Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

SA (NUK) ËSHTË ZYRTARE GJUHA SHQIPE NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË SË VERIUT

by

Shkruan: Kasam Hasani-Ish kryeprokuror i Prokurorisë së Lartë në Shkup/

Se sa është e sa nuk është zyrtare gjuha shqipe në Republikën e Maqedonisë së Veriut, është folur, diskutuar dhe shkruar mjaft, sidomos pas pavarsimit të Maqedonisë, e veçanërisht pas ndryshimeve Kushtetuese të cilat janë bazuar në principet e Marrëveshjes së Ohrit të vitit 2001. Mirëpo, për fat të keq, edhe me këto amandamentime të Kushtetutës, gjuha shqipe në Republikën e Maqedonisë se Veriut nuk u bë kategori kushtetuese, por u emërtua si “gjuhë që e flasin më shumë se 20% e popullatës në Republikën e Maqedonisë se Veriut”. Përdorimi zyrtar i gjuhës shqipe ka qenë dhe ende është tepër i ngadalsëm. Fajtor për këtë nuk është vetëm pushteti, por edhe vetë popullata shqiptare në Maqedoni, e sidomos elita politike dhe intelektuale shqiptare në Maqedoni. Mospërdorimi zyrtar i gjuhës shqipe gjithnjë është arsyetuar duke thënë se për këtë çështje, sikurse edhe për shumë të tjera në Maqedoni, kinse nuk ka disponim politik, kuptohet, nga pala maqedonase. Është e çuditshme pse gjithmonë është pritur dhe ende pritet që të krijohet “disponim politik”, kur për këtë çështje egzistojnë zgjidhje kushtetuese dhe ligjore. Prandaj, në vend të disponimit politik, duhet të kërkohet krijimi dhe zbatimi i normave juridike, si dhe sanksionim për moszbatimin e këtyre normave. 

Edhe unë kam shkruar mjaft për këto çështje, por çdoherë duke bërë vështrim dhe analiza nga aspekti i Kushtetutës dhe ligjeve në fuqi për përdorimin e gjuhës shqipe në Republikën e Maqedonisë së Veriut. Megjithë, këtë herë do të paraqes dhe përshkruaj në mënyrë gazetareske një rast i cili ka të bëjë me përdorimin, respektivisht mospërdorimin e gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare në Maqedoni, ku mund te  duket sa komik aq edhe tragjik. 

Një shoku im nga fshati Cërvicë, komuna e Kërçovës, për shkaqe objektive, para dy muajsh më autorizoi që në emër të tij të lidh një kontratë për qeranë, të banesës së tij në Prishtinë, me një përson tjetër po në Prishtinë. Miku im këtë autorizim e kishte përpiluar në Kërçovë – të noteri shqiptar (A.H.). Duke pasur parasysh që dhënësi i autroizimit, noteri, dhe une, si i autrorizuar, jemi të tre shqiptare, si dhe fakti që autorizimi do të përdoret në Republikën e Kosovës – Prishtinë, ku gjuhë zyrtare është gjuha shqipe, dhënësi i autorizimit ka kërkuar nga noteri që autorizimi të përpilohet në gjuhën shqipe. Mirëpo, noteri ka refuzuar duke i sqaruar se me Ligjin mbi noteritë, është paraparë që pranë noterëve në Maqedoni, procedurat zhvillohen dhe aktet përpilohen ekskluzivisht vetëm në gjuhën maqedone. Prandaj, shokut tim autorizimi i është lëshuar në gjuhën maqedone. 

Pasi e pranova autorizimin e përpiluar, me të njëjtin lidha kontratën për dhënien e banesës me qera, të cilën ishte e nevojshme ta evidentoj edhe në organet tatimore në Prishtinë. Zyrtari i këtij organi i habitur më pyeti përse autorizimi është i shkruar në gjuhën maqedone, duke u bazuar në faktet dhe rrethanat e lartpërmendura. Siç e tha edhe ai, në bazë të njohurive të tij, sipas Kushtetutës së Maqedonisë, gjuha shqipe është gjuhë zyrtare në Maqedoni. Unë e njoftova se kjo çështje në fakt është e përcaktuar me Ligjin mbi noterinë. Ai edhe me tutje i habitur filloi të polemizojë me mua duke më thënë se si është e mundur që një e drejtë të parashihet me Kushtetutë, kurse të mohohet me ligj. Në fund, zyrtari më tha: “Zotëri, më falni, por autorizimin e shkruar në gjuhën maqedone duhet ta përktheni tek përkthyesi zyrtar në gjuhën shqipe”. E unë ashtu edhe veprova, me qëllim që ta kryeja obligimin ndaj shokut tim.  

Me këtë rast, edhe një herë dëshiroj të jap disa mendime dhe sygjerime rreth përdorimit zyrtar të gjuhës shqipe: 

  • Në Republikën e Maqedonisë së Veriut duhet patjeter që gjuha shqipe në Kushtetutë të bëhet kategori kushtetuese (të emertohet si “gjuha shqipe”, e jo “gjuha e folur nga me shumë se 20% e popullatës”); 
  • Me të madhe duhet të insistohet nga shqiptarët, e posaçërisht nga intelektualet, që kjo gjuhë të përdoret në fusheveprimin e të gjitha organeve dhe institucioneve të çdo shkalle, në Maqedoni; 
  • Ligjet dhe aktet tjera të organeve dhe institucioneve shteterore të hartohen, shqyrtohen, aprovohen dhe shpallen edhe në gjuhën shqipe;
  • Sa më parë duhet të fillohet që procedurat gjyqësore, të zhvillohen në gjuhën shqipe. 

Kusht për këtë është ndryshimi urgjent i ligjeve përkatëse procedurale, siç janë: Ligji i Procedurës Penale, Ligji i Procedurës Civile, Ligji i Procedurës Administrative, Ligji mbi Noterët, etj.  Këto ligje tani në fuqi, pamundësojnë përdorimin e gjuhës shqipe në këto institucione ngase shprehimisht parashohin që këto procedura të zhvillohen vetëm në gjuhën maqedone. Përveç kësaj, duhet që në procedurat ankimore, te këto ligje, të parashihet që për cënimin e të drejtës së përdorimit të gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare, organi më i lartë të kujdeset sipas detyrës zyrtare (ex officio), pavarsisht nëse kjo çështje është ankimuar nga pala apo jo. 

Arsyetimet që shpeshherë bëhen edhe nga pjestarët shqiptarë, se në Maqedoni ende nuk ka kushte për përdorimin e gjuhës shqipe në procedurat gjyqesore, administrative dhe të ngjashme, janë te pabaza nga disa shkaqe. Në Republikën e Maqedonisë se Veriut ka më shumë se 20 vite që mësimi në  disa Universitete zhvillohet në gjuhën shqipe, e madje egziston edhe mundësia për të studiuar në Kosovë dhe Shqipëri. Për më tepër, janë zhvilluar kuadro qysh prej vitit 1970 kur u hap Universiteti i Prishtinës, në të cilin në mënyrë përmanente janë zhvilluar me qindra kuadro shqiptar nga Maqedonia. 

