Presidenti Nishani:Pas 24 korrikut do të kem kohë, për të bërë analistin, opinionistin…aktivistin

May 29, 2017 by dgreca

Intervistë e Presidentit Nishani dhënë për “Zërin e Amerikës”/*

Gazetarja (Menada Zaimi): Përshëndetje zoti President!

Presidenti Nishani: Kënaqësi që jam me ju!

Gazetarja: Zoti President, cili është komenti juaj lidhur me lëndimin e një numri të madh qytetarësh, përfshirë dhe liderin e opozitës z. Lulzim Basha gjatë tubimit të çeljes së fushatës elektorale në Bulevardin Dëshmorët e Kombit. Duhet thënë që ju e keni bërë një reagim, zyra juaje shtypit në faqen zyrtare të internetit.

Presidenti Nishani: Menada unë do të kërkoja mirëkuptimin tuaj që përpara se të nisja përgjigjen, të shfrytëzoja këtë mundësi që më keni dhënë me ftesën në studion televizive të “Zërit të Amerikës” sot nga Uashingtoni ju dhe unë nga Nju Jorku për të shprehur nderimin e popullit shqiptar për “Ditën e Kujtesës” që është një nga ditët e veçanta, që përkujtohet dhe nderohet këtu në SHBA dhe nga populli amerikan. Sot populli amerikan kujton sakrificat e panumërta, historinë, bijtë dhe bijat e rëna në përpjekje për të mbërritur sot ku Amerika e madhe është. Dhe besoj se ky është një shembull që na inspiron dhe ne shqiptarët. Ndaj, unë përfitoj sot nga rasti që të bashkoj nderimin tim dhe nderimin e popullit shqiptar dhe të gjithë shqiptarëve me nderimin që populli amerikan i bën heronjve të tij edhe gjithë kësaj historie të madhe. Ne jemi krenar që në faza dhe momente të caktuara dhe shumë të rëndësishme Shqipëria dhe bijtë e Shqipërisë kanë bashkuar përpjeket e tyre me përpjekjet e djemve dhe vajzave të popullit amerikan në interes të lirisë dhe paqes siç ka ndodhur në Afganistan, Irak dhe më tej. Ne shqiptarët kemi edhe ne heronjtë, martirët tanë së bashku me bijtë e SHBA-së dhe popullit amerikan në ruajtjen dhe arritjen e paqes dhe lirisë. Ndaj, desha ta bëja këtë mesazh sot pikërisht në këtë ditë të veçantë sot për Amerikën dhe popullin amerikan.

Gazetarja: Pa diskutim është një mesazh shumë i vlefshëm.

Presidenti Nishani: Në lidhje me pyetjen tuaj është një një situatë shqetësuese, është një ngjarje e rëndë. Unë kam pasur që ditën e djeshme menjëherë sapo jam informuar për ngjarjen me autoritetet e institucioneve dhe agjencive ligjzbatuese në Shqipëri; të Inteligjencës, Prokurorisë, Policisë së Shtetit. Vazhdoj të kem kontakte me ta. Stafi im në Tiranë vazhdon të ketë kontakte me këto institucione. U kam dërguar së pari urimet e mia më të sinqerta dhe solidaritetin tim me gjithë ata qytetarë të lënduar, përfshirë dhe liderin e opozitës z. Basha, tejkalimin e kësaj situate pa pasoja. Me sa kam marrë informacion që nuk ka rreziqe eminente tek jeta dhe shëndeti i të prekurve dhe lënduarve. Gjithsesi mendoj që autoritetet dhe shërbimi mjekësor duhet të vijojë ndekjen dhe ofrimin e të gjithë ndihmës për të mos pasur asnjë pasojë te të prekurit dhe lënduarit, dhe nga ana tjetër vazhdoj të ndjek dhe të pres me shumë interes dhe angazhim hetimin e plotë dhe zbulimin e plotë të arsyeve dhe shkaqeve të kësaj ngjarje në mënyrë të tillë që fushata elektorale, që tashmë ka nisur në Shqipëri, të karakterizohet nga elementet e sigurisë së plotë.

