Një ngjarje historike nga më të rëndësishmet dhe sublimet në të gjitha kohët dhe trojet tona të pushtuara e cila tronditi seriozisht themelet e ish Jugosllavisë së atëhershme.Lajmi mbi fillimin e saj u përhap në të gjitha anët,mori përmasa ndërkombëtare dhe u bë shpejt i njohur bashkë me kërkesat e saj sublime në mbarë opinionin  botëror. 

Greva e pa harruar e minatorëve heroik të Trepçës,zgjati për tetë dit e net rresht, dhe filloi në thellësitë mijëra metërshe të nëntokës sonë të pasur plot ar e argjend, zink e plumb dhe kristale nga më të rrallat në rajon dhe botë.

Kërkesat e saj ishin legjitime,të drejta e të pakontestueshme,ishin vet kushtet që mundësonin mbijetesën e një populli, pa të cilat ,rrezikohej çdo gjë dhe nuk ishte më e sigurt jo vetëm koha në të cilën zhvilloheshin ngjarjet,por edhe e ardhmja e shqiptarëve nën ish Jugosllavi.

Të lodhur me politikan që tradhtonin rëndë popullin e tyre  të cilët për karrigen e pushtetit të huaj,shitnin aq lirë interesat kombëtare,greva shpërtheu nga trashja e zullumit të tepruar ndaj shqiptarëve,me thirrjen sublime për tri dorëheqje të tre kryemercenarve si Ali Shukriut,Hysamedin Azemit dhe Rrahman Morinës, pa dorëheqjet e të cilëve rrezikohej Vendi,Miniera e Trepçës,te gjitha pasurit tona kryesore, sistemi arsimor dhe heqja e autonomisë së Kosovës.

Ajo,përveç se pati jehonë të madhe brenda dhe jashtë vendit, u tregua edhe si arma më unike,më e fortë dhe e pathyeshme,për ruajtjen dhe avancimin e të drejtave të popullit shqiptar nën pushtimin serbo-sllav,në hapësirat e Kosovës dhe më gjerë.

Minatorët e tubuar në thellësitë e arta të horizonteve kombëtare të Trepçës dhe marshuta gjithëpopullore përkrahëse e mëse një milion protestuesve të cilët ecën qindra kilometra këmbë,natë e ditë për të arrit në kryeqytetin e vendit në Prishtinë,në shenj solidarizimi me xehetarët tanë heroik dhe kërkesave të tyre sublime,ia bënë me dije pushtuesit dhe gjithë botës se shqiptarët hidhnin poshtë me këmbëngulje memorandumin shovinist të Serbisë.

Në anën tjetër,fatkeqësisht memorandumi serb për heqjen e autonomisë së Kosovës, përkrahej nga një grup funksionarësh të shitur shqiptar,si Ali Shukriu,Rrahman Morina,Hysamedin Azemi,Kolë Shiroka e ndonjë tjetër, të cilët deklaroheshin hapur për ndryshimin e amendamenteve kushtetuese të vitit 1974 dhe heqjen e asaj pak autonomie që i kishte mbetur Kosovës, duke trumbetuar me cinizëm të pashembullt, se shqiptarët nuk humbnin asgjë me ato ndryshime.

Por greva heroike  dhe zëri i unifikuar i minatorëve se nuk do të dilnin të gjallë nga horizontet e nëntokës së Trepçës,pa u realizuar kërkesat e tyre,ndryshuan historinë duke ngritur në këmbë mbi një milion shqiptar të madh e të vogël,nga të gjitha trojet tona etnike nën ish jugosllavi,për mbrojtjen e minatorëve dhe përkrahjen e kërkesave të tyre.

Atëbotë,shqiptarët vërshuan nga të gjitha anët për t`iu bashkuar marshit të minatorëve të cilët ishin nisur nga miniera aq të vendosur në kërkesat e tyre sa që më 17 nëntor të vitit 1988,do të  shpërthenin edhe kordonin policor, të njësive speciale të vendosura në fshatin Mazgit, për ta penguar marshimin e tyre drejt Prishtinës.

Këtij rrugëtimi historik iu përgjigj e gjithë masa,me ecje këmbë për ditë e net,nga fshatra dhe qytete anë e kënd Kosovës dhe viseve tjera shqiptare nën ish Jugosllavi,për tu bashkuar në një masë milionëshe në Prishtinë ku do të qëndronin për tri dit e tri net,të solidarizuar me kërkesat dhe sakrificën e pashembullt kombëtare të minatorëve të Trepçës.

Heronjtë e asaj kohe, jo vetëm se nuk pranonin të zhvlerësohej kushtetuta e vitit 1974,por ata kërkonin me këmbëngulje avancimin e statusit të Kosovës, ruajtjen e sistemit të lart shkollor, ndërprerjen e politikave diskriminuese të pushtuesve sllav dhe bisedime në OKB për rregullimin e statusit të shqiptarëve në të gjitha trojet tona etnike nën ish Jugosllavi.

Atë kohë jo vetëm xehetarët që flisnin të gjithë me një zë,por edhe solidariteti ishte unik dhe i pashembullt në histori. Grupe të mëdha njerëzish tuboheshin spontanisht para minierës së Trepçës për mbrojtjen e grevistëve nga ndërhyrjet e dhunshme të policisë, kurse bujq,punëtor,nxënës e student, të gjithë pa dallim, u ngritën në përkrahje të kërkesave të minatorëve.

