Gezim Llojdia – Page 60 – Dielli

QYTETI I NDËRTUAR ME URDHËR TË PIRROS U DOGJ BRENDA NJË NATE ME URDHËR TË GJENERALIT ROMAK EMILIUS PAULLUS NË VITIN 167 PARA KRISHTIT

May 9, 2013 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia
1.
Qyteti që ndërtoi Pirro gjendet disi km më sipër ndoshta 7km në fshatrat Saraqinisht. Antigoneja është një ballkon ku në prerin tënd qëndron lugina e Drinos përballë qytetit të Gjirokastrës. Fokusi përfshinë një pamje magjepse .Rrënojat këtu qëndrojnë kohës prej fund të shekullit të 3-të dhe në fillim të shekullit të 2-të, kur mori formën e një qytet shteti dhe u kthye në një nga vendbanimet më të rëndësishme të antikitetit. Qyteti shtrihet në një kurriz të gjatë e të sheshtë të kodrës së Jermës rreth 700 metra mbi nivelin e detit, në afërsi të fshatit Saraqinishtë, përballë pamjeve të bukura të Gjirokastrës.Sipërfaqja e përgjithshme e qytetit brenda dhe jashtë mureve është rreth 90 hektarë
2.
Shetitje ne hapësirat e pamata te qytetit qe mban emrin e Mbretereshesh Antigona. Lojra sportive ne lendinat plot lule. Ushqim i shijshëm nen hijet e lisave shekullore. Uje i paster dhe i fresket nga burimet me ujë kristal te Antigonese. Shetitje me kuaj dhe bicikleta. Futboll dhe voljeboll. Birra dhe pije freskuese, qofte dhe shishqebap zgare, djathe dhe veze fshati. Kjo është një ditë pikniku në qytetin e Pirros.Antigoneja në pranverë shtrohet në një qylim masiv të gjelbër.Autobuzët,automobilat e .tjerë qëndrojnë më sipër ngase ledhet janë të mbushura kanë me rrënoja.Pllajat mërzejnë në diell i bëjnë, hije trupit të vet.Përpara se të lini pas korijet e gjelbëruara, vështrimin e fundit hedheni nga qyteti i Pirros.Duke folur për Lushin dua të them se Lushi ka ndërrmara ekspedita,dhe e ka zbukuar qytetin e Pirros me një sërë projektesh. Ndiqni ritmin e kësaj dite .Në përmbajte shfaqet e qetësuar,e zakonshme,gati e rëndomtë,mirëpo brendia e saj është plot thesare.Thesarët e kësaj bote, nuk fshihen në brendi të tokës,por rrojnë në thellësitë e shpirtërave . Kapjen e fillit,që bëri Lushi ,bënë për ti paraprirë poezisë,delli i pashfaqur ende,nuk dihej rruga, që do të ecte,traga dhe fushpamja që do të përshkonte , gjurmët nuk shiheshin qartazi,por brendia e shpirtit pluskonte lëvizje sizmike.Lushi dhe 5 shtetarë të tjerë e kthyen Antigonen në një qëndër arkeologjiek të viziztueshme.Duhet vlersuar edhe kontributi i tyre , leximi i të cilës është paraprirë nga puna dhe idet për të ndricuar një qytetërim të humbur. Pikërisht fryma e këtij njeriu plot ide.Era nuk e rrëzoi në përruan e thellë.E zgjoi atë ëndërr të fshehur,shpirti i lartësuar për të bërë punëra tëmbara.Prandaj ndikimi i Lushit nuk shfaqet rastësor,i beftë,por është përcaktues është një lloj skalitje siç bënë me gurin skulptori, pikërisht në saj të forcës,që i dha fryma e tyre,Antigoneja sot është qëndër e vizitueshme.Ata që kthehen prej andej janë koshientë të tregojnë se kanë parë një qytete magji kur mjegulla e bardhë si një napë e ka përprirë të gjithën dhe mbretesha Antigona ende flë në kujtesën e qytetit. Po Pirro ku është?Prej vitit 2011gërmimet në Antigone i kryen një ekspeditë e Institutit Arkeologjik me udhëheqës prof .Dr Dhimitër Condi.
3.
Historia e qytetit. Gërmimet e para janë bërë nga arkeologu grek Evangeliades Demitrios në vitin 1913, por ishte arkeologu i njohur shqiptar Dhimosten Budina i cili, në vitet 1970 dhe 1980, zbuloi planin e qytetit dhe gjithashtu emrin e tij. Një seri prej monedhash bronzi të gjetura gjatë këtyre gërmimeve ishin përdorur ndoshta për të votuar në asamblenë e qytetit. Ato ishin stampuar me mbishkrimin Antigonean nga ku u identifikua dhe emrin i qytetit historik për herë të parë. Pirroja i vuri emrin qytetit Antigonea – sipas emrit të gruas së tij të parë, vajza e një familje fisnike maqedonase të Berenikës dhe Fillipit. Më vonë Berenika u martua me Ptolemeun, mbretin e Egjiptit dhe pasardhës i Aleksandrit të Madh, në oborrin e të cilëve Pirro u njoh me Antigonenë. Përveç gruas se tij, Pirroja nderoi edhe vjehrrën –Berenikën duke i vënë emrin e saj një qyteti të Epirit .Kur Pirro ishte 17 vjeç, sipas Plutarkut, historian i lashtë, një kryengritje e përmbysi atë si mbret dhe ai u vendos nën kujdestarinë e Mbretit Dhimitër i Maqedonisë. Më vonë dërgua në oborrin e Ptolemeut. “Duke qenë se Pirro ishte i shumë i aftë të bënte për vete njerëzit e fortë dhe i urrente frikacakët, dhe meqenëse ishte shumë i sjellshëm dhe i urtë në jetë, sipas shkrimeve të Plutarkut, ai u zgjodh midis shumë princërve të tjerë të martohej me Antigonën. Kjo martesë i dha Pirros një emër shumë të mirë dhe e bëri shumë të njohur. Me ndihmën e gruas së tij të mirë, Pirroja ia doli të mblidhte para, të ngrinte ushtrinë dhe të kthehej drejt Epirit për te rimarrë fronin mbretëror. Antigonea, qyteti i dytë i provincës Epiriote të Kaonisë, pas Foinikes, si nga përmasat edhe nga rëndësia, kontrollonte të famshmen Via Egnatia që lidhte Dyrrachium (Durrësin), Apolloninë dhe Orikumin, me malësitë e Janinës dhe Epirit Jugor. Për shkak të pozitës së rëndësishme gjeografike, në një kodër dominuese te quajtur Jerma, në mes të luginës së Drinos, Antigonea u bë e njohur si përfaqësuese e kulmit të zhvillimit ekonomik. Qyteti ishte i rrethuar nga mure solide rreth 4,000 m gjatësi, që mbronin qytetin nga të gjitha anët, veçanërisht në pjesën jugore dhe perëndimore ku rreziku ishte më i madh për shkak të terrenit. Muret fortifikuese dhe ato të shumicës së shtëpive të zbuluara deri tani, jane bërë me blloqe të madhësive të mesme e të mëdha guri gëlqeror, të marra nga gurorja e malit të Lunxhërisë. Askund tjetër si në Antigone, krahasimisht me shume qytete të tjera të fortifikuara në maja malesh, tipike për qytetet e lashta të zbuluar në Shqiperisë së sotme, arkeologë kanë mundësi të studiojnë zhvillimin urbanistik dhe arkitekturor. Kjo sepse Antigonea dallohet nga qytetet e tjera të lashta për planin e saj urban të tipit hipodamik, katërkëndësh dhe të rregullt, i ngjashëm me shumë qytete helene të Greqisë. Për herë të parë në qytetet e lashta në Evropë elementet urbane dhe arkitektonike të zbuluara, japin një ide të planifikimit te qytetit, duke treguar se Antigonea është ndërtuar me një urdhër, dhe nuk është zhvilluar më ndër vite. Në vitin 198 para Krishtit, ushtria romake mposhti ushtrinë e Filipit te V-të, mbretit të Maqedonisë afër Antigonesë. Ashtu siç raportohet nga gjeografi Strabo, në vitin 167 para Krishtit, Antigonea dhe 70 qytete te tjera të Epirit u shkatërruan nga ushtria e Amilius Paullus, i cili mori hak për dëmet e shkaktuara Italisë nga Lufta e Pirros. Zhvillimet e mëtejshme të qytetit dëshmohen vetëm nga mbetjet e gjetura të kishës, në dyshemenë e së cilës ka një mozaik të Shën Kristoforit dhe një emblemë greke që dëshmon ekzistencën e qytetit ne periudhën paleo – kristiane. Kjo kishë ishte ndoshta godina e fundit e ndërtuar në rrënojat e Antigonesë së lashtë dhe që u shkatërrua gjatë sulmeve sllave në shekullin e 6-të të erës sonë.
Antigonea, qyteti i ndërtuar me urdhër të Pirros për nder të gruas së tij si shenjë e dashurisë së tij, u dogj brenda një nate me urdhër të gjeneralit Romak Emilius Paullus në vitin 167 Para Krishtit si hakmarrje dhe në shenjë urrejtje, për aleancën e një pjese të fiseve Epirote me Maqedonasit që luftuan kundër Romakëve.