Po te merret si shembull rasti i Kosovës, si krahinë në Jugosllavi, në vitin 1970 me Ligjin mbi Barazinë e Gjuhëve dhe Shkrimeve sanksionohej mospërdorimi, respektivisht cënimi i barazisë se gjuhëve dhe shkrimeve, si vepër penale. Kështu, filloi menjëhere përdorimi zyrtar i gjuhës shqipe si çështje e obligueshme në punën e të gjitha organeve dhe institucioneve shtetërore. Këtë perdorim te gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare e kanë bërë juristet, ekonomistët, inzhinierët, mjekët, administratorët e profesioneve të tjera, të cilët kanë qënë të shkolluar në Beograd, Zagreb, Sarajeve, Shkup, etj., kryesisht në gjuhën serbo-kroate ose maqedone.  Poashtu, edhe në Prishtinë deri në vitin 1970 mësimi në Universitet është zhvilluar në gjuhën serbo-kroate, nga profesorë të ndryshëm të Beogradit, Sarajvës, Podgoricës, Shkupit, etj. 

Jam i mendimit se përdorimi zyrtar i gjuhës shqipe nuk duhet të trajtohet dhe shikohet vetëm si e drejtë, por kjo çështje duhet të shihet e ndihet edhe si obligim, si për shqiptaret, ashtu edhe për maqedonasit. Njëherit, përdorimi i gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare, mendoj se duhet edhe të stimulohet materialisht për ata të cilët e përdorin edhe këtë gjuhë në institucionet përkatëse. Gjatë egzistimit të Jugosllavisë Socialiste, në Kosovë dhe Vojvodinë, ku në Kosovë ishin 2 gjuhë zyrtare, kurse në Vojvodinë 6 gjuhë, me dispozita të veçanta rregullohej mënyra dhe kushtet për dhënien e provimeve të gjuhëve zyrtare. Egzistonin tre shkallë të njohjes dhe përdorimit të gjuhëve zyrtare (ta flasish, ta kuptosh-përkthesh, ta shkruash). Varësisht nga shkalla e njohjes dhe përdorimit të gjuhës zyrtare, personit i takonte edhe kompenzim material i caktuar. Këtë provim të gjuhës e jepnin jo vetëm shqiptarët, por edhe pjestarë të komiuniteteve të tjera.

Kështu që, përdorimi i gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare, jo vetëm qe duhet te respektohet si e drejte kushtetuese, por duhet te punohet edhe me tej qe gjuha shqipe te përcaktohet ne menyrë eksplicite si gjuhe zyrtare ne Maqedoni. Poashtu, te garantohet edhe me ligjet perkatese, si dhe te aplikohet shembulli i lartecekur, ku perdoruesit e gjuheve zyrtare ne institucione shteterore do te kompenzohen. Këto do të ndikonin në mënyrë më efikase dhe më të drejtë për zbatimin e përdorimit të gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare në Republikën e Maqedonisë së Veriut, përdorimi i së cilës ka qenë dhe vazhdon të jetë tepër i ngadalshëm. 

SHKOLLA »FAIK KONICA »- GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR NË BELGJIKË

by

Arian Bajraktari drejtues i shkollës “Faik Konica” në Namur, Belgjikë, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Belgjikë nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe. Me Arian Bajraktarin bisedoi gazetari i “Diellit” Sokol PAJA. 

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE NË SHKOLLËN “FAIK KONICA” BELGJIKË

Së pari dua t’ju falenderoj për mundësinë që më dhatë të prezantohem dhe të shprehem për aktivitetet tona përpara lexuesit të Gazetës Dielli në New York, e nëpërmjet saj dhe bashkëatdhetarëve tanë në USA, të cilët i admiroj dhe i dua për atdhedashurinë, patriotizmin e  potencialin që manifestojnë. Shkolla plotësuese shqipe ‟ Faik Konica ” është relativisht e  re. Ajo sivjet feston 5 vjetorin e krijimit të saj. E strukturuar në Shoqatën ’’Nënë Tereza’’  Namur, Belgjikë, me President z. Adnan Rexhepi, ajo ushtron mësimdhënien e gjuhës shqipe,  historisë, nocioneve të përgjithshme gjeografike si dhe artin e folklorin mbarë shqiptar.  Mësimi zhvillohet në ambientet e shkollës shtetërore çdo të shtunë, me kohëzgjatje prej 4  orësh. Ajo sot siguron mësimdhënien nga mësues të diplomuar në mësuesi, sipas lëndëve përkatëse. Përmban tri nivele, në tre klasa të ndryshme, ku nxënësit i nënshtrohen sistemit të notës mbi bazën e njohurive të përfituara. Pa përjashtim të gjithë janë të amzuar në librin e Amzës, dhe të rregjistruar periodikisht sipas frekuentimit, dhe të gjithë çertifikohen sipas aftësisë në mënyrën më korrekte të mundshme. 

BELGËT DUAN TË MËSOJNË SHQIP

Risia që ka shkolla jonë është se që nga viti i kaluar, është pionere në Belgjikë dhe ka të hapur edhe një kurs intensiv për të rriturit mbi 16 vjeç, ku 40% e tyre janë studentë Belg të origjinës. Pra mësimi i gjuhës shqipe ka hapur një interes të lartë dhe kur është për tu mësuar edhe nga jo shqiptarët, të cilët shquhen për evoluimin e tyre të shpejtë. Sot në vitin e dytë të mësimit, edhe pse në kushte jo komode të organizimit nga kriza sanitare Covid, arrijnë të shkruajnë e flasin mjaft mirë gjuhën tonë të dashur. Mësimi aktual i gjuhës shqipe në shkollën tonë, mund të themi me plot gojën, se është e vendosur mbi baza pedagogjike dhe profesionale. Më lejoni ju lutem që me këtë rast të falenderoj gjithë stafin e shkollës sonë, të palodhurit, të motivuarit Aida Kadare, Anila Celami, Gentiana Aziri, Muhamet Bektashi, Elsa Haskurti,  sekretaren Syndyze Saraishta, Adnan Rexhepi, dhe unë Arian Bajraktari, ndjehem i  previligjuar që drejtoj mbarëvajtjen e shkollës shqipe ‟Faik Konica ”.


QYTETET KU MËSOHET SHQIP, ORGANIZIMI DHE KURRIKULA MËSIMORE

Shkollës së parë shqipe, ja gjejmë gjurmët në qytetin Andenne në vitin 56, me arritjen e parë të kolonive masive shqiptare, larguar nga diktatura komuniste në Shqipëri, por nuk e përjashtoj faktin se ka ekzistuar spontanisht edhe më parë diku tjetër. Sot ato janë në disa qytete si Brukseli, Namuri, Genti, Anverpen, Ostende, Liege, Huy, Tongeren etj. Shumë nga ato shkolla shqipe funksionojnë mirë, por mendoj se duhet ende shumë punë për tu strukturuar dhe konsoliduar. Një shembull i mirë i funksionimit të shkollës shqipe është ajo e ‟Vatra” Bruksel, ku kontributi i z. Gjana, Dizdari, znj.Shkodra vlen për tu përshëndetur shumë. Shkolla jonë “Faik Konica” që prej krijimit të saj, funksionon me kurrikulë të njëhsuar me atë në Shqipëri dhe Kosovë, sigurisht e përshtatur me prioritetet tona dhe orët në dispozicion. Në një vizitë që vitin e kaluar Ministri i Diasporës z. Majko me një grup deputetësh e personalitetesh nga Shqipëria, i bëri shkollës sonë, përfituam nga rasti ti përcillnim sugjerimet tona për të arritur një marrëveshje me qeverinë Belge, për implementimin në të gjitha shkollat ku ka frekuentim me nxënës të origjinës shqiptare edhe gjuhën shqipe si gjuhë të dytë për gjithë ato që e dëshirojnë. Ekzistojnë marrëveshje për komunitetet turke, marokene, e spanjolle etj, përse jo me atë shqiptare. Mbase ky projekt kërkon shumë energji dhe këmbëngulje për tu realizuar, sepse nuk patëm vijim të asaj që propozuam, por mendoj se të gjithë së bashku duhet të vendosim presion mbi qeverinë e ardhshme pas zgjedhjeve të 25 Prillit në Shqipëri, që ta ketë si prioritet këtë marrëveshje jo vetëm për Belgjikën, por kudo ku ka nxënës shqiptarë në çdo shtet në botë. Mendoj se do ishte një shërbim mjaft i vlerësueshëm që do i bëhej mos asimilimit gjuhësor dhe ruajtjes së identitetit tonë kombëtar. 


MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI  FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE NË BELGJIKË

Absolutisht, mësimi i gjuhës shqipe është shtylla kurrizore e ruajtjes së identitetit kombëtar jo vetëm sot, por edhe në dekadat që do vijnë për brezat e ardhshëm. Është detyrë e gjithë intelektualëve në mërgim, mësuesve, shoqatave, gjithë patriotëve shqiptarë të sensibilizojnë opinionin shqiptar dhe prindërit, që ti ofrojnë fëmijët pranë shkollave shqipe, pranë dijes, pranë atdheut. Shoqata “NënëTereza’’ kontribuon dukshëm edhe me mbajtjen e Simpoziumeve, Konferencave Shkencore dhe Historike, aktiviteteve kulturore, për të mbajtur e ruajtur trashëgiminë tonë kulturore, historike dhe ndërgjegjësuar të rinjtë tanë të lindur në mërgim se kush janë dhe nga vijnë. Mund të përmendim këtu Simpoziumin “Skenderbeu”:  Hero kombëtar, një mit Europian’’, mbajtur në Tetor 2018 , që për nga risia e disa dokumenteve të prezantuara për herë të parë në event, hulumtuar në arkivat e Vatikanit nga historiani që i mbijetoi ferrit komunist z. Lek Përvizi, me të drejtë u quajt shkencor. Kjo pati jehonë të madhe në opinionin shqiptar dhe të huaj edhe për faktin se kishte prezencë të madhe të Deputetëve europian, personaliteteve të larta Belge, historianë dhe hulumtues të ndryshëm. Në vitin 2019, u mbajt Konferenca ’’Nënë Tereza mes nesh’’, ku i treguam opinionit mbarë mbi Humanisten më të madhe, Shenjten tonë Anjezë Gonxhe Bojaxhi. Pra një komb i vogël që nxjerr dy figura diametralisht të kundërt por me famë botërore. Gjergj Kastriotin, luftëtar, kalorës i mbrojtës së vlerave të qytetërimit kontinental, dhe Nënë Terezën, simbol të paqes dhe humanizmit mbarë botëror. Albanologu Prof. Dok Ardian Marashi, Historiani Lek Përvizi, Humanistja Sandra Stillman, shkrimtari e hulumtuesi Prof. Dok Stefan Çapaliku, Pellazgologu Prof. Matieu Aref, Prof. Dok Nuri Bexheti, Historiani Safet Kryemadhi, kanë qenë konferencierët tanë që për nga profesionalizmi do i kishte zili Tirana dhe Prishtina, dhe që përmbushën më së miri pritshmërinë e kërkuar. Ndërsa viti 2021, është viti i Dardanisë. Me 28 Nëntor mbahet Konferenca  “Adem Jashari : Simbol i qëndresës, frymëzues i lirisë’’ në Teatrin e Namurit, para më shumë se 1000 bashkëatdhetarësh dhe jo vetëm. Duke parë konteksin aktual, prezent në mediokriotetin europian ku po kërkojnë padrejtësisht të kthejnë viktimat në agresorë e anasjelltas, mendojmë se i bëjmë një shërbim të denjë çështjes tonë kombëtare në sensibilizimin e mbarë opinionit ndërkombëtar, për një nga faqet më të lavdishme të UÇK dhe historisë moderne të shtetit të Kosovës. 


BELGJIKA, TOKA E MIKRPITJES

Belgjika quhet ndryshe “toka e mirëpritjes’’. Kjo ka inflencuar jo pak dyndjet e emigrantëve të shteteve të ndryshme nga e gjithë bota dhe sot kemi një shoqëri me prezencë multikulturore, multietnike (ndoshta modeli Amerikan në miniaturë), që përjashto disa incidente sporadike, jetojnë në harmoni me njëri-tjetrin. Ndaj dhe mësimi i gjuhës shqipe, ka shfaqur si e thashë edhe më lart interes edhe te belgët vetë, prandaj në dijeninë time është mirëpritur kudo, në çdo sferë të shoqërisë. Fakti që ne japim mësim në ambientet e shkollës shtetërore, tregon më së miri hapjen, dispozicionin dhe mirëkuptimin e shtetit belg, ndaj kulturës sonë që quhet një vlerë e shtuar kulturore. Gjithsesi në qarqet intelektuale të shoqërisë belge dhe në ato shoqërore, quhet një vlerë kulturore e shtuar dhe po provokon dhe kërshërinë dhe interesin e shumë studiusëve të gjuhëve indoeuropiane, historianëve, të cilët kanë filluar ta çmojnë dhe ti japin vendin e saj, si një nga gjuhët më të vjetra dhe unike në botë. 


ROLI DHE PESHA E SHQIPTARËVE NË BELGJIKË

Nuk kemi një statistikë të saktë se sa është numri i komunitetit shqiptar në Belgjikë, të njohur deri më sot. Supozohet afërsisht 100 mijë, të shpërdarë kryesisht në qytetet e mëdha. Mirëintegrimi i tyre në shoqërinë belge, iniciativa dhe zelli i lartë në punë, i ka kthyer në një faktor në shumë degë të ekonomisë belge, duke e rregulluar mjaft imazhin e rremë të krijuar në fundvitet 90. Sot kemi me qindra e qindra të rinj shqiptar që kanë mbaruar studime prestigjioze në Universitetet e Belgjikës, dhe kanë filluar të inkuadrohen në sferat e larta ekonomike dhe jetën politike belge, dhe shumë nga ato janë zgjedhur në forumet ku kanë aderuar. Mund të them me plot besim se pas disa vitesh, shumë nga të rinjtë tanë do kthehen në faktor kyç në ekonomi, shkencë e politikë. Sfida jonë dhe gjeneratave të ardhshme mbetet, se si gjithë kësaj energjie dhe potenciali intelektual, t’ja kthejmë vëmendjen tek rrënjët e tyre në shërbim dhe të kombit shqiptar.

