dijnë edhe zoti major Bilal Nivica, adjutanti ahere i Ismail Qemalit si dhe bijtë e Ismail Qemalit z. Ethem dhe Qazim bej Vlora dhe sa e sa vlonjatë e delegatë të krahinave të ndryshme,që ishin prezent atë ditë të shënuar. Kam një letër prej tem vëllaj z.Thanas Floqit, që ky bashkë me z.Lef Nosi, Qemal Karaosman, Shefqet Dajin e vërtetojnë këtë që panë më sy dhe që e dinë bukur mirë. Kam sa e sa argumente të tjera që jam gati ti parashtroj porsa të jetë nevoja. N.q.s nuk flas drejtë le të më përgënjeshtrojnë këta zotërinj që janë gjallë sot. Damkën e shkabës dy krenore e kam unë sot në shtëpinë time kujtim prej së ndjerës Marigo dhe kam me dorëzue muzeumit tonë kombëtar .Këto janë fakte dhe jo fjalë zoti Petro. Fotografia është gjallë për të dëshmuar se që ai vetë bashkë me të ndjerin Dom Mark Vasën e damkosën flamurin e parë mbasi e kishte përgatitur e ndjera Marigo Pozio. Duhen akoma prova të tjera .Flamuri i shoqërisë ‘Besa Besën”,që përmend z Kol Rodhe, ish i math, i mëndafsh dhe me xhufka ari të verdha dhe tepër i kushtueshëm,kurse ky flamur i Indipendecës ish si thotë edhe zoti Poga , krejt sempël ,pra nuk ish ai që thotë zoti Rodhe dhe këtë e pamë dhe e vërtetojnë të gjithë ata që u ndodhën atë ditë. Atë flamur që thotë zoti Rodhe e ndjera Margio mbajti në sëndukun e saj gjer sa ja dorëzoi z Lambi Bimblit si amanet,që e di fort mirë. Si par ishte e mundur të ishte ai flamur që na thotë zoti Rodhe?E mjera Marigo nuk hartoi vetëm atë flamur po edhe 60 të tjerë brenda në 2-3 ditë pas nevojës që u shfaqë dhe këtë e dijnë edhe z.Lef Nosi,Qemal Karaosman, Shefqet Dajin dhe Thanas Floqi dhe e dëshmojnë. Marigoja vdiq e mjera,po e vërteta duhet të dëshmohet prej të gjallvet .

4.Kartolina e arkitektit P.Stefa me flamurin origjinal të Spiridon Ilos

Arkitekti Piro Stefa nga qyteti i Vlorës solli këtë vit një ekspozitë të veçantë nga natyra dhe përmbajtja .Vlora e vjetër. Kishte emblema,fotografi të vjetra të kohës kartolina historike. Një prej tyre përbënë edhe zbulimin. Flamuri i ngritur nga Ismail Qemali më 28 nëntor të vitit 1912 në qytetin e Vlorës .Një kartolinë e botuar nga Spirirdon Ilo në vitin 1920, kur ai largohej sërish në emigrim në Boston. Këtë kartolinë e gjen në Milano arkitekti dhe studiuesi Pirro Stefa.Kartolina e Spiridon Ilos, një nga katër grupet e kartolinave me temë patriotike që ai editoi në vitet 1920-1930-të nga Bostoni, vjen një dokument origjinal dhe mjaft i rëndësishëm, që lidhet me flamurin që u ngrit në 28 Nëntor të vitit 1912 në Vlorë. Kjo dëshmohet edhe në pjesën e pasme të kartolinës, ku përcaktohen qartë të drejtat e autorit, botuesit të saj, Spiridon T. Ilo. Një element që është vula e vendosur në këndin e kartolinës, në faqen ku shfaqet flamuri kuq e zi.

Ky është flamuri origjinal që u mbajt në 28 nëntor pasditen e ngjarjes historike në Vlorë. Ky flamur që është edituar kartolinë nga vet autori S.T.I.Kjo kartolinë është edituar në vitin 1920 nga Spiridon Ilo u gjend në qytetin verior të Milanos.

