Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Parlamenti Shqiptar- Kur kërkohej zi per Leninin, Wilsonin dhe Van Kosturin

by

Parlamenti 1924-kur J.Erebara kerkoi zi per Leninin, Fico shenje zie per Wilson, A.Kelcyra zi per Vani Kosturin/

1 parlamenti1924-300x180

Nga Gëzim Llojdia/ 

Bisedimet e Kuvendit kushtetues. Faqe 63-65.Mbledhja e VII. E hanë me 4 Fruer 1924.Ora 3 m.dr.
Në parlamentin shqiptar në vitin 1924 është mbajtur zi për tre  personazhe krejt të ndryshme me njëra-tjetrën. Reuf Fico sapo ka filluar seanca e pasdrekes ka kërkuar që të mbahen 5 minuta zi për vdekjen e  Presidentit amerikan Ëilson .Ndërkaq z.R.Fico ka kërkuar ti dërgohet një telegram në shenjë ngushëllimi familjes. Pas kësaj zie, parlamenti është mbledhur sërish. Jashar Erbera ka kërkuar që të mbahen edhe 5 minuta zi për vdekjen e Leninit. Duke e shqyrtuar këtë propozim me thëniet se Lenini  do të fliste më tepër për një Shqipëri të madhe. Ky propozim ka bërë që në sallë të dëgjohen të qeshura. Deputeti Avni Rustemi ka marrë fjalën ku midis të tjerave ka thënë se Shqipëria nuk duhet të jetë bolshevike, por sipas A.Rustemit,Lenini  ishte  i  pari që denoncoj traktatin e fshehtë të 1915 për copëtimin e Shqipërisë. Ndërhyrja e E. Vlorës kaironike : Për nderin e kaq mij shpirtrave që therri me duar të tija….replikoi ai.
Ndërhyrjet e deputetit A.Këlcyra ka qenë për të mbajtur 5 minuta zi për Vani Kosturin të cilët i ishin vrarë djali dhe nipi nga ushtritë  e huaja.

Tekësti i plotë

Bisedimet e Kuvendit kushtetues. Faqe 63-65.Mbledhja e VII. E hanë me 4 Fruer 1924.Ora 3 m.dr.

Z.Reuf Fico: Z. kryetar! Pa hy në bisedime të  rendit të ditës,dua të bëje një proponim..Me hidhërim muarrmë vesht se ish-kryetari i Shteteve të Bashkuara t’Amerikës Ë.Ëilson-i vdiqë. Duke marrë parasysh shërbimet e mbëdha që I kas bërë Shqipërisë, proponoj të bëhen 5 minuta pushim si shenjë hidhërimi edhe t’ i  hiqet një telegram ngushëllimi familjes së ndyerit.
Pranohet.
Bahen 5 minuta pushim dhe pas 5 minutash mbledhja mbështjellet prapë. Z. Jashar Erebara: para se të hymë në bisedim proponoj të bahen 5 minuta pushim edhe për Leninin, se në qoftë se Wilson do flitet për të mirën e Shqipnis,ma tepër do të flitte Leninin për një Shqipni të madhe.
Ilaritet.
Z. Avni Rustemi:Më vjen shumë keq Z. Kryetar, që kur përmendet emri  i Leninit, ndigjohen qeshje nga anë e disa përfaqësuesve të kombit. Nuk due që Shqipëria të jetë bolshevike, sepse gjendja dhe pozita e saj  nuk e don po për principet e larta njerëzore duhet që me një respect të zihet në gojë emri  i tij.E dini fare mirë zotërinj se qysh ay mproj  principet e larta të njerëzisë e se kje i  pari që denoncoj traktatin e mëçeft të 1915 që ishte për copëtimin e Shqipërisë. E dinja se proponini i bërë prej z Erebarës nuk do të pranohej,po neve  me gjithë atë e kemi për detyrë të proponojmë që të bëhen 5 minuta pushim si shenjë hidhërimi për vdekjen e tij.

Z.Eqrem Vlora:Për nderin e kaq mij shpirtrave që theri me duar të tija….

Z.A.Këlcyra: Z.Kryetar! Në ket rast që po nisim të bëjmë  5 minuta pushim për njerës të huaj më duket se  se do t’ishte më e drejtë të bëjmë 5 minuta pushim për ata që kanë derdhë gjakun për krijimin e Shqipërisë e që ketë tokë e kanë vaditur me gjakun e tyre .Mbasi sot po shkojmë nga jeta e armiqësisë e intrigave fqinjore, propozoj të bëhen 5 minuta  pushim për Vani Cico Kosturin të cilët i kanë dekë të vrarë i biri nga ana e Grekërve dhe nipi nga ushtrija turke dhe ti hiqet një telegram ngushëllimi familjes së tij.

 

“Skënderbeu” poema e Grigor Perlicev e vitit 1861

by

Picture1

Nga Gëzim Llojdia/

Në 500 vjetorin  e vdekjes së heroit tonë kombëtar Gjergj Kastrioti ,gazeta “Ðrita” gazetë  letrare e  asaj kohe,  në vitin 1967 sjell për botim një fragment  poemë të shkruar nga poeti bullgar  Grigor Perlicev e cila i kushtohej Skënderbeut shkruar në vitin  (1861),e  përkthyer  në gjuhën  shqipe  nga  Spiro Comora. Ngjarjet zhvillohen  në një kamp pushtues, pra aty na paraqitet tabloja e   kampit turk gjatë  natës, përpara luftës, dhe fillimin e ndeshjes me Ballaban Pashën, të nesërmen. Poema e cila është shkruar në shekullin e 19-të. Ky është njoftimi që jep gazeta  letrare:Drita”..Një autor  tjeter shkruan :Kjo e frymëzoi të shkruajë greqisht “Skënderbeu” (1861), që mbeti dorëshkrim. Aty i këndon heroizmit të luftëtarëve shqiptarë dhe prijësit të tyre, Skënderbeu, i cili jepet edhe si mbrojtësi i popujve të tjerë të Europës.Poema Përliçevit është e frymëzuar nga vepra e Barletit.

Kush ishte  autori  Grigor Stavrev Parlichev/

Grigor Stavrev Parlichev ishte shkrimtar dhe përkthyes bullgar. Ai lindi më 18 janar 1830 në Ohër, Perandorinë Osmane dhe vdiq në të njëjtin qytet të 25 janarit 1893.

Parlichev studioi në një shkollë greke në Maqedoni. Në vitet 1850 ai punoi si mësues grek në qytetet Tiranë, Prilep dhe Ohër. Në vitin 1858 Parlichev filloi të studionte mjekësinë në Athinë, por u transferua në Fakultetin e Gjuhësisë në 1860. Po atë vit Parlichev mori pjesë në garën vjetore poetike në Athinë duke fituar çmimin e parë për poezinë e tij, në bullgarisht “The Serdar “), shkruar në greqisht. I respektuar si “Homeri i dytë”, iu dha bursa universiteteve në Oksford dhe Berlin. Në atë kohë ai pretendonte të ishte grek, por opinioni publik në Athinë theksonte origjinën e tij jo-greke. Parlichev i pakënaqur nuk pranoi bursat e ofruara dhe u kthye në Ohër në vitin e ardhshëm. Shtëpia e Grigor Prličevit në Ohër, Maqedoni.Në 1862, Parlichev u bashkua me luftën për kishën dhe shkollat e pavarura bullgare, edhe pse vazhdoi të mësonte greqishten. Pasi kaloi disa kohë në Konstandinopojë në vitin 1868 duke u njohur me letërsinë sllave të Kishës, ai u kthye në Ohër, ku mbështeste zëvendësimin e greqishtes me bullgarët në shkollat dhe kishat e qytetit. Po atë vit Parlichev u arrestua dhe kaloi disa muaj në një burg osman pasi u dërgua një ankesë nga peshkopi grek i Ohrit. Në atë kohë filloi të studionte gjuhën bullgare, ose, siç e quante vetë, gjuhën sllave Nga kjo kohë deri në vdekjen e tij, Parlichev vazhdoi të shkruante vetëm në bullgarisht.

