Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

TЁ MOS KESH FRIKЁ NGA VETJA….

by

(Intervistё me poetin dhe publicistin Demir Gjergji)/
Bisedoi:Raimonda MOISIU/
Poetёt ndikojnё individёt nё veçanti dhe shoqёrinё nё pёrgjithёsi. Veprat dhe vargjet e tyre poetike janё gjithmonё, reflektimi i klimёs filozofike dhe sociale tё jetёs, mes tё bukurёs dhe sё pёrditshmes njerёzore dhe pёr kёtё arsye, ata janё quajtur pasqyrё e shoqёrisё. Fjalёt e pёrdorura nga poetёt janё fjalёt ndjellёse dhe kanё tonin qytetar, intelektual, social dhe lirikё tё pastёr dhe tё drejtpёrdrejtё, ndjejnё sensin qё pёrshkon çdo poet qё krijon. Poeti dhe publicisti Demir Gjergji ёshtё njё nga poetёt me reputacion tё ndjeshёm dhe tejet tё admiruar nё letrat shqipe. Vargjet poetike tё poetit Gjergji, pёrshkruajnё situatat nga mё tё zakonёshmet tё njeriut me kompleksitetin dhe ankthet e jetёs urbane qё pёrcaktojnё rolin e pёrbashkёt nё eksplorimin e marrёdhёnieve tё ndёrlikuara njerёzore, pёrplasjet e tё kundёrtave nё forma tё ndryshme. Ai ёshtё gjithmonё nё kёrkim tё identitetit, qё nuk ngurron tё rrёfejё realitetin e kёndvёshtrimeve, muzёs, personazheve dhe mendimeve me idetё dhe shpirtin artistik, botёn dhe ёndrrat, magjiken, realen dhe filozofiken. Burimi kryesor i muzёs, frymёs dhe imazheve qё rrethon jetёn e tij, vёzhgimet akute dhe ironike tё jetёs, i kanё bёrё poezitё e poetit Demir Gjergji, tejet tёrheqёse dhe jashtёzakonisht tё pёlqyeshme pёr audiencёn e dashamirёsve dhe lexuesve tё poezisё. Poeti Demir Gjergji ёshtё mjeshtёr i fjalёs poetike nё tё gjitha zhanret e saj. Ato janё shprehje e zjarrtё e filozofisё sё jetёs dhe mendimeve mistike. Nё gjeneratёn e poetёve bashkёkohorё, Demir Gjergji konsiderohet si njё poet i pёrsosur, se si ai pёrdor gjuhёn, imazhet dhe tema tё ndryshme, duke na pёrcaktuar se cfarё ёshtё poezia. Ai flet me botёn njerёzore tё pajisur me ndjeshmёri mё tё gjallё, mё shumё enthusiazёm, optimizёm dhe butёsi shpirtёrore tё jashtёzakonёshme dashurie, dhimbje, malli e proteste, njohёs i thellё i natyrёs njerёzores, mistikes e filozofikes.
“Unё mbetem poet. E pandryshueshme pёr mua ёshtё poezia. Poezia nuk ёshtё pёrvojё, ёshtё aventurё, frymё, peng ose mё saktё ёshtё mall (nё kuptimin e ndjenjёs), mё shumё se mall (nё kuptimin e gjёsё),-shprehet poeti Gjergji”. Nё kёtё intervistё ekskluzive pёr Tirana Observer, poeti dhe publicisti i njohur Demir Gjergji, na rrёfen udhёtimin e tij mbresёlёnёs krijues nё disa zhanre tё letёrsisё, dhe pse ai mbetet poet. Na flet pёr emisionin nё radio qё ai promovon me njё titull tejet interesant, letraro-artistik, e nga mё jetёgjatёt: “Fjala si Fillim. Fjala si Flijim”. Sё fundi ka botuar njё roman, i vlerёsuar nga kritika e kohёs, -pse e shkroi dhe pse e titulloi:Biri i botёs”,-poeti dhe publicisti Demir Gjergji, na i rrёfen nё kёtё bashkёbisedim.
Pёr mё shumё ndiqni Intervistёn.

-Përshëndetje i nderuar Demir, besoj se na shkon një bisedë arti, packa se mes nesh është Atlantiku! Disi larg por arti i afron kufijtë.
Ju vetë vini nga ndonjë familje shkrimtare dhe artistike? A ka qenë letërsia një interes shumë i hershëm i juaji apo diçka që lindi si pasion e dëshirë më vonë?