5.Gazeta Liri e Shqipërisë e Sofjes

Një gazetë në gjuhën shqipe dilte në Sofje të Bullgarisë. Kjo gazetë shihte dritën e diellit një herë në muaj siç e kumton vet në ballinë të saj. Emërtohej :”Liri e Shqipërisë “ka dalë në 6 janar të vitit 1913 pra një muaj nga koha e shpalljes së pavarësisë. Drejtor i saj ishte Kristo Luarasi.Të dhënat për këtë rilindës janë se ishte veprimtari i shquar i Rilindjes, njëri nga themeluesit e shtypshkronjës “Mbrothësia“, u angazhua në luftë kundër pushtuesit turk me çetat e Bajo dhe Çerçiz Topullit, ishte pjesëmarrës në kryengritjen e përgjithshme të 1909-1912, si dhe dha një ndihmesë të madhe për përgatitjen dhe zhvillimin e Kuvendit Kombëtar të Vlorës. Vdiq më8 korrik 1934. Kristo Luarasi, duke pasur bashkëpunëtore dhe një radhe anëtaresh te shoqërisë “Dëshira” filloi te botonte në Sofje gazetën “Liria e Shqipërisë” në programin e se cilës midis te tjerave thuhej : “Do te veprojmë me mish e me shpirt duke përhapur diturinë dhe ndjenjat kombëtare mbi kombin tone te dashur që te shpëtoje nga padija dhe nga errësira”. Kjo gazetë,sipas të dhënave, filloi te botohej rregullisht në mars te vitit 1911 gjer në 1916 dhe jo rregullisht në vitet 1916-1917. Kolonat e saj përmbanin artikuj te përgatitur nga demokratet shqiptare te mërguar në vise te ndryshme te Evropës dhe te Amerikës, nga arbëreshe te Italisë e te tjerë. Midis këtyre që shkruanin në ketë gazete përmendim Asdrenin, Luigj Gurakuqin, Jani Vruhon, Adem Zhgaben, Zisi Zikon, Hil Mosin, Aleksandër Xhuvanin, Agostin Ribekon etj.

Në numrin e 6 janarit 1913 faqen e parë e zë një fotografi ku shkruhet:”Të proklamuaret e vetëqeverimit të Shqipërisë më 15/28 Vjest e 3-të 1912 në Vlorë. Kjo pamje na shpalos flamurin që është ngritur në Vlorë .Në këtë fotografi shquhet flamuri me thekë dhe shkabë,pra ai që pruri Spiridon Ilo nga Bukureshti.

6. Spiridon Ilo

Spiridon T. Ilo, 1876–1950.Spiridon T. Ilo lindi në Korçë I biri i Anastas (Tasi) Ilo dhe Aleksandra Ilo thuhet në ëikipedia.Së bashku me të motrën Vanthulla T. Ilo (Shomo) dhe të vëllait Tashko T. Ilo në moshë fare të re emigruan në Bukuresht, Rumani. Në Rumani, ai u lidh me organizatat patriotike shqiptare në mërgim. Në datën 5 nëntor 1912, Spiridon T. Ilo do të marrë pjesë mbledhjen e mbajtur në Hotel Kontinental të Bukureshtit, dhe të drejtuar nga Ismail Qemali. Në këtë mbledhje u vendos shpallja e pavarësisë së Shqipërisë. Sipas informacionit të djalit të tij, Spiridon T. Ilo mori flamurin shqiptar që zbukuronte sallën dhe e solli atë në Vlorë. Me datë 27 nëntor 1912, ai qëndroi në shtëpinë e tezes së tij Marigo Posio. Marigo Posio i qepi këtij flamuri një radhë thekësh dhe bëri disa ndryshime tek shqiponja. Ky flamur u ngrit në Vlorë në 28 nëntor 1912. Spiridon T. Ilo mori pjesë në mbledhjen për shpalljen e pavarësisë si përfaqësues i Korçës, që në atë periudhë ishte nën pushtimin grek.Në vitin 1913 u largua nga Shqipëria dhe u kthye në Rumani. Në vitin1916 emigroi në Neë York, SHBA ku hapi një kafene të vogël. Spiridon T. Ilo themeloi shoqërinë e parë diskografikeAlbanian Phonograph Records në SHBA në vitin 1923. Nën drejtimin e tij, Albanian Phonograph Records luajti një rol të rëndësishëm në zhvillimin e kulturës shqiptare në vitet 1920–1940. Spiridon T. Ilo krey regjistrimin e parë të himnit kombëtar të Shqipërisë. Në këtë regjistrim, me numër regjistrimi E-3948, të Albanian Phonograph Records, himni u këndua nga Spiridon T. Ilo dhe tenori arbëresh Giuseppe Mauro .Mbas disa vjetësh u rikthye në Rumani dhe në vitin 1926 u vendos përfundimisht në Korçë. Mbas këtij viti, ai punoi si taksambledhës. Vdiq në Korçë në vitin 1950. Autor i tekstit dhe muzikës së këngëve patriotike “Të gjithë ne o djema”, “Eja mblidhuni këtu, këtu” etj.