Nga 1869 Parlichev mësoi bullgarisht në disa qytete në mbarë Perandorinë Osmane, duke përfshirë Strugën, Gabrovo, Manastir, Ohër dhe Selanik. Ai filloi krijimin e shkollës së mesme bullgare të Selanikut. Në 1870, Parlichev përktheu poezinë e tij “The Serdar” në bullgarisht  në një përpjekje për të popullarizuar veprat e tij të mëparshme, të cilat u shkruan në greqisht, në mesin e audiencës bullgare. Ai gjithashtu shkroi një poemë tjetër “Skënderbeu”. Parlichev ishte përkthyesi i parë bullgar i Iliadit të Homerit më 1871, ndonëse kritikët ishin shumë kritikë ndaj gjuhës së tij. Parlichev përdori një përzierje specifike të sllaveve të Kishës dhe dialektit të tij të shenjtë të Ohrit, krejtësisht të ndryshëm nga ajo bullgare, që ishte në proces të standardizimit në bazë të dialekteve të saj lindore.  Prandaj ai konsiderohet gjithashtu si një figurë themelore e literaturës së gjuhës së mëvonshme të standardizuar të Maqedonisë. Ai botoi edhe një numër artikujsh të gazetave dhe një autobiografi

***

Fragment poeme

Dhe turqit vigjellonin neper çadra.

Pasi mbaroi roj’ e par’ e natës, kur gjumë’ i ëmbël bie mbi qepalla,

filluan t’u faniteshin atyre ca shenja ogurzeza te përbindshme.

Tufan, shtrëngate t egër, ulërinte; buçima shungullonjese tërmetesh te nëndheshme papushim shpërthenin; ndenë themel te dheut qarte ndiheshin valët e largme fort t’Adriatikut qe bulurinin rende;

lehje qensh e krrokellitje vajtimtare bufesh neper fushim t’ushtrise oshtinin;

hëna, e gjakte, u pa mes resh te egra duke lëshuar drite te llahtarshme;

për gjithë natën vetëtinte zoti, sepse ai te nesërmen do niste ne boten tjetër mijra shpirtra burrash fisnike, kryetrima.

Frik e madhe u ngriu gjakun gjithë Otomaneve, askush prej tyre s’pat guxim te bënte pak gjumë’ t’ëmbël, para se t’i lutej Allahut, zemërdredhur, gjunjethyer.

I qeshur, lajmëtari i një dite gazmore e te kthjellet hapi derën e Lindjes n’hapësirë, dhe loja gishtrendafil kaloi me qerre t’ rte, shpërndau errësirën edhe maleve mijëvjeçare u praroi majat; dhe ngiste e ngiste kuajt frere-arle, sikur shpejtonte ajo për te mbikqyrur ndeshjen e madhe tmerr të  asaj dite…

Heroi Skënderbe dolli nga dhoma si Marsi   vet’   i   vrullshëm,   zbriti

Shkallet dhe gjeti ne kuvend mjaft kryezoter, qe prisnin t’armatosur sa te vinte.

U foli «ju uroj dite te mbarë», edhe ata iu gjegjen ngjatjetimit «jete te gjatë’ e fat zoti të falte».

«Kjo dite, shtoi Topia, do te jete për ne e bardhe, për armiqtë’ e zezë.

Gjëmim të  madh dëgjova prej se larti, dhe qielli është ‘ i kthjellet, nuk shoh re.

Ogur si ky u pa edhe një here kur ishte ndezur lufta me Aline qe printe nje hordhi prej dyzetmijë barbarësh;

ne i therem si bagëti dhe toka e Shqipërisë u mbulua me trupat e te vdekurve;

u kalben kufomat, edhe orrlat qe nga Ganxhi u nisen fluturim, sepse nuhaten kërmat e mjera.

Gjer n’Adriatik mahniteshin detaret duke ndjere’ se largu kundërmimin, kur fryn era e lindjes e rrëmbyer.

Nuk shpëtoi asnjë nga ata  dyzetmijë shpirt.

Sulllan Muratit gjëmën t’i rrëfente, dhe gjet gjithë vdekjen e patretur».

Dhe Skenderbe fatosi iu përgjigj:

«Topi, kjo lufte s’është si te tjerat, por shume me e rreptë’ e përgjakshme, se prijesat e Turqve kane mend aq’e sa s’pat asnjë nga sa i nisi Sulltani Krujës;

as pusit’ as dredhat s’na hyjnë me ne pune, vetëm zemra e ndezur, trimërove, dhe qëndresa».

Ja hypi atëherë Skënderbeu kalit krifezi, e pas atij te gjithë kryezoterit, dhe shkuan kaluar neper rreshtat e ushtrisë; u hodhi një   vështrim te   mprehte mbreti,

pa flaken e trimnis qe kishte ndezur fytyrat e ushtareve, e tha:

«Nurin hyjnor shoh ne fytyrat tuaja dhe përmbi kryet tuaja fitoren qe fluturon: Sikush nga ju njëqind barbare si këta mund te përmbysë!

Dyfishi juaj janë, miq, barbaret, po për fitoren ju jini shumice, mjaftojnë edhe pak… Tani, o burra!»

Vikati ushtria nga kushtrimi dhe shkoi pas atij duke kënduar një këngë luftarake, e u sulen, rreshtuar, këmbësore e kalores’, përmes derës se tunxhte dhe buçiti kushtrimi ne deri  pa fund e ane.

Burrat, qe nga kështjella, iu përgjigjen me thirrje zemerndezese vëllezërve për lufte dhe ata te dëshiruarit .

Poterja e vikamave iu ngriu gjymtyrët  Sarakeneve,  por vete i madhi Ballaban u jepte zemër dhe trim Jakupi, bir i Xheladinit, kaluar duke rendur lart e poshtë. I pari qe u sul jashtë hordhisë ishte Jakupi, hero i Otomaneve, kalores mbi një ati madh persan, Fatosin duke share gojëndyre:«Pa dil o qen bir qeni, i felliqur, te matim forcat tona trup me trup!Sot, ose njeri nesh, ose te dy, s’do shohë dritën  më, në   terr  do zbresë!»

Gjakftohte, Skënderbe iu përgjigj sharjeve te Jakupit duke ngarë Shahinin krifezi edhe u sos përpara tij fatosi Skenderbe, shpatën e tij -te frikshme, te pathyeshme,vepër  e   hershme  mjeshtri – duke mbajtur ne dore fort dhe ngritën shpatat lart, kundruall njeri tjetrit, syperflakur .Turma u kishte ngulur syte, e mekur, dhe nga gdo, ane u ndie menjëherë një murmuritje e gjate.