MESAZHI JUAJ PATRIOTIK PËR DIASPORËN NË USA

Ne krenohemi me Diasporën tonë në USA. Ajo është shumë aktive dhe paraqet një mentalitet të ndryshëm me atë në Evropë. Mbi të gjitha është shumë më patriotike dhe i ka rezistuar më së miri asimilimit duke ruajtur vlerat tona më të mira. Funksionon shumë më e bashkuar, më patriotike dhe ka solidaritet më të fortë. Mbi të gjitha kur fatet e Kombit kanë qenë të kërcënuara ose në rrezik, ka qenë kjo elitë e Diasporës tonë në USA, që ka ndikuar fuqishëm dhe drejtëpërsëdrejti te politika amerikane duke e sensibilizuar problemin shqiptar. Aleanca e krijuar me USA, është rezultat direkt i lobimeve të shumta të Diasporës shqiptare atje. Interesante është se shumë të rinj e të reja tashmë të lindur dhe arsimuar atje, ruajnë më së miri vlerat tona kulturore dhe janë të implikuar në një farë mënyre edhe në vendin amë. Dëshirojmë ta ruajë statusin e promotorit për gjithë Diasporën shqiptare në mbarë botën. 

PATRIOTI ARIAN BAJRAKTARI, VEPRIMTARIA E TIJ NË DOBI TË KOMUNITETIT SHQIPTAR DHE VENDLINDJES SË TIJ

Quhem Arian Bajraktari vij nga një prej familjeve me emër patriotik në Malësinë e Madhe. Rrjedh nga trungu i Çun Mulës, Deli e Mul Bajraktarit, Bajraktarëve të Hotit, fakt ky që më ngarkon më së shumti me përgjegjësi mes bashkëmalësorëve të mi liridashës e kreshnikë. Familja jonë vuajti egërsinë e luftës së klasave në periudhën e diktaturës komuniste me burgje dhe internime politike, nga 1945 deri në vitin 1991. Me shumë peripeci që lidheshin me statusin e familjes, arrita të mbaroj shkollën e mesme dhe në vitin 1991 kur u lejua për herë të parë, fitova konkursin për pranim në shkollë të lartë. Jam diplomuar në fakultetin Gjuhë-Letërsi , fakultetin Juridik dhe nga 2006 kam marrë edhe liçensën si avokat, profesion të cilin nuk e ushtroj aktualisht. Përherë ngelem shumë i lidhur me Shqipërinë, dhe kemi arritur të vendosim ura bashkëpunimi mes Komunave në Belgjikë dhe atyre në Shqipëri me projekte konkrete. Një ndihmë serioze e gjitha falas, është konkluduar së bashku me z. Adnan Rexhepi, me dërgimin e mjeteve kundra zjarrit Bashkisë Malësi e Madhe, dy autopompa moderne zjarrëfikëse, ambulancë për spitalin e Koplikut dhe së shpejti një mjet zhbllokimi dhe ndihme të parë në rast aksidenti, duke e kthyer qendrën e MKZ, Malësi e Madhe, në më të mirën aktualisht në Shqipëri. Kemi ndërmjetësuar takime mes biznesit belg dhe pistave të mundëshme të investimeve në Shqipëri, me dëshirën e vetme, të krijojmë vende pune atje, të rikthejmë shpresën e vrarë, dhe të ndalojmë hemoragjinë njerëzore të boshatisjes së vendit. Projekte ambicioze janë në proces dhe presin finalizimin. Shpresojmë që burrokracia e administratës shqiptare dhe fragmentizmi i orientuar ekonomik të marrë fund, në mënyrë që ti hapet rrugë investimeve serioze e progresive. Ndihma të konsoliduara të ngjashme në mjete MKZ dhe hospilatore, janë dërguar në Prishtinë dhe Preshevë, duke ndikuar më së miri në sigurinë qytetare atje. E dua vendin tim dhe do i rri përherë biri i saj shëmbëllyes edhe pse në periudha të ndryshme, pinjoll të mbrapshtë të saj na shpifën, luftuan, plagosën, por kurrë s’na mundën. Rezistuam dhe besoj se patëm të drejtën e Zotit dhe si Hotjanë që jam, besoj edhe te Ora e çuet e saj. Faleminderit z. Sokol Paja për mundësinë që më dhatë para lexuesit në USA dhe më shumë, të prezantoj fragmente të jetës dhe punëve në favor të shqiptarisë kryer me dashuri dhe pasion për kombin tonë nga një segment i Diasporës shqiptare në Belgjikë ku unë aderoj.    

E vërteta e Mitit të Dekretet të Sulltan Abdul Hamidi I (1725-1789 që ndalonte gjuhën shqipe

by

“Njëra historiografi greke zbulon mitet historike, një tjetër herë pas here pranon zbulimet e të parës, por krijon të reja edhe sot”. (Vasilis Kremidhas/

Arben LLALLA*/

            Nuk mund të quhet histori shkencore një filmi artistik, as emisionet dokumentarë që pasqyrojnë një gjysmë të vërtetë të përzier me një gjysmë gënjeshtre. Nuk ka ekzistuar asnjë Dekret i Perandorisë Osmane i Sulltan Abdul Hamidi I (1725-1789), pasi mori një thes me flori nxori nxorri “Një ligj kundër gjuhës dhe kulturës shqipe. Ligji u lëshua nga sulltani i Perandorisë Osmane, më 31 Maj 1779, Abdul Hamid I (1725-1789). Në ligj përcaktohej saktë, marrja në mbrojtje nga ana e turqve, e kulturës dhe gjuhës greke dhe përkundër saj, lufta dhe shfarosja e gjuhës shqipe. Ky dokument është nxjerrë nga arkivat greke dhe është botuar në gazetën “Thessaloniki”, të vitit 1999. Dekretin e pasqyrojnë mediet greke më 1999-ën, bashkë dhe burimin e marrjes së floririt prej sulltanit Abdul Hamid I).

Kjo është një gënjeshtër, një Mit. Shkrimi për Dekretin e ndalimit të gjuhës shqipe ka dal nga sigurimi i Greqisë në bashkëpunim me sigurimin e serb gjatë luftës së Kosovës më 1999. Personi që ka botuar shkrimin sot është deputet i Kuvendit të Greqisë i grupit ekstremistë të djathtë. Historianët, gazetarët dhe studiuesit shqiptar ranë në kurthin e një shkrimi të botuar në një revistë greke, të përkthyer nga Arben Llalla dhe interpretuar si falsifikim, por që mediet shqiptare dhe historianët shqiptarë thonë gënjeshtrën greke dhe jo si është e vërteta. Përse asnjë historian apo studiues shqiptar nuk ka botuar kopje faksimile e këtij Dekreti? Përse studiuesit shqiptar s’kanë bërë kërkime ku gjendet ky dekret? Përse historiografia shqiptare deri në vitin 2000 nuk e dinte këtë Dekret të Sulltanit që ndalohej përdorimi i gjuhës shqipe? Përse Rilindasit tanë nga vëllezërit Frashëri asnjëherë nuk kanë shkruar se ekzistonte një Dekret që ndalonte gjuhën shqipe?

Për kohën që flitet se ka dal ky Dekret i Perandorisë Osmane shqiptarët ishin shtylla e kësaj Perandorie duke përmendur Ali Pash Tepelenën, dinastinë Bushatllinjve, në Pollog dinastinë e Koxha Rexhep Pashën i cili kishte autonomi qeverisëse nga Prizreni, Tetova etj. Për të vazhduar më tej me Mehmet Ali Pash Kavallën e Egjiptit. E si Sulltani në atë periudhë do nxirrte një dekret kundër gjuhës shqipe ku shumë institucione ushtarake e qeveritare drejtoheshin nga arnautët? 