– Përkundrazi, vij nga një familje që nuk i donte librat. Disa herë im atë m’i flakte në oborr librat, kur unë fillova t’i fus për herë të parë më shtëpi. Mbase kjo është arsyeja që unë kam rendur pas tyre më me këmbëngulje. Njeriu është i prirë drejt asaj që ia ndalojnë. Por kjo s’do të thotë se letërsia nuk ishte e pranishme na familjen time. Babai thoshte përmendësh kapituj të tërë nga “Lahuta e Malcis” dhe vargje të shumta nga Ethem Haxhiademi apo të tjerë. I kishte mësuar në burg. Po ashtu, ime më, kur ishte vetëm e kujtonte se nuk e dëgjonte njeri këndonte duke ndryshuar çdo herë fjalët e këngës. Në ato çaste unë harroja lojën, botën dhe veten dhe bëhesha i tëri vesh për ta dëgjuar me ankth. Këndonte apo qante? Vështirë ta kuptoje menjëherë. Dhe kjo mikrobotë përfshihej nga bota e madhe e oshëtimës së erës në ullinj, e ngjyrave të fushës, kodrave detit, e klithmave të patave në qiell, ulërimave të egërsirave në pylli, këngës së zogjve ndër drurë. Pastaj leximet: Esenini, Lazgushi, Ali Asllani, Du Fu, Uitman… Dher belbëzimi i parë poetik, si një e qarë e dytë e lindjes sime.
– A ju kujtohet kur ju së pari këni shkruar një poezi, tregim apo ndonjë gjini tjetër dhe i keni thënë vetes: Ja dola! Kam krijuar diçka që është me të vërtetë krijimi im. Kur ka ndodhur kjo, herët apo më vonë?
– Ah, kjo ka ndodhur vonë, shumë vonë! Pasi kisha humbur dashurinë e parë, pasi kisha botuar librin e parë, pasi i kisha kthyer krahët asaj mikrobotës së çuditshme të fëmijërisë, kur im atë nuk më rrihte më, kur nëna hapte sytë sa herë i shfaqesha te porta, se mos i shkoja me ndonjë “nuse”. Po cili ka qenë ky krijim? Nuk mund ta them saktë, gjithsesi, më duket se është një baladë për kurbetin. Mbase është një strofë e saj: “Zunë rrallohen yjtë,/ Ku të t’i gjej sytë?/ Ku të ta ndjej zënë?,/Në ç’rënkim, në ç’gjëmë?”. Kjo baladë është shkruar në orën e folklorit, në auditor. Kurse libri i parë dinjitoz për mua mbetet “Mërgimi i bukurisë”. Aty e shoh veten poet të vërtetë!
-Kush ka ndikuar në mënyrë të konsiderueshme në krijimtarinë tuaj, -prindërit, artet, letërsia apo njerëzit e thjeshtë, qoftë edhe një person i vetëm që ka luajtur një rol të veçantë në frymëzimin tuaj?
– Një pjesë të kësaj përgjigjeje mund ta marr nën pyetjen tuaj të parë. Megjithatë po shtoj, se vërtet poetët si çdo talent, më shumë lindin se bëhen. Mjedisi, peizazhet, vëmendja e të tjerëve, perceptimet, përjetimet, leximet, errësira apo të fshehtat, ndalimet apo dhuna fizike qoftë a psikike, dashuria, frika, guximi janë faktorë të rëndësishëm që shkaktojnë big-bangun e madh të krijimit. Kështu ka ndodhur edhe me mua. Veç tyre, në jetën time ka pasur edhe shumë njerëz rastet m’i kanë sjellë pranë dhe që kanë ndikuar fort në udhëtimin tim lartësive drejt krijimtarisë.
– Ju shkruani poezi. Cila ka qenë poezia e parë, kur dhe si lindi ajo?
-Poezia e parë….? Mbase poezinë e parë nuk e kam shkruar, por mund ta kem kënduar në vetminë time, si nëna këngët e saj, ose mund ta kem thënë si melodi të improvizuar me pipëzat e fëmijërisë, a më bukur akoma, mund ta kem shkrepur te sytë, për të shprehur së pari dashurinë. Poezia e parë që kam shkruar, më ka humbur. Mbaje mend vetëm një strofë të saj, të cilën e kam përfshirë te vëllimi poetik: “Ishujt e mbrëmjes”. Ajo poezi ka lindur, siç nuk do të doja të ,ë lindte asnjë poezi tjetër: e shkrova pasi pashë në këndin letrar të shkollës një lajmërim që na ftonte të shkruanim nga një krijim :me temë aktuale”.
–Ju jeni poet. Qindra vargje poetike dhe disa vëllime me poezi: “Ngjyrat e tokës”, “Në sytë e mi”. “Mërgimi i bukurisë”, “Vera në ikonë”, “Digjet ylli i ikur”, “Ishujt e mbrëmjes”, “Vetëm (V)era vjen”, “Bibla e buzëve”, “Orë akulli”etj. Ç’mund të na thoni për këtë përvojë interesante e përkushtim profesional?
-S’di ç’të them. Përvoja e poetit nuk është si çdo përvojë tjetër. Tek e fundit për mua poezia nuk është përvojë, është aventurë, frymë, peng ose më saktë është mall (në kuptimin e ndjenjës), më shumë se mall (në kuptimin e gjësë). Mund të them vetëm se vitet e fundit jam lidhur keq me prangat e fjalës dhe për çudi kjo më bënë të ndihem më shumë i lirë në hapësirat e mendimit dhe të emocionit. Mbase kjo qenka përvoja.
– Kur shkruani poezi, cili është vendi tuaj më i preferuar, në studio, në natyrë apo krejt rastësisht edhe duke pirë kafe diku?
-Poezinë e hedh në letër, (këto kohë në monitor celulari a kompjuteri) kur ajo vjen befas për të më shkruar mua. Çuditërisht, kam filluar të shkruaj edhe në kafe, mes njerëzve, gjë që më parë, më vinte turp ta bëja!
-Çfarë është muza për ju, është aftësi gjenetike, sipas mendimit tuaj?
Muza… frymëzimi, dhuntia, talenti…. Ç’t’ju them? Njeriu është univers në kalim. Ashtu si Gjithësinë edhe këtë univers është e pamundur ta zbulosh. …Nuk e di, mund të jetë krijuar në qiell, para se të lidhet në mitrën e nënës, mund të jetë ushqyer me gjenet e të parëve, para se të ndikohet prej atyre që përmenda më lart. Nganjëherë tronditem para krijimeve të mia. Si mund t’i kem shkruar?! Në fakt ato më kanë shkruar mua.
-Ju shkruani lirika dashurie “të pastra dhe të drejtpërdrejta në të shprehur” –dhe vërtet jeni ndër poetët e rrallë që me vargjet tuaja shpërthyese ilustroni dashurinë njerëzore.Çfarë ju ka shtyrë për të shkruar lirika të tilla?
-Dashuria është ndjenja më sunduese e njeriut. Le të çirret sa të doja urrejtja, e kundërta e saj, se është më e fuqishmja. Urrejtja të err vetëm sytë për të bërë gjëra të liga, kurse dashuria të bënë të gjithin rob të saj, duke të bërë njëherësh njeriun më të bukur në botë. Lum, kush e botën me sytë e dashurisë! Ai mund të thotë se ka jetuar! Kur u kthehem si lexues krijimeve të mia, sidomos atyre me motive dashurie, ndjehem tjetërkush, gati qenie hyjnore. E shoh botën të përkryer e të pafund!
-Ç’është dashuria për ju” Kur e ndjen një burrë se është i dashuruar? Si ia arrini ta reflektoni në poezitë tuaja?
Dashuria për mua? Po ua them me katër vargje po të miat: “Dashuria, portë ferri,/Kalamend një kolovajzë! Dikush shkruan te qemeri:/ Mirë se erdhët në Parajsë. Një burrë ndjehet i dashuruar kur është i mbështjellë trupeshpirt në pezhishkën e dashurisë dhe sa më shumë të ndjehet i lidhur aty, aq më i dashuruar është! Këtë gjendje kam thënë në poezitë e mia me këtë kryemotiv të poezisë sime.
-Çfarë ju shtyn të shkruani një poezi protestë me ton qytetar e intelektual?
– Në poezinë time do të hasni shumë rrallë motive të tilla. Nuk e di…më duket deklarative!
-Romani juaj “Biri i Botës” i vlerësuar shumë nga kritika e kohës për strukturën narrative dhe imagjinatën letraro-artistike, mes tradicionales, modernes dhe post-modernes. Një prozë që nuk është fantazi, por është bota e brendshme njerëzore, dëshmon më së mirë edhe penën tuaj të prozatorit. Si shkoni ju në lidhje me vendosjen e emrave, të vendeve në ndërtimin e një “bote të re” me tipikë; burim-rrëfim-frymëzim-kulturë?
– Përvoja e shkrimit të këtij romani më ka bindur se, ndërsa poezia krijon një çast, proza krijon një botë.
-Si mendoni ju, cilat janë elementët thelbësorë në prozë, në rastin tuaj, të romanit. Sfida që përballeni me ndërtimin e tij, duke e krijuar atë me idetë që keni në mendje për ecurinë e personazheve. Ju i paraqisni personazhet tuaja nga jeta reale në përshtatje me kohën e situatën, apo anasjelltas?
– Romani në fjalë është i lidhur drejtpërdrejt me jetën time. Asnjë personazh në të nuk është i trilluar. Shumë pak vende m’i ka ofruar fantazia, ngjarjet po ashtu. Është një roman në shtratin e së vërtetës, por që duhet lexuar si krejt i trilluar, sepse, nëse gjatë leximit do të përfytyrohet vetëm jeta ime, ai nuk do t’i shërbejë kujt. E kujt i duhet, fjala vjen, se si kam qarë unë, kur humba stilografin, apo si më rrahën kur isha fëmijë, sepse, qëllova me gur në çatitë e fshatit?
-Zhanrin e prozës “e bëtë ju që të vinte te ju”, apo është preferenca tuaj?
-Romani “Biri i Botës” është procesi më i çuditshëm i krijimit gjatë gjithë jetës sime si shkrimtar. Para se të filloja ta hidhja në monitor, kujtoja se e kisha të gjithin brenda vetes, dhe, thjesht, më duhej ta kopjoja, por sapo ulesha për ta bërë këtë, ngrihesha i tmerruar. Më dukej se po lozja me një minë të kurdisur, ose me një gjarpër të fjetur. Në këtë gjendje tmerri arrita të shkruaj 20 faqet e para dhe më pas ndjeva i entuziazmuar se e kisha mbërthyer ose më kishit mbërthyer ai mua. Për tre muaj ia dola. Ai lindi në të njëjtën datë me autorin e tij. Me 11 gusht.
-Vend të veçantë në letërsinë biografike zënë veprat tuaja; profile shkrimtarësh “Shtëpia e shkrimtarit” dhe monografia “Haxhi Gjyli, një jetë për shkollën”. “Jetë e ndershme”. Pse vendosët të dialogoni përmes personalitetesh të tillë?
-Mbase ky është një tjetër profil në krijimtarinë time, e cila është shkruar për motive dhe arsye nga më të ndryshmet, ndonjëherë edhe të rastësishme.
-Letërsi artistike, poezi, publicistikë, dhe esist. Në cilën prej tyre ndjeheni më mirë? Çfarë mendoni se ka mbetur e pandryshueshme? Si lindi shtysa për të kaluar nga vargjet në prozë, apo nga proza në vargje?
– Unë mbetem poet. E pandryshueshme për mua është poezia. Edhe në sprovën e romanit, kam qenë i pazoti t’i fshihem poetit e të përqafoj prozatorin klasik. Kalimi në prozë nuk e quaj ikje nga poezia. Kurrë!
-Shquheni në prozë për mendimin inteligjent, plot figura letrare, artistike dhe mendimin filozofik. Ku qëndron forca e inspirimit si një autor që i përket dy epokave – realizmit socialist dhe periudhës postkomuniste?
-Ah, Realizmi Socialist! Shpesh mendoj me tmerr: po sikur ta ngrysja jetën dhe karrierën time në atë letërsi me të cilën e fillova krijimtarinë. Në një farë mënyrë e thashë në fillim se nga ajo periudhë e kam shumë të vështirë një krijim me të cilin mund ët mburresha sot. Ndryshimet politike në atdheun tim, ndërsa për të shpronësuarit sollën të drejtën e pronës, për mua, ashtu si për shumë kolegë të tjerë, sollën lirinë e krijimit. Ku ka pasuri më të madhe se liria e krijimit?
-Ju keni një karrierë të gjatë në gazetari, si një nga gazetarët më aktivë në mediet e vendit. Edhe si folës në radio në një nga emisionet më jetëgjata dhe më interesante “Fjala si Fillim. Fjala si Flijim”, i cili i kushtohet tërësisht letërsisë dhe autorëve të saj. A mund të na përshkruani detaje nga përvoja tuaj me këtë emision?
-Puna si gazetar në Radio përbënë periudhën më të bukur e me të pasur ët jetë sime. Nga emisioni “Fjala si Fillim. Fjala si Flijim” kam aq ngjarje, sa nëse do të guxoja t’i afrohesha përsëri romanit, mund të ma jepte guximin kjo periudhën me ngjarjet e saj që lidhet me shkrimtarët dhe poetët.
-Si jeni ndjerë kur keni dalë për herë të parë në këtë emision?
-Si atëherë, fëmijë, kur kam dëgjuar për herë të parë radio. Dhe gjithnjë kur flas nga mikrofoni i radios, më duket se po më dëgjon vetja ime fëmijë. Kjo më jep motiv për të qenë i përgjegjshëm dhe pasion para atij mikrofoni të shenjtë.
-Mu kujtua shprehja e një shkrimtari të madh, Stefan King, kur e pyetën: “ Se si mund të bëhesh shkrimtar. Ai iu përgjigj – “Merrni ndër duart tuaja libra të shkrimtarëve të tjerë dhe lexoni çdo gjë të tyre, –mos mendoni jo vetëm si të shkruani libra.” A ndani të njëjtën filozofi me të?
– Në një pikëpamje, po! Leximi dhe krijimi janë pothuaj i njëjti proces. Nuk mund ëtë ndahen. Është njëlloj si të ndash burimin nga delta e lumit.
-Si jeni ndier përballë botës së frikshme të mediokritetit, klaneve, hipokritëve dhe inferioritetit? Çfarë kuptoni me shprehjet “vetëgjymmtim dhe vetëvrasje intelektuale”?
-Mediokrit, hipokritët, e keqja në përgjithësi janë shumë të fuqishëm se talente, mendjehapurit, e mira në përgjithësi. Prandaj bota ekziston, ndryshe e mira nuk do të kishe motiv ekzistence…
-Projektet tuaja në të ardhmen? Çfarë iu ka mbetur peng?
– Kam frikë ta shpall të nesërmen. Më duket sikur po tregoj se kur do të bëj seks, me kë dhe në ç’vend..
– A është i lirë shtypi sot? Pse shkruan Demir Gjergji?
– Liri absolute është pranga më e frikshme për mua. Aty ku flitet për liri shtypi, natyrshëm dyshohet në të. Shkruaj se nuk rri dot pa shkruar
-Mesazhi tuaj për inteligjencën e shoqërinë shqiptare sot.
-Të jetë pak më shumë idealiste, dmth, pak Naim Frashër, Fan Nol, Kipling, Uitman. Pra të jetë më shumë poete, rrjedhimisht idealiste
Ju faleminderit!
Bisedoi: Raimonda MOISIU