Atëherë fatosi Skënderbe mendoi: valle duhej ta zgjaste shume dyluftimin, apo t’i binte shkurt qe me goditjen e pare e ta shuante djaloshin.

Pa humbur kohë’ ai mori vendim ta shuante djaloshin menjëherë, se ora e betejës po afronte dhe duhej t’u rrëfente Otomaneve c’fuqi kishte ne duar.

Me tërbim i pari u versul Jakup zemraku dhe shpatën majëmprehtë zgjate tutje drejt kokës se kreshnikut Skënderbe, i cili iu shmang plagës, ngriti shpatën, ja theku mu ne ije dhe e ndau me dysh; dhe trupi u shemb si nje

trung peme, edhe fytyra e nurshme u trazua me pluhurin, ndërsa dora e mëngjër frerin e kalit mbante…

Ati u ndal dhe hingëllinte, i qete, duke mbajtur ne sup copat e gjakta te te zotit, këmbët e rropullite: një kalores i mjere..

Dhe gjëmoi Skënderbeu: «Eni pas meje, bij te Shqipërisë.’»

 

Si e vlerësonte A.Ermenji Naim Frasherin ?

by

Frasherllinjte

Nga Gëzim Llojdia/

 1.Vendi ynë po zhytej më thellë në diktaturë aty rreth viteve ’50 në gazetën:” Flamuri”, muaji prill 1950 prof Abaz Ermenji hedh në letër ,një ese të mrekullueshme për poetin  tonë të dëshirueshëm, Naimin.Ai thotë, se në dhjetorin ,që vjen mbushen plotë pesëdhjetë vjet,që kurrë  fytyra e Naimit u ftohë mbi letrat shqipe si flakë e bardhë e një qiriri. Në vjeshtën  e fundit trupi i poetit do të shkonte në Madrivernqoi, por Ermeni vijon duke thënë se :”Qoftë mister qoftë dëshirë e veçante që Perëndeshat e Parnasit kanë për miqtë e tyre, Naimit nuk iu lejua të shkelte pragun e kohës sonë, por mbet si monument në horizontin e shekullit, që shkoi, sikur desh të thosh; “këtu është kufiri im”. Si duket, frymë e tij pat për mision të zgjoj nga gjumi i parë vetëdijen e shurdhër kombëtare, pastaj u pre: si ai zefiri i butë që përkëdhel natyrën e fjetur dhe e mbush me dridhma e njomështirë, n’avujt e parë të mugullimit, pastaj shuhet n’agim të ditës. Më tej Ermenji në vitet 50 të shekullit të XX tek Flamuri thotë se le ta çojmë një çast mendjen në shekullin e XIX duke kujtuar erën e nxehtë, që kishte nisur të frynte përmbi Evropën plakë.

2.FrasherllinjteErmeni shprehet se trumbetat e kryengritjes po oshtinin në tërë Ballkanin duke e afruar këtë me shfaqjet e kohës së antikitetit,po shqiptarët çfarë bëjnë në atë kohë shprehet ai ?

Dhe përgjigja e qartësuar është sigurisht që lëvizin.

Dhe në këtë mishmash lëvizje armët e tyre shndrisin në të gjitha anët që larg deti i Mesdheut. Profesori këtu nxjerr një fakt që kanë shqiptarët;të njohur për mjeshtërinë e luftës,por dhe një të keqe që luftojnë për botën dhe jo për veten  e tyre. Duke shqyrtuar historinë e shkruar merr një mesazh nga historia e Skënderbeut,pra kjo kohë e lavdishme,kohët që u mbyllën me një perëndim të përgjaktë,duke lënë pas një natë robërie nga më të errëtat. Kuptimi është më i qartë kur flitet për pushtimet pavarësisht se çfarë soji ishte I mbuluar,qoftë ai edhe me petkun e islamit. Ai shprehet se vetëdija kombëtar erdhi dhe u shurdhuar u thye boshti I idesë qendrore për një shtet të lirë,të pavarur. Duke vijuar kronologjinë historike ai shprehet së shqiptarët u shpërndanë nëpër botë si kashta që merr era,si gjymtyrët e një trupi të këputur në mes. Fjalë për fjalë e germë për germë ai shprehet:”Dhe kudo që vanë e zunë qendër, u c’quan e duall  përsipër mbi popujt vendas. Bij Arbëreshi ishin shqipet e Sulit dhe delfinët e Hidras e tė Species, që ngritën nga pluhuri i shekujvet ballin e Helladhës famë-madhe, Shqiptaret qenë ata që zgjuan në lugun e Nilit Egjiptin e Faraonėve, ose ata që, duke ecur mbi gjurmët e Gjikëve, ju duall për zot fushave të  begatëshme të Vllahisė ; prapë një pjesë e shqiptarëve që ajo që iu bë shtyllë Perandorisë s’otomanėve si stërgjyshet e tyre, Ilirët, që iu bënë shtyllë Perandorisë Romake. Kurse brenda n’atdhé, në Shqipërinë mëmë: Disa thonë kemi fe, disa thonë kemi din/Njani thotë jam turk, tjetri latin.

Duke sjell Naimin poetë e zemrës tonë që u këndon bijve të shqipes. Ardhja e Naimit duhet kuptuar ai një ardhje e mirë porositur,sepse pikërisht në atë errësirë të shëmtuar ai flet me gjuhën e zemrës së zjarrtë.

Çfarë kërkon të sjelli gjuha poetike e Naimit sipas prof Ermenjit?

a-kërkon të shpërndajë hijet, që kanë mbuluar gjykimin e shqiptarëve,

b- kërkon të ngrohë ndjenjën kombëtare të mpirë nga robëri e ashpër,

c- kërkon të kthejë mendjen, zemrën dhe hovin luftarak të bijve të shqipes, prej botës së jashtme, n’atdhenë e dashur, në vendin e bukur: Tek mërzen cjapi me zile edhe fryn veriu në verë, tek mbin lulja me gaz shumë, e me bukuri e m’erė.

Çfarë bënë kësisoj Naimi sipas prof Ermenjit?

Naimi shkund nga pluhuri i harresës historinë e ndritur të stërgjyshërve tonë, dhe ua nxjerr si pasqyrë syvet t’errur të shqiptareve, u kallëzon sesa i larte është fisi i ynë që dikur mbushte boten me lavditë e tij, u këndon Skënderbenë, u përmend Pirro e Aleksandër dhe u tregon se kane dale prej racës sonë: Selefqinjtė, Ptolemenjtė, gjithë ç’qenë të mëdhenjtë.