Gazetarja: Zoti President, Shqipëria sapo ka dalë nga një krizë e cila rrezikonte që vendi të shkonte në zgjedhje pa opozitën. Ju e keni përshëndetur marrëveshjen e arritur mes dy udhëheqësve kryesorë Kryeministrit Edi Rama dhe Kryetarit të opozitës Basha, e cila për hir të së vërtetës erdhi pas një trysnie të fortë ndërkombëtare. Në versionin tuaj, zoti President a ishte kjo një zgjidhje e momentit apo është një zgjidhje në fakt që ka një produkt afatgjatë, që shkon përtej problemit të këtyre zgjedhjeve?

Presidenti Nishani: Unë vlerësoj mbi të gjitha frymën, frymën e përgjegjshmërisë të paraqitur nga të dy ekspontët kryesorë të vendit, lideri i mazhorancës dhe lideri i opozitës. Personalisht kam qenë i përfshirë për aq sa mund të përfshihet Presidenti i Republikës në mënyrë për të sjellë sa më afër të ishte e mundur frymën dhe qëndrimin e kompromisit midis dy liderëve politikë dhe procesi i nisur i kontakteve të tyre dhe asistenca, nuk do të thoja presioni, por ka patur një asistencë miqësore dhe një ndikim miqësor nga partnerët dhe aleatët tanë SHBA-së dhe BE-së për të nënvizuar sesa e rëndësishme është për Shqipërinë përfshirja në një proces normal, të drejtë, të barabartë zgjedhor në Shqipëri ku të gjitha palët të përfshihen në të, por të përfshihen me kushte dhe kritere të barabarta. Ndaj, unë besoj që edhe marrëveshja e arritur tregoi jo vetëm një përgjegjshmëri të të dy liderëve të mazhorancës dhe opozitës z. Rama dhe z. Basha, por besoj që edhe vendimi që ata morën, jam i bindur që nuk ka qenë vendim i lehtë sepse në fund të fundit të dy liderët lëshuan diçka nga qëndrimet e tyre për t’iu afruar kompromisit. Në fund të fundit ky është dhe sensi i kompromisit, sensi i negociatës. Jam i bindur që nuk kanë qenë vendime të lehta qoftë i liderit të mazhorancës dhe qoftë dhe i liderit të opozitës, por liderët prandaj janë, për të marrë vendime të forta jo të lehta, por të qarta. Jam i bindur që kjo frymë duhet të vijojë pa dyshim në sensin e ruajtjes dhe respektimit të interesave reciproke të secilës krah politik të majtë apo të djathtës, por në fund të fundit kur vjen puna për çështje madhore që t’i shërbejë interesave kombëtare dhe interesave të vendit. Besoj se këto përgjegjësi duhen pasqyruar dhe reflektuar në sensin e kompromisit.

Gazetarja: Megjithatë, zoti President, a është normale që me vendim të partive kryesore të shtyhet data zgjedhjeve, po me vendim të partive kryesore të përjashtohet mundësia e koalicioneve duke kapërcyer afatet dhe parashikimet ligjore.