Bienalja e athines: Demokracia nuk ka qenë kurrë një utopi

May 6, 2013 by dgreca

EKSPOZITA- Pjesëmarrje e një numri të madh artistësh nga bota midis të cilëve edhe Artan Shabani nga Shqipëria/

NGA GEZIM LLOJDIA/

Trillime dhe të dridhura në art paraqiten Athina nga datat 16-19 maj 2013 me pjesëmarrjen e një numri të madh artistësh nga bota midis të cilëve edhe Artan Shabani nga Shqipëria.
Prezantuar nga Daily Lazy Projects :Trillime dhe të dridhura.
Ekspozita përfshin vepra që variacionet aktuale të realitetit dhe të sfidojë marrëdhënien mes optikes dhe shpirtërores, iluziοnale dhe trupore. Koncepti i ekspozitës është i bazuar në tekstet përzgjedhura ngashfaqjet e Bill Hicks.
Teksti i mbledhur ofron transmetime të ndryshme në lidhje me përdorimin e drogës dhe se si Hicks bëri koment filozofike mbi kuptimin e ekzistencës dhe perceptimin e realitetit. Ende shumë provokues dhe të diskutueshme referencat mbi përdorimin e drogës përpjekje për të argumentuar në lidhje me marrëdhëniet midis vetëdijes, realitetit dhe iluzionit.
Bill Hicks thotë:Ky është një akt, që është një tigan, kjo është një sobë, ju jeni një alkoolike!
Dude, unë jam fikje të drejtë tani, dhe unë ende e shoh se kjo është një vezë e ndyrë, ne rregull? Unë shoh UFO-t rreth tij, por kjo është një vezë e Zotit në mes. Ka një hahet atë, por kjo është Hobbit hahet një vezë e ndyrë! Ai është një buall. Por, jo, tha-kjo është një vezë e ndyrë. Si guxojnë të keni një tino thoni nuk duhet të bëni drogë!Si për një histori pozitive të LSD? Kjo do të jetë lajm, nuk mendoni ju? Çdokush mendoj se vetëm një herë, për të dëgjuar një histori pozitive LSD.: “Sot, një burrë i ri e kuptoi se e gjithë materia është vetëm energji kondensohet në një dridhje të ngadaltë se ne jemi të gjithë një vetëdije e përjeton veten subjektivisht, nuk ka asnjë gjë të tillë si, jeta, vdekja është vetëm një ëndërr, dhe ne jemi imagjinatën nga vetja … këtu është Tom t. Jo, unë nuk bëj më drogë . Por unë do t’ju them diçka në lidhje me drogat. I përdorur për të bërë drogë, por unë do t’ju them diçka ndershmërisht rreth drogës, ndershmëri, dhe unë e di kjo nuk është një ide shumë e popullarizuar, ju nuk e dëgjoni atë shumë më shpesh, por kjo është e vërteta: Unë kisha një kohë të madh eduke bërë drogë..Më vjen keq. Asnjëherë mos vrarë askënd, kurrë grabitur askënd, kurrë dhunuar askënd kurrë, kurrë nuk mundi askënd, humbi një punë, një makinë, një shtëpi, një grua ose mbret, qeshi dhe shkoi për ditën time.Bota është si një udhëtim dëfrimi në një park. Dhe kur ju vendosni të shkoni në atë që ju mendoni se është e vërtetë, sepse kjo është se sa të fuqishme mendjet tona janë. Dhe udhëtim shkon lart e poshtë dhe raundin dhe raundin. Ajo ka trillime dhe të dridhura dhe kjo është shumë me ngjyra të ndezura dhe kjo është shumë me zë të lartë dhe kjo është argëtim për një kohë. Disa njerëz kanë qenë në udhëtim për një kohë të gjatë dhe ata fillojnë të pyesin: “A është kjo e vërtetë, apo është kjo vetëm një udhëtim?” Dhe njerëzit e tjerë kanë mend dhe ata kthehen tek ne, ata thonë, “Hej, mos u bëni merak, mos kini frikë, ndonjëherë, sepse kjo është vetëm një udhëtim.” Dhe ne i vrasim ata njerëz.
Artistët pjesëmarrës: Adrian Scicluna, Artan Shabani, Alexandros Laios, Andreas Ragnar Kasapis, Christoph Hoschele, Diamantis Sotiropoulos, Dan Beudean, Daniel Kingery, Dimitris Antonitsis, Daniel Kannenberg, Daniel Jackson, Dimitris Foutris, Debombourg Baptiste, Dionisis Christofilogiannis, Dritan Hyska, Efrosini Asteri, Emma Dixon, Eva Mitala, Fabian Fobbe, Filipos Kavakas, Gabriel Braun, Gjeorgjia Sagri, Giorgos Tserionis, Halina Kliem, Hannah Giseler, Helidon Gjergji, Daniela Ioana Iacob, Jenny Oellerich, Joulia Strauss, Katerina Papazisi, Konstantinos Emmanouilidis, Kostas Roussakis , Leonidha Giannakopoulos, Leontios Toumpouris, Manolis Panayiotou, Margarita Bofiliou, Maria Daboë, Maro Michalakakos, Martin Skauen, Marlon Ëobst, Maro Fasouli, Michelle Jezierski, Nikos Kanarelis, Nikos Larios, Nikos Tranos, Oana Farkash, Panos Papadhopulos, Patrick Alt, Pavlos Kapalas, Peter Eramian, Piu Fox, Renata Kaminska, Spiros Hadjidjanos, Stelios Karamanolis, Tarohei Nakagaëa, Tomaž Kramberger, Tula Plumi, Yorgia Karidi, Yorgos Kontis, Yorgos Stamkopoulos, Radu Cioca, Vassiliea Stylianidou, Vassilis Karouk, Viktor Timofeev, Zoi Gaitanidou
Pasthenie
Demokracia nuk është ‘kurrë nuk ka qenë një utopi …. Grekët e lashtë e kishin kuptuar mirë, aq shumë’ se Aristoteli vetë kishte ardhur për të thirrur atë “tirania e shumicës”, e cila është një degjeneruar versionin e tri pushteteve themelore të qeverisjes: monarkike, aristokrate dhe teokratike.Nëse ndonjë gjë, madje edhe para demokracisë utopike dhe ‘paradoksale. Nëse shumica e njerëzve donin një qeveri anti-demokratike, demokracia do të pushojë së ekzistuari. Megjithatë, në qoftë se ajo do të pushojë të jetë demokracia e kundërshtuar në se ajo shkon kundër vullnetit të shumicës.
Demokracia aktuale në bazë të konkurrencës në mes të kandidatëve dhe në mekanizmin e delegacionit përmes zgjedhjeve dhe jo ‘atëherë një utopi, por në formën e saj degjeneroi shprehja e vërtetë e një formë të fshehtë të tiranisë. Ajo është ‘pasojë e pashmangshme e sjelljes demagogjike që lidhet me përvetësimin e pëlqimit.
Artan Shabani, Venecia 2013
Ekspozita demo dhe të çmendur ‘në çadër të mbrojtur nga shqiptare për këtë edicion të bienales të Athinës. Pjesa ironike e titullit nuk do të jetë mashtruar: ajo fsheh brenda vetes ndjenjën e një vetëdije serioze në lidhje me dinamikën aktuale të formave kryesore të pushtetit.
Prandaj monumentet arkitektonike e Dritan Hyska në dizajn të kalbjes së tyre të vjetëruara, memecë cmendura, bosh i njerëzimit ‘, gjithashtu citon fuqinë e zhdukjen e miratimin dhe pëlqimin.Në fotografitë e Artan Shabani ironikja dhe tragjike përzierje së bashku në një puthje pasionante të kastës. Ata janë emblemat e dashurisë reduktohet në një sprovë, imazh reklamat, edhe monumentet e asgjësë që na rrethon dhe fuqisë despotike e mediave.
Rreptë Cardinals Marco Fantini bëhen në këtë kontekst, ikonografia përsëritet pandryshueshmërinë ‘e pushtetit dhe padepërtueshmëri e saj’. Ata nuk thonë, nuk dëgjojnë …. maskë e pushtetit dhe “gjithmonë të njëjtën …. dhe Agora ‘këtë dhe’ përshkohet nga heshtje absolute.Më shumë ‘se për përfaqësuesit e sytë e njerëzve Driant Zeneli duket për të adresuar Parnassus dhe përfaqësuesit e tij të denjë. Pretendimi i Driant dhe ‘renë projektuar një kalimtar në qiell. Padëmshme dhe ende Zeneli veprim kurajoz dhe ‘a drejtat aisacrosanti Himnin e ëndrrës. Icarus saj nuk qëndron mbi burrat, por në vend ‘më sipër mizorisë së tyre’.