4.Naimi këndon jetën dhe natyrën shqiptare, këndon bagëtinë e bujqësinë, këndon punën dhe virtytin, dhe me të gjitha këto, kërkon të forcoje idenë e të përkëdhele dëshirën e lirisë e të mvëhtësisë kombëtare. Kërkon t’u shtjerë ndërmend shqiptarëve se janë një komb me vete, më i lashtë e m’i fisëm nga të tjerët, dhe se duhet të punojnë për të krijuar një bosht jete kombëtare. Iu kujton se nderi e lavdi e tyre është në Shqipëri, dhe jo në botën e gjerë: Ti Shqipëri më ep nderë, më ep emrin shqiptar, Zemrën ti m’a gatove plot me dëshirë e me zjarr. Duke shqyrtuar anët artistike ai shprehet se vargu i  tij nuk ishte i  gdhendur as i  përsosur,është e thjeshtë,por i përzemërt e i dashur si fjalët e foshnje,i ngrohtë e plotë shpirt si psherëtima e një mëme. Duke kërkuar pozicionin mes letërsisë dhe historisë sipas Ermenjit ai përket më tepër historisë se letërsisë. Duke hedhur këtë tezë i ai nis dhe e argumenton me fjalët se:”Në një kohë kur vetëdija kombëtare është shurdhuar, kur shqiptarët kanë harruar vet-veten, ai del si fytyrë apostulli dhe iu lejet ungjillin e kombësisë . Del e hap dritën e një vatre shqiptare, përgatit fushën shpirtërore për një bosht mendimesh lirie e mvehtësije, rreth të cilit do të sillej jeta shqiptare në t’ardhmen.  Këto ndjenja e mendime Naimi i përhap me anën e vjershës, të cilën e gjen si mjetin më të mirë për t’i shpurë drejt në zemër të popullit. Prandaj edhe gjuhë e tij është  ajo e fshatarit të thjeshtë. Naimi, si ai mësonjësi i mirë që ulet e bëhet një me nxënësit për të derdhur më lehtë në shpirt të tyre atë e ka në shpirt të tij, zbret në radhën e popullit dhe i hap pa druajtje zemrën e ëmbël e të qetë. Duke analizuar krejt veprën e Naimit ai shprehet vepra e Naimit është poetike në tërësinë e saj. Duke folur për vargëzimin naimjan, prof. Ermenji ka bërë këtë zbarthim:” Zemër e tij është gjithmonë njëlloj, e patrazuar prej furtunash e valësh, e ndritur dhe e ëmbëlsuar kundrejt botës së jashtme nga një diell i përhershëm dashurie. Kur shqyrton në thellësi poezinë e Naimit ai shprehet se kjo gjendje që duket më tepër monotone ndoshta i përket influencës së besimeve të vjetra persiane, që e shohin botën nën dy ngjyra. Duke e theksuar më poshtë ndikimin e bektashizmit të cilët kanë një histori të mirëfilltë letrare, që rrjedh nga kohërat pas mjegullës ai me vjershat morale kërkon të ëmbëlsoj  shpirtrat e zgjuar,mëshirën,virtytin,’ti u zbus shqiptarëve ndenjën e egërsisë. Duke qenë panteist ai shfaq dashurin, për natyrën dhe këtë prof Ermenji e përmend, por diku nga mesi i këtij shkrimi, ai shprehet se ai ka theksa aq të fort sa që na bëjnë të mendojmë Shën Françeskun dhe mistikët e mëdhenj. Në të vërtetë ndikimi i Naimit ka qenë nga Rumiu e më tej tek poete pers, që sollën krijime fantastike. Ajo linjë mbeti në themel edhe të krijimeve bektashinj,të cilët kanë edhe hynqarin e tyre, që ka pas shkuar vjersha,pa shqyrtuar dervishët e më pasmë apo mistikët e mëdhenj,madje gruaja mistike që u dashurua shumë pas Zotit ,quhej Rabije ,për tu hedhur tek Jonuz Emre,që në Turqi ka disa tyrbe,ku bëjnë edhe falje ndonëse ishte një poet. K jo lidhje mes  njerëzve që kishin ndikim nga fryma e mistikëve është e pranishme edhe tek poezia e Naimit. Mirëpo duke qenë më tepër bektashi dhe hartues  i  statutit të parë për bektashizmin shqiptar,ai është njëkohësisht gurë vendësi i parë  i  këtij komuniteti shqiptar, gjer gjuha e tij ishte përveç të tjerave dhimbja dhe shpresa. Prandaj ngrohtësia naimjane na sillet në vargëzime e këtillë,bardhësi që buronte nga mistika bektashiane,për të mirën të bukurën dhe kombëtaren. Duke kanalizuar në këtë udhë shkrimin e prof Ermenjit , them se ai ka pasur njohuri të mjaftueshme kur thotë se  ndjenjat panteiste, që i kish të lindura në zemër (ose i  vinin nga besimi bektashian në lidhje me besimet e vjetra hindane e persiane që Naimi kish thithur ), i vlejnë këtë ere t’i japë je shpirt të vetëm gjithë natyrës shqiptare e t’i pajtojë të gjitha gjërat në frymën e ngrohtë të jetës. Në :”Bagëti e Bujqësi”, këngëtari i ynë prek nervin e jetës shqiptare dhe  i frymëzuar nga malli i atdheut, i sheh të gjitha nënë një dritë, natyrë ,njerës, kafshë e gjera, i lidh të gjitha në një harmoni të këndshme, u jep të gjithave një shpirt e një qëllim dhe i mbulon me afshin e nxehtë të dashurisë së tij. Shikoni se me ç’hov të natyrshëm …Duke qenë një armik i shpallur i regjimit ,në rreshtat e fundit prof  thekson një ide që duhej ngulitur fortë në kokë.

5.Se çfarë do të bënin pasardhësit pas Naimit me Shqipërinë dhe fjalët Mëmëdhe sidomos regjimtarët e viteve 1945-1990,që e përdorën historinë për të luftuar armiqtë e tyre personalë. Ja mbyllja që ka bërë A.Ermenji tek gazeta Flamuri në prill të vitit 1950. Naimi jetoi në një kohë kur dashuria e atdheut ish romantike. Dhe ndoshta s’mendoj se pas tij do të vinin ditë ku tingujt e shenjtë Shqipëri e Mëmëdhe të përlyheshin nëpër buzë katilësh e kurtizanesh, si fjalët e Krishtit në gojën e Judës. S’mendoj se Shqipërinë, që ai e këndoi me aq dëshire e mallëngjim, do t’a ledhatonin më vonë, dhe ndoshta me fjalë më të holla e më të gdhendura, gjuhë të ftohta lajkatarësh, gjuhët e atyre që e përdorin pendën si mjet fitimi, dhe përrallen e patriotizmës si plaçkë tregu!… Por le të shpresojmë. Jeta sillet. Kohët ndryshojnë si stinët e vitit. Kush tha se pas këtij dimri nuk do të dalë një prendverë shqiptare e kaltër, e mbarsur me frymën e dashurisë së thjeshtë tė Naimit? Atëherë lulet që do të çeli jeta kombëtare e jona, do të kenë tjetër ngjyrë e njomështi, tjetër bukuri dhe erë. Vetëm gazi që vjen nga një dashuri e vërtetë i hedh popujt përpara, pjell e krijon; dhe ngre maja të larta ne historinë e njerëzisë. Kush tha se ky gas ngjallës e krijonjës nuk do tė hapet edhe një herë si zjarr i shenjtë nëpër zemrat shqiptare, duke zënë fill nga ajo shkëndijë e dashurisë së thjeshtë që rrodhi prej frymës së Naimit? Është një fakt që duhet pohuar se mërgimtarët shqiptarë që ikën nga vendlindjet e tyre për shkak të përndjekje të regjimit,hapën gazeta shqipe në Evropës,Amerikës e gjetkë me synimin për të ngjallur shpresën për kombin shqiptar,që kishte pasur rilindës,që kishte histori,por që një fatkeqësi e madhe i kishte rënë,ardhja e një regjimi,që mbylli kufijtë me botën dhe përndoqi deri në gen kundërshtarët e tij.