*Msc.Anëtar i Akademisë Evropiane te Arteve

CILI ISHTE DREJTORI I PARË I GAZETËS TË QEVERISE SË VLORËS ” PËRLINDJA E SHQIPËNIËS”

November 29, 2013 by dgreca

NGA GËZIM LLOJDIA*

Emri i Dhimitër Beratit renditet ndër ata delegatë me atribut nga kolonit shqiptare. Është ndër firmëtarët e aktit të shpalljes së Pavarësisë .Zgjidhet delegat i kolonisë shqiptare të Bukureshtit. Ka firmuar aktin historik të shpalljes së pavarësisë, me siglën “D. Beratti”, në emër të kolonisë së Bukureshtit.

a-Dhimitër Berati ka firmën e vecantë në aktin e shpalljes së Pavrësisë të sigëluar me D.Beratti.

b- U emërua “drejtor i përgjithshëm” në gazetën e qeverisë së Vlorës “Përlindja e Shqipëniës” . Zgjodh anëtar i pleqësisë. Zëdhënës i qeverisë.

Delegatëtë Kuvendit kombëtar:Kolonia shqiptare Bukureshtit: Dhimitër Zografi, DhimitërMborja, Dhimitër Berati, Dhimitër Ilo.

Disa autorë shqiptarë kanë shkruar për koloninë shqiptaret Bukureshtit si dhe për aktin e firmetarët e Pavarësisë kombëtare kanë bërë vlerësimin e tyre për figurën e ndritur dhe rolin që ka pasur Dh.Berati . Në këtë kontekst Radio Vatikani bënë këtë koment:Më 15 tetor 1886 lindi në Korçë Dhimitër Berati, atdhetar, politikan e publicist. Punoi disa kohë si mësues i gjuhës shqipe, ndërkohë mori pjesë në Kongresin e Elbasanit dhe në Kongresin II të Manastirit. Ishte i pranishëm në Kuvendin Kombëtar të Vlorës më 1912, më pas qe delegat në Kongresin e Paqes në Paris, përkrah Imzot Bumçit e Atë Fishtës; para vendosjes së diktaturës drejtoi ministri të ndryshme në disa qeveri si dhe gazetën “Përlindja e Shqipërisë”.U detyrua të largohej nga atdheu nën këcënimin e diktaturës. U vendos në Romë, ku bashkëpunoi me pjesën më të përparuar të mërgatës dhe me revistën “Shejzat” të Ernest Koliqit.

S. Demolli në një rajvizim serioz për figurën e këtij patrioti:Dhimitër Berati është një nga patriotët e rilindjes sonë kombëtare, i cili së bashku me Dh.Zografin, Dh.Emanuilin, P.Calen, S.Ilon, Th.Floqin e V. Korçën, firmosen Aktin Historik të Shpalljes së Pavarësisë në Vlorë më 28 Nëntor 1912.Dhimitër Berati lindi në Korçë më 15 tetor 1886, ku mori mësimet e para, ndërsa studimet e larta i kreu në Fakultetin e Shkencave Politike Administrative të Universitetit të Bukureshtit. Pas përfundimit të këtij fakulteti përfundon aty edhe Fakultetin e Drejtësisë. Ndërkohë, ai përfshihet në lëvizjen patriotike për mëvetësinë e atdheut të shqiptarëve të emigruar në Bukuresht dhe në vitin 1904, zgjidhet këshilltar i kryesisë së tyre. Më 1907 kthehet në vendlindje dhe punon si mësues i Shkollës Shqipe të Korçës, së bashku me patriotët Thanas Floqi, Thoma Avrami etj. Më 1909, merr pjesë në Kongresin Arsimor të Elbasanit dhe më 1910 në Kongresin e Dytë të Manastirit, duke spikatur si një ndër veprimtarët me të shquar të lëvizjes patriotike në qytetin e lindjes.Në nëntor të vitit 1912, Berati është një ndër organizatorët kryesorë të Konferencës së Shqiptarëve të Bukureshtit, të mbledhur me nismën e Ismail Qemalit në hotel “Kontinental”, ku u vendos që një delegacion me në krye Plakun e Vlorës, të shkojë në Shqipëri dhe të shpallë “Mëvetësinë” nga autoriteti i Turqisë. Në përbërje të këtij delegacioni, si delegat i Kolonisë shqiptare të Bukureshtit ishte edhe Dhimitër Berati, i cili së bashku me Dh.Zografin, Dh.Emanuilin, P.Calen, S.Ilon, Th.Floqin e V.Korçën firmosën Aktin Historik të Shpalljes së Pavarësisë në Vlorë më 28 Nëntor 1912.Duke vlerësuar aftësitë dhe kontributin e tij për çështjen kombëtare, Qeveria e I.Qemalit e dalë nga Kuvendi i Vlorës, e emëroi Dh.Beratin kryeredaktor të gazetës “Përlindja e Shqipërisë”, e cila ishte zëdhënëse e kësaj qeverie. Më 1919, Dh. Berati shkon në Paris me delegacionin e kolonisë shqiptare të Rumanisë, për të mbrojtur të drejtat e Shqipërisë kundër pretendimeve të shteteve shoviniste fqinje. Në vitet 1922-’24, merr pjesë aktive në qeverisjen e vendit, si Drejtor i Zyrës Politike në Ministrinë e Jashtme dhe më pas Sekretar i Përgjithshëm i kësaj ministrie. Gjithashtu, përfshihet si anëtar i Komisionit të Përcaktimit të Kufirit në Jug të vendit me Greqinë. Në vitin 1929, emërohet sërish Drejtor i Zyrës Politike në Ministrinë e Jashtme, kurse në vitin 1934 deri 1936, punoi si ministër i Ekonomisë Kombëtare e 1936 – 1939 ministër Fuqiplotë i Shqipërisë në Romë.
Në vitin 1941, Dh.Berati është ministër i Kulturës Popullore dhe zëvendësministër i Arsimit. Pas Luftës së Dytë Botërore, emigroi në Itali.Vdiq në Romë më 8 shtator 1970.