Pa folur që Janina si qendër e shqiptarëve dhe si kryeqytet i Shqipërisë së Poshtme e fitojë statusin gjatë periudhës osmane, duke spostuar Artën si qendër Despotiate.

Duhet të jemi të kujdesshëm kur japim deklarata në emër të historisë shkencore sepse kështu dëmtojmë vetveten, historinë tonë. Ftoj çdo historian dhe studiues të ofrojë të kundërtën e pretendimeve të mia, përndryshe mos ta zënë më në gojë gënjeshtrën e madhe se ka ekzistuar një Dekret Osman që ndalonte gjuhën shqipe.

*Historian

GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR NË GJERMANI

by


Etleva Mançe, mësuese e Gjuhës Shqipe-Gjermani/

Etleva Mançe, mësuese e Gjuhës Shqipe në Landin e Vestfalisë-Veriore – Gjermani, rrëfen ekskluzivisht për gazetën DIELLI, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Gjermani nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe. Me Etleva Mançe, bisedoi gazetari i “Diellit” Sokol PAJA….

“GJUHA E NËNËS” SI NJË DOMOSDOSHMËRI NJERËZORE
 
Mësimi i gjuhës amtare, ose siç u quajt si fillim “Gjuha e Nënës” doli si nevojë pas viteve `60-të me ardhjen e emigrantëve të parë nga ish Jugosllavia në Gjermani. Shkollat e para ishin ato të punëtorëve, të cilit kishin ndërprerë shkollimin në Kosovë dhe për punësimin e tyre duhej një kualifikim. Më pas u mendua që fëmijët e tyre duhet të mësonin gjuhën shqipe, ta lexonin dhe ta shkruanin atë, mbasi kjo do t`ju duhej kur të riatdhesoheshin. Por sot jemi shumë larg kësaj, pasi këta fëmijë tashmë jetojnë në brezin e dytë e të tretë këtu, dhe shumë larg asaj që ata mund të kthehen një ditë andej nga kanë ardhur prindërit apo gjyshërit e tyre. Në mësimin e “Gjuhës së prejardhjes” siç quhet sot, nxënësit mësojnë gjuhën, kulturën dhe traditat nga ata rrjedhin. Është vërtetuar edhe shkencërisht, fëmijët që rriten në dy gjuhë, kanë probabilitetin për të qenë më të suksesshëm dhe të aftë për të mësuar edhe gjuhë të tjera të huaja. Kush e flet bukur dhe ka një fjalor të pasur në gjuhën e nënës, mëson shpejt dhe ka rezultate të mira edhe në gjuhën gjermane. Ky mësim promovon pasuri gjuhësore të cilat nuk duhen nënvleftësuar,  si në aspektin kulturor por edhe në atë shkencor. 
 
MËSIMI I GJUHËS SHQIPE NË LANDIN E LANDIN E VESTFALISË-VERIORE
 
Gjurmët e parat të Shkollës Shqipe në Gjermani i gjejmë në Landin e Vestfalisë-Veriore, në qytetin Euskirshenit (afër Këlnit) në shkollën fillore  Paul-Gerhard-Schule. Mësimi shqip filloi me 21 Prill 1975. Sot në Landin e Landin e Vestfalisë-Veriore  krahas gjuhës shqipe mësohen edhe mbi 20 gjuhë të tjera, ndërmjet tyre edhe vietnamezish, kurde, farsi etj. Në Landin e Landin e Vestfalisë-Veriore nxënësve iu jepet mundësia të mësojnë gjuhën shqipe nga klasa e 1-10. Në fund të klasës së 10 (9,G8) ata që kanë ndjekur rregullisht mësimin e japin dhe provim. Nota është ekuivalente për një notë jo kaluese të gjuhës së huaj (anglisht/frengjisht etj). Është menduar edhe për fëmijët e emigrantëve të ardhur me vonesë në Gjermani, për nxënësit që kanë bërë shkollën fillore në vendlindje. Si fillim që këta të koncetrohen në mësimin e gjuhës gjermane, ju jepet mundësia, në vend të një gjuhe të huaje të japin provim gjuhën shqipe. Kjo notë zëvendëson notën e gjuhës së huaj dhe ju jep mundësinë e kualifikimit në sistemin shkollor gjerman, përfshirë këtu maturantët dhe maturantët e specializuar apo me kualifikim. Ky  provim është i pavarur nga mësimi i rregullt i gjuhës shqipe. Tezat e provimit përgatiten në rang landi nga një grup pune, mbi bazën e  plan-programeve dhe kurrikulave të mësimit plotësues të gjuhës së prejardhjes.
 
LANDET E GJERMANISË KU MËSIMI SHQIP ËSHTË I INSTITUCIONALIZUAR
 
Mësimi i gjuhës shqipe zhvillohet pothuajse në të gjitha Landet e Gjermanisë. Por vetëm në tri Lande ky mësim dhe është i institucionalizuar, pra varet drejtpërsëdrejti nga institucionet  gjermane: në Landin e Vestfalisë-Veriore, në Rheinland Pfalz dhe në Niedersachsen. Si rrjedhojë edhe përqëndrimi më i madh i nxënësve dhe i shkollave shqipe në Gjermani është  pikërisht në këto tri lande. Por në pjesën më të madhe ky mësim bëhet mbi bazën vullnetare,  individuale, përmes shoqatave si edhe me ndihmën dhe mbështetjen e  Konsullatave si dhe të institucioneve të shtetit të Kosovës, nga MASHT dhe Ministria e Diasporës.
 