Urat përmbi lumin e Vlorës

by

1-Gezim-Llojdia-240x300

Nga Gëzim Llojdia/1 Urat Vlore
1.Si në të gjithë botën,urat kanë një mision të veçantë dhe kanë lindur nga nevoja për ti bashkuar brigjet. Një urë është ndërtuar me një strukturë të tillë për të kapërcyer vështirësitë fizike të tilla si uji, luginë, apo rrugë, për qëllimin e ofrimit mbi pengesë. Ka shumë dizajnë të ndryshme që të gjitha shërbejnë për qëllime unike dhe të aplikojnë për situata të ndryshme. Etimologjia e fjalës urë: Urat e para u bënë nga vetë natyra – aq thjeshtë sa një regjistër të rënë nëpër një lumë apo gurë të hedhur në lumë. Urat e para të bëra nga njerëzit, përfshin drurët e prerë dhe përfundimisht gurë, duke përdorur një mbështetje të thjeshtë dhe aranzhim traverse.
Në gjuhën poetike kam përdorur për urat simbole :Urat.Qelqore . Hënore.Diellore. Qelqore-ura mbi supe mbajnë copëra vargjesh. Hënore-ura,që mbajnë copëra diamantesh në kujtesë. Diellore-ura,që mbajnë copëra fatesh në pjesë.
2.Të bëhemi më realist dhe të sjellim në kujtesë se në trojet tona, urat kanë qenë nevojë për të lidhur brigjet .Ne kemi një terren të thyer ndërsa strehët tona janë ndërtuar ndër kodra ,male si strehë karakolli,ku poshtë rridhte lumi valë-valë.Këto ndërtime të fshehura shpesh poshtë rrapeve shekullorë,shelgjishteve humbën ose u nxorën jashtë përdorimit me ndërtimet e urave me beton dhe hekur.Bëhet më interesant fakti se shumica e urave kanë edhe emërtim të tyre disa të veçanta. Si Ura e frengut,ura e Belasë e Slapit etj. Në të tri urat kam shkuar shpesh. Pranë urës së e Belasë vite më parë gjendej një banesë dhe banori i saj ishte i vetmi njeri që kishte parë ,disa lloje regjimi si dhe në kohën kooperativës , ishte i vetmi banor i republikës që nuk kishte tufëzuar bagëtitë e imta. Nga lindi emri bela,Slap,freng etj është e kuptueshme fjala por ato kërkojnë ende një studim më të thelluar.
A jemi në gjendje, që këto ndërtime ti rikthejmë në kujtesë duke i evidentuar, mirëmbajtur ?Qarku i Vlorës shprehen në rrjete sociale, specialist të DRKK Vlorë,ka një reliev kodrinor-malor, te pasur me ujera rrjedhëse, lumenj e përrenj.
Për bashkimin e dy krahinave, e fshatrave me njëra – tjetrën dhe e lagjeve brenda fshatrave, banoreve te një krahine u është dashur qe nder shekuj te ndërtojnë vepra arti siç, ura, etj. Në këtë territor sot numërohen me qindra ura te mëdha dhe te vogla qe u takojnë periudhave te ndryshme historike nga antikiteti deri ne mesjetën e vone. Ato dallohen për vlera monumentale, estetike dhe funksionale. Me iniciativën e drejtuesit të DRKK Vlorë Agim Haxhiraj dhe historianit Novruz Barjami, po kryhen pastrime dhe evidentime si dhe mirëmbajtje për ato objekte, ura që janë të shpallura monumente kulture, por edhe për ato ura që ruajnë vlera ndërtimore, për t’i shpallur monumente kulture.Disa nga urat e evidentuara janë :Ura e Drashovicës,Ura e Slapit-Kufiri midis Drashovicës dhe Mavrovës shek. XVII-XVIII,Ura e Belasë Mavrovë shekullit XIX,Ura e Bratit,Brataj shek XV dhe Ura e Frëngut –Gjormë Ura e Frengut, Gjorm shek. XVI
3.Ura e Drashovicës aktualisht lidh dy brigjet e lumit Shushicë. Ura e sotme është e derdhur me beton. E gjithë struktura e saj. Ura e Drashovicës është kufiri ku fillon të shtrihet krahina e Labërisë. Rrapet e Drashovicës , monumenteve te natyrës shqiptare.
Poshtë urës vërshon herë i qetuar e herë tërbuar lumi Shushicë. Shushica derdhet në det pasi ka përshkrua rreth 72 km në luginën e Shushicës,burimet e saj nxjerrin ujë në Shurr të Kuçit 500l/s dhe rreth 300l/s në Buronja,sipas studiuesve Buronjat e Kuçe shkarkojnë ujërat nëntokësore që grumbullohen në masivin karstik të Kurveleshit të Sipërm, i cili gjendet rreth 600 m më lartë se vendi. Në këtë kufi natyror duhej të vendosej një pllakë dëftonjëse si kufi tregues ku fillon një krahinë e madhe. Te këmbët e urës së Drashovicës. Te fasada e saj përkarshi monumentit Drashovicë 1920-43. Një varg gati i thjeshtë dhe i gjetur .Dhe ky vargëzim shkronjash të tregojnë se këtu fillon kufiri i krahinës. Lexojmë përveçse kulmin :Labëri. Nga ky kulm burojnë shumë cilësi, që mbartë më vete krahina e madhe jugore.
….Pjesë nga folklori: Atje to Hani ne gryke / te ura në Drashovice, / Qëllon topi Italisë / Ka nijet që ta vithisë /Komision’ e Shqipërisë,/ 0 moj Shqipëri e bardhe/ Bota ta kane sevdanë / Italia me Junanë / Të keqen ta kane marrë/ Se ke trima kordhëtarë / Barutin me grusht e hane
Koci Petriti poet:Unë i shoh gjithë urat/Nga urë Bushtricës,/Ja, urë e Qabesë/Ja, e Drashovicës….
P. Barjamaj rapsod: O Drashovica me derte…/ O e gurta Drashovicë!,/ Faqe historisë i mbete,/Historisë se Shqipërisë. / Ke qene pëllëmbë e gëzhoja,me tym baroti mbuluar, Si ti, thonë,ka qenur Troja,/ Që në themele rrënuar…/ Për ty flet lumi me valë.. / Për ty fletë gjithë Labëria,Ura e Drashovicës. Në një fotografi të vjetër vrojtohen varrezat e ushtarëve italian të cilat janë varreza tipike katolike me kryqin e madh dhe gurët e qemerit ,nga kjo fotografi shënohet Shushica qartësisht duket e turbulluar dhe ujëshumë. Ura e Drashovicës lidh dy brigje sot është një urë me disa parmakë të rrëzuar me rreth 8 këmbë, që mbajnë përmbi supe një masiv beton. Rreth 30 m përkarshi urës është monumenti Drashovicë 20-43 projektuar nga P.Hazbiu edhe ky është një masiv me një hark dhe një shtatore bronzi ku paraqiten dy figura kryesore të luftërave, që në emërtimin popullor janë quajtur: epope 20-43. Këtu ose më tej duhet të kishte një pllakë që të tregonte se kur udhëtari vë këmbën aty, ka shkelur ndërkaq në krahinën më të madhe në jug të vendit.