Mbretëria rumune më 1932 e dekoroi me medaljen “Grand Officer De La Courron Roumania”.

Dhimitër Berati jo vetëm firmëtar por është edhe drejtonjës i gazetës së qeverisë së Vlorës :” Përlindja e Shqipëniës”.Burimet citojnë pozicionimin e DH. Beratit si drejtonjës i kësaj gazete. Burimi i parë : U emërua “drejtor i përgjithshëm” në gazetën e qeverisë së Vlorës “Përlindja e Shqipëniës” dhe u zgjodh anëtar i pleqësisë. Burimi i dytë: Në këtë gazetë zyrtare fillimisht kryeradaktor ishte Dhimitër Berati.

B.Gace cilëson: U zgjodh delegate i kesaj kolonie per ne Kuvendin historik te Vlores, ku firmosi aktin e Shpalljes se Pavaresise Kombe-tare. Ne dokumentet e Qeverise se Vlores, emri i tij shenohet krahas Dh. Zografos, Dh. Mbrojes dhe Dh. Ilos, si delegat te kolonise shqiptare te Bukureshtit.2) Qeveria e Vlores e ngarkoi me detyren e kryeredaktorit te gazetes “Perlindja e Shqipnies” dhe sekretar te misionit diplomatik te kryesuar nga I.Qemali.

Disa të dhëna rreth gazetës së qeverisë së Vlorës.

Gazeta e parë e shtetit shqiptar është :Pëlindja e Shqipëniës”,botim i Qeverisë së Vlorës,nxorri dritëzën e parë në gusht,viti 1913 deri në 26 mars 1914. Në këtë gazetë zyrtare fillimisht kryeredaktor ishte Dhimitër Berati,kontribuoi publicisti Mihal Grameno i thirrur urgjent nga Vlora ai mbriti aty rreth 2 dhjetorit.

Publicistika e Dhimitër Beratit. Nga autorët që kanë studiuar figurën e Dh.Beratit përmendet atdhetar, politikan e publicist shqiptar.Ka botuar dy vëllime me titull “Shqipëria më 1937”, të cilët shërbejnë në ditët tona si model për shkrimin e historisë së shtetit shqiptar, shkruan Ëikipedia.

“Shënime historike mbi marrëdhëniet e Shqipërisë me Lidhjen e Kombeve”. Shtëpia Botuese “Husi Borshi”, 2007 – 87 faqe.

Kur emigroi nga vendi ai u vendos në Romë, ku e gjejmë bashkëpunëtor të revistës “Shejzat” të Ernest Koliqit.

Disa fakte të panjohura nga kërkimet tona ,gjejmë parathënien që ai ka bërë librit “Mësimeve” në vitin 1942 . DH.Berati shkruan për frashëllnjtë, Frashërin dhe Naimin ,poetin kombëtar kur ishte në moshë fare të njomë. Dh.Berati. Parathënia e ‘Mësimeve”.Dispatur, 15 tetor 1942.Ai shkruan:“Duke hyrë në Frashër nga udhë e Kokojkës,në fund të një luadhi një pirg gurësh e një tufë drurësh,që rrëfejnë gërmadhën e një shtëpie,rrëzuar 20vjet më parë…Një shekull më larg nuk shquhej gërmadhë dhe as gurë sigurisht. E ribërë është shtëpia nga themeli.Por këmbë në shekullin e XX,s’vuri asnjë nga frashëllinjtë aty.