Racizmi në universitetet shqiptare është shumë i theksuar

by

INTERVISTA/ Flet Dr. e Shkencave Juridike dhe Presidente e Shoqatës Kundër Racizmit në Gjermani, Alba Lika/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Ka mbaruar shkollën e mesme të gjuhëve të huaja për gjermanisht në Shkodër dhe të lartën për Juridik në Universitetin Luigj Gurakuqi po në Shkodër në vitin 2010. Gjatë kohës që ka qenë në shkollën e mesme ka përfaqësuar denjësisht Shqipërinë për gjuhen gjermane disa herë në Ballkan dhe Europë. Duke u njohur me kulturën Europiane që në moshë të re, ishte shumë e vendosur që të vazhdonte studimet Universitare në Gjermani, duke qenë se e zotërote jo vetëm gjuhen por njihte edhe kulturën nga afër. E vetmja pengese ishte ana ekonomike, e cila nuk e lejonte që ta ndiqte ëndrrën në atë kohe dhe si pasoj filloi studimet për Drejtësi në Shqipëri. Edhe pse i mbaroi studimet në Shqipëri me rezultate shumë të mira, nuk ndihej e plotësuar profesionalisht dhe nuk u dorëzua, por insistoi në realizimin e qëllimit që i kishte vënë vetes.
Si vazhdoi ëndrra juaj e shkollimit?
Në vitin 2011 aplikova për bursë për studime pasuniversitare tek projekti Basileus ( është një projekt i krijuar nga komisioni Europian për vendet e Ballkanit perëndimore, me qëllim që studentëve të mire të u japë mundësinë që të rriten profesionalisht në një nga universitet më të mira të Europës) dhe më në fund mu plotësua ëndrra dhe fitova bursë për të studiuar në Universitetin më të mirë dhe më të vjetër në Gjermani për Drejtësi dhe mjekësi, në Universitetin e Heidelbergut i themeluar në vitin 1386. Në vitin 2013 u diplomova me rezultate maksimale në të drejtën penale ndërkombëtare. Pasi u diplomova po e mendoja të kthehesha direkt në Shqipëri që të investoja gjithçka çfarë kisha përfituar në Heidelberg, por nisur nga rezultati maksimal, universiteti më ofroj të drejtën për të nisur Doktoraturën, duke e parë si një shans që jo çdo personi i ofrohet pranova të filloj studimet doktorale dhe që prej një viti po ndjek studimet doktorale për të drejtën penale në universitetin e Heidelbergut. Krahas të drejtës penale, kryesisht korrupsionit që është në qendër të studimeve të mija doktorale, pasi korrupsioni në Shqipëri është një sëmundje që akoma nuk i është gjetur ilaçi, jam gjithashtu edhe aktiviste e të drejtave të njeriut. Që nga viti 2014 jam presidentja e shoqatës për mbrojtjen e të drejtave të njeriut (Internationale Gesellschaft für Menschenrechte IGFM ) për Shqipërinë. Kjo organizate ka qendrën në Frankfurt dhe në të njëjtën kohë operon edhe në 26 shtete të tjera dhe një nga këto shtete është edhe Shqipëria. Bazuar në të gjitha konventat ndërkombëtare për mbrojtjen e të drejtave të njeriut unë e konsideroj edhe korrupsionin si një shkelje të të drejtave të njeriut dhe kjo është ajo që më motivon më tepër që të bëj një ndërthurje të së drejtës penale dhe të të drejtave të njeriut. Për momentin jam fokusuar në studimet doktorale dhe në postin si presidente e organizatës me qëllim që së shpejti të botoj edhe tezen e doktoratures në dy gjuhë të huaja, në gjermanisht dhe shqip. Botimin e kërkimeve të mija shkencore e konsideroj si një mundësi të mirë për të pasuruar sadopak literaturën për studentet në Shqipëri, pasi në Shqipëri ka me të vërtet shumë mangësi në literature. Dy vitet e fundit kam parë një rritje të konsiderueshme të studenteve shqiptare që vazhdojnë studimet në universitet më të mira të Evropës dhe kjo me jep shumë shpresë për një Shqipëri drejt rrugës së Europës.
-Ju shkollën e mesme e mbaruat për gjermanisht, në çfarë eventesh e keni përfaqësuar Shqipërinë në këtë gjuhë?
– Në shkollën e mesme e kam përfaqësuar Shqipërinë në evente të ndryshme ndërkulturore në shkallë ballkanike, në Mal të Zi dhe Kroaci dhe në shkallë botërore në Gjermani. Secili shtet është munduar të prezantojë në mënyrë sa më dinjitoze kulturën e kombit të tij në gjuhën gjermane. Në Gjermani atëherë kisha eksperiencën më të bukur, pasi mora pjesë në orë të ndryshme mësimi në gjimnazet gjermane, duke më dhënë mundësinë që të krahasoj që atëherë sistemin e shkollave shqiptare me ato gjermane.
– Universiteti ynë a ka nivelet dhe parametrat e universiteteve gjermane dhe ku është ndryshimi?
– Fatkeqësisht universitetet shqiptare janë akoma shumë larg nivelit të universiteteve gjermane. Duke u nisur që nga infrastruktura, kushtet, bibliotekat, literatura që studentët kanë në dispozicion e cila nuk është e mjaftueshme. Pa përmendur pastaj komunikimin e shkëlqyer dhe gatishmërinë e profesorëve në Gjermani kundrejt studentëve (dua të theksoj që profesorët e Fakultetit të Juridikut në Heidelberg kanë pozicione të rëndësishme në Gjermani). Një aspekt që mua më shqetëson në Shqipëri është mungesa e Instituteve pranë çdo fakulteti për të bëre kërkime shkencore në çdo fushë. Kërkimet shkencore do na ndihmonin që p.sh ligjet të mos i kopjonim nga sistemet e së drejtës së shteteve të tjera, por ti hartonim vetë. Në fakt sistemi ynë arsimorë është më shumë i orientuar nga sistemi amerikan sesa nga ai gjerman. Kohët e fundit kam vënë re që Shqipëria po orientohet nga sistemi gjerman për sa i përket sistemit të shkollave profesionale.
– Mbasi përfunduat studimet për të drejtën penale ndërkombëtare, pse nuk erdhët në Shqipëri?
– Duke qenë se studimet pasuniversitare i mbarova me notën maksimale që në Gjermani është nota 1 (një), universiteti më ofroj mundësinë për të nisur doktoraturën dhe duke e parë si një mundësi që jo çdo personi i ofrohet pranova dhe që prej një viti vazhdoj studimet doktorale në universitetin e Heidelbergut.
-Sa njihet Shqipëria nga pedagogët që ju japin mësim dhe a keni ndjerë shenja racizmi?
– Profesorët e njohin Shqipërinë thjesht si një shtet të Europës me shumë probleme. Kjo është edhe një arsye përse kërkimeve shkencore në Shqiperi duhet të iu jepet një rëndësi e posaçme. Shenja racizmi nuk kam ndjerë përkundrazi kam pasur shumë mbështetje. Nga eksperienca personale racizmi në universitetet shqiptare është më i theksuar.-Fatkeqësisht
– Në lëndët e degës suaj në Shqipëri a gjen literaturë?
Për sa i përket literaturës që mua më nevojitet, në Shqipëri nuk kam gjetur pothuajse fare.
-Cila është mangësia e sistemit tonë arsimor?
– Sistemi ynë arsimorë është më shumë i bazuar në teori sesa në praktikë, studentët kanë shumë pak literaturës në dispozicion dhe i qëndrojnë shumë besnik kësaj literature dhe nuk bëjnë një vlerësim sa më kritik të saj. Një pjesë e konsiderueshme e profesorëve e ruajnë me fanatizëm mënyrën tradicionale të mësimdhënies, e cila e kufizon studentin për të mbajtur një qëndrim sa më kritik kundrejt një çështje te caktuar. Një mangësi shumë e madhe e sistemit tonë arsimorë është mos mbrojtja e pronësisë intelektuale, plagjiatura dhe mosrespektimi i rregullave te citimit është një problem shumë serioz për mendimin tim. De jure ekziston një ligj për mbrojtjen e pronësisë intelektuale por nuk zbatohet. Jo rrallë ndodh që profesorët në Shqipëri të akuzohen për korrupsion pasiv, për këtë çështje do fajësoja jo vetëm profesorin por edhe studentin që e mbështet një iniciativë të tillë si edhe shtetin, i cili nuk harton një politikë efektive për të luftuar këtë fenomen. Ashtu siç e kam theksuar edhe më lart që ministria e arsimit të investojë më shumë në kërkimet shkencore dhe jo vetëm ti pajisë studentët me diploma, por të hartojë një politikë që këto diploma të shërbejnë edhe në tregun e punës.
-Cila është tema e doktoraturës suaj dhe si mendoni ta paraqisni?
– Unë jam specializuar në fushën e së drejtës penale dhe në qendër të studimeve të mija doktorale është korrupsioni dhe jo vetëm korrupsioni nacional dhe krimi ekonomik, por edhe ai ndërkombëtare. Jam fokusuar tek kjo tematikë pasi korrupsioni (sidomos në Shqipëri) është një sëmundje që akoma nuk i është gjetur ilaçi. Do të bëj të pamundurën që studimet e mija doktorale ti botoj në dy gjuhë, gjermanisht dhe shqip. Botimin e studimeve të mija shkencore e konsideroj si një mundësi të mirë për të pasuruar sadopak literaturën për studentët në Shqipëri.
– Keni dy vjet që jeni presidentja e shoqatës për mbrojtjen e të drejtave të njeriut (Internationale Gesellschaft für Menschenrechte IGFM ) për Shqipërinë, cilat janë detyrat e kësaj Shoqate dhe ku njihen?
– Ka dy vjet që jam anëtare e organizatës për mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut ( Internationale Gesellschaft für Menschenrechte IGFM ), por presidente e kësaj organizate jam që në nëntor të vitit 2014. Kjo organizate ka qendrën në Frankfurt dhe në të njëjtën kohë operon edhe në 26 shtete të ndryshme në botë, një nga këto shtete është edhe Shqipëria. Në qendër të kësaj organizate është mbrojtja e të drejtave të njeriut si një fuqi absolute. Ne si organizatë apelojmë për shkeljet e mundshme të të drejtave të njeriut. Në mars kishim takimin e radhës në Bonn, ku u parashtruan edhe disa ndryshime në status dhe në bazë të këtyre ndryshimeve do bëjmë edhe një reformim të organizatës.
– Mbas doktoraturës a mendoni të ktheni në Shqipëri?
– Për momentin jam fokusuar në studimet doktorale dhe në postin si presidente e organizatës, por gjithashtu po punoj me elitën e universitetit të Heidelbergut për hartimin e një konvente për doktorantët, me anë të cilës kërkojmë më shumë privilegje dhe hapësira veprimi nga shteti. Dëshira ime është që të kthehem në Shqipëri dhe të investoj në universitetet Shqiptare çfarë kam fituar deri tani.
– Cilat janë problemet e femrës shqiptare sot?
– Fatkeqësisht pozicioni i femrës shqiptare është akoma në tranzicion. Në Shqipëri një rol të rëndësishëm luan edhe pozita gjeografike. Femrat të cilat jetojnë në kryeqytet kanë më shumë mundësi veprimi dhe punësimi sesa ato që jetojnë në qytet e tjera, pa përmendur ato që jetojnë në zonat rurale ku mundësitë e tyre janë pothuajse zero.
– A e ka zënë sot ferma shqiptare vendin e duhur në shoqëri, apo ende jemi shoqëri maskiliste?
– Femra shqiptare akoma nuk e ka zënë vendin e duhur në Shqipëri, pasi postet kryesore janë kryesisht të zënë nga meshkujt dhe si pasojë kjo na bën një shoqëri maskiliste, ku femra shihet si një qenie e dobët që nuk është në gjendje të marrë përgjegjësi të mëdha përsipër.
– Cili duhet të jetë pozicioni i femrës shqiptare në jetën politike?
– Numri i femrave shqiptare që studiojnë në universitetet më të mira europiane dhe botërore është rritur ndjeshëm vitet e fundit, kjo tregon se po integrohen gjithnjë e më tepër dhe vetëm një prezantim i barabartë i femrave dhe meshkujve në parlamentin shqiptarë do forconte pozitën e femrës shqiptare në politikë dhe si pasojë do zbehej diskriminimi gjinorë.