AMANTIA – PROBLEME TË URBANIZIMIT TË SAJ NË PERIUDHAT ANTIKE

May 5, 2013 by dgreca

• Identifikimin e të gjithë elementëve arkitektonikë të të gjitha periudhave të shpërndarënë sit, brenda fortifikimit, dhe të ripërdorura në muret e banesave. dokumentimin e tyre dhe fillimin e përgatitjes së katalogut./
NGA GËZIM LLOJDIA*/
Këshilli Kombëtar i Arkeologjisë miratoi, projektet e reja të gërmimit arkeologjik për vitin 2013,shkruhet në komunikatën e MTKRS tek ëebi i kësaj ministrie. Në zërin projekte te reja : është përfshirë qyteti ilir Amantia. Konkretisht aty shkruhet:Amantia:Probleme të urbanizimit të saj në periudhat antike.(projekt 5-vjeçar).Drejtues projekti Dr. Elio Hobdari & Jamarber Buzo.Projekti synon të eksplorojë qytetin e Amantia në të gjitha drejtimet. Në gjendjen e tanishme është e pamundur të fillohet një gërmim në shkallë të gjerë në sit. Për këtë arsye gjykohet më i dobishëm një fillim gradual i punës duke pasur parasysh edhe nevojat logjistike të projektit.
Për vitin 2013, qershor:
Do të realizohet survey brenda fortifikimit. Dy do të jenë qëllimet e kësaj pune:
• Identifikimin e të gjithë elementëve arkitektonikë të të gjitha periudhave të shpërndarë
në sit, brenda fortifikimit, dhe të ripërdorura në muret e banesave. dokumentimin e
tyre dhe fillimin e përgatitjes së katalogut.
• Identifikimin e pikave ku mund të realizohen sondazhe (të paktën një i tillë)
stratigrafike me qëllim kapjen e kronologjisë së okupimit të sitit.
• Dokumentimin e plotë të materialit arkitekturor në “Lëmin e Peçit” (tempulli dhe
bazilika). Përfundimin e katalogut të tyre.
• Pastrimin e plotë të një strukture funerare, të grabitur në antikitet, në nekropolin
verilindor dhe dokumentimin e plotë të tij (varri 3
Kthimi i vëmendjes karshi qytetit ilir Amantia përbënë një fakt që duhet vlerësuar.Amantia është një qendër arkeologjike e njohur ndër vite me monumente të rëndësishme,që paraqesin shkallën e zhvillimit të qytetit. Amantia i përket periudhës së antikitetit të mesëm. Momentet janë gjetur pas gërmimeve arkeologjike shprehin kohë ekzistencën e qytetit antik gjatë historisë së tij. Zbulimet arkeologjike në këtë qendër të lashtë ilire filluan në vitin 1949 me një ekspeditë arkeologjike e përbërë nga Hasan Ceka,Skëndër Anamali dhe Frano Prendi. Nëse ka një autor ,Amantia është frut i gërmimeve që ka kryer Skënder Anamali. Të dhënat që la Anamali, na krijuan mundësin që të botojmë librin:”Amantia-qytet i Ilirisë Jugore”, ku janë përfshirë të gjithë botimet e S.Anamalit dhe A,Meksit-bazilika palokristiane dhe H.Ceka-monetat e Amantias”.
Rëndësia e burimit arkeologjik
Monumentet në Amantia kanë një rëndësi kulturore dhe historike .Ato kanë një renditje që shkojnë nga shek VI ,para Kr.deri në shekujt I .Gërmimet do të plotësonin një kuadër më të qartësuar dhe më të plotë me material arkeologjik. Gërmimet në Amantia të kryera shumë vite me parë kanë nxjerr në dritë të dhëna, që plotësojnë shkallët e zhvillimit të qytetit në kohë-shekujt e tyre. Të dhënat arkeologjike flasin për një qytet ilir .Shembulli i të cilit janë shumë ndërtime dhe vepra monumentale. Kohë-ekzistenca e Amantias shkon përtej kufijve të 10 shekujve jetë. Arkeologët e paraqesin Amantian në ekzistencën e këtij qytetërimi në një limit kohor prej 1 mijë vjecari. Në librin e jetës së këtij qyteti është ende i pazbardhur por mendohet,se ky qytet ka jetuar brenda kufinjëve të një mijëvjeçari. Rrugëtimi i periudhave të këtij qyteti në hapësirën kohore mbetet jo i plotësuar. Qyteti i Amantias ka qenë i shtrirë në tarraca. Mbetjet arkeologjike të kësaj shtrirje janë gjetur vetëm në disa site. Jashtë mureve rrethuese gjendet siti Lëmi i Pecit ku janë tempulli dhe një kishë paleokristiane të dhënat e të cilës i ka publikuar A.Meksi.
Zona jashtë mureve rrethuese. Të dhënat flasin se qyteti antik u shtri në tarracat e sajuar rreth saj. Tarracat zbresin deri poshtë dhe shumë prej tyre janë forcuar me murre mbështetëse të fuqishme. Në këtë mënyrë Amantia kishte një pamje të veçantë
Monumentet e zbuluara
1-Stadiumi
2-murri rrethues i akropolit,porta e hyrjes juglindore dhe harku
3-tempulli dhe kisha
4-nekropoli
5-monumente dhe godina
Ku do të mund të gërmohet
Resurset arkeologjike.
a-gropa e Kovacit.
b-kalaja
c-lëmi i Pecit
d-qafa e varreve
e-qafa e pazarit