Si kërkesat e tyre që ishin të drejta edhe minatorët ishin aq të vendosur,sa të gjithë deklaronin me një zë,se më parë do të vdisnin në minierë,se sa të dilnin të gjallë nga horizontet e saj pa realizimin e kërkesave të tyre.

Përveç minatorëve heronj, si Avdi Uka, Mursel Haziri e shumë të tjerë,shembull të mirë dhanë edhe udhëheqësit shembullor të Trepçës së asaj kohe në krye me Aziz Abrashin dhe Burhan Kavajën,të cilët gjat gjithë kohës sa zgjati greva,ata u gjendën në mesin e minatorëve,u kujdesën me shpirt për fatin e grevistëve,i njoftonin ata rregullisht mbi zhvillimet më të reja në vend dhe solidaritetin gjithëpopullor që sa vinte e rritej nga bashkëkombësit jashtë galerisë.

Madje,për tu ardhur në ndihmë me të gjitha mjetet dhe mundësit që lejonin kushtet dhe rrethanat e krijuara, udhëheqësit e famshëm të Trepçës,shkëlqyen deri në pafundësi kur edhe zyrën e tubimit të punëtorëve para dyerve të minierës do ta kthenin në spital të improvizuar, ku do të kujdestaronin rregullisht mjekët dhe ofronin 24 orë pa ndërprerë ndihmën e nevojshme minatorëve të cilët edhe të sëmurë nuk pranonin të largoheshin nga grupi i grevistëve.

Solidariteti ndaj tyre,kishte kaluar kufijtë e Kosovës dhe përhapur gjithandej diasporës shqiptare e cila përveç përkrahjes morale filloi të dërgonte pa kursim edhe ndihma materiale për minatorët dhe familjet e tyre.

Kjo situatë do të zgjaste deri në ditën e tetë të grevës,ditën kur do të mashtrohej populli i Kosovës dhe minatorët e Trepçës.

Ishte dita e fundit e ati muaji ajo, apo data 28 shkurt e vitit 1988,kur me gjithë gjendjen tejet të rënduar  të minatorëve e cila sa vinte e keqësohej, ata nuk dorëzoheshin.

Ndaj, pas mossuksesit dy ditë më parë të Shtipe Shuvarit kryeministrit të atëhershëm të ish Jugosllavisë(me kombësi kroate)para të cilit minatorët deklaruan hapur se më parë do të vdisnin në grevë se sa ti lëshonin horizontet e thella të minierës pa plotësimin e kërkesave të tyre, më 28 shkurt të vitit 1988,do të shpikej mashtrimi galopant ndaj tyre,nga tradhtarët komunist,shqipfolës të Kosovës.

Ata,si funksionar të shitur që ishin në qeverinë e pushtuesit, që të tre; Ali Shukriu,Rrahman Morina dhe Hysamedin Azemi,do të dërgonin disa letra të shtypura me makinë shkrimi, kinse ishin vendimet e dorëheqjeve të tyre të “parevokueshme” me të cilat gjoja “dëshmonin” se kishin dhënë dorëheqje nga të gjitha pozitat udhëheqëse,për plotësimin e kërkesave të minatorëve.

Vetëm kështu,pushtuesi dhe shërbëtorët e tij arritën ti nxirrnin minatorët nga nëntoka e Trepçës dhe të përfundonin grevën e tyre historike tetë ditëshe, me ç`rast,pas nxjerrjes nga galeritë e minierës, xehetarët tanë trima jo vetëm se u mashtruan, por së pari u maltretuan e pastaj edhe u gjykuan e dënuan si armiq e kundërrevolucionar nga pushteti pro serb i kohës.

Megjithatë vuajtjet dhe kontributi heroik i minatorëve, zëri i ngjirur i të cilëve jehon i fort dhe i paharrueshëm në zemrat e të gjithë shqiptarëve liridashës edhe sot,sado që atëbotë u tradhtuan nga shumë anë dhe funksionar hileqar e të shitur vendor, ata me sakrificën e tyre hapën rrugën e qëndresës dhe vetorganizimit të bashkëkombësve nën pushtim, të cilët pas disa vitesh rezistence paqësore,përpjekjet e tyre i avancuan në kryengritje kombëtare për çlirimin përfundimtar të vendit.

Për fat të mirë, luftës së popullit tonë për liri,do ti paraprinte një miqësie e gjatë dhe e sinqertë disa vjeçare e prijësve dhe intelektualëve shqiptar,e veçanërisht miqësimi i Presidentit të ndjerë Ibrahim Rugova me kongresmenët më të fuqishëm dhe udhëheqjet shtetërore amerikane të presidentit Bush i vjetër dhe Klinton, të cilët përkrahën dhe ndihmuan me të gjitha mjetet çështjen e lirisë dhe çlirimit tonë,përfshi edhe përdorimin e forcës ushtarake kundër Serbisë pushtuese.

Themelet e kësaj miqësie sublime u forcuan edhe më tej, me bashkërendimin e veprimeve në mes të përfaqësuesve të UÇK-s,dhe udhëheqjes amerikane, ndaj lufta jonë e drejtë, mori edhe përkrahjen e NATO-s, me në krye SHBA-t, dhe Anglinë,e cila pati një përfundim të lumtur për shqiptarët dhe Kosovën,duke detyruar përfundimisht Serbinë të dorëzohej dhe më 10 Qershor të vitit 1999, të nënshkruante kapitullimin e tërhiqej  përgjithmonë nga Kosova. Nderim të përjetshëm për minatorët tanë heronj!

Gani Qarri /Cyrih, 28 shkurt 2014