INTERVISTË ME HISTORIANIN E MIRENJOHUR DR. ATHANAS GEGAJ

by

NGA VOICE OF AMERICA/*
(Me rastin e 500-vjetorit te vdekjes se Skenderbeu – Kjo intervistë u transmetua nga Zëri i Amerikës më 18 e 19 Janar të vitit 1968)/
Përgatiti : Gjekë Gjonlekaj/
Zoti Gegaj,kur Fan Noli shkroi librin e tij mbi Skëndërbeun më 1949, ai tha se vepra juaj frëngjisht mbi Skenderbenë ishte më e mbaruara që kishte parë dritën gjer në vitin 1949, si nga forma, nga lënda dhe nga baza dokumentare.Përsa kohë punuat per këtë vepër dhe kur e mbaruat?
Gegaj : I mbetem mirënjohës Peshkop Nolit për lavdërimin që shprehi për veprën time “L Albanie et l’invasion turque au XV-e siècle’ ose “Shqipëria dhe invazioni turk në shekullin e XV-të “At Noli ka qenë një njeri me kulturë të gjerë dhe ishte po në të njëjtën kohë një ekspert i çështjeve të historisë meskohore të Shqipërise. At Noli gjeti në këtë vepër gjëra që i interesuan si studioz kompetent të jetës dhe të veprave të Skënderbeut, prandaj si shqiptar i madh që ishte, ai çmonte në kulm çdo gjë që ka te bëjë me historinë e popullit shqiptar dhe me lartësimin e tij si komb.
Për sa i përket veprës time “Shqipëria dhe invazioni turk në të XV-tin shekull” kam punuar dëndur dy vjetë. Kërkimet e para i bëra në vitin 1935 dhe vazhdova në kërkime dhe në përgatitje të librit gjatë vitit 1936. Në dhjetor të këtij viti libri ishte gati për shtyp, por duke qenë thezë doktorale ,m’u desht ta mbroj publikisht në një nga Aulat e Universitetit të Louvain,ku kisha kryer studimet e mia.
Libri u gjet interesnat dhe autoritetet e Universitetit aprovuan bitimin e tij. Libri në fjalë u botua më 1937 në Louvain-Paris dhe një Shtëpi Botuese e Parisit u ngarkua për shpërndarjen dhe shitjen e tij.
Ku i bëtë kërkimet dhe, në qoftë se i mbani mënt nën cilët profesorë?
Gegaj : Kërkimet e mia filluan në Paris për ca muaj, ku veçanarishtë në “Biblitheque Nacionale”të qytetit gjeta shumë materiale të dorës së parë. Kurijoziteti im u ngjallë veçanarishtë kur për kombinacion,më ra në dorë një botim i të mirënjohurit profesorit rumun, Constantin Marinesco, i shkruar në frengjisht:”Alfonsi i V,mbreti i Aragonës e i Napolit dhe Shqipëria e Skënderbeut”,botuar në formë broshure nga Shkolla Rumune në Paris më 1923.Libër i vogël po por një zbulesë për sa i përket historisë së Skënderbeut e relacioneve me Shqipërisë dhe mbretërisë së Aragonës e të Napolit.
Nga Parisi kalova në Napoli, në Romë, në Firenze dhe në Venedik,duke u ndalua për ca kohë dhe në Milan. Në arshivat dhe në biblotekat e këtyre qyteteve gjeta materiale të shumtë dhe fillova të përpiloi librin. Profesori im i mirënjohur,që e mbikqyri të tërë materialin më dha aprvovimin e tij për botim,ky ishte Adoph De Mayer i Universitetit të Louvain.
Si filluat të interesoheni për të shkruar një libër mbi Skënderbenë?
Gegaj : Interesimi im për historinë e Skënderbeut është një gjë tipikisht shqiptare. Aj është heroj i kombit tonë dhe një figurë ndërkombëtare, që mbizotëron në historinë e Europës në të XV shekull. Për më tepër Skënderbeu është një personalitet që ka nderuar dhe nderon në çdo kohë popullin shqiptar.
Po interesimi im për historinë ë Skënderbeut fillon atëherë kur isha student në Shkodër, dhe veçanarishtë kur arriti nga Amerika “Historia e Skenderbeut” botua në Boston nga At Noli me 1921 me anën e Organizatës Vatra. Ky libër enthuziazmoi të tërë moshën e re shqiptare,sepse kishte meritën që jo vetëm se kishte shkrojtur në një gjuhë të bukur,por nga ana tjetër paraqiste heroin tonë në një dritë të re. Leximi i këtij libri më ka shoqëruar për shumë vjetë e më në fund më shtyti të kërkoi gjëra të reja për rreth heroit tonë,për t’i paraqitur, edhe botës së jashtëme Skënderbeun sipas nevojave të kritikës historike,duke ndarë në atë se sa ishte e mundur figura e tij gjigante në legjendat e historisë.
Ç’ishin disa nga problemet që përballuat gjatë shkrimit të kësaj vepre?.
Gegaj : Problemet që m’u paraqitën në përgatitjen e kësaj vepre qenë të shumta. Më së pari duhej që unë t’u çveshja nga çdo simpathi e ndenjeë personale. Historia në këtë rast lipsej të ishte një histori kritike, e bazuar mbi dokumente të kohës, mbi botime, me vlerë kritike që në çdo kohë janë bërë mbi Skenderbeun. Ky qe një problem i rënde, sepse Skenderbeu, si ishte në çdo zemër shqiptare, ashtu edhe tek mua, mbetej përherë heroj i kombit, që asgjësend nuk mund t’a shëndrrojë ftytyrën e tij!
Nga ana tjetër kërkova me çdo mjet të konfrontoj historinë e vertetë me botime të panumrta mbi Skenderbeun. Këtu m’u desht të luftoj për të paraqitur një Skenderbe sipas thënjeve historike, po në të njëjtën kohë kërkova ,me çdo kusht dhe me çdo mjet,që Skenderbeu të mbetej ai, që na e paraqet legjenda ose më mirë kronika e kohës. Për këtë gjë luftova,por kërkova të mbetem objektiv në çdo rast.
Cilat janë disa nga gjërat e reja, që nuk diheshin më parë, dhe që i vutë në dukje ju në librin tuaj?
Gegaj: Në përgjithësi nuk ekzistonte një vepër kritike mbi Skenderbeun. Botimet kritike ishin marrë me ca probleme të historisë së Skenderebeut, dhe ato që u paraqiteshin si histori kritike,kishin mungesa te shumta nga çdo pikëpamje. Merita modeste e veprës time është koordinimi i të gjitha këtyre botimeve,duke i konfrontuar me dokumenta të kohës. Merita e kësaj vepre prandaj mbetet në ndamjen e legjendës nga historia dhe në udhëzimin e ri të një studimi kritik të jetës dhe të veprave te Skenderebeut. Për këtë gjë burimet e arshivave dhe aktetet zyrtare të kohës më udhëzuan të ndaj legjendën nga historia e vertetë e Skenderebeut.
Ç’është rëndësia e këtyre zbulimve?
Gegaj : Rëndësia këtyre zbulimve për reth historisë se Skenderebeut është kryesorja në methodën e re e kritkike që përdora për të paraqitur Skenderebeun në dritën e vërtetë të jetës se tij dhe të veprave të tija. Duke punuar në këtë mënyrë kërkova që Skenderebeu të mbetej ai që është. Dhe më vjen mirë të ju them se historia e Skenderbeut sa më kritike të jetë, aq më gjigante na paraqitet jeta e tij. Legjenda e lartësoi tepër,por historia e kritika,gjë që kërkova të realizoj me çdo mënyrë,nuk e vogëlsojnë figurën e tij si luftar, si strateg,si hero i një kohe dhe i një kombi.
Sipas mendimit t’uaj, Zoti Gegaj, ç’kuptim ka, ose ç’kuptim duhet të ketë jeta e Skëndërbeut për Shqiptarët në kohën e sotme?
Gegaj : Jeta e veprat e Skenderbeut janë nje shëmbull i pavdekshëm në gjiun e popullit shqiptar. Kujtimi i tij i drejtoi të gjitha luftrat e orvatjet për liri, që bëri populli shqiptar gjatë shekujëve të robërisë deri në ditën e indipendencës së tij.
Jeta dhe vepra e Skenderbeut janë të bazuara në bashkim të gjithë shqiptarëve. Si në kohëra të kaluara,ashtu edhe sot,jeta dhe veprat e Skenderbeut janë te bazuara mbi vëllazerim te gjithe shqiptarëve,mbi lirinë e vendit nga i huaji,mbi të drejtat e barabarta te çdo qytetari,mbi respektin e çdo shqiptari të ndershëm, dhe mbi ruajtjen e traditave tona, atë të besës, të burrërisë, të mikpritjes dhe të krenarisë kombëtare.
Për më tepër Skenderbeu na mëson se shqiptari nuk do të kursejë gjësend per t’i ardhur në ndihmë nje shqiptari tjetër dhe për të krijuar një atdhe të përbashkët shqiptar,ku secili të jetojë i lirë dhe të punojë për atë vend që na e lanë trashigim të parët tonë. Ky vend është Shqipëria e Shqiptarëve,ku secili është zot në shtëpi të tij dhe kërkon të jetojë me dinjitet e në bashkim,ashtu siç na mësoi Skenderbeu. E ku na mësoi edhe një gjë tjetër: Shqipëria është e gjithë shqiptarëve.Këta do ta mbrojnë me çdo mjet e me çdo sakrficë për Atdheun e Shqiptarëve, dhe si vdes shqiptari për liri, pa u bër skllav i huaj, pa u perulur në karakterin burrëror të popullit shqiptar.
Cili është shkaku që Skenderbeu vonoi të kthehet në Shqipëri për të rrëmbyer Krujën dhe principatën e tij nga duart e Turqëve?
Gegaj : Shkaku kryesor që Skenderbeu vonoi të marrë në dorë drejtimin e rezistencës shqiptare,qytetin e Krujës dhe principatën e atit të tij është njohuria e thellë e fuqisë Ottomane. Për më tepër ai, nuk shihte një fuqi tjetër në Evropë,që te ishte gati të përballej me ushtritë e sulltanëve,që po marshonin ngadhenjyese në të gjitha anët.
Shqipëria ishte ndarë në principata,pothuajse të gjitha nën influencen e huaj, Turke ose Veneciane. Kishte për më tepër parasysh historinë e atit të tij,që nuk pati perkrahje, dhe sa herë ngriti krye,qe përulë nga ushtritë e sulltanëve. Me gjithë këto Skenderbeu ishte në kontakt me princat shqiptarë dhe ëndërronte të kthej sa më parë në Shqipëri për të drejtuar rezistencën shqiptare. Kur pa se nje fuqi e re,Hungaria po luftonte në brigje të Danubit,atëherë Skenderbeu gjeti kohën e volittëshme, dhe ,u kthye në Shqipëri dhe organizoi vendin për të përballuar fuqinë Ottomane.
Vendimi i Skenderebeut të kthehet në Shqipëri dhe të organizojë vendin kundër fuqisë ottomane është një nga vendimet më me pergjegjësi të historisë. Vetëm një Skëndërbe mund të merrte një vendim të atillë!E për këtë gjë,ai është i madh dhe i pavdekshëm në historinë e popujve.
Cilët kanë qënë faktorët që Skenderbeu, me një fuqi të vogël mundi të bëjë ballë forcave të mëdha e të armatosura gjer në dhëmbë të sulltanëvë të Turqisë?
Gegaj : Faktorët kryesorë që Skenderbeu me një ushtëri të vogël mund t’u bëjë ballë forcave të armatosura të Sulltanëve të Turqisë,sipas mendimit tim,janë këto:Skenderbeu ishte strateg i përsosur,një komandant, që nuk dinte çka është frika,një njohës i vendit dhe i zakoneve shqiptare; dhe për më tepër Skëndërbeu nuk e la kurrë armikun që t’i imponojë në planet e tija në luftë. Fuqitë shqiptare Skenderbeu i ndante sipas nevojave të rasteve; ku linte përherë një reservë dhe shtegun të hapur,që te mos rrethohej nga armiku. Për më tepër Skëndërbeu qe ai që e sulmonte armikun duke i dhënë ushtrisë së tij një shembull që ka mbetur një traditë burrërie shqiptare. Aj perballonte vdekjen si një ushtar i thjeshtë. Ku ishte rreziku më i madh aty ishte Skëndërbeu. E nuk kishte ushtar shqiptar që të mos kerkonte të bëjë atë gjë që bënte Skëndërbeu!
Më në fund Skëndërbeu dhe kapetanët e ushtarët e tij luftonin për liri. Ai dhe ushtarët e tij e dinin se nuk u mbetej tjetër veçse vdekjes ose lirisë . Për këtë gjë Skëndërbeu e trimat shqiptarë shkruan epopenë shqiptare të Shekullit të XV. Kjo është epopeia më e bukur e çdo kohe.
Skëndërbeu bashkë me mbrojtjen e Shqipërisë mbrojti edhe Krishtërimin dhe qytetërimin e Evropës nga sulmet e Turqëve. Pra përse disa vende të Evopës,sidomos Venediku nuk i dhanë përkrahjen e duhur?
Gegaj : Nuk ka dyshim se Skëndërbeu mbrojti qytetërimin Europian dhe ua thej hovin fuqive ottomane që ishin gati të marrshojnë në Itali dhe në Europën qëndrore.Skëndërbeu pati ndihma nga Alfonsi i V i Aragonës dhe i Napolit,si dhe nga papët e Romës që e kishin kuptuar mirë rrezikun ottoman. Sa për Venedikun, sadoqë ishte një fuqi e madhe detare kjo për shkaqe tregëtare kërkonte të mbante marrëdhënie të mira me Turqinë;dhe ishte rivale e mbretit të Aragonës e të Napolit. Më vonë më 1463 e kuptoi rrezikun dhe përkrahi Skenderbeun,por qe tepër vonë.
Pas “Lidhjes së Kapedanëve”që u bë në Lezhë, e cila e vuri në krye Skëndërbenë, ç’farë forma administrative u shtuan asi kohe në Shqipëri?
Gegaj : Sipas Lidhjes së Lezhës,Skëndërbeu mbetej kryekomandant i forcave shqiptare. Dalë nga dalë ai arriti të gjithë të i bashkoi për rreth vehtes së tij, duke u lënë liri në administrimin e principatave të tyre. Këto principata ishin shumë të kifizuara e shpesh të okupuara nga Turqit ose nga Venediku. Secila principatë i jepte Skëndërbeut përkrahjen me ushtarë,por shpenzimet e luftës i përballote Skenderbeu, shpesh herë i ndihmuar nga Mbreti Alfons,papët e Romës, nga Raguza dhe nga të ardhurat e kripës.Më vonë pati përkrahje dhe nga Venediku.Forma administrative në Shqipëri në këtë kohë ishte ajo që zotëronte në Europë,duke mos harruar se deri tek qyteti i Krujës ishte qytet i lirë,prandaj forma administrative u mbështet në ligjet e vendit.
Sipas mendimit tuaj,ç’farë drejtimi do të kishte marrë fati i Shqipërise sikur Skëndërbeu të kishte jetuar më gjatë?
Gegaj : Po të kishte jetuar më gjatë Skëndërbeu ,sadoqë ishte i shtytur në moshë, fatet e Shqipërise do të ndryshonin. Ai me 1463 bëri një marrëveshje me Republikën e Venedikut, i suguroi Shqipërisë përkrahjen e saj dhe ai vetë qe emëruar komandant suprem i ushtrive Shqiptare – Veneciane. Për më tepër Skëndërbeu do të kishte kohë të udhëzojë djalin e tij Gjonin,kështu që rezistenca shqiptare e përkrahur nga tjera fuqi europiane,do të mund t’i siguronte Shqipërise lirinë dhe indipendencën, këtë gjë e meritonte dhe ca fuqi të kohës kishin filluar ta kuptojnë rëndësinë strategjike të Shqipërisë.
Dhe qysh prej kohës që është botuar vepra juaj dhe ajo e Fan Nolit mbi Skëndërbeun , a kanë dalë në shesh dokumenta të tjera që nuk diheshin më parë rreth jetës dhe luftërave të Skëndërbeut?
Gegaj : Studimet përmbi jetën dhe veprat e Skëndërbeut nga koha e botimit të veprës time e pastaj kanë vazhduar. Më së pari është vazhdimi i botimit të Acta Albania dhe Acta Albanie Veneta, këto të fundit përgatitur nga Qendra e Studimeve Shqiptare të Italisë.Dhe At Valentini është duke botuar “Studi Veneti” te”Fondazionit Cini”,që kanë të bëjnë me historinë shqiptare gjatë shekujëve XIV-XV. 500-vjetori i vdekjes së Skenderebut nga shume pikëpamje shpresoj të jetë decisive përsa i përket epokës së Fatosit tonë Kombëtar./FUND/
Shënojmë se 500-vjetori i vdekjes së Skëndërbeut u kujtua me nderime të mëdha në Kosovë dhe në të gjitha viset shqiptare në ish Jugosllavi. Në këtë pervjetor historik në Prishtinë u organizua një simpozium ndërkombëtar për jetën dhe veprën e heroit tonë kombëtar, ku u shquan historianët nga Shqipëria ne krye me Profesor Aleks Buda.Ky akademik i përmendur në kumtesën e tij për Skëndërbeun citoi vazhdimisht Barletin, Nolin dhe Gegaj. Kjo ishte ngjarja më e madhe kulturore që kishte përjetuar Kosova deri atëherë. Profesorët nga Shqipëria sollën ne Prishtinë filmin “Skenderbeu” dhe disa relike te tij.Një natë para se të fillonte simpoziumi në teatrin e Prishtinës u dha një shfaqje teatrale per Skëndërbeun. Rolin e heroit tonë kombëtar e luajti për mrekulli Hasan Salaj. Në oborrin e fakultetit bashkë me disa studentë tjerë biseduam me profesorët nga Shqipëria. Ishin shumë të përzëmërt, sidomos Aleks Buda. Vlen për t’u shënuar se itervista e Dr. Athanas Gegaj dhënë Zërit të Amerikës u dëgjua me shumë vemendje sidomos nga familjaret e tij në Malësi të Madhe në Mal të Zi. Trieshi që është edhe vendlindja e Dr.Athanas Gegaj e nderoi heroin tonë kombëtar në mënyrë të posaçme me rastin e 500-vjetorit të vdekjes,duke i dhënë shkollës tetevjeçare emerin Gjergj Kastriot-Skenderbeu që e mban me guxim e respekt për gati një gjysme shekulli,pavarësisht kërcënimeve të mundshme. Kështu veproi edhe Ostrosi i Krajës në Mal të Zi ,mbasi edhe ata para një gjysmë shekulli e pagezuan shkollen e tyre Gjergj Kastriot-Skenderebu. 500-vjetori i vdekjes së Kastriotit solli një ringjallje të vërtetë kombetare në trojet e tyre pushtuara nga sllavët e Ballkanit.(Përgatiti : Gjekë Gjonlekaj)
* Athanas Gegaj ishte Editor i gazetes DIELLI nga viti 1963 deri ne tetor 1971/