a-Gropa e Kovaçit. Shekulli i III-II para .Kr ka qenë shekulli i lulëzimit më të madh të Amantia. Kësaj kohe i përkasin ndërtimi i stadiumit, ,tempulli si dhe shumë godina dhe varre monumentale. Gërmime tek gropa e Kovacit.Të dhënat flasin se pranë stadiumit ka qenë ndërtuar edhe godina e gjimnazit. Fragmente gjenden në veri të stadiumit. Në pjesën veriperëndim të stadiumit ka fragmente murri me blloqe të mëdha guri të gdhendur. Gërimet në këtë vend do të pasurojnë monumentet gjurmët e të cilave shquhen. Por ato do të krijojnë ansamblin e parë të monumenteve tek vendi :Gropa e kovaçit”.Qëllimi është të plotësohet një ansambël monumentesh të cilat kanë ekzistuar por ato plotësojnë një hartë të plotë dhe të qartë të kësaj periudhe. Dyshohet për pozicionin e një amfiteatri. Gërmime në vendin e quajtur Gropa e Kovacit tregojnë me sy të lirë objekte të cilat janë të dukshme zgjatim i një murri. Pikërisht në këtë vend kur është bërë ndërtimi i një fushe sporti dëshmohet për objekte. Një kolonë rreth 1m e kemi mbuluar kur rikonstruktuan rrugën që të shpie në kala. Kjo rrugë ishte ndërtuar në vitet ’80.Amantia është e shtrirë në një sipërfaqe të madhe dhe gërmimet në këtë zonë do të shtoni n monumentet të cilat janë edhe premisa e parë e takimit me vizitorët. Janë kryer këto gërmime para viti ‘1990. Është gërmuar ne zonën ne hyrje te qafës se Pazarit. Janë zbuluara objektet e mëposhtme-themele ndërtese. b-2 godina përkarshi stadiumit. Qëllimi. Gërmimet në këtë zone do te plotësojnë hartën e plote objekteve qe kane ekzistuar ne vendin qe sot quhet qafa e pazarit.Arsyeja:Kjo është pika e pare e takimit te vizitoreve me qytetin antik.
b-kalaja. Quhet akropoli i qytetit. Është rreth 1.2 km nga stadiumi. ka nevojë të përfshihet nga gërmimet .Ne ketë zone kane qene godinat publike dhe ndërtesa te tjera .Qëllimi plotësimi të dhënave për vendbanimin brenda akropolit .Nuk është gërmuar për asnjë objekt qe mund te ndodhet ne zone .Arsyeja mendohet se para vitit 1990 kjo zone ka qene e populluar nga shtepit e banoreve te cilat i kane braktisur më vonë duke ndërtuar fshatin e sotëm ne zonën përmbi rrugën kryesore Vlore-Sevaster. Ende ne këtë zone aktualisht banojnë 5 familje dhe janë me banim rreth 7 ndërtesa .Banoret kane mbetur ne zonën e kalasë që nga koha kur këtu ka banuar fshati i vjetër Amantia. Në zonën e kalasë jetojnë prej vitesh 5 familje. Ekzistenca e tyre është e lidhur me fshatin e Amantia i cili ka qenë pikërisht i ngulur në këtë zonë banimi. Në 40 vitet e fundit fshati u shpërngul në kodrën përkarshi. Brenda këtij territori mbeten vetëm 5 familjet cilat janë ende problem. Familjet jetojnë në zonën e kalasë brenda mureve rrethuese të akropolit. Shpronësimi dhe largimi i 5 familjeve nga ky territor do të krijonte mundësia të mëdha për administrimin më të mirë të tij. Amantia ka pasur të fortifikuar akropolin rreth 220m.
”Pllaja e sipërme shkëmbore në pjerrësi të ndryshme të faqeve të saj i ka detyruar ndërtuesit të përshtatin muret,teknikën e ndërtimit e ndërtimit dhe drejtimin e tyre në përqasje me vendin, shkruan S.Anamali. Por akropoli ka lartësuar muret e tij pikërisht në kohën e zhvillimit qytetërimit ilir. Ky monument antik si dhe të tjera të gjetur në rrënojat e kësaj kodre është shprehje e fuqisë ekonomike,materiale të ilirëve.
c-Lëmi i Pecit.
Nga muret e akropolit distanca është 400 m. Tempulli shquhet qartazi, gurët janë të ndërtuar dhe planimetria është në sipërfaqe .Blloqe guri të gdhendur parapelpiped me përmbajtje gëlqerore. Arkeologët e tjerë në vitin 1950 në këtë shesh është bërë një lloj sondazhi për të gjetur llojin e godinave. Rezultati ishte se ndërtesë ishte tempulli. Në të vërtetët edhe sot e kësaj dite në vendin e quajtur Lëmi Pecit gjendet tempulli i Afroditës. Themelet e tempullit shquhen qartazi. Ai ishte i orientuar jugperëndim në verilindje. Ka formë katërkëndëshe. Themelet që sot janë tepër të ruajtura mirë kanë gjatësi 12.15 m,me gjerësi 6.75 m. Blloqet ,që e formojnë atë kanë këto përmasa 1.20 me 1m të gjerë .Sipas konkluzioneve të para, që nxorën arkeologët nga shenjat që shquheshin në tokë dukeshin se tempulli ka qenë i rrethuar me shtylla,por gjurmë të tjera muresh duken edhe brenda tij. Pranë tempullit gjendet edhe një kishë .Ajo ka këto përmasa 14m e gjatë, 11.5m e gjerë .Orientimi i saj është lindje perëndim. Deri para viteve ’90 ,vendi përreth tyre ka qenë i rrethuar me një garth. Nga vitet 1990-2000 të dy monumentet kanë pësuar dëmtime të ndryshme. Brenda territorit të kishës gjenden shumë dërrasa të thyera .Ka kolona të dëmtuara. Të dy monumentet janë bërë objekt grabitjesh . Ka shumë fragmente të prishura e të thyera. Duke parë këto dëmtime si dhe mundësin e ndodhjes së tyre larg mureve rrethuese u krye rrethimi i tyre .Rrethimi i këtij siti synon në mbrojtjen nga dëmtimet, vjedhjet, kullotja dhe nga faktorë të tjerë. Gjithashtu rrethimi i këtij siti krijojë mundësin që brenda tij të kryhet pastrimi dhe prerja e barërave shumëvjeçar të cilët mund të dëmtojnë objektet. Marrja e këtyre masave synuan mbrojtjen e tyre dhe kthimin e tyre në vende të vizitueshme. Rreth 10 objekte të bazilikës kryesisht pjesë të ikonostasit janë dozuar në muzeun e Apolonisë në vitin 2008.