DURIM DHE KËMBËNGULJE NGA NGA MËSUESIT, PRINDËRIT DHE NXËNËSIT
 
Interesi dhe dëshira e prindërve që fëmijët e tyre të flasin gjuhën amtare dhe të ndjekin Mësimin Plotësues të Gjuhës Shqipe është i madh. Por vetëm kjo nuk mjafton. Qëllimi ynë është që nxënësit tanë të lexojnë dhe shkruajnë një gjuhë të standarteve dhe nivele të larta, që jo vetëm ta kuptojnë por edhe ta flasin bukur dhe rrjedhshëm gjuhën e nënës. Dhe kjo kërkon durim dhe këmbëngulje nga të gjtha palët, si nga mësuesit edhe nga prindërit dhe nxënësit.
Unë jam vetë nënë, tani femijët e mi i marrin vetë vendimet për jetën e tyre. Por mendoj se prindërit janë ata që duhet t`u tregojnë drejtimin fëmijëve. Kjo fillon që në moshë të vogël, duke i orintuar ata se si të kalojnë kohën e lirë: para TV, lojëra elektronike apo të jenë aktivë. Është ajo “lufta” e përditshme që bën familja, shoqëria dhe rrethi ku ne jetojmë me përmbushjen e kohës së lirë të nxënësve. Nga ana tjetër detyra jonë si mësues është që ta bëjmë sa më interesante dhe shumë dimensionale orën e mësimit, vetëm kështu rritet interesi i nxënësve për mësimin e gjuhës shqipe. Kënaqësia më e madhe për mua është kur shikoj fëmijë që i sjellin prindërit, ndonjëherë edhe pa dëshirën e tyre, por në fund të mësimit kur ikin thonë duke buzëqeshur – “Më pëlqeu, unë do të vij përsëri në shkollën shqipe”, dhe unë jam e sigurt që ata nuk do ndjehen më inferior kur të shkojnë për pushime në vendlindje. Këtu dua të shtoj edhe më të rëndësishmen, që dialekti nuk luan asnjë rol, madje dialektet e gjuhës shqipe janë aq të ndryshme dhe të larmishme, sa unë e kam theksuar dhe ja u them edhe prindërve që t`a flasin bukur, t`a ruajnë dhe mos e tradhetojnë dialektin GEGË. Personalisht duke qënë në kontakt me prinderit dhe nxënësit me prejardhje nga Kosova, apo Maqedonia kam pasuruar fjalorin tim, dhe tani kur lexoj Gjergj Fishtën e kuptoj shumë mirë, dikur nuk e kuptoja. Nëqoftëse do te flasim me shifra, këtu numri duhet të ishte edhe më i mirë. Në landin e Landin e Vestfalisë-Veriore që kemi dhe përqëndrimin më të madh të emigrantëve është rreth 10% e fëmijëve shqipëfolës, ndërsa në qytetet ku mbahet ky mësim rreth 30%. Nuk kemi shifra të sakta për të gjithë Gjermaninë, por mendohet tek 2-3%, dhe nëqoftëse do të bënim një tabelë sipas vendeve të origjinës, nga Shqipëria, e them me keqeardhje,  numri është shumë shumë i vogël, nuk bëhet fjalë për shifra. Për këtë kemi kërkuar disa herë edhe mbështetjen dhe bashkëpunimin me Ambasadën Shqiptare në Berlin, por fatkeqësisht ata nuk na janë përgjigjur, pothuajse në shumicën e rasteve ka rezultuar pa sukses. 
 
GJUHA SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT TË NJË KOMBI
 
Më tepër se gjysma e gjuhëve të nënës në botë janë të kërcënuara nga zhdukja, për këtë arsye ato mbrohen sot nga UNESCO. 21 Shkurti është Dita Ndërkombëtare e Gjuhës së Nënës, që u caktuan në përkujtimin e të rënëve në këtë ditë, në protestat e studentëve të Universitetit në Dhaka, me origjinë nga Bangladeshi. Roli primar i gjuhës është identifikimi dhe ajo e ruajtjes së identitetit të një kombi, ajo lidh dhe bashkon një komb. Gjuha i jep forcë dhe dinamizëm kombit, ajo identifikon dhe i jep integritet e indetitet kombit. Nëpërmjet gjuhës ne shprehim/përcjellim historinë, kulturën, traditat dhe dashurinë që kemi jo vetëm përkundrejt saj dhe njëri-tjetrit, por edhe ndaj kombit. Gjuha nuk njeh kufij, mure apo barrikada, ajo hap dyer, horizonte dhe prespektiva. Këtu do kujtoj thënien e J.P. Belmondo “Edhe ai që zotëron 20 gjuhë, përdorë gjuhën e nënës kur pret gishtin!”
 
KËSHILLI I ARSIMTARVE SHQIPTARË “NAIM FRASHËRI” NË GJERMANI
 
Një ndihmesë dhe mbështetje të veçantë Shkollës Shqipe ndër vite i ka  dhënë edhe Këshilli i Arsimtarve Shqiptarë “NaimFrashëri” në Gjermani. Krijimi i KASH-it me 14 shtator 1990  si një organ profesional me qëllim edukativ dhe arsimor, që solli shkëputjen juridike të shkollës shqipe nga autoritetet e atëhershme ish-Jugosllave, dhe si rrjedhojë çoi në pavarësinë e  Shkollës Shqipe në Gjermani. KASH-i mblodhi rreth tij pothuajse të gjithë mësimdhënësit e atëhershëmnë Gjermani, dhe bëri që të rritej dukshëm interesi për mësimin e gjuhës shqipe në komuntetin shqiptar, si pasojë edhe numri i nxënësve.  Ndër vite KASH-i, i cili u bë edhe institucioni i vetëm i Mësimit Plotësues të Gjuhës Shqipe në Gjermani ka dominuar me prezencën, aktivitetet, punën si atë organizative, me Kampionatet e Diturisë, festat kombëtare, Garat Sportiveetj., por edhe në atë profesional, pedagogjikë, metodikë, didaktikë, duke botuar   libra të  ndryshëm me përmbajtje historike e biografike, dhe libra mësimore ku autorë ishin   mësuesit dhe anëtarët e KASH-it. E theksojshumë e bindur, që  ka patur  një këmbëngulje dhe bashkëpunim ndërthemeluesve të KASH-it, si Rifat Hamitin, Sami Thaçin, Sejdi Gashin etj, por edhe kolegëve dhe mësusesve të tjerë si p.sh. Adem Shala, Kemajl Çallaku, Sylejman Salihu, Shpresa Perzhaku, Sofje dhe Bajram Dumnica, Sabri Gashi, Hatixhe Ramadani, Gjejrane Curri etj. të cilët kontribuan ndërvite për vazhdimësinë e KASH-it.  Sot ne jemi në kushte komplet të reja, dhe na duhet një riorganizim më aktual, duhet ti përshtatemi   kushteve   të cilat kanë ndryshuar, ti shikojmë këto  ndryshime si avantazh i punës dhe vazhdimësisë   tonë. Asnjëherë më parë nuk është folur dhe bashkëpunuar kaq shumë dhe kaq intesivisht me diasporën, sa sot. Qeveritë e shteteve tona kanë drejtuar sytë dhe vemendjen nga diaspora, dhe kjo për ta parë diasporën si një potencial për të cilin nuk ka nevojë vetëm Gjermania, Amerika, Zvicra etj. por  nga  kjo diasporë  e re, nga ky brez i ri do të dalin përfaqësuesit, ambasadorët   e   urave   lidhëse   midis   këtyre   vendeve  dhe   vendeve   të origjinës. Dhe në fund dua të theksoj se duke kordinuar të gjitha mënyrat e bashkëpunimit dhe përvojat e ndryshme të qeverive në Tirane, Prishtinë dhe Shkup do të ketë me shumë efikasitet në arritjen e qëllimeve tona, duke u nisur në atë që ne kemi të përbashkët dhe me kryesoren, Gjuhën Shqipe. Dhe të gjitha këto përpjekje dhe investim për t`ju lënë nxënësve, prindërve dhe komunitetit shqiptar në Gjermani një Shkollë Shqipe për të gjithë shqiptarët, me mësues dhe nxënës nga të gjitha trevat shqiptare.
 