SHOQATA – SHTEPIA E SHQIPTARIT

by

Intervistë e Kryetares së Bashkësisë të Shoqatës Shqiptaro- Kanadeze,
Aida Lumi-Bejte, dhënë gazetarit Avdulla Kënaçi/
Ju prezantoj një grua të hekurt; mbaron shkëlqyeshëm Universitetin në Tiranë, por në Toronto e nis punën si pastruese. Diplomohet edhe në Kanada shkëlqyeshëm dhe tani prej vitesh është Drejtuese e Përgjithëshme e Financës dhe Adminstratës për një grup kompanish kanadeze me veprimtari prej qindra milionë dollarësh. Parimi i saj: ngarko me punë ata që dinë të punojnë, ata që janë të zënë me punë. Çfarë kërkon të arrijë ajo me Shoqatën Shqiptare, a do të mund t’ia dalë ta bëjë një Bashkësi model?! Brezave që vijnë t’u lemë trashëgim Shqiptarinë- thotë ajo.
-Para disa javesh njëzëri ju u zgjodhët nga komuniteti shqiptar i Torontos, kryetare e shoqatës, si e pritët këtë vlerësim të bashkatdhetarëve tuaj?
-Kur një grup njerëzish apo një bashkësi e tërë të vë gishtin e të thotë me vota unanime: “Ti do të na drejtosh…” është një barrë e rëndë, përgjegjësi, por edhe nder e respekt i madh. Duhen bërë përpjekje të jashtëzakonshme për të mos zhgënjyer askënd. Eshtë punë që kërkon përkushtim dhe sakrificë. Të gjithë ne angazhohemi vullnetarisht në Shoqatë, ndërkohë që kemi punë me kohë të plotë dhe detyrime të tjera familjare të jetës sonë të përditshme, jashtë shoqate. Përse e pranova këtë detyrë? Eshtë dëshira e mirë e imja dhe ajo ndjenja e bukur e shqiptarisë që e kemi në zemër e që na bën ta gjejmë kohën dhe energjinë e duhur për t’iu përkushtuar mbarëvajtjes së punëve në Shoqatë.

Në hapat tuaj të parë, ndjeheni optimiste, e zhgënjyer apo entusiaste?