Zbulimi i tyre do të formonte hartën e plotë të kësaj periudhe e cila identifikon zhvillimin e fuqishëm të qytetit antik. Pjesa më e madhe e varreve monumentale janë zbuluar mbetet të bëhen gërmime në afërsi të tyre. Nga muret rrethuese deri tek te ky sit ende nuk ka pasur gërmime .Kjo ndoshta duhet të jetë zona ku mund të përfshihen gërmimet pas disa vitesh. Gërmimet mund të fillojnë të kryhen duke ndjekur këtë pozicionim ,pra gërmime rreth e qark lëmit të pecit nëpër tarracat .Qëllimi është që të zbulohen dhe të nxirren në dritë banesa të kësaj periudhe që do të plotësojnë idenë se qyteti antik ishte i shtrirë jashtë mureve rrethuese nëpër tarraca duke qenë një qytet kodrinor i veçantë nga të tjerët, pikërisht se ishte i shtirë pjesa më e madhe e tij jashtë mureve rrethuese nëpër tarraca
Si u krye survey “Amantia 2008”?
”Observatori vrojtues” i arkeologjisë shqiptare ka filluar të zhbiroj në nëntokën e pasur në një nga qytet antike ilire,qendër e rëndësime Ilirisë së Jugut në Amantia. Projekti survjeim arkeologjik është projekti që ka filluar punën në qendrën e largët antike rreth 680 m nga lartësia edetit në ditët e para të muajit gusht .Projekti është një bashkëpunim i Institutit Ndërkombëtar të Arkeologjisë me Universitetin e Sinesnatit SHBA,Instituti i Arkeologjisë shqiptare dhe Parku Amantia.Në këtë projekt tepër të rëndësishëm për qytetin antik janë përfshirë arkeologë amerikanë,shqiptarë .Drejtuesja e këtij projekti Shpresa Gjongecaj, Drejtore e Institutit të arkeologjisë shprehet se survey është hapi i parë i hedhur në një qendër arkeologjik i cili kas rreth 50 vite që nuk është vëzhguar.
Krahas Gjongecaj në këtë projekt janë përfshirë arkeologët shqiptarë Ilir Gjipali,Dhimitër Çondi,Drejtori i parkut Amantia Gëzim Llojdia si dhe 2 arkeologët e huaj David Hernandez arkeolog dhe Emily Glass,arkeologe që mbron masterin.Arkeologu amerikan David Hernandez u shpreh se ky survey që do të zgjas për një periudhë 2 jave është fillimi i punës për këtë zonë arkeologjike si dhe është tepër i rëndësishëm për Shqipërinë.Shqipëria ka shumë qendra të vjetra antike,Amantia është një qytet i rëndësishëm antik. Gërmimet në këtë qytet antik kanë 50 vjet që janë kryer dhe nuk ka pasur më informacion për arkeologjinë. Ne shpresojmë që më këtë projekt të kontribuojmë për të krijuar një imazh të plotë për monumentet tij,jetën e zhvillimit si dhe ecurinë e tij.,të cilat janë të rëndësishme për arkeologjinë,turizmin,trashëgimin kulturore. Projekti konsiston në ndërtimin e hartës topografike me mjetet digjitale duke përcaktuar në ardhmëri vendin ku do të mund të gërmohet për të zbuluar atë pasuri ,që koha dhe shekujt kanë fshehur nën dheun e Amantias .Hernandez shprehet se topografia digjitale filloi nga stadiumi,vepra më e plotë më e rëndësishme dhe me e veçanta në Ballkan duke përvijuar më ë teje në Qafën e pazarit për të identifikuar objektet që mund të kenë ekzistuar në kohën e qytetërimit të mesëm ilir kur Amantia pësoi zhvillimin e madh ekonomik dhe ishte një pikë e rëndësishme strategjike përmes rrjedhjes së 2 lumenjve të cilat i kontrollonin 2 kulla vrojtuese që dominon zonën dhe kalimin për në agoranë e qytetit bëhej nëpërmjet 4 portave hyrje. Ndërkohë survey arkeologjik do të zbresi në Lëmin e Peçit ku gjenden 2 monumente të rëndësishme tempulli i Afërditës e shekullit të 3 para Krishtit dhe kisha e tipit bazilikë tre nefës e shekullit V-VI pas Krishtit. Ndërkohë survey i do të përshkojë murrin rrethues të qytetit, dhe objektet e tjera arkeologjike që janë zbuluar përpara viteve ’90. Me fillimin projekti drejtori i parqeve arkeologjike Amantia-Orikum Gëzim Llojdia shprehet se kjo është ekspedita e parë që fillon punën në Amantia pas 18 viteve haresë,duke hedhur hapin e parë dhe është ekspedita e dytë arkeologjike që kërkon paralelisht në Amantia dhe në Orikum për identifikimin e objekteve që mbanë kjo zonë e pa eksploruar prej vitesh.
*Msc.Autori ka qen Drejtor i parkut Kombëtar Amantia