Në kufirin midis fshatrave Drashovicë dhe Mavrovë gjenden dy ura të cilët kanë periudhë kohore nga shekujt e shkuar. Ura e Slapit që mendohet e shek.XVIII ,ura përbëhet nga harku kryesor e ndërtuar me gurë dhe me një teknikë të shkëlqyer inxhinjerike. Ura e Slapit gjendet e pozicionuar perëndim- jug përmbi përroin me të njëjtin emër .Ky përrua në stinën e dimrit është mjaftë problematik për shkarkimin e ujrave për shkak të bllokimit nga furia e lumit Shushicë. Ura ka qenë funksionale deri në vitet ’60. Nga ujëra e tepërta të përroit të Slapit, ura shpesh bëhej njësh ngase grykëderdhja e lumit të Shushicës,nuk tërhiqte ujin e përroit .Ura është e amortizuar në pjesën e sipërme në gjysmën e radhës së parë të gurëve në pjesën perëndimore të sa,j është rrëzuar me kalimin e kohës. Gurët e harkut dhe pjesa tjetër janë në gjendje funksionale. Pranë urës ndodhen edhe kolonat e një tjetër ure ,ajo e trenit ndërtuar nga italianët,që vinte në shfrytëzim linjën hekurudhore Kotë-Vlorë,për qëllime ushtarake.
Ura e Belasë, është një urë lidhëse me përruan e Slapit, që derdhet nga liqeni i Petës si dhe ujërat e shumta të kodrinave me kodrat e fshatit Mavrove, mendohet të jetë ndërtuar në shek .XIX .Ura ka një hark të madh është ruajtur mjaftë mirë duke i rezistuar kohës dhe faktorëve të ambientit. Ura është funksionale për kalimin e banorëve drejt një prej lagjeve të fshatit.Mavrova është emri i sotëm qytetit Olimpia .Gjurmët e para të kalasë hasen në lagjen e emërtuar “Cakallovaj” dhe vazhdojnë përgjatë kopshteve private. Sipërfaqja brenda mureve rrethuese të kalasë së Mavrovës arrin në rreth 13 ha.
Urat, që janë të ndërtuar përmbi përrenj të fshatit Mavrovë kanë nga një hark të ndërtuar nga mjeshtër të përpunimit të gurit ,element i të cilit gjendet aty pranë në kavat gurit. Ato kanë bazament të fuqishëm dhe një strukturë të fortë,rezistencë karshi faktorëve të ambientit përfshi edhe ujërat, që janë armiku i tyre.
Duke qenë një qytet me kohë lindje para Krishtit në luginën e lumit, urat mund të kenë moshë më të hershme si dhe mund të kenë ekzistuar të tjera, ura monumentale të gdhendura në gurë dhe me një mjeshtri të veçantë ndërtimi.
Ura e frëngut në Gjormë. Nga gërmimet arkeologjike, shkruan intelektuali K.Kapaj është vërtetuar se janë të asaj periudhe disa vepra kulti, disa kështjella dhe urat me harqe guri mbi përrenj dhe lumenj si Ura e Frengut në Gjorm, në Brataj etj.
Ura e Frëngut është një urë e ngritur përmbi buzët e dy shkëmbinjve .Gryerja nga ujit ka formuar një përrua të thatë më tepër në verë .Ura ka dy frëngji,njëra në formë dritareje .Ka dëmtime në pjesën e sipërme.
4. Ura e Bratit është një objekt monument kulture dhe në mbrojte nga shteti .Ura e Bratit gjendet edhe sot e kësaj dite në funksionim të plotë në fshatin Brataj, në fshatin me këtë emër buzë lumit Shushicë i cili përzihet më lartë me ujërat e tjëtër lumi rreth 40 km nga qyteti i Vlorës. Paraqet interes ndërtimi i saj me harqe dhe sidomos fortësia e materialit përbërës të urës. Është një ndër monumentet e veçanta ku krahas rolit prej 6 shekujsh jetë është në funksionim .
Ura e Bratit mbanë Nr 31 në listën e propozuar për tu shpallur monument kulture në vitin 1948. 31. Ura e Bratajt, në fshatin Brataj. Ky objekt që i ka shërbyer banorëve të kësaj zone për shumë shekujsh është vlerësuara si objekt mbi të cilën do të vepronte mburoja monument kulture mbrohet nga shteti. Vendimi i Rektorati i Universitetit Shtetëror të Tiranës, në mbështetje të nenit 3 të dekretit nr. 586, datë 17.3.1948 Mbi mbrojtjen e monumenteve të kulturës dhe të sendeve natyrale të rrallë si dhe të vendimit të Këshillit të Ministrave nr.130, datë 9.4.1995, në bazë të të cilit Universiteti Shtetëror i Tiranës autorizohet që të aprovojë në lista të posaçme monumentet e kulturës që vihen në mbrojtjen e shtetit dhe duke marrë parasysh vlerën historike, shkencore dhe artistike të monumenteve .
Përshkrim. Brati,katundi në luginë të Shushicës. Nga dhjetori në mars,agimet janë të ngopur me shi. Nga kreshtat e vargmaleve,shirat zbresin në tokë me rrebesh. Vesa, lot pikon nën dritë të hënës. Dielli i praruar lind në lindje,ndonëse gjelbërimi zë fill në mërmërima pranverore. Kreshta përmbi fshat është e populluar nga gurët. Poshtë këmbëve të tij, në rrugën e zallit ecën herë e qetë,herë e fryrë,Shushica që bashkohet me përruan e Brate.
Ura e Bratit është ura me dy harqe. Hapësira e madhe është pjesa ku kalon edhe lumi ndërsa pjesët e tjera janë dritare kur fryhen ujërat në stinën e dimrit ,ujerat shkarkohen dhe nga kjo pjese. Ura e Bratit qëndron aty prej më shumë se 6 shekujsh. Një profil të plotë të urës së Brate shqiptarët e kanë parë tek filmat ” Nëntori i dytë” dhe filmi :”Udha e shkronjave”.Ura e Brate në stinën e dimrit pasqyron edhe fortësinë e saj .Shushica është lumi që ka 76 km gjatësi ndërsa kokën e ka në shurr të Kuçe. Bashkimi i lumenjve quhet vendi ku përzihen lumenjtë.Kjo urë daton në shekullin e XV-XVI dhe ndodhet në afërsi të fshatit Brataj. Prej mese 5 shekuj ajo është funksionale. Si urë kalimi ajo lidh dy anët e lumit Shushicë, rrugën e vjetër të Karvaneve me atë të Rrëzës. Ajo është e lartë mbi 9 metra dhe e gjatë afërsisht 30 m. Ajo lidh fshatin Brataj me fushën e Brate dhe Smokthinën. Për të shkuar në këtë objekt kulture që i ka shërbyer zonës për shekujsh udhëtimi zgjatet në luginë të lumit . Në qendër të fshatit Brataj rruga zbret drejt lumit. Ura gjendet përmbi ujërat e Shushicës dhe sot shërben për kalimin në pjesën e përtejme të Smokthinës, një krahinë kjo në luginë. Ura e Bratit është një ure e tipit venecian ka një lartësi nga lartësia normale e ujit e ndërtuar ne një mënyrë te tillë, qe te përballoj dhe vërshimet e lumit këndet dhe mbështetja e bëjnë që të përballojë dallgët e mëdha të lumit te cilët ne shume raste kalon mbi të .Është shpallur monument kulture . Kjo ure ka shërbyer për te lidhur qytezën me pjesën tjetër të krahinës. Rreth dy km mbi Urën e Bratit pra mbi kryqëzimin e lumenjve, ndodhet Ura e Bogdanit .