Përgjithësisht unë jam natyrë pozitive. Jeta më ka mësuar që edhe aty ku duket zymtë, ta gjej një fije drite dhe të kapem pas saj e të çaj me vendosmëri mes reve derisa të shoh diellin me shkëlqim të plotë.
Çfarë e bën optimiste apo jo punën në Shoqatë, nuk është vetëm drejtuesi. Për mua më tepër rëndësi ka grupi i punës. Ka një shprehje të bukur populli ynë “Trimi i mirë e me shokë shumë”. Dhe ne jemi një grup njerëzish në bord që e duam shqipen dhe jemi të gatshëm të japim më të mirën nga vetvetja për ta lartësuar emrin e shqiptarit në Kanada dhe jo vetëm, por të ndërtojmë diçka me vlerë që të mbetet edhe për brezat e ardhshëm. Mosha mesatare e bordit është e re, aty përfaqësohen gjithë trevat shqiptare dhe të trembëdhjetë anëtarët janë me profesione të ndryshme. Mirpo unë dëshëroj që ata të marrin barrë përsipër, të mos jenë thjesht për të ngritur dorën, por të kundërshtojnë apo pohojnë me argumente, të japin ide dhe të organizojnë aktivitete ashtu siç është njeri prej tyre, koreografi Ramazan Këllezi. Qysh në mbledhjet e para, atyre ua kam bërë të qartë këtë lloj qëndrimi të pjesëmarrjes në Shoqatë dhe shpresoj të më kenë mirëkuptuar.
Mendoj se komuniteti ynë sot është në një pikë delikate të zhvillimit të tij. Duhet të kthejmë më shumë sytë nga e ardhmja, nga fëmijët tanë. T’u krijojmë mundësinë atyre që edhe pas shumë brezash të ndjehen krenarë e kurrë të mos e harrojnë identitetin e tyre. Personalisht, sa më shumë largohem nga Shqipëria, aq më shumë e dua atë.

Unë desha të bëjmë një sinops të shkurtër të jetës suaj për lexuesit , arsimimi, shkaku i emigrimit, vështirësitë e para, natyralizimi në Kanada, etj. Me një fjalë, si ia keni dalë të jeni e suksesshme?

Suksesi është term relativ. Kam shijuar arritjet e mia po aq sa edhe humbjet. Por ajo që më bën të lumtur është se ndjehem në paqe me vetveten pasi kam bërë dhe vazhdoj të bëj atë që kam dashur dhe dua në jetë edhe kur ka qenë pothuajse e pamundur. Kam rënë shumë herë, por prapë e kam gjetur forcën për t’u ngritur.

Jam lindur e rritur në një qytet të vogël në zemër të Shqipërisë, por të lashtë. Qyteti im i lindjes, Peqin, karakterizohet nga njerëz paqësorë e mikpritës si dhe shumë të dashur. Prej babait origjinën e kemi nga një fshat i Labërisë i shquar për patriotizëm e atdhedashuri. Pasi mbarova shkollën e mesme, u vendosa në kryeqytet ku vazhdova studimet në Universitetin e Tiranës, në Fakultetin Ekonomik për degën Financë-Kontabilitet. Megjithëse mbarova universitetin me rezultate të shkëlqyera, e pata të vështirë të gjej një punë të mirë në profesion. Isha një vajzë që vija nga një qytet i vogël, aq më tepër nga një familje që ishte nga ato të persekutuarat e sistemit komunist. Unë nuk i kisha “lidhjet” dhe njohjet që kërkonte ajo kohë. Aq më tepër, isha një nga ata njerëzit e drejtë që koha e atëhershme i konsideronte si “jashtë realitetit” sepse unë nuk isha “e zonja” për politikë. Kështu që në shkurt të vitit 1997, në vitin e trazirave e rrëmujave, kur u duk se shpresat në vendin tim për të përparuar po shuheshin, emigrova në Kanada së bashku me bashkëshortin tim.
Kuptohet, si të gjithë emigrantët e tjerë, që e kanë një histori të tyren, edhe unë kam timen. Me vështirësi e sakrifica e ndërtuam jetën tonë te re këtu në Toronto. Tashmë kam 18 vjet që jetoj e punoj në këtë vend me hapsira dhe mundësi të pafunde. Kurrë nuk e përbuz punën. Me të njëjtin përkushtim e kam bërë punën e pastrueses në një institucion financiar vitin e parë në emigrim dhe po me të njëjtin pasion e përkushtim prej vitesh bëj punën e Drejtueses së Përgjithëshme të Financës dhe Adminstratës për një grup kompanish me veprimtari prej qindra milionë dollarësh. Kanadaja më pëlqen sepse është vend i mundësive. Njeriu respektohet dhe vlerësohet për kontributin që jep. Ndjehesh i barabartë në mes të barabartëve, sidomos në Toronto i cili është një qytet ku çpaloset një mozaik kulturash dhe me një moshë mesatare të re, tek të dyzetat.

Keni ndonjë traditë të emigrimit të hershëm të familjes suaj në Perëndim?

Po. Nga ana e babait, xhaxhai i tij, Hamit Lumi, emër që e trashëgon edhe im at, ishte një nga Vatranët e hershëm në fillim të viteve 1910 në Amerikë. Hamiti ishte burgosur nga pushtuesit turq për çeljen e klubeve shqiptare në Vlorë dhe hapjen e shkollave shqip në qytet dhe fshatrat e Labërisë. U dënua dy herë, në fillim me 20 vjet burg, pastaj po në burg me 101 nga që asnjëherë nuk hoqi dorë nga misioni i tij; u mësonte shqip të burgosurve të tjerë. Ai vetë kishte mbaruar shkollën “Zosimea” të Janinës së bashku me rilindas të mëdhenj. Në Vlorë u bë nismëtar i çeljes së shkollave shqip dhe klubeve patriotikë, pikërisht për këtë u dënua.Pas tetë vjetësh burg, xhonturqit që pranuan të bënin reforma e të njihnin gjuhën shqip, e lëshuan nga burgu. Hamiti nuk reshti asnjë ditë pa punuar në dobi të pavarësisë e shkollave shqip, ai mori pjesë si delegat i Kurveleshit në Kuvendin e Manastrit të Cepos më 21 korrik 1911, por përndjekjet vazhduan, rrezikohej të futej përsëri në burg. Kështu ai emigroi në Boston ku menjëherë bashkëpunoi me gazetën “Dielli” dhe për një kohë u bë administrator i saj. Ishte nga aktivistët më të shquar të mërgatës shqiptare në Amerikë. Më 1916 u paraqit me disa shkrime në të përjavëshmen “Mbrojtja shqiptare” që dilte në St. Louis të Ilinosit. Më 1917 u kthye përsëri në Boston ku filloi botimin e revistës politike e shoqërore “Luftëtari i Drejtësisë”. Në gazetën e ilustruar “Albania”, ka marrë pjesë me një varg shkrimesh polemizuese. Ka botuar plot shkrime edhe në gazetën “Koha” të Mihal Gramenos. Shumë shkrime janë të botuara me pseudonime si Vlora, Cingla, Lopata, Labi…Gjithë jeta e tij shkoi në shërbim të çështjes shqiptare dhe unë krenohem që në trungun tim, ashtu edhe si nga nëna, vij nga një familje atdhetare. Kjo më motivon të marr përgjegjësi të mëdha në Bashkësinë shqiptare ashtu edhe siç po veproj.

Si jeni bërë e njohur midis bashkatdhetarëve tuaj, a ju pengon ky aktivitet në detyrimet tuaja familjare?

Jeta dhe puna më ka lidhur me shumë bashkatdhetarë këto 18 vite në emigrim. Gjithashtu kam më tepër se një vit që kontribuoj dhe marr pjesë rregullisht në Shoqatë. Aty jam njohur me shumë atdhedashës. Ndryshe nga vendet e tjera, Kanadaja, ka një emigracion të ri cilësor, shumica e tyre janë me arsim të lartë mbasi të tilla janë kriteret e pranimit. Ka këtu muzikantë, balerinë, gazetarë, operatorë filmash, regjisorë, shkrimtarë, poetë, etj. Në ditët dhe muajt në vazhdim përmes aktiviteteve të ndryshme që do të zhvillojmë, do kem mundesinë të njihem personalisht edhe me më tepër bashkatdhetarë.

Punën në shoqatë e bëj me shumë dëshirë. E ndej si detyrë shpirtërore. Dhe kur njeriu e bën diçka me pasion, pengesat i bëhen mundesi. Jam me fat, kam një familje që vazhdimisht më mbështet. Pavarësisht ngarkesës që kam, mundohem ta gjej kohën çdo ditë t’u telefonoj prindërve apo t’i vizitoj ata, t’i shoqëroj fëmijët në aktivitet e tyre sportive apo kulturore, apo thjesht të bëjmë një bisedë familjare, ndërsa mblidhemi mbrëmjeve në shtëpi.
Një mik, njëkohësisht dhe ish-drejtues i imi, që e kam në jetën kanadeze model dhe udhërrëfyes në profesion, thotë: “nëse do që puna të bëhet, jepja dikujt që është i zënë”. Realisht vetëm ai që ka vullnet për punë, është gjithënjë punëmbaruar. A kam kohë unë për Shoqatën? Në pamje të parë do të thoja jo, jam e zënë. Por unë di të punoj dhe jam e bindur se Shoqatën do ta zmadhoj dhe secili bashkëkombas do të gjejë mbështetje falas tek kjo Shoqatë që nga punësimi, ambjentimi, shkollimi, gëzimi dhe argëtimi. Unë dëshëroj që Shoqata të jetë një Shqipëri e vogël këtu në Toronto.

Çfarë do të bënit ju ndryshe nga parardhësja juaj që edhe ajo ka qënë grua?

Zgjedhja e një gruaje në drejtim, mendoj, tregon formimin dhe pjekurinë që ka arritur komuniteti ynë. Dr Ruki Kondaj, me shumë kurajo diti ta futë shoqatën në linjat e një institucioni të vërtetë.
Për mendimin tim, të qenit grua apo burrë, pak rëndesi ka. E rëndësishme është të gjendet njeriu i duhur për punën e duhur me qëllim që çdo gjë të shkojë mbarë.
Unë kam dëshirën e mirë dhe vendosmerinë ta çoj më përpara atë punë që parardhësit e mi kanë bërë ndër vite. Të mos harrojmë, kjo Shoqatë ka një çerek shekulli që funksionon. Shumë individë kanë sakrifikuar nga vetja që ajo të mbijetojë. I përulem me respekt kujdo parardhës që ka kontribuar për Shoqatën dhe ju uroj mirëseardhjen të gjithë bashkëkombasve që për një arsye apo një tjetër nuk e kanë patur mundesinë apo kohën të kontribuojnë deri më sot. E kemi detyrë morale si shqiptarë ta mbajmë në këmbë këtë shtyllë dalluese të identitetit tonë kombëtar këtu në Kanada.

Keni rreth vehtes suaj një grup aktivistësh të shquar, i njihni ju ata dhe si i vini në lëvizje?