Duke folur për Frashërin:60 vjet më parë, shprehet ai ishte – një qytet zotërinjsh të pasur.Ata fitonin me harxhe në Greqi dhe Bosnje.U rrënuan kur financimet e spahinllëkut u ndërprenë.Dhe së fundi,zbritën një nga një në emigrim.Renta e vogël shkëmbore nuk i ushqu më.Përveç ajërit të pastër,të kthjellta mbetën qiejt vjeshtor.Ajaz beu mbriti në Frashër në pronat e dhëna. Shtëpit,që i zuri syri ishin disa. Mbiemrat,që mbanin shtëpit ishin Aliçikasit,Cerasit,Bregasit,Bakasit.Alicikasit.Alicikasit kur u shtuan,populluanv Orgockën dhe Butkën.Bregasit.Bregasit formuan Goroshianin dhe Lushnjën.Bakasit.Bakasit zbritën në Koblarë,thotë Dh.B në parathënien e “Mesime”të Naimit.

Duke folur për Naim Frashrin:

“Naimi 7-8 vjeç, i hollë, i gjatë,me sytë të zezë,çkëlqyer,i zeshkët gjeç shkruante mbi kartë cingari,shkrimin e bënte me vrejtje të mëdha dhe të qaseshin pranë,që këndonte ca vjersha më një gjuhë fare të ndryshme.

Dambara, xhandara ,ta

Minrara,lanfurka,da!

Vjeshëronte kur ishte 10 vjeç

Synbyli zade almak

Kështu ka urdhëruar Perëndija,

Kur të jetë njeriu plak,

Urdhër të mos ketë fëmija.

Ky djalë vinte në vjershqarjen e një vëllake,të quajtur Tatë për të ëmën Raza duke thënë:

Qan Tata,vdiq Raza,ga

Hajfura,rimbada,fa…*

…. Dhimitër Berati. Parathënia e ‘Mësimeve”.Dispatur, 15 tetor 1942

*Msc..Anetar i Akademise Evropiane te Arteve

KRISTO FLOQI:DITA E C’PALLJ ES SË INDIPENDENCËS NË VLONË

November 27, 2013 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia*/

Kristo Floqi (1876–1951). Bashkëthemelues i Vatrës dhe editor i Diellit me një veprimtari ku përfshihen 4 fushat kryesore si:politike,juridike,letrare dhe publicistike mbetet e admirueshme. Duke “shëtitur” në publicistikën e këtij erudite shkrimet për ditën e c’palljes së pavarësisë kombëtare mbeten përkorë më të ndritçme nga pena e tij. Mendimtarët e viteve 20-30 kanë pasqyruar në shtypin e kohës disa nga ngjarjet që sollën ditën e pavarësisë tonë kombëtare. Me një gjuhë që ishte e pranishme në shtypin e kohës por që sot lexohet me vështirësi autori sjell çastet e një dite historike.

-I deshpruem krejt prej c’villimeve të mbame të luftës ballkanike shkruan K.Floqi te artikulli”C’pallja e indepencës s’onë në Vlonë, popull i Vlonës kishte ramun në , nji agoni të madhe. Tue mos dijte kahë me ja mbajtë, e tue prite prej së neltit zgjidhjea e fatit të tij të mjerë. Trimat e të zotë t e punës i kishte marrë ushtarë Tuqij a edhe tash ishin tue luftue ndër shkambijt e thatë të Bezhanit afër Janinës. K.Floqi duke përshkruar ngjarjet që sollën ditën historike thotë se : Ushtrija turke në Vlonë e egër e hashpër prej humbjevet të përditshme të pushtetit otoman, si nga ana e Bullgarve ashtu edhe te Serbve e të Grekve i urrejte për gjithë ditën Vlonjaket e nuk i shifte me sy të mirë. Duke pasqyruar urrejtjen e vlonjateve dhe shqiptarë K.Floqi thotë: Me tjetër anë Vlonaket si edhe Shqyptaret e tjerë e shifnin sheshas se anmiqte ishin kah shtriheshin dite e për ditë në tokën arbnore e gjithë rreziku po shkrepte bash mbi shpinën e tyne!

Vlona kishte mbet e mjerë e shkretë kishte mbete e përzishme e përvajshme edhe vetëm nji klub shqyptaresh me do anëtarë të pakët e të pa-rrjegullishem tregonte nji gjallni të venitun si nji shkëndi të mbrame, të nji kandili të fikun!

Pas këtij përshkrimi të situatës në qytetin historik K.Floqi shtjellon ardhjen telegrafit të I.Qemalit:Nji dit, nga mate mnershmet qi po shprovonin fatin gjamemath të Shqypnis, vjen nji tejshkrim në klubin e përmendun gjithë ata shqyptarë të ngrate qi u ndodhe rrotull tryezës se bisedimeve muernë frymë e cilnë sytë, u gëzuan fort edhe gezimi i tyne u perftyrue me nji here mbi ballin e tyne të vranët e të zbetë; ish telegrafi i Ismail Qemalit qi i drejtohej klubit prej Viene!