GJUHA E FOLKLORIT BURIMOR NË VLORË

May 3, 2013 by dgreca

Nga GËZIM LLOJDIA/
Festival i 5-të i “Aulona Internacional Folk Festival”, do të zhvillohet në qytetin e Vlorës,shprehet Sejmen Gjokoli në datat 11-13 Maj 2013. Organizator i Festivalit është Qendra Kulturore “Aulona“, Vlorë. Festivali ka karakter burimor e spektakolar dhe është pjesë e Turizmit Kulturor të qytetit bregdetar. Data e hapjes së Festivalit do të jetë 11 Maj 2012. Kjo është edhe dita e çeljes së Sezonit Turistik të Vlorës për vitin 2013. Parashikohen të marrin pjesë rreth 10 Ansamble nga shtete të ndryshme të Evropës e Botës si dhe grupe të ftuara nga Vlora e qytete të ndryshme të vendit. Festivali është pjesë e Kalendarit të CIOOF-it dhe mbështetet në parimet e tij. Festivali zhvillohet në skenë të hapur ku, nata e fundit do të jetë Koncert i Madh me numura të zgjedhura. Për të gjitha Grupet pjesëmarrëse ndahet Emblema e Festivalit ndërsa për Grupin më të mirë jepet Kupa e Festivalit. Festivali“Aulona Internacional Folk Festival“ zhvillohet në qytetin bregdetar të Vlorës,Shqipëri. Ky Festival organizohet nga Qendra Kulturore “AULONA“ (më parë me emrin “Bilbilat e Jugut“) e cila është subjekt juridik privat që vepron në bazë të Legjislacionit shqiptar në fushën e kulturës dhe trashëgimisë kulturore. Aktiviteti synon të mbetet tradicional dhe shoqëron çeljen e Sezonit Turistik të qytetit të Vlorës në çdo muaj Maj. Festivali mbahet mbi bazën e donacioneve të ndryshme në partneritet me Bashkinë e qytetit, Dhomën e Tregtisë dhe institucione apo subjekte të tjera të interesuara, vendase apo të huaja. AIFF është një festival i drejtpërdrejtë folklorik, mbështetet në parimet e C IOFF-it dhe drejtohet nga një Komitet Organizator (Staf) i përbërë nga personalitete dhe njerëz të artit e kulturës. Festivali i Parë është mbajtur nga data 9-11 Maj 2009.
Grupet pjesmarrëse.
Ansambli i Këngëve dhe Valleve “IbePalikuqi “,Shkup, Maqedoni
Ansambli i Këngëve dhe Valleve “Ibe Palikuqi” nga Shkupi është themeluar më
30 Mars të vitit 1979 .Veprimtarinë e vet e ushtron pandërprerë plot 34vite duke lënë prapa vetes një numër të madh të aktiviteteve,që janë kurorëzuar me çmime të ndryshme. Brenda kësaj periudhe të veprimtarisë së bujshme,ka realizuar afër 1200 prezantime në kuadër të ngjarjeve të
ndryshme kulturore, festivaleve ndërkombëtare, duke afirmuar në mënyrë të
denjë dhe autentike vlerat kulturore shqiptare në vend dhe botë. Ndër çmimet të cila ky ansambël ka fituar janë festivalet në vijim :Qipro (tre here fitues të vendit të pare),Samsun, Turqi , Strugë ( tre herë vendi i parë )Viti,Presheve,Tetove,GjilanSi dhe fitues i shumë vendeve të para nëpër festival të ndryshme ne vend dhe jashtë.
Ansambli Kulturor “ŽELJEZNIČAR” , KROACI
Klubi ka qenë aktive nën emrin“ŽELJEZNIČAR” që nga viti kur u arrit pavarësia e Republikës se Kroacisë dhe ndryshimet demokratike në 1990. Ansambli ka promovuar dhe vazhdon te promovoje vlerat e trashëgimisë kulturore kroate dhe vlerat tradicionale në më shumë se 1mijë shfaqje .Ky ansambël ka një pozitë të shquar në imazhin kulturor të qytetit dhe të shtetit kroat. Në vitin 2006 me korin e përzier,grupin folklorik dhe orkestrën e tamburicave fituan diplomën e artë, çmimin e parë – medalje e artë dhe titullin e Kampionëve te Botes ne LOJËRAT e Korit ne Olimpiadën e Lojwrve në Xiamen (Kinë). Gjithashtu ansambli ka performuar dhe fituar çmime te ndryshme dhe në Britaninë e Madhe, Norvegji, Gjermani etj.
Ansambli i Valleve” Zdravets” Sofie, Bullgari
Ansambli i valleve” Zdravets” eshte themeluar ne vitin 1984 ne Sofie.
Themelusit dhe Drejtuset artistik jane Z dhe Znj Stojanov- Georgi dhe Alexandria. Zdravets eshte nje bime e eger e rritur ne mal, gjethet aromatike te se ciles qendrojne te fresketa gjate gjithe vitit.”Zdravets” aq shume i dashur ng aBullgaret simbolizon shendetin dhe jetegjatesin.Valletaret ne Ansambel jane te ndare ne grupe te ndryshme ne varesite moshes: fillestaret, grupi i femijeve, grupi i adoleshenteve dhe grupi i te rriturve. Ritmet tradicionale, teveshtiradhetedashurajaneperzgjedhur per tukercyerngagrupu i territurve. Ansamblika ne zotrimkostumeshumetebukuradheshumetevjetra per valledhevalletartendryshme,tecilat ne shumerrastejaneteberadhenga vet valletaret.Grupi” Zdravets” ka fituar shume cmim edhe trofe ne Bullgari si dhe jashte saj, te cilat jane trasmetuar dhe ne TV. Valletare tkudo qe kan marre pjese kane shprehur freski, risi ne art dhe shume kenaqesit e pubilikune vendesi: Spanje, Itali, Suedi, Turqi, Greqi, France, Hollande, Qipro e shumetetjera