Kam fatin të punoj me një grup aktivistësh që kushdo do ta kishte ëndërr të punonte me ta, janë të gjithë të rinj dhe të kombinuar edhe si gjini, por edhe si përfaqësues trevash shqiptare, ka nga Kosova, Maqedonia dhe Mali i Zi. Jemi një grup prej trembëdhjetë vetë me larmi aftësish profesionale që vërtet plotesojnë njeri-tjetrin duke fomuar një njësi të tërë monolite. Gjithsecili vjen të punojë me dëshirë dhe vullnetarisht. Dëgjojmë me vëmendje dhe respektojmë njeri-tjetrin. Veçse do të kujtoja këtu se vërtet është nder dhe respekt nga komuniteti të bësh pjesë në kryesinë e shoqatës, por kjo nuk duhet të jetë si një mburrje apo privilegj, por si një përgjegjësi për ta ushqyer shoqatën me ide, mendime dhe aksione që secili duhet të marrë përsipër. Kurrsesi nuk na duhen jesmenë. Gjithëçka është vullnetare dhe puna vullnetare nderohet e respektohet nga komuniteti ynë. Asnjeri nuk duhet të harrojë se aktivizimi i secilit monitorohet nga bashkesia e cila në përbërje ka intelektualë të shquar.
Aty ku ka cilesi, drejtohet me kënaqësi.

Disa bashkatdhetarë të cilët janë indiferentë ndaj Shoqatës, thonë se me shoqatën abuzohet (vidhet), ka ndonjë të vërtetë tek ky opinion apo është një justifikim për të mos marrë pjesë në Bashkësi?

Unë do t’i lutesha kujtdo që ka qoftë dhe dyshimin më të vogël, të bëhet anëtar së pari, dhe me t’u bërë anëtar unë personalisht do t’i vë në dispozicion të gjithë pasqyrën financiare të Shoqatës, qindarkë-për-qindarkë. Nëse gjejnë qoftë edhe më të voglin abuzim, jo vetëm që do të jap dorëheqjen e menjëhershme, por jam e gatshme ta paguaj personalisht dëmin. Me marrjen në dorëzim të aktivitetit financiar të Shoqatës, kam punuar me ditë të tëra të evidentoj dhe të kontrolloj hyrjet e daljet e parave që nga viti 2008, kaq më lejonte sistemi bankar. Aty kanë lënë gjurmë të gjitha lëvizjet e parave. Kjo pasqyrë do të vazhdojë të jetë e hapur e tarnsparente për çdo anëtar të Shoqatës, është e drejtë e secilit të dijë ku kanë shkuar e si janë shpenzuar paratë e tij. Po kështu kjo llogari është e hapur edhe për median. Jam e gatëshme t’i vë përpara syve edhe çdo gazetari të licensuar i cili do të marrë përsipër të shkruajë në shtyp apo televizion për mbarëvajtjen e Shoqatës.
Kam pak muaj që e kam marrë këtë detyrë, por shoh shumë njerëz të interesuar të afrohen në Shoqatë, ata janë të mirëpritur. Disa kanë shfaqur dëshirën të kontribojnë dhe ne donacionin e tyre nuk do ta lëmë të shkojë në boshllëk, por do ta propagandojmë në komunitet dhe në të gjitha mediat me te cilat kemi marrëdhënie të ndërsjellta. Ka një propozim për të krijuar një bibliotekë me libra në gjuhën shqip duke dhuruar nga secili, aq sa ka mundësi. Jo vetëm do ta krijojmë këtë bibliotekë, por do të ekspozojmë edhe emrin e secilit dhurues në krye të raftit. Janë të mirëpritur të sjellin botimet e tyre gjithë letrarët që jetojnë e punojnë këtu. Ne jemi të mendimit të organizojmë edhe promovime të veprave të tyre në shqip apo në anglisht.
Ka ardhur koha të kemi një qendër tonën ku të mblidhemi, një qendër derë-hapur në çdo kohë për shqiptarin dhe mikun e tij. Shtëpia e Shqiptarit do të flasë shqip. Aty do të këndohet e kërcehet shqip, nga vallet e kostumet e Çamërisë e deri tek veshjet popullore karakteristike të Kosovës, Ulqinit, Shkodrës, Shkupit, Mitrovicës, Podgoricës, të Lindjes e të Jugut të Shqipërisë. E kur puna e hallet e jetës të lodhin, do të kesh një vend ku të shplodhesh e të mbushësh shpirtin me mall e frymëzim, ndërsa shkëmben një fjalë në gjuhën tënde, lexon një libër në shqip, shikon të rinjtë që përparojnë e u ofrohen shërbimet e duhura për trainim e punësim, ku fëmijët e fëmijëve mësojnë gjuhën e ëmbël të Naimit e të Mjedës. E vetëm atëherë mund të themi se e kemi bërë mirë detyrën tonë, u kemi lënë brezave trashëgim shqiptarinë.

Shoqatat janë edhe ura lidhëse midis vendit të origjinës dhe vendit ku banojmë, si do ta forconi më tepër ju këtë lidhje?

Mendimi im personal është që momentalisht lidhjet me vendin mëmë përsa i perket anës institucionale, lenë shumë për të dëshiruar.
Siç e përmendni edhe ju në pyetjen tuaj, Shoqata duhet të jetë një urë lidhëse. Unë e perceptoj këtë urë me dy kahë. Le të mos harrojmë që Kanadaja ka thithur një pjesë të mirë të intelektit shqiptar. Për këdo agjendë qeveritare shqiptare, i ikuri s’duhet të jetë “i harruari”, aq më tepër kur vlerën po ia di më tepër bota se sa vendi i vet.
Nga ana tjetër, edhe ne duhet të bëjmë më tepër për vendin tonë. Psh, thjesht ta promovojmë mes miqsh e kolegësh Shqipërinë këtu në popullsinë kanadeze. Neve na ka falur natyra një vend të mrekullueshëm që çdo turist do të mahnitej me bukuritë e Shqipërisë.
Kandaja është një vend i ri, me klimë tjetër, një shtet i krijuar vonë dhe çdo kanadez do të habitej duke vizituar vendin tonë mesdhetar me një histori të lashtë e të lavdishme. Le të ecim në 100 kilometra rrugë nga Tirana në Shkodër. Të befason ndryshimi i natyrës në çdo kilometër, fauna dhe flora; luginë, mal, fushë, lumë, lagunë, det, plazh, liqen, kështjella, traditë, artizanat e mbi të gjitha muzeu i Skënderbeut në Krujë. Mora vetëm një shembull.
Konkretisht ne si Shoqatë do të punojmë që të grumbullojmë informacionin në bazë të nevojave dhe t’i vijmë në ndihmë kujtdo që ka interes për Shqipërinë apo edhe anasjelltas për Kanadanë.

Një nga qëllimet e Shoqatës është ruajtja e identitetit shqiptar, gjuhës, zakoneve, traditave, me një fjalë kulturës shpirtërore, çfarë planesh keni ju në këtë drejtim?

Ne do të mundësojmë vazhdimësinë e aktiviteteve që Shoqata tashmë ka krijuar traditën e saj në organizim, si: Festimi i festës së Pavarësisë Kombëtare në Nëntor, apo festimi i Pavarësisë së Kosovës në Shkurt, Pikniku i Verës në komunitet të cilin sivjet kemi planifikuar ta bëjmë më të gjallë e gazmor duke zhvilluar edhe një mini konkurs me grupet folklorike që do të marrin pjesë, promovimi i klasave të gjuhës shqipe, prania e grupit artistik të valleve “Shqiponjat e Vogla” në të gjitha aktivitetet tona kulturore, përgatitur me shumë dashuri e profesionalizëm nga koreografi i mirënjohur, Ramazan Këllezi, që njëkohësisht është edhe Zv Kryetar i Shoqatës, e shumë e shumë aktivitete të tjera që promovojnë kulturën dhe traditat shqiptare.
Në qendër të punës sonë gjithashtu do të jetë bashkëpunimi dhe promovimi i bisneseve shqiptare që kemi në komunitet. Duhet të ndihmojmë më shumë njeri-tjetrin.
Ruajta e identitetit shqiptar është një objektiv madhor i punës sonë si Shoqatë, e si e tillë ka rëndësi strategjike. Duhet t’i kthejmë sytë nga e ardhmja. Eshtë përgjegjësi e jona t’u përcjellim fëmijeve tanë identitetin tonë kombëtar. Njeriu po nuk diti nga vjen, nuk di as ku shkon.
Unë i bëj thirrje ndërgjegjes së çdo bashkëkombasi këtu në Kanada: Bashkohuni me mua dhe me grupin që unë drejtoj! Ejani të ndërtojmë së bashku shtëpinë tonë, Shtëpinë e Shqiptarit në Kanada! Emri dhe kontibuti juaj do të gdhendet jo vetëm në muret e asaj ndërtese, por edhe në historinë e brezave shqiptaro-kanadezë.
Faleminderit për intervistën!

LEKA I: “Shqiptaria do të fitojë”