Presidenti Nishani: Mund të them që ka pasur një qëndrim dhe propozimi dhe marrëveshja e tyre ka qenë në fakt, dhe e kam vlerësuar këtë, në kufij të respektimit të Kushtetutës dhe ligjit. Data vërtet u ndryshua dhe u shty, por ishte një datë e përcaktuar brenda atyre afateve kushtetuese dhe ligjore dhe Presidenti i Republikës vuri në dispozicion diskrecionin e tij për të bërë ndryshimin e dekretit dhe referoi datën e dytë sepse Presidenti ka pasur në dispozicion dy data për të zgjedhur për zgjedhjet e ardhshme, dt. 18 dhe 25 qershor. Paraprakisht kisha menduar të ishte 18 qershori si një datë e cila jepte mundësinë që partitë të futeshin në një situatë dhe për shkak të klimës që vjen në Shqipëri dhe për shkak situatës së verës që sjell angazhime të tjera të qytetarëve. Edhe data 25 qershor ishte një datë e parashikuar në Kushtetutë, e parashikuar në kodin zgjedhor dhe nuk ka pasur një shkuarje dhe shtyrje në shkelje as të Kushtetutë dhe as të ligjit. Ndaj unë mendoj që kjo marrëveshje krahas frymës së përgjegjshmërisë për kompromis edhe për të krijuar një ambient edhe më të mirë dhe më të qetë nga ai që ishte para marrëveshjes dhe të mos harrojmë që kishim një situtatë dhe një ambient politik ekstremisht të polarizuar i cili mund të tentonte të shkonte edhe në përplasje civile nëse nuk do të kishte një relaksim.

Gazetarja: Dhe nuk do ta kemi këtë mjedis të polarizuar pas kësaj marrëveshje. Për shembull si i shihni ju akuzat në mendia apo insinuatat që janë hedhur në media që kjo është një përpjekje për të eleminuar partitë e vogla. Ka patur interpretime të tilla, apo jo?

Presidenti Nishani: Natyrisht që interpretimet do të jenë gjithmonë prezente, analizat do të jenë gjithmonë prezente, por unë besoj që fryma e kompromisit për të krijuar një ç’tensionim të atij polarizimi ekstrem dhe që vinte gjithmonë e në rritje në prag të fushatës elektorale, besoj që do të ishte i dëmshëm jo vetëm për shumicën dërrmuese të qytetarëve shqiptarë dhe votuesve, por do të ishte edhe një shqetësim për prespektivën, për prespektivën evropiane të Shqipërisë, aq më tepër për imazhin e Shqipërisë anëtare e NATO-s. Ndaj mendoj që përgjegjësia pavarësisht ndonjë kostoje personale që mund të kenë marrë secili në krahun e tij politik qoftë lideri i mazhorancës, qoftë lideri i opozitës, besoj që i kanë shërbyer me mençuri një prespektive më të mirë, jam i bindur edhe të garës. Pastaj do të jetë gara ajo e cila do të tregojë se cila forcë politike, cili krah politik në suazën e respektimit të plotë të marrëveshjes, të angazhimeve, të standardeve për të treguar se kush do të fitojë shumicën e mbështetjes së qytetarëve shqiptarë.

Gazetarja: Zoti President pse nuk ka ende një Shef Shtabi të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura në Shqipëri. Kaq e vështirë është të gjendet gjuha e përbashkët me qeverinë?

Presidenti Nishani: Jo nuk kam ende një propozim konkret nga qeveria për një emër, është e thjeshtë përgjigjja.

Gazetarja: Ju prisni një propozim nga qeveria?!

Presidenti Nishani: Po!

Gazetarja: Zoti President pjesa më e madhe dërrmuese e mandatit tuaj ka përkuar me qeverisjen socialiste. Ju si do ta përkufizonit të gjithën? Keni pasur akuza nga qeverisja e majtë se jeni ndikuar shumë nga Partia Demokratike sepse ju vini nga një ‘background’ i djathtë. Cila është përgjigjja ndaj këtyre akuzave?

Presidenti Nishani: Në fakt ishte hera e parë në Shqipëri që ndodhte një President i së djathtës që ishte në pushtet dhe ushtronte detyrën e Presidentit me një qeveri dhe një maxhorancë parlamentare të së majtës. Ka pasur akuza politike, por mund t’ju them që saga e akuzave të së djathtës në Shqipëri për fatin e keq është një sagë shumë e gjatë që ende nuk ka përfunduar edhe që duket që vazhdon të bëhet edhe gjithmonë e më shumë e sofistikuar edhe gjithmonë e instrumentalizuar, por gjithsesi unë mendoj që nuk ka pasur përtej akuzave as edhe një fakt konkret që të mbështesë nga pikëpamja logjike, nga pikëpamja e fakteve dhe provave që unë e kam ushtruar detyrën e Presidentit të Republikës në interes të opozitës apo në interes të së djathtës në Shqipëri.