Ansambli i këngëve dhe valleve “Bychleëianka”, POLONI
Ky ansambël është themeluar ne vitin 1974 si një rezultatet i përpjekjeve të bëra nga një grup me femra .Në fillim ishte një grup i vogël me vajza dhe gra që këndonin këngën gara joni i Sieradz dhe rrethinat e saj. Edhe kostumet bëheshin me dore nga këto vajza. Pastaj shumë shpejt u bashkuan me grupin disa djem të cilët i vunë të gjitha vallëzimet polakesi Oberek polka.
Nga 1976 grupi ka bërë të njohur emrin e tij përmes festimeve dhe festivaleve te ndryshme lokale dhe rajonale. Ky ansambël ka qenë gjithmonë në krye në muzikën popullor edhe konkurset e ndryshme folklorike. Ata kanë qenë gjithashtu të kudo ndjekur dhe nga televizionet e ndryshme polake. Muzika me instrumente performohet nga studentët e Akademisë së Muzikës Lodz. Në repertorin e ansamblit ka valle kombëtare, të tilla si polonez, kujaëiak, Oberek, krakoëiak dhe valët folklorike të rajonit të Loëicz, Sieradz, OPOCZNO. Ansambli ka marrë pjesë në festivalet e shumta folklorike ndërkombëtare .Ansambli ka selinë e saj në Qendrën e Kulturës Komunale në Bychleë i cili është sponsorizuar nga Zyra Komunale në Pabianice.
Ansambli i këngëve dhe i Valleve “Zëri i Kosovës” Fushë-Kosovë
Ansambli i Këngëve dhe i Valleve “Zëri i Kosovës” u themelua nen këtë emër pas luftes se Kosovës për te ruajtur aspektin kulturor dhe traditat e kësaj zone kaq me rëndësi ne shtetin e Kosovës. Ansambli është i regjistruar si Organizatë Joqeveritare (OJQ) pranë Ministrisë së Administratës Publike, ka statutin, vulën, xhiro-llogarinë bankare dhe dokumentet tjera përcjellëse. Ansambli ka tri grup-mosha dhe numëron rreth 200 anëtar. Ansambli ka performuar ne shume festivale dhe evente kulturore si brenda Kosoves ne vendesi Kline,Gjilan,Decan etj ashtu edhe ne Shqiperi ne koncerte te ndryshme ne Sarande,Vlore,Tropoje.Per tu permendur eshte edhep jesemarrja e ketij ansambli ne shtete si :Turqi,Gjermani dhe Maqedoni ku nepermjet kostumeve dhe valleve tradicionale eshte bere e mundur percjellja e kultures se kesaj zone ane e mbane shteteve te ndryshme.
Grupi Folklorik Lucignano, Itali
Grupifolklorik i Lucignanos u themeluarreth vitit1937.Ky Grup perfaqeson një pikë të vlefshme përmbrojtjen e traditave toskan në Itali dhe ane e mban ebotes.Grupi ka qellimin e vet n ëstudimin, mbledhjen dhe riprodhimin e vallet më të njohura, këngëve dh emuzikes nga rajoni i Toscanes.Çdo valle ka kostumet e veta te cilat jane mjaft antike edhe te larmishme .Ato datojne qysh pre jshekullt te 15-te dhe shekullit te 18-te.Grupi ka marrë pjesë në shumë festival ndërkombëtare dhe kompeticione te ndryshme ne shtete si Turqi, Lituania, Hungaria, Spanja, Greqia, Franca, Zvicer, Israele, SHBA, Japonia etj etj
Ansambli “RRAJCA”, LIBRAZHD-SHQIPERI
Ky ansambël është themeluar ne vitin 1947 në fshatin Rrajca te qytetit te Librazhdit .Aktiviteti i pare ka qenë pjesëmarrja në Festivalin Folklorik në nivel lokal në vitin 1947, të organizuar në Pogradec, Shqipëri. Kjo është pasuar me Festivalin Folklorik në nivel kombëtar në Tiranë, në të cilën, u fitua çmimi I dytë në vitin 1949. Duke filluar nga ky vit, Ansambli “Rrajca” vazhdon të marri pjesë në të gjitha festivalet si në nivel lokal dhe në nivel kombëtar duke treguar, origjinalitetin dhe traditat folklorike dhe vlerat e kësaj zone. Karakteristikat kryesore të këtij grupi janë veshje tradicionale; valët popullore shumë dinamike, instrumentet popullor. Të gjitha këto së bashku krijojnë një prezantim të shkëlqyer të këtij ansamblin çdo festival në Shqipëri, në l Evropë dhe kudo ne botën. Ky ansambël ka marrë pjesë në shumë festival ndërkombëtare si në Rusi, Turqi, Itali, Maqedoni, Gjermani, Greqi etj
Ansambli „THESPROTIA”, Igumenice – GREQI
Ansambli është themeluar në vitin 2003 dhe ka selinë në Igumenicë . Ka ekspozuar pjesë të ndryshme kulturore dhe të traditës. Ekzekuton pjesë të ndryshme greke, valle për fëmijët dhe të rriturit me pjesëmarrjen në ngjarje të tilla si në Greqi dhe jashtë. Qëllimi i ansamblit është që të mbledhë dhe të ruajë çdo traditë që i referohen lindjes, jetës, sjelljet dhe zakonet e vllehëve në gjuhë vllehe. Gjuha vllehe dhe këngët polifonike janë ato që e karakterizojnë dhe i bëjnë të dallueshme.