by

Beqir Sina- Interviste nga arkivi- Pretendenti per fronin Mbreteror, Naltemadhenia e Tij Leka Zogu I, flet rreth zhvillimeve me te fundit ne Shqiperi e rajon/ *
Ç’do te thote per NMT Leka I nje fitore e koalicionit te ri opozitar “Bashkimi per Fitore” ne zgjedhjet parlamentare te 24 qershorit ne Shqiperi dhe cili eshte mesazhi juaj per shqiptaret?
-E Djathta po rikthehet ne pushtet kudo ne Europe dhe Shqiperia si pjese e Perendimit nuk mund te beje perjashtim qe te mbetet peng i socialkomunisteve, qe e kane çuar ate ne buze te humneres. Jam i bindur qe edhe ne Shqiperi do te fitoje koalicioni i djathte “Bashkimi per Fitore”. Afrimi i ketyre zgjedhjeve me jep rastin t’iu bej thirrje te gjithe shqiptareve, qe me paqe, bashkim kombetar e vellazerim, te votojne per me te mirin, per deputetin qe duan, qe punon per ata, qe te japin voten dhe per kombin. Per ate deputet qe e di se nuk i genjen dhe nuk largohet nga zona qe e ka zgjedhur, por jeton e rri me ta duke zgjidhur problemet e tyre. Mesazhi im per popullin eshte qe te kemi shprese dhe te jemi bashke per ta shpetuar Shqiperine tone te bukur, qe e meriton te kete nje jete te begate, te lumtur dhe te siguruar per te gjithe shqiptaret e trojeve tona, qe na i kane lene baballaret tane, te paret tane me nje Gjuhe dhe me nje Flamur, me Shqiperine
tone krenare.
Cili eshte vleresimi juaj per lidershipin aktual opozitar ne Shqiperi?
-U be shume mire qe e djathta eshte bashkuar dhe po shkon ne koalicion ne zgjedhje. Jo se une kam ndonje gje per socialistet e thjeshte, sepse edhe ata kane votuar per Monarkine me 29 qershor te 1997-es, dhe une e respektoj voten e tyre, dhe une pata premtuar se mund te qeverisja edhe ne ato kushte. Por
gjerat kane ndryshuar: Qeveria socialiste me politikanet e saj e kane çuar shume prapa Shqiperine dhe i kane sjelle shume dem Çeshtjes shqiptare, qysh se e moren ata pushtetin. Ka ardhur koha qe te behen ndryshime. Ky eshte rregulli i demokracise qe duhet ta pranojme te gjithe, iken pozita dhe vjen opozita e anasjelltas me vone. Prandaj eshte dhe parlamenti me shume parti. Por kjo kerkon qe te jepen alternativa per popullin dhe jo premtime boshe per te ardhur ne pushtet. Une besoj se opozita, me zotin Berisha dhe lideret e rinj qe po aktivizohen, di t’i japi keto alternativa qe kerkohen dhe di t’i zbatoje premtimet.
-Sa i mundshem eshte rikthimi juaj ne Shqiperi?
-Rikthimi im ne Shqiperi do te jete i shpejte. Ndersa per nje referendum tjeter per Monarkine, siç ju thashe dhe me pare, kjo i takon popullit shqiptar ta vendose ne se do nje referendum tjeter per Monarkine apo jo. Une jam nje ushtar i popullit shqiptar, i kombit shqiptar.
A nuk i trembeni procesit gjyqesor qe ka ngritur organi i akuzes ne adresen tuaj?
Historine e 3 Korrikut 1997 e dine te gjithe. Qeverise aktuale i leverdis ta mbaje te hapur nje proces te tille. Kjo eshte puna e tyre. Me kohen qe ka kaluar, me te vertetat qe kane dale edhe ne ate proces, ajo dite eshte vetem nje proteste e popullit kunder vjedhjes se votes, mllefi popullor per te kerkuar voten e tyre, dhe ku ne u ftuam te marrim pjese. Dhe ashtu siç kane deshtuar gjyqe te tjera dhe ky gjyq eshte i deshtuar. Duke treguar se gjithmone Mbreti eshte me popullin, ky proces eshte i kapercyer. Nuk mundet te me ndaloje mua asgje edhe nga ana juridike te me ktheje ne atdheun tim.
-Sa ndikon vendimi i Mbretit te Bullgarise per te kandiduar edhe per president, nese fiton zgjedhjet, tek NMT Leka I, mbret i shqiptareve?
Situata ne vendet e Ballkanit eshte e ndryshme. Ne Bullgari ashtu ka qelluar qe Mbreti Simeon ka marre ate vendim. Por kjo nuk do te thote qe te veprohet keshtu, fjala vjen edhe ne vendet e tjera ku jane kthyer familjet mbreterore.
-Ne Shqiperi, perveç PLL-se qe mbron parimet mbreterore, kohet e fundit eshte krijuar edhe Partia Monarkike. Komenti juaj?
Per Mbretin te gjitha partite jane njesoj, sepse ai eshte mbipartiak. Por, vetekuptohet se Partia Levizja e Legalitetit, e kryesuar nga zoti Ekrem Spahia, eshte e vetmja vazhduese e Legalitetit legjitim, dhe ka programin e saj ne rikthimin e monarkise. Por kete mund ta kene edhe parti te tjera ne programet e tyre. Nje gje duhet te kuptohet mire. Sipas Statutit Themelor te 1928-tes, Mbreti eshte i te gjithe shqiptareve dhe jo i nje apo disa partive. Prandaj, edhe fjala ime vazhdon te jete per te siguruar Paqe- Bashkim-Vellazerim. Kjo eshte rruga per te shpetuar Shqiperine dhe popullin shqiptar, qe ka shume probleme dhe rreziqe te medha ne te gjitha trojet shqiptare.
-Cili eshte vleresimi i NMT Leka I per Kornizen Kushtetuese te Kosoves?
-Ne Kosove vazhdojne shume probleme, por me kryesori eshte ai i Pavaresise, si rruga e vetme drejtrealizimit te aspiratave kombetare. Administrata Nderkombetare dhe KFOR-i kane arritur te realizojne disa gjera, por ata nuk mund te qeverisin Kosoven per nje kohe te gjate. Kete mund ta bejne vetem shqiptaret e Kosoves, sepse dihet qe vetevendosja eshte e lidhur me veteqeverisjen. Mund te permendim per shembull vetem Çeshtjen e Mitrovices, qe vazhdon te jete me shume probleme dhe e ndare padrejtesisht. Nje qeveri e Kosoves do ta zgjidhte shume mire kete problem po ashtu dhe shume probleme te tjera, sepse do te ishte ne veprim e gjithe administrata e Kosoves, policia, drejtesia, ushtria dhe te gjitha strukturat shteterore. Keto do te ishin te deshirueshme per te vendosur rregull dhe drejtesi, sepse eshte keshtu deshira e gjithe popullit te Kosoves.
Pra, zgjedhjet e reja, qe do te nxjerrin nje administrate te re qe nga Parlamenti dhe qeveria e Kosoves, do te jene si nisje per te realizuar aspiraten shekullore per pavaresine e Kosoves dhe te Shqiperise etnike. Une i kam mbeshtetur dhe i mbeshtes te gjitha kerkesat e popullit shqiptar te Kosoves, per nje Kosove te lire e te pavarur.
Me kete sy e shikoj une Kushtetuten e Kosoves apo “kornizen ligjore”, siç po e quajne nderkombetaret. Politikanet e Kosoves duhet te shikojne ate qe kerkojne shqiptaret e Kosoves, te realizojne ate per te cilen jane perpjekur dhe kane luftuar per dhjetra vjet. Per kete duhet te perfitojne çdo gje, edhe nga korniza ligjore, edhe nga Rezoluta e Keshillit te Sigurimit 1244, sepse asgje nuk mundet ta mohoje e ndaloje referendumin gjithepopullor, te drejten themelore te te Drejtave te Njeriut sipas aktit final te kartes per vetevendosje, referendumin, ne te ardhmen. Veçse gjithmone duhet te ruhemi nga kurthet qe po vazhdojne te ngreje Beogradi me aleatet e tij. Une jam i bindur se mbas zgjedhjeve te 17 nentorit, Kosova ka per te shkuar drejt Shqiperise se enderruar me shume se 80 vjet.
-Lidershipi politik i Kosoves ne kendveshtrimin e Mbretit te shqiptareve, Leka Zogu Pare?
-Une nuk kam preferenca per politikanet. Preferenca ime e vetme eshte populli i Kosoves, sepse vete ideali im eshte per Shqiperine Etnike dhe jo per persona te caktuar e per parti politike, qofshin keta politikane te Kosoves per te cilet kam nje respekt te veçante, per ate çka kane bere e po bejne ne te mire te Kosoves. Ka disa rregulla qe i vendos vete populli dhe jane kriteret baze per te vleresuar te gjithe politikanet. Keto jane te lidhura me çeshtjen Kombetare, pra me politikat per te realizuar idealin kombetare te Pavaresise se Kosoves dhe te Shqiperise Etnike, qe kurre nuk eshte termi sllavo-komunist “Shqiperia e Madhe”, siç po thone lart e poshte Beogradi, miqte e tij e rrogetaret e Beogradit, dhe armiqte e Shqiperise. Ata qe kane punuar dhe punojne per keto ideale, kane jo vetem respektin tim, por te gjithe popullit shqiptar, kudoqofte ai. Per te gjithe ne vazhdon te kete rendesi te madhe motoja jone “Atdheu mbi te gjitha”.
-Cili eshte vleresimi juaj per zhvillimet e fundit ne Kosoven Lindore dhe ne Maqedoni?
-Shqiptaret ne Kosoven Lindore dhe ne trojet e tjera shqiptare si ne Tetove e Kumanove, nuk kane nevoje per ndihma individuale, sepse ata po kerkojne te drejtat e tyre te shkelura e te mohuara, te drejta keto te miratuara e te njohura sipas Kartes se Helsinkit apo edhe te dokumenteve te tjera te OKB-se dhe te OSBE-se. Te drejtat e tyre jane te drejta legjitime dhe duhet te merren parasysh, dhe jo te anashkalohen apo neglizhohen, se ndryshe mund te vazhdoje gjate lufta e tyre e drejte, duke kerkuar per t’u vene drejtesia ne
vend. Une jam duke i kryer detyrat e mia si Mbret i shqiptareve dhe vellazerimit. Ne te gjitha trojet shqiptare e dine boll mire se Mbreti i tyre eshte gjithmone perkrah shqiptareve.
Aktualisht ne hapesiren mbareshqiptare zoteron nje situate mjaft komplekse.
-Cilat jane rruge zgjidhjet sipas NMT Leka I ?
-Ashtu siç e dine te gjithe, jo vetem ne Shqiperi, por edhe jashte saj, populli shqiptar ia dha voten e tij Monarkise me 29 Qershor 1997. Mirepo kjo vote u vodh dhe nuk u zbatua verdikti i popullit. Une ia kam borxh kete popullit tim. Natyrisht, i kam borxh edhe premtimet per te vendosur rregull dhe drejtesi, per te siguruar pune per te gjithe shqiptaret dhe se bashku do te shihnim nje ndryshim te madh per çdo vit. Une keto premtime do t’i vija ne zbatim. Tani, i takon popullit shqiptar te vendose vete. Ai e ka pare edhe po
e sheh çdo dite se ku kane shkuar rendi dhe drejtesia, çfare bejne ata per korrupsionin, ku te gjithe qeveritaret e sotem nuk po i sherbejne popullit, por po mbushin xhepat e tyre. Pra, jane ata qe i paten premtuar popullit deri ne nje kthimin e parave te piramidave ose ata qe premtuan hapjen e vendeve te punes per gjithe shqiptaret. Por, jane ata qe vetem kane hapur kalimet ilegale te kufijve te trafiqeve te paligjshme, qe te ikin te gjithe shqiptaret, duke iu hapur edhe varrin ne fund te detit vetem qe shqiptaret te ikin ne toka te huaja dhe te fusin çdo lloj te huaji ne Shqiperi. Kjo eshte “politika” qe zbatojne keta “zoterinj”, qe po i thone vetes se jane duke bere “me te miren” per shqiptaret. Per shqiptaret do te thosha une jo se jo, veçse per veten e tyre, si edhe atyre qe iu sherbejne.
*Realizuar në Prill 2000 – Me telefon nga New Yorku gazetari yne Beqir SINA, me rastin e diteve te prillit, eskluzivisht per gazeten kombetare Bota Sot, e realizoi kete interviste ne rezidencen e tij ne Afriken e Jugut nga Johanesburgu ku qendronte ne egzil familja mbreterore shqiptare ,