Përkundrazi unë jam përpjekur dhe besoj dhe shpresoj që t’ia kem arritur që të ruajë tre dimensione: dinjitetin, integritetin edhe thjeshtësinë. Thjeshtësinë e ushtrimit të detyrës veçanërisht në raportin komunikativ me qytetarët shqiptarë. Do të isha i lumtur shumë në se shumica e qytetarëve shqiptarë do të besonin vërtetë që unë kam mundur t’i realizojë këto tre dimensione gjatë periudhës sime në zyrën e Presidentit të Republikës.

Gazetarja: Zoti President, cila janë planet tuaja pasi të përfundojë mandati juaj si President i Republikës ? Do t’i riktheheni politikës?

Presidenti Nishani: Deri më 24 korrik do të qëndrojë në zyrën e Presidentit të Republikës në respekt të plotë të atij betimi që kam bërë. Pas 24 korrikut unë do të kem kohë, shumë kohë për të bërë analistin, për të bërë opinionistin për të bërë aktivistin, por ajo që mund të them sot ka të bëjë me faktin që situata politike në Shqipëri kërkon mendje të kthjellta, kërkon zemër dhe shpirt të fortë, përballim me dinjitet të sfidave të shumta.

Mund të them të dyja aspektet qoftë si President i Republikës, qoftë si edhe si qytetar. Si President i Republikës më vjen keq të shoh se shpeshherë edhe në situata qesharake kalohet kur gati 90 % e estabilshmentit politik, 90 % e medias janë tërësisht në akuza ndaj opozitës. Jo se opozita duhet të marrë mbështetjen e gjithkujt, por besoj që Shqipëria në këtë rast përbën rastin unikal në vendet demokratike, në vendet pluraliste ku i gjithë ky angazhim i përmasave të mëdha adresohet për të sulmuar opozitën. Në një kohë unë mendoj që në përgjithësi energjitë për opozicion duhen drejtuar ndaj fenomeneve, ndaj problematikave që kanë qytetarët shqiptarë, të shqetësimeve të tyre, të jetës së tyre ekonomike. Ndaj, ky angazhim shumë i sofistikuar edhe ditët e fundit ndaj opozitës kryesisht ndaj liderit të opozitës zotit Basha duket që krijon perceptimin dhe gati–gati bindjen që gjithçka është e instrumentalizuar politikisht ndaj opozitës dhe liderit Basha.

Por gjithsesi ajo që unë doja të thoja ka të bëjë me faktin që për ne është shumë e rëndësishme që të ruajmë standardet edhe te kemi gjithmonë kurajën dhe gjithsecili në postin dhe pozicionin që ka ta kuptojë dhe ta ushtrojë mundësinë e tij si shërbyes, si shërbëtor dhe jo si përfitues.

Gazetarja: Ju faleminderit!

Presidenti Nishani: Ju faleminderit juve dhe ju uroj suksese juve dhe gjithë stafit tuaj. Përshëndetje!

PRESIDENTI NISHANI: TRYEZE PER ZGJIDHJEN E KRIZES, NESE PALET JANE GATI

April 1, 2017 by dgreca

Intervistë e Presidentit Nishani dhënë për emisionin “Kjo javë” me gazetaren Nisida Tufa në televizionin “News 24”/

Gazetarja: Zoti President, përshëndetje! Falemnderit që pranuat ftesën për të qenë në emisionin “Kjo javë”. Falemnderit që na pritët!

Presidenti Nishani: Kënaqësi edhe për mua. Mirë se keni ardhur!