‘”Rijni të qetë, keni shpresë edhe gzohi se po shpetojmë!

Shqypnija njihet me vedi e vetëqeverimtare!!”

Kto theshte telegrafi, i cili judukte atyne te ngratve Shqyptare si nji shkendi e qjelltë, nji reze dielli në midis t’ersinë s, nji za hyjnor e ngushllimtar!

K.Floqi vijon përshkrimin e tij mbi rëndësinë e këtij lajmi që solli telegrafi nga Ëiena

Lajmi fluturor mori dhenë me te shpejte e mbrenda me dhete minuta e dijten gjithë Vlona, burra e gra e pleq e plaka. Gezimi qi përfshin popullin s’ ka si tregohet me-pende; ë e gjithe dëfrejnë, të gjithë zbaviten; kanget patriotike, brohorit e hymnet buçasin gjithë kahe, tingllimet e jonet e tyne gumxhitin rreth e qark e ushtojn ullishtat e cajiret e Vlones, bregu i detit e Pasha-Limani deri në Sazan e Karaburun!

“Rnoftë Shqypnija e lirë, rnofte flamuri!” etj., etj.,

kso doret klithme ishin përshëndetjet e popullit me shoqi-shoqin, dugajet u mbyllne shpijat e qytetit cilën dyert an e kant e pritshin miq të njoftun e të huej, të mdhaj e të vogjel edhe me nji fjale populli festonte nji te kremte qi s’ish as bajram, as pashkë, por m’e madhe e ma e shpejte edhe se bajrami, edhe se pashka!

K.Floqi tregon udhëtimin e I.Qemalit në Vienë si dhe takim e këtij të fundit me Kontin Bertcholt ministër i punëve të jashtme të Austro-Hungarisë prej këtij kishte siguruar fjalën e sigurisë ndërkohë që ishte siguruar edhe fjala e ministrit të jashtëm italian markezin San Giuliano. K.Floqi sjell një fakt që rrallë është përmendur nga historianët kur flet për figurën e plakut të Vlorës.Vetëm kohët e fundit është folur në shtyp për dualizmin brenda Vlorajve për të marrë mbështetjen nga vendet që kërkonin pavarësinë e vendit tonë nga otomanizmi shekullor.

Ministrat e jashtëm të dy vendeve të mësipërme kishin bërë një zgjedhje duke i ngarkuar misionin e madh Ismail Qemalit për të deklaruar independencën shqiptare .

Kshtu -shkruan K.Floqi,plaku i Shqypnis, mbasi lajmoj ma pare bashke qytetasit e tij

vlonjakë për ket shndrrim politik e len Vienen edhe hidhet piksparit në Bukuresht për me u marre vesht atje me kolonin e madhe shqyptare të atij qyteti e të gjithë Rumanisë.

Në station të Bukureshtit, shqyptaret të lajmuern brodhë me të shpejtë e i bane nj ipritje tepër të madhe e enthusiastike Ismajl beut, i cili me nënqeshje e fjale të bukra kombëtare i përshëndoshi e i përhiroi shqyptaret.

Fill e q’atje i grish të gjithë shqyptaret e qyteteve tjera të Rumanisë telegrafisht edhe ban nji mbledhje të madhe ku shpjegon gjithë rrjedhjen e punës, i siguron për t’ardhnien e Shqypnis e ju lutet me zgjedhe delegate perfaqesues e me i ardhe mprapa për me zdrypë ne Shqypni e me ngrehë aty flamurin kombtar, tue dekllarue të damit e Shqypnis prej Turqij e independcien e plote të saj!

Si u muer vesht atbot niset prej Bukureshtit për Shqypni me gjithë delegate e zgjedhun, e kshtu mbas nji udhetimi të gjatë e të vështirë mrijn në Durrës.

Këtu fillon Ismail Qemal beu me ngrehë flamurin e shejtë kombtar, tue i dhanë qytetit nji randsi të posaçme, edhe sa do qi u prit mirë prej banoret por se kur ju cfaqi mendimet e veta për mbi cashtjen e deklarimit t’Independences gjet shumë kundërshtime, se populli tue pasë mbrenda autoritetet e ushtrinë otomane nuk mundej të merrte persiprit të tillë responsabilitet.

I hidhnueshem prej ktyne ndalimeve të papritur merret vesht me Vlonen, e cila e siguron se ka me e ngreh flamurin :shqyptar, pa peshue rreziqe e shka tjetër të jetë.