TRAZIRAT BALLKANIKE

by

1-Gezim-Llojdia-240x300

 Nga Gëzim Llojdia */

 1.Gazetat, që dritën e  botimit e kishin përtej oqeanit sjellin lajme befasuese për ngjarjet që zhvilloheshin në Ballkan në prag të ngjarjes së madhe kombëtare.Ngjarja e ndodhur në parlamentit  turk nuk kishte si të mos sillte zëmërat të thellë në  Shqipëri .Në vendlindje të Ismail Beut,vlonjatët  nxjerrin dhe dëbojnë nga qyteti i tyre,përfaqësueit  eqevrisë osmane.Xhonturqët sipas historisë së kohës,nisin reprazaljet duke burgosur përfaqësuesit shqiptarë  të cilëve u ishin zgjuar shpresat te ndenja kombëtare,kur kombe të tjerë ndërkaq kishin shkuar drejt clirimit.

Ja teksti i plotë :Trubullimet në Vlorë pas lajmit për Ismail Qemalin: Pas një telegrafi te gazetës së Londrës TIMES, të botuar te gazetat amerikane, Vlo-njakët, të egërsuar për rahjen e pabese të deputetit të tyre Ismail Qemal Be’ ne Parliament, paskan dbuar meëmuret e guvernes turke. Shqiptaret përgjithërisht janë ndezur  nga kjo ngjarje dhe gatitin trubullime  të rea. Xhon-turqit, nga ana tjatër, men-tohen të zëne dhe të burgosin gjithë deputetët Shqiptare, që u kundreshtohen si tradhëtorëre dhe si shkakëtarë të kryengritjes shqiptare.

2.Dom N. Kacorri Nikollë Kaçorri (1862-1917)ishte një ndër prfaqësuesit katolik në kuvendin e Vlorës,Patrioti D.N Kacorri ka marë pjesë ndën luftrat që sollën kuvendin dhe pavarësinë kombëtare.

Ja teksti i gazetës Koha:Nga gazetat e huaja mesuam sihariqin se të ndercmit prift katholik nga Duresi, Z. Nikolla Kacorit, iu dha falje prej L. M. T. Sulltanit, për dënimin që  kish dhën gjykatorja ushtariake 4 yjet burg. Pergezojme nga thelb i zëmrës tëckëlqyerin atdhëtar dhe i lutemi Zotit t’i falnje pasketaj shëndet dhe prehje për të mirën e atdheut.

3. Çështja e Shën Naumit vete në Hagë

Toka quhet Shën Naumi është një manastir  në kufi me Maqedoninë.Manastiri ,që mendohet se është ngritur rreth viteve 905 duhet besuar se shenjtori ka qenë prijës religjioz,gjatë kohës së mërgimit të madh është varrosur në këtë seli religjioze nga ku është ruajtur edhe  emri.Të dhënat qartësojnë se i përkiste Shqipërisë deri në vitin 1925, kur mbreti i asaj kohe,Ahmet Zogu ja dha Serbisë.Një gazetë lodineze sic është  edhe Daily Telegraph duke ju referuar një lajmit që sjell një gazetë greke në Neë Jork thotë se Serbia e ka dërguar cështjen që la konferenca e ambasadorëve  për Shën Naumin në Gjykatoren e lartë për Drejtësi Ndrëkombëtare të ligës së kombëve në Hagë).

Lajmi i plotë:

Çështja e Shën Naumit vete në Hagë

Gazeta Dielli datë 22 maj 1924  faqe ballore e botimit në Boston  ka sjellë këtë kronikë e cila i përket rubrikës:”Lajme nga shtypi i huaj” me titull:Cështja e Shën Naumit vete në Hagë.

Gazeta e Londonit ‘Daily Telegraph” pas një kabllogrami që boton gazeta greke e Neë Jorkut ,Ethnikos Kirkia më datë 19 Maj,lajmërohet se Serbia ka kërkuar që të cvendoset përfundimi i Konferencës së Ambasadorëve pas të cilit Sh.Naumi i jipet Shqipërisë dhe kjo cështje u dërgua në Gjykatoren e lartë për Drejtësi Ndrëkombëtare të ligës së kombëve në Hagë).

Mehdi Bej Frashëri:Kufitë e Shqipnisë me shtetet fqinje ishin caktue në Konferencën e Londrës në 1913 si mbas hartës të Shtat-Madhorisë Austriake. Kjo hartë nuk ishte një hartë topografike, por e hartueme me ekploracion. Vendimi i Konferencës së Londrës përsa i përkiste Shën-Naumit, thoshte: “Fillon në breg të liqenit Ohrit, midis katundit bullgar Rodohozhdë dhe katundit shqyptaro-myslyman që quhet Lin, dhe vazhdon gjer në Shën-Naum, pikërisht në gjuhën frëngjisht: “jusu’a Shën-Naum”, nuk thotë “y compris Shën Naaum”. Komisjoni i Kufinit kur vajti në Korçë, korçarët bënë një bujë të madhe pranë komisjonit që t’i caktohej Shqipërisë Shën-Naumi. Qeveria e Beligradit qe sa Konferenca e Londrës caktoi kufinin midis Shqipërisë dhe Serbisë, ju drejtue “ball Platz” it, dhe me një notë e pyeste qeverinë austriake se për shprehjen “jusqu’ a Shën-Naum” ç’kuptonte. Ball-Platzi ishte gjegjë se me këtë shprehje nuk donte të thoshte që Shën-Naumi i përkiste Shqipërisë, do me thanë i përkiste Serbisë. Qeveria e Beligradit pyeste qeverinë austriake, pse kjo qeveri prekupohej më shumë se të tjerat për kufitë e Shqipërisë. Kur plasi lufta e përgjithshme Serbijau invadue dhe ushtria e saj me kralin në krye dhe qeverinë, me ndihmën e Esat Pashës, që atëhere ndodhej në Durrës, duelën në Adriatikun Meridional, ku e mor flota aleate dhe e zhkarkoj në Korfuz. Në këtë rrëmujë qeveria serbe e humbi dokumentin austriak që caktonte me fjalë të tjera Shën-Naumin Serbisë.Kur mbaroj lufta, Komisjoni i Kufive filloj veprimet e veta dhe ky komisjon vendosi që Shën-Naumi t’i mbetej Shqipërisë. Shën-Naumi ishte një i Shenjtë sllav, apostull i Kristianizmit midis popullit bullgar e serb, konsiderohej si shoku i Cirrillit, Metodit, që kishin kriju abetaren e bullgarëve, Në këtë kategori ishte dhe Shën-Klime, në emën të cilit ka një kishë bullgare. Në konsideratë të këtyre mbështetjeve kulturale dhe fetare, që Shën-Naumi ishte një Shenjtë sllav, kur i evakuoj viset e tjera të Shqipërisë si i kishte libri, ju drejtua Gjykatores Internationale të Hagës. Kjo Gjykatore vendosi: “Që me qenë se Komisjoni i Kufive ishte kopetent për demarkacjonin, Shën-Naumi duhej t’i jepet Shqipërisë. Mirpo Serbia si popull fanatik orthodoks sllav, as me një mënyrë nuk donte t’ja linte. Komisjoni i Kufive, Shqipërisë i këshilloj që Shën-Naumin, Shqipëria ta shkëmbente me një vend tjetër, pse serbët me këtë pretekst do të krijonin vështirsina të mëdha. Në bazë të këtyre konsideratave Qeveria Shqiptare më ngarkoi mua Mehdi Frashërin me caktue mënyrën e shkëmbimit. Unë nuk pashë posibilitete që Shën-Naumi të shkëmbehej me vende shqiptare, pse nga katundi Lin i Shqipërisë vazhdojshin katunde sllavo-bullgare. Me të tilla katunde me popullsi eterogjene, Shqipnia jo vetëm nuk forcohej, por përkundrazi dobsohej. Atëhere unë Mehdi Frashëri vendosa që Shën-Naumi t’i mbesë, me një periferi shumë të ngushtë Serbisë, por kufini në vend që të vazhdonte që nga kodra e Zagoriçanit gjer te Qafa e Plloçit, ku ndodheshin dy versante: versanti i Maliqit dhe Liqeni i Ohrit, vija e kufinit të hidhej ke Mali iThatë, e të përfshinte katundin shqiptaro-orthodoks Pëshkupat. Ky katund po t’i mbetej Serbisë, me kohë do të sllavizohe, m’anë tjetër gjithë Lugina e Cerovës, ku katundet shqiptare kishin tokat e tyre i mbeteshin Shqipërisë, përveç këtyre i mbeteshin, dhe një pjesë e madhe e kullotave verore Shqipërisë. Po të peshohet Shën-Naumi me këto avantaxhe që thamë më sipër, ky solucjon ishte më i favorshëm për Shqipninë. T’arratisunit politik nga injoranca e çështjes o qëllimisht, Shën-Naumin e përshkruajshin si një pikë strategjike me rëndësi, kurse invazioni sllav nuk shhkonte nga Shën-Naumi, gjithmonë kishte vazhduar Qafën e Thanës.