Gazetarja: Jemi në një kohë dhe fazë kaotike. Sot është data 1 prill. Shënohet katër vjet nga koalicionet, ndërkohë që aktualiteti politik ka mjaft dinamik, ka mjaft zhvillime, jemi dy muaj para zgjedhjeve. Si do ta cilësonit si situatë? Duket se palët nuk po lëshojnë pe. Ajo që është më e sigurt është se nuk ka një strategji për të shkuar në zgjedhje të lira e të ndershme, aq shumë të përmendura.

Presidenti Nishani: Për fat të keq, situata është shumë e tensionuar, në kuptimin politik të fjalës. Marrrëdhëniet institucionale janë mjaft të tendosura në një ngërç dhe komunikues jo vetëm të aspektit funksional; e kam fjalën te Kuvendi, por edhe te marrëdhëniet ndërpartiake, sepse në fund të fundit, partitë kryesore kuvendore janë aktorë vendimmarrës në proceset e rëndësishme të vendit. Kjo situatë politike kaq e tensionuar nuk po duket të ketë ndonjë reagim për sa i takon angazhimit për të gjetur një proces, që mund të mos mbyllet brenda një dite të caktuar, por një proces që të fillojë ta çtensionojë situatën dhe ta adresojë pjesën e komunikimit ndërpartiak dhe të faktorëve kryesorë politikë në rrugën e duhur. E kam thënë edhe herë të tjera: jam i gatshëm, si President i Republikës, dhe vazhdoj të nxis me qëndrimet e mia institucionale dhe publike interesin më të mirë të vendit, që do të thotë edhe në mënyrë indirekte interesin e partive politike, të aktorëve politikë uljen në bisedime, qëndrime në kontakt me njëri-tjetrin, pavarësisht objektivave që kanë, pavarësisht synimeve politike që kanë, që është krejt normale te çdo parti politike, por duhet të ketë një proces komunikues midis partive, duhet të ketë bashkëbisedime, në mënyrë që të vendoset në bazë të këtyre bashkëbisedimeve standardi, kryesisht për zgjedhjet dhe pastaj të ecet kryesisht me të.

Gazetarja: Përtej bashkëbisedimeve aq shumë të përfolura, përsëri duhet se nuk lëshohet pe. Ju vetë, si Kryetar i Shtetit, a mendoni se është koha, është çasti për të thirrur një tryezë mes palëve? A duhet ndërhyrja juaj në këtë çast? Si e mendoni?

Presidenti Nishani: Ne duhet të jemi realistë. Pa dyshim, që Institucioni i Presidentit të Republikës, edhe unë jam përpjekur që gjithë kësaj kohe, me qëndrimet dhe sjelljet institucionale ta mbaj në gatishmëri të plotë Institucionin për të lehtësuar që palët të merren vesh mes tyre, por Presidenti i Republikës nuk mund të imponojë asnjë prej palëve politike. Kushdo që mund të mendojë apo mund të pretendojë që Presidenti i Republikës mund t’i imponojë palët politike qoftë për t’u ulur në tryezë me njëra-tjetrën apo për të orientuar një qëndrim të caktuar a një qëndrim tjetër, është jashtë realitetit dhe thjesht një spekulim e abuzim. Presidenti i Republikës mund t’i thërrasë, nëse palët janë të gatshme që t’i përgjigjen thirrjes së Presidentit. Në fund të fundit, figura e Presidentit të Republikës nuk mund të cenohet nga një dialog apo thirrje pa një produkt; për më tepër, që ne kemi një përvojë jo pozitive kohët e fundit kur është bojkotuar, pa argument, madje jo në respekt të ligjit dhe Kushtetutës, edhe tryeza shtetërore si ajo e Këshillit të Sigurimit Kombëtar, nga ana e Kryeministrit, çka nuk ka ndodhur ndonjëherë në të kaluarën. Gjithsesi, këto le t’i takojnë të shkuarës. Presidenti i Republikës është plotësisht i gatshëm, nëse vërtet ka një vullnet, vullnet që duhet të demonstrohet, patjetër që nuk do të mungojnë edhe lidhjet e gatishmëria edhe në rrugë zyrtare ndaj palëve politike për t’u ulur në tryezën e tyre, me praninë ose jo të Presidentit të Republikës, por Institucioni i Presidentit të Republikës është i gatshëm që të ushtrojë të gjitha mundësitë e tij, gjithë ndikimet e tij, edhe autoritetin institucional e kushtetues jo vetëm për të legjitimuar, sepse në fund të fundit, ulja e partive politike në tryezë është legjitime në çdo rast dhe në çdo kohë, por për t’u dhënë patjetër edhe mburojën dhe legjitimitetin kushtetues palëve, si dhe për të bashkëbiseduar e gjetur një orientim e një proces; flas gjithmonë për një proces, jo për një konkluzion përfundimtar nga një takim që nuk mund ta kemi.