Kshtu udhëheqësi popullit te Shqypnis ikën me gjithë shokët prej Durrsi e niset për në Vlonë. Tue lane në Durrës si zëvendësin e tij Hamid beg Toptanin.

Shumë e vështirë ka qene ky udhtim për ket dergate lirese.

Gjithë Myzeqjeja ishte bamun nji kenet’ e madhe, cok por si nji liqen, prej shijnave të pa prajë, qi ma e lehte kishte me qenë me u shkue me lundre se sa me kual, qi dojshin me e shkue kjo tube atdhetaresh.

Ju deshtne shumë dit dërgatës për me mujte me rreziqe të pashoqte me kalue gjithë ato ujna e ato balta. Vetë Ismajl Qemali me gjithë pleqnin e tij shpesh here u futë deri në brez në baltë! Me nji mi të vshtira e pocaqi kane mujte me ja mrrijte Vlonës, ku u pritne me enthusiazem të math, deri në mest të natës, se populli ne mest t’ atij alameti shiut qi thuej se kishën shperthye ret’ e Qielles, kishte dalte me i prite pa marrë para sysh pengimet e motit e rrezikun kah ana e Qeveris turke qi po sundonte edhe në Vlonë .

Si erdhnë në Vlonë rang tu shtëpija e madhe e Xhemil begut, nji nga ma ëe mdhajat e ma të gjanat ndë r ndërtesat e Vlonë s. Atë nate z. Hasan Sharra, nji atdhetar Vlonak i ka nderue me nji goste gjithë dergatën, si edhe disa nolable të tjerë prej Vlonë e prej vendeve të tjerë të” Shqypnis, qi kishin ardhe në Vloneë.

Në mest të enthusiasmit të popullit kurestar Ismajl Qemali cfaqë gjithë marërveshtjen të bamun ndërmjet të tij e të Qeverisë përkrahëse Austrisë e Italisë, si edhe planin e tij për të ngrehunit e flamurit e të formuemit të nji qeverije së përkohshme me kryeqytet Vlonën.

Plani u pranue edhe cashtjet e pasueme u rrahne e u biseduene për disa ditë deri sa muerne fund.Nga ana tjetër grishne delegate prej të katër aneve të Shqypnis, të cilët edhe erdhne me knaqsi te madhe në Vlonë . Midis të ktyne delegateve shkëlqente edhe i padekuni delegat i Kosovës kreshnike Isa Buletini, fatos i pa-harruem e mnera i anmiqve të Shqypnis.

Dita e 28 Nandorit kishte zbardhë.

Vlona, me gjithë qi shiu s’e lejte me marrë fryme u cue qysh herët edhe përgatitej për me festue festën ma të madhe të kombit.

Gjithë kahe brohori, valle e kangë .

I math e i vogël priste me pa-durim me pamun flamurin krenar arbnor të skanderbegut të valojë mbi pullazet e qytetit të Lekajvet.

Flamure gjith fare maset pregatitshin për me hijeshue pullazet, ballkonet e penxheret e Vlones. Ktu duhet përmendun edhe nji zoj e e ndershme e e pa-pritueshme atdhetare prej asaj pakicës grash qi mundet të paraqite kombi Shqyptar, zoja MarijaPozio, prej Korcet, banore aso herët në Vlonë.

Kjo zojë e pa lodhun përgatiti me duert e veta e me mjeshtri të hartueshme flamurin e parë qi kushtohej për me i cpallë popullit Shqyptar indendences së Shqyptare.

Bashkë me ket flamur ju përgatiti edhe disa flamurë të tjerë të kushtuem për zyrat e ndryshme shqyptare të Vlonës, si edhe shume shumë flamurë të tjerë vogël për me hijeshue krahnoret e vorfen të Shqyptarve, me nji fjale shtëpi e ksaj zoje ishte perbamun cok nji fabrike flamuresh.

Populli kishte rrethue qysh nadje konakun e Xhemil beut ku qëndonte degata edhe pa-hanger e pa pime as pak priste me padurim të shifte flamurin e shejte.

Sa vjen po shtohet, po zmadhohet, shtyjet e po brihet. Agonija kalon ç’do mase kur shkon edhe mesdita edhe flamuri s ‘po duket edhe. Grumbulli qendron i pa-tundun, i duron të gjitha, minuta i duket ditë e orët muej, po prapë se prapë s’luen vendi as qi shperndahet!

Thret, brohorin, bërtet, con zanin deri kub’ e Qielles, por flamuri prapë së prape s’duket, edhe shiu po bijen rrkaje!

Desh Zoti e aty ora me 11.30 të akshamit alla turka del Ismajl Qemal beu te ballkoni, i rrethuem me nji mizri njerzish.