SHQIPTARËT NË NË LANDIN E VESTFALISË-VERIORE – GJERMANI
 
Landi i Vestfalise-Veriore ka një dendësi të madhe si në numrin e popullsisë por edhe në atë të përqëndrimit të ekonomisë gjermane. Kjo ka sjellë edhe përqëndrimin e shumë emigrantëve, dhe midis tyre edhe të shqiptarve nga të gjitha trojet shqiptare. Siç e theksova edhe me lart, emigrantët e parë shqiptarë në Gjermani kanë ardhur në vitet `60, ishin kryesisht emigrantë ekonomik nga ish Jugosllavia. Një dyndje të madhe pati në vite ´90, kryesisht për arsye politike, dhe në këto vitet e fundit kemi përsëri ardhje të konsiderueshme kryesisht nga Shqiperia të kuadrove të kualifikuar. Pothuajse të gjithë shqiptaret, duke filluar nga ata që tashmë jetojnë në brezin e tretë në Gjermani, por edhe të ardhurit e fundit, janë plotesisht të integruar në jetën sociale e shoqërore gjermane. Të rinjtë nga të gjitha trojet shqiptare luajnë një rol kryesor në zhvillimin e shoqërisë dhe ekonomisë gjermane, duke dhënë kontributin e tyre në mjekësi, industri, shkencë dhe politikë. Por më e rëndësishmja është që shumë të rinj, integracionin e tyre e kanë ndërthurur tepër mirë, me kulturën e prejardhjes dhe identitetin e tyre. Kjo pasqyrohet nga shoqatat e shumta kulturore dhe profesioniste që janë aktive në landin e Vestfalisë-Veriore. Këtu mund të përmend shoqatën e te rinjve “URA-KULT” në Köln, “Shoqatën e Biznesmenëve Shqiptarë” në Düsseldorf, atë të Grave Shqiptare po në Düsseldorf, “Klubin Nexhmije Pagarusha” në Solingen, Shoqatën e Poetëve, etj. Brezi i ri, i lindur dhe rritur në Gjermani është nje potencial i madhë jo vetëm për Gjermaninë, por edhe për vendet prejardhëse, ky brez duhet të shërbejë  si urë lidhëse midis vendeve të prejardhjes dhe Gjermanisë. 
 
MESAZHI JUAJ PËR DIASPORËN NË USA
 
Me dhëmb, kur shkoj me pushime në Shqipëri dhe shikoj e dëgjoj fëmijë, e të rinj të cilat vinë me shumë dëshirë për tu takuar me gjyshin, gjyshen, e të afermit e tyre, por që nuk kuptojnë, e nuk  flasin asnjë fjalë shqip! Ju lutem të gjithe bashkëkombsave të mi, jo vetëm në USA, por kudo ku ndodhen, flitini fëmijëve shqip, deri sa nuk është vonë! Unë mund të tregoj me dhjetra dhe qindra raste nga pervoja ime e perditshme, shqiptarë, fëmijë, të rinj që e kanë humbur shancin për ta mësuar gjuhën shqipe. Por kam edhe me qindra dhe mijëra bashkëkombas, të cilët me shumë dëshirë dhe këmbëngulje, ja u kanë mësuar fëmijëve gjuhën shqipe. 
 

GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR NË KANADA

by

Dr. Adriana Fishta Bejko, Ambasadore e Kombit, Sekretare e Pёrgjithshme e Kёshillit Koordinues tё Diasporёs, mësuese e Gjuhës Shqipe në Kanada, rrëfen ekskluzivisht për gazetën DIELLI, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Kanada nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe. Me Dr. Adriana Fishta Bejko bisedoi gazetari i “Diellit” Sokol PAJA.

SI ORGANIZOHET DHE FUNKSIONON MËSIMI I GJUHËS SHQIPE NË KANADA

Si unё ashtu edhe kolegёt e mi tё nderuar qё punojnё pёr ruajtjen e gjuhёs sonё u jemi shumё mirёnjohёs bashkёkombёsve tanё qё n’a japin njё besim tё tillё duke shtuar emrat tonё nё listёn shumё dinjitoze tё Rilindasve tanё qё luftuan pёr kёtё gjuhё “perёndije”. Ne e kemi marrё kёtё detyrё me shumё pёrgjegjёsi dhe seriozitet, megjithёse jemi tё bindur qё nuk ёshtё e lehtё pёr shumё arsye – shkollave shqipe nё diasporё u mungon njё strukturё e unifikuar shkencore, didaktike dhe linguistike pёr faktin qё deri tani pёrvoja ka qenё, pa dyshim, mbi baza patriotike por amatoreske, dhe me shumё “folklorizёm” nё mёsimdhёnie, plane mёsimore, tekste etj. Vihet re njё mungesё e theksuar bashkёpunimi nё mes tё institucioneve pёrkatёse nё tё dy vendet tona, Shqipёri dhe Kosovё. Qeveritё tona kanё tendencёn t’i marrin gjёrat pak “shtruar”, por koha nuk pret; gjёndja e mёsimit tё gjuhёs shqipe nё diasporё ёshtё laramane, mёsimi i shqipes nё shumё raste nuk ёshtё prioritet pёr prindёrit, etj. Tё gjitha kёto e bёjnё njё rrezik real asimilimin e brezit tё dytё dhe brezit tё tretё tё fёmijёve tanё. Duke u mbёshtetur nё sa mё sipёr, edhe shkollat shqipe nё Kanada (atje ku ekzistojnё) janë kryesisht falё dёshirёs sё mirё tё bashkёatdhetarёve patriotё tё cilёve u qan zemra pёr vendin Amё dhe gjuhёn tonё. Situata ёshtё shumё e ndryshme nё provinca tё ndryshme tё Kanadasё. Pёr shёmbull, nё Ontario, gjuha shqipe konsiderohet si gjuhё e dytё dhe qeveria u siguron edhe lokalin edhe i paguan mёsuesit e gjuhёs shqipe. Por nё nёntё provincat e tjera qeveria Kanadeze nuk jep asnjё lloj mbёshtetje dhe ҫdo gjё organizohet nga shoqatat Shqiptaro-Kanadeze.

QYTETET KU MËSOHET SHQIP DHE KURRIKULAT MËSIMORE

Nga informacionet jo shumë të sakta qё kam, di qё shkolla ka nё disa qytete nё Ontario, nё Calgary, nё Halifax, nё Winnipeg, nё Regina, por fatkeqёsisht nё disa qytete tё tjera shoqatat me gjithё pёrpjekjet e tyre janё detyruar t’i mbyllin shkollat pёr mungesё pjesmarrje. Ky ёshtё njё fakt shqetёsues qё po e hasim jo rrallё nё Kanada. Mund tё flas mё konkretisht pёr shkollёn tonё nё Calgary. Shkolla shqipe “Foleja e Shqiponjave” nё Calgary ёshtё organizuar mbi baza shkencore dhe didaktike nga mё tё mirat dhe ka njё mbёshtetje tё mrekullueshme nga bordi i shoqatёs me kryetar Ilir Kuqin. Puna e shkollёs drejtohet nga njё bord me bashkëatdhetarё tё mrekullueshёm dhe tё specializuar nё fushёn e arsimit, tё cilёt marrin pjesё nё kёtё forum pёr tё shërbyer dhe jo pёr fjalё boshe. Bashkёpunimi model i kёtij bordi ka sjellё si rezultat faktin qё ne punojmё me njё Plan Mёsimor Kornizё tё detajuar pёr ҫdo javё dhe temё mujore, Librin e Prindit, Librin e Mёsuesit, Gazetёn e Shkollёs, etj. Pra, pavarёsisht se numri i nxёnёsve ёshtё i vogёl, struktura ёshtё e kualifikuar si pёr njё shkollё me 500 fёmijё. Edhe shkolla jonё po e vuan mungesёn e interesit tё prindёrve dhe sidomos kёto kohёt e fundit. Gjёndja e Covid-19 n’a detyron qё pёr kёtё vit mёsimi tё bёhet online dhe ne tё jemi krijues nё mёsimdhёnie. Risitё pёr kёtё vit janё: Mёsimdhёnie cilёsore dhe me synime pedagogjike e gjuhёsore tё matshme dhe tё qarta nё kushtet e mёsimit online; Si rezultat i sponsorizimit tё shkollёs nga dyqani BestBuy, qё n’a sjellё kompjutera, softwere dhe vullnetarё, do t’a kthejmё mёsimin nё baza digjitale, fakt qё do tё tёrheqё mё shumё fёmijё dhe do tё japё rezultate mё tё mira. Mёsuesit do tё pёrgatisin plane mёsimore tё detajuara dhe me objektiva tё qarta pёr ҫdo orё mёsimi dhe do tё shfrytёzojnё platforma digjitale si “school me” etj.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE NË KANADA