Gazetarja: E qartë. Për sa i takon së shkuarës, jo rrallë herë Shqipëria është ndodhur në të tilla situata. Kjo është një situatë, ndoshta e paprecedentë, por kujtoj pa paragjykime, vetë ish-Presidenti Moisiu ka thirrur një tryezë mes palëve në çaste të vështira. Ju thoni që nuk mund t’u imponohet partive politike për të marrë pjesë, por si e shihni zgjidhjen e kësaj situate, përtej bashkëbisedimeve dhe palëve në bisedime? Si do të zgjidhej ky ngërç?

Presidenti Nishani: Në çdo rast kur janë ulur palët në të shkuarën në prani të presidentëve, sepse nuk është vetëm rasti i tryezës së zotit Moisiu, ka pasur edhe më parë, gjithmonë ka qenë gatishmëria e palëve politike për t’u ulur. Nëse do të mungonte dëshira dhe vullneti politik qoftë edhe i një pale, nuk mund të realizohej ajo tryezë. Kjo është situatë më vete. Ajo që unë shoh si zgjidhje të vetme pikërisht dialogun, gjetjen e gjuhës së përbashkët.

Gazetarja: Po nëse nuk arrihet?

Presidenti Nishani: Unë besoj se do të arrihet, sepse historia, dhe jo vetëm ajo shqiptare, ka treguar se sado i ashpër ka qenë një qëndrim i caktuar politik apo i një partie të caktuar politike, është dashur të paguhet, ndoshta, një kosto më e madhe, por përsëri është adresuar dhe përfundimet kanë mbetur tek ajo që është kërkuar që në fillim, te proceset e kontaktit, te proceset e marrjes vesh midis tyre. Unë mendoj se procesi i komunikimit në distancë tashmë është i qartë, por duhet të ketë edhe një lidhje institucionale. Besoj se institucionet e shtetit shqiptar e kanë seriozitetin e nevojshëm dhe të gjithë mjedisin e përshtatshëm për të krijuar mundësinë e bashkëbisedimit, diskutimit dhe orientimit në procesin e domosdoshëm që duhet të ketë vendi.

Gazetarja: Si do t’u përgjigjeshit ju akuzave: “një President palë”, “të pafuqishëm për të zgjidhur situatën, në të cilën ndodhet vendi”?

Presidenti Nishani: Akuzat janë tjetër dhe mundësia për të zgjidhur një situatë politike është tjetër. Janë dy gjëra të ndryshme. Akuzat, patjetër, që janë akuza politike, akuza që kanë filluar që ditën e parë të zgjedhjes sime si President i Republikës. Ato nuk janë ndalur asnjëherë. Kanë qenë akuza që nuk kanë pasur fakte, prova, as logjikë politike, as logjikë njerëzore, nuk kanë qenë të bazuara në asnjë argument, kanë mbetur