Kënga Bashkon Poezinë Me Muzikën Në Një Të Vetme

May 2, 2013 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia/

Ndriçimi qiellor i Mira Janji me këngën ;”Shqipëri moj tungjatjeta” kapi zenithin. I mjaftonte Mira Janjit vetëm :”Shqipëri moj tungjatjeta “ të afirmohet ndër këngëtarët më të mirë ndër zërat e rinj e kësaj udhe. Do të thosha se një zgjim, që ka pësuar folku me ritmet e fundit vjen për mbarë. Janë ujëvara kristali. Uji më i distiluar i këngës. Mira Janji është personazh VIP sepse kënga e saj:” Shqipëri moj tungjatjeta”,ishte e këtillë krijimi e realizimi. Kënga është gjinia më e thjeshte e muzikës vokale shprehen specialistët e saj. Kënga bashkon poezinë me muzikën në një të vetme. Mira Janji në një krijim të vetëm arriti të bashkonte forcën shpirtërore me harmonin e tingujve muzikor.
2. Kënga na rrëfen shkoqur frymëzimin hyjnor
Përcaktimi gjini vokale tregon se në këngë, vendi kryesor i takon zërit të njeriut. Ai shqipton fjalët dhe këndon melodinë duke i bere fjalët me shprehëse .Është e qartë se kënga na rrëfen shkoqur frymëzimin hyjnor, ngase vetë kënga është bukuri e shkoqur e saj. Prej kësaj shtjellje lindin grimca, që lënë hije. Një frymëzim mistik është duke shtrirë edhe tek shpirti i hepuar i i kësaj këngëtareje.
3. Intervista me Mira Janji
Përshëndetje!
Përshëndetje si ja kaloni?

1-Si ju lindi dëshira për te kënduar?

Qe ne fëmijëri kam patur pasion për muzikën dhe e vetmja ëndërr qe kisha te bëhem një këngëtare e suksesshme
2-Cilat janë disa nga këngët tuaja?
Janë gjithsej 3 albume ne shitje te cilat 2 i kam realizuar te Adrian Hila .Janë te shumta këngët qe i kam.

3-Si e krijuat këngën :”Shqipëri moj tungjatjeta”?
.Është një këngë qe kam bashkëpunuar me Adrian Hilen ka qenë dhe ideja ime për tekstin dhe ritmin.
4-Ç’fare planesh keni për te ardhmen?
Dëshira sa vjen e rritet për te ardhmen e karrierës time për planet e shumta qe dua ti le surprizë për publikun e fansat e mi te shumte qe i përshëndes
6-Cili këngëtare keni te preferuar?
Është e madhja Vaçe Zela dhe te huaj Rihana etj
7-Me çfarë po merreni aktualisht?
Aktualisht me aktivitete te ndryshme verore qe ne artistet jemi shume te zënë.
.
8-do te zgjidhni këngën apo keni ide te tjera për te ecur ne jete?
Këngën nuk do ta lej asnjëherë te paktën deri tani kam këtë mendim pasi jam munduar shume te arrij deri këtu kam përfunduar dhe Akademinë e arteve me rezultate te larta specializim etj, por pse jo te bej dhe diçka tjetër ne boten e spektaklit aktore prezantuese etj
Katër zërat e çdo harmonie,
“Katër zërat e çdo harmonie, basi, tenori, kontralto e soprano (d.m.th toni themelor, terca, kuinta, e oktava) u korrespondojnë katër shkallëve në vargun e ekzistencës, botës minerare, botës bimore, asaj shtazore dhe asaj njerëzore. Kjo ripohohet në mënyrë të mahnitshme edhe nga rregullat themelore muzikore, që thekson se basi duhet të qëndroj në një largësi mjaft më të madhe nën tre zërat e tjerë më të lartë,se sa ato vetë, midis tyre,- shkruan Arthur Schopenhauer.