 3.Në një artikull ne “Foreign Affairs” e Londonit, gazetën e te ndierit E. D. Morel, ish-anëtar i Parlamentit  anglez dhe një nga mbrojtësit më të forte te Kombeve të vegjël dhe të munduar,shkruan se:Nga shkaku i lakmimeve  imperialiste të fuqive të mëdha,i cili vdiq para ca kohe e vyera filo-shqiptare M.E.Durham provon duke marrë për bazë dokumente të botuara nga njerëz që ishin nëpunës në guvernën serbe të Pashicit në 1914 që komploti për vrasjen e Kryredukut  Franc Ferdinand më 1914 ish organizuar në Beligrad me dijeni të guvernës serbe. Miss Durhami në funt të artikullit shënon këtë paragraf;

Kish vetëm një mënyrë  për të prurë kriminelët  përpara drejtësisë dhe ajo ish mënyra  të cilën proponojë Austria.   Po të qe që të kishim përkrahur me tere forcën tone Austrinë,Z. Pashic  edhe miqtë’ e tij tani mund të ishin  në burg të  dënuar për jetë në  vent që  të qeverisnin fatzezët Kroat,Malzezes, Shqiptarë  dhe Bullgare me methuda  aq gjakatare se dhe ajo me të  cilën nisën  luftën. Për fat të keq ne ishim  lidhur me Rusinë dhe Francën edhe Franca kish që me 1906 ,që po e armatoste edhe e financonte Serbinë.

Lord Grey tha s’e nuk e dëshironte    ta  bisedojë  këtë dëshirë midis Austrisë dhe Serbisë. Dhe Rusia, sa të  i linte penjët e intrigave vrasëse , të Serbisë të dilnin në  dritë zgjidhni më mirë luftën.   Në dinte ose jo gjësendi që më  parë Rusia për mi këtë  komplot  ajo gjë që është  edhe për të mësuar.  Le të shpresojmë se no një ditë Ljuba (Ministre në kabinet të  Pashicit me 1014) do ti nxier të gjitha në shesh.

Richard C.Hall shkruan te botimi:The balkanëars 1912–1913.Deri në këtë pikë shqiptarët kishin mbështetur fuqimisht sundimin osman në Ballkan . Shumica e shqiptarëve ndanë fenë islame dhe kulturën e osmanëve . Gjatë shekujve ata kishin fituar privilegje të caktuara nga Konstandinopoja  në lidhje me tatimet dhe posedim të armëve. Shumica e popullsisë shqiptare në pushtimin osman ishte e organizuar ishte e Janinës , Kosovës, dhe Shkodrës dhe një pjesë e rëndësishme e popullsisë së provincës së Manastirit .

Shqiptarët fillimisht e përshëndetën regjim të ri në Konstandinopojë . Ata shpresonin në atë,që do të fillojë reformat që çojnë në njohjen e autonomisë shqiptare brenda perandorisë . Këto shpresa u zhgënjyer shpejt . Qeveria e re e dhe politikat centralizimit kanë ngjallur frikën e humbjes së privilegjeve dhe madje edhe asimilimit në zonat shqiptare të Perandorisë Osmane .Pakënaqësia dhe revoltat shpërtheu përfshinë pjesën më të madhe  në rajonet e banuara me shqiptarë ndër fiset katolike në veri , por u përhap shpejt në të gjithë rajonet shqiptare në dimër dhe pranverë të 1910.Në Maj 1911 , një komitet shqiptar në Vlorë( Valona ) kërkoi bashkimin e vilajeteve të Shkodrës , Janinës ,Kosova , dhe Manastir në një Shqipëri autonome në kuadër të Perandorisë Osmane .Në një përpjekje për të rivendosur prestigjin , Sulltan Muhamedi V vizitoi Kosovën në Qershor 1911 . Kjo pati efekt të vogël të revoltë. Qeveria asnjëherë  nuk ka pasur sukses në shtypjen e kësaj kryengritjeje para shpërthimit të Luftërave Ballkanike .Rritja e ndërgjegjësimit të vetë kombëtar shqiptar në rajon të Kosovës ku pretendimet e serbe për këtë çështje i kishte detyruar detyruar serbët të veprojnë shpejt . Ata kishin frikë se makinacionet austriakë ishin prapa trazirave në Shqipëri.G rekët ishin të shqetësuar edhe për revoltën shqiptare .Zhvillimi i partikularizmit shqiptare i shkeli desirada greke në Epir duke kërcënuar për të përfshirë Greqinë para kohe në një luftë . si dhe të të kërcënuar ishin  aspiratat e Mali i Zi një pjesë të Shqipërisë veriore , duke përfshirë edhe qytetin e rëndësishëm të Shkodrës . Nacionalizmi shqiptar  kërcënon  aspiratat kombëtare të Greqisë , Mali i Zi dhe Serbia . Ky problem i zakonshëm e kanë nxitur këto tre vendet e Ballkanit për të vepruar kundër tij dhe gjithnjë e më shumë për të vepruar së bashku  që nga viti 1911 Nikolla , i cili kishte dhënë vetë titullin e mbretit të Malit të Zi, atë që u përfshi vendin e tij në revoltën veriore shqiptare. Për të ruajtur kontrollin e rajonit të fundit të rëndësishëm islam të zotërimeve të tyre evropiane , perandori osmane dërgoi trupa për të shtypur revoltën shqiptare . Luftimi në Gadishullin Ballkanik u intensifikuar në Shqipëri në vitin 1911 .