O! s ‘rrëfehet gzimi i popullit; i harron te gjitha të këqijat e motit e të hunit, mban ai e rin si statut se i cili e as kollet, as flet.

Të gjithë i kanë vërvitë syt të ftyra e Ismajl Qemal beut, të cilin tash e kqyrin si nji mesia, si shpëtimtar të kombit. Pushim i math mbretnon an’ e kant të gjithë .

Befas Ismajl Qemali cil gojën e flet, tue përshëndet popullin nji fjalim të zjarrte e të shkurtë po patriotik e të nalte, i cili dilte prej thelbit të zembres.

Për nji here shpërthen nji gzim i pa tregueshem,lot curk e rrkaje derdhen prej syvet të atij populli, i cili gati qante e lej , nji za, sikur se doli prej nji gojë e bumbulloj:

‘ ‘Rrnofte flamuri! Rrnoftë Shqypnija! Rrnofte Ismajl Qemali!” shunglloi gjith dhen!

Flamuri ngulet madhshtor mbi nji cep te ballkonit; gjithë ashtu tjerë “ngulen mbi ndërtesat e Prefekturës, të Beledijes, ë e Gjykatores, të doganës e njeti.

Flamurë të tjerë stolisin ballkonet e penxheret të qytetit i cili pernjihrjesh mori ftyren të kuq e të zezë.

Folë disa oratorë të tjerë m’andej populli u shpëmda në për rrugat, tue këndue marshin “Flamurit pranë të bashkuer” hymnin tjetër “Sa të rronje gjithësia” ,etj etje kangë kombtare!

Ushtrija turke e Vlonës kto po i shef, p po s’ka se cban para nji të tillë vullneti të popullit. Te e mbramja bashkohet edhe ajo me popullin, tue bërtite “jashasun Amautllek”!!!

Të nesërmen formohej edhe i pari kabinet shqyptar ksi sojit:

Ismajl Qemali. Kryetar i Kshillit e ministër i punve te jashtme.

Dom Nikoll Kacorri. Nënkryetari Kshillit.

Myfid bej Libohova. Ministër i punve të brendshme.

Luigj Gurakuqi. Ministër i Arsmit.

PjeterPoga. Ministër i Drejtsisë e fevet.

Mehmet Pashe Derhalla. Ministër i luftës.

LefNosi. Minister i postave e i telegrafëve.

Pandeli Cali Ministër i tregtisë e i bulqsis.

Abdi bej Toptani. Ministër i Financavet.

Midhat bej Frashri. Ministër i punve të përbotshme.

Gjithë ashtu u formue edhe nji senat prej 18 vetash.

Analiza e kësaj dite dhe ditëve të mëvonshme të pavarësisë është parë me realitete nga K.Floqi i cili shpjegon rrethanat ,vështirësitë dhe gjithë dramacitetin që shoqëroi qeverinë e Vlorës.

-Por flota e Greqisë ,shkruan K.Floqi- kishte zane Sazanin, tue deklarue bllokimine bregut te Shqypnis. Ushtrija Greke kishte zaptue gati të gjithë Epirin tue ardhe deri ne Logard këtej Himarës.

Qeverija Shqyptare me gjithë qi u ngrehë s’ishte edhe njoftun zyrtarisht prej fuqinave të mdhaja e ndodhej dita me ditën ne nji positë të ngushtë e të trishtueshme. Kah ana tjetër Xhavid Pasha me 60,000 e ca ushtri të ckatrreme gjindej në Fier gati ë e msyje mbi Vlonën e të rrxoje Qeverinë e përkohshme.

Danamet greke i avriten sqelës se Vlonës e bombardojnë e vetëm diplomatija e atij plaku mundi ta ndalin Xhavid Pashën e të largojë flotën greke, tue çilë edhe ablloken me anë të dukut Montpensier kshtu pshtoj Vlonën e siguroj Kabinetin.

Lumnisht mbas pakë ditau njojt zyrtarisht qeverija e përkohshme prej fuqive të mdha edhe Konferenca e Londrës si edhe protokolli i Firences i dhanë funt cashtjes, tue i caktue edhe kufijtë të Shtetit të ri Shqyptar.

Kshtu pra me pak fjalë, a proklamue independenca e jonë në Vlonë prej Ismail Qemal beut, i cili do të mbetet i paharuem në historinë e Shqypnis së re si. edhe dita e 28 Nanduer 1912 ajo ma e nalta e ma e shejta dite përkombin shqyptar i cili mbas 5 shekujsh, shifte të shkëlqejnë edhe nji herë flamurin krenar i kuq e zi të Skanderbeut! Qoft’ i bekuem flamur’ i jonë e dita e shejtë Kombtare!!

*Msc.Anetar i Akademise Evropiane te Arteve