Ruajtja e identitetit ёshtё e lidhur nё mёnyrё tё pazgjidhshme me ruajtjen e gjuhёs shqipe. Për këtë mua nuk më zë gjumi sepse diaspora e re rrezikohet seriozisht nga asimilimi. Diaspora e vjetër e ka ruajtur me dinjitet identitetin shqiptar në kushte shumë më të vështira se sa sot. Një shëmbull i mrekullueshëm për ruajtjen e identitetit në diasporë është komuniteti arbëresh në Itali. Ky komunitet daton në shekullin e XV kur tokat e tyre u pushtuan nga otomanët dhe ata ikën si refugjatë në perandorinë e Napolit. Megjithatë, fshatrat arbëreshe në Itali ruajnë edhe sot gjuhën dhe traditat, 600 vjet pas largimit të tyre dhe janë krenarë për gjakun e tyre shqiptar. Edukimi i fëmijëve fillon në familje dhe mësuesi i parë është prindi. Eshtë fatkeqësi e dyfishtë kur prindërit u flasin vetёm gjuhën e vendit pritës fëmijëve. Kjo për faktin që disa prindër pretendojnë se duhet t’i flasin (pёr shembull) anglisht fëmijëve që t’i ndihmojnë të “integrohet” në shkollat kanadeze. Miq të nderuar, ju dua dhe ju respektoj, por mos e gënjeni veten me ëndrra të tilla në diell. Si specialiste dhe studiuese shkencore e anglishtes ju njoftoj se niveli i anglishtes tuaj (të mësuar pa shkuar në kurse akademike) mund të mjaftojë vetёm për të mbijetuar në komunikimin e përditshëm, por nuk është gjuha akademike që fëmijët duhet të përdorin në shkollë. Prandaj, duke u folur fëmijëve me një anglishte “të ҫalё” e me shumë gabime, në vend që t’i ndihmoni, në fakt i dëmtoni. Ajo që është edhe mё e dhimbshme, është fakti që fëmijët tanë humbasin njohuritë për prejardhjen e tyre të ndritur dhe perlat natyrore të vendit të tyre. Në mënyrë të veҫantë, është shqetёsuese dhimbja që u shkaktoni gjyshërve, dajave, hallave etj qё jetojnё nё Atdhe, të cilët i privoni nga nevoja humane e komunikimit me nipërit dhe mbesat e tyre.

SI PRITET MËSIMI SHQIP NË KANADA

Kudo marrëdhёniet me vendet pritëse janë komplekse dhe kjo informon edhe praktikat e gjuhës dhe identitetit të emigrantëve. Pёr hir tё sё vёrtetёs, duhet thënë se marrëdhёniet zyrtare nё mes tё dy vendeve tona duket sikur kishin njё “cool off” pёr disa vite dhe investimet Kanadeze nё Shqipёri mund tё konsiderohen shumё modeste – nё vitin 2018 eksportet ishin vetёm $39.3 million, kurse importet nga Shqipёria ishin vetёm 12.3 million. Natyrisht edhe numri modest i komunitetit shqiptar në Kanada, nuk e vendos gjuhën shqipe në qendrën e vëmendjes së qeverisë Kanadeze si një nga “heritage languages”. Megjithatё, kohёt e fundit duket njё intensifikim i kёtyre marrëdhёnieve. Duhet theksuar se kjo ёshtё, ndёrmjet tё tjerave, nё sajё tё punёs sё palodhur tё ambasadorit tonё, z. Muca dhe stafit tё tij, si dhe punёs sё njё numёr shoqatash qё kanё arritur tё ndёrtojnё marrëdhёnie shumё pozitive me institucione drejtuese nё Kanada. Jam e mendimit qё edhe ҫdo Shqiptar nё mёnyrё individuale, me ndershmёrinё, korrektesёn dhe dinjitetin e tij/saj nё vendet ku punon e forcon reputacioni pozitiv pёr Shqipёrinё. Kjo është tipike për komunitetin shqiptar në Kanada.

ROLI DHE PESHA E SHQIPTARËVE NË KANADA

Sfida e parё nё kёtё drejtim ёshtё ruajtja e identitetit kombёtar, nёpёrmjet ruajtjes sё Gjuhёs Shqipe. Kanadaja ёshtё i vetmi vёnd nё botё qё ka njё nen tё veçantё nё Kushtetutё pёr tё garantuar mbrojtjen e kulturave dhe gjuhёve të ndryshme nё kёtё vend. Si rezultat, ndryshe nga ndonjё vend tjetёr nё botё, Diaspora Shqiptare nё Kanada nuk ka asnjё arsye pse mos tё rregjistrojё 100%  tё fёmijёve tё moshёs shkollore nё shkollat Shqipe. Aty fёmijёt tanё jo vetёm do tё mbajnё tё gjallё gjuhёn por do tё mёsojnë kulturёn dhe historinё tonё, do tё luajnё me shokёt shqiptar dhe do tё mbajnё tё gjallё “komunitetin” shqiptar edhe nё tё ardhmen. Këtu dua të përgëzoj në mënyrë të veçantë disa shoqata në qytete të ndryshme, të cilat kanë bashkëpunuar me pushtetin lokal pёr ngritjen e flamurit shqiptar, bustin e Skënderbeut, bustit të Nënë Terezës nё qendër të qytetit, dhe në mënyrë të veҫantë, Shoqata e Torontos që në bashkëpunim me parlamentin e Ontarios e kanё shpallur muajin Nёntor, Muajin e Kulturёs Shqiptare. Megjithatë, roli dhe pesha e komunitetit shqiptar, si i tillë, është mjaft modest. Ndërsa, kontributi individual i bashkëatdhetarëve tanë në fusha të ndryshme të jetës në Kanada është i shkëlqyer, gjë që i bën nder kombit tonё.

MESAZHI JUAJ PATRIOTIK PËR DIASPORËN NË USA

Ju falёnderoj qё n’a jepet mundёsia tё ndajmё disa mendime me lexuesit tuaj. Gjithashtu, pёrfitoj nga rasti tё falёnderoj Gazetёn “Dielli” nё New York pёr artikujt interesant qё boton dhe pёr kontributin e vyer nё ndihmё tё Diasporёs Shqiptare. Qё nё fillim dua tё theksoj se detyra pёr ruajtjen e gjuhёs shqipe nё kuadrin e detyrave tё tjera si anëtare e Kёshillit Koordinues tё Diasporёs (KKD) ёshtё sa privilegj aq edhe pёrgjegjёsi qytetare pёr mua. Ju përshëndes të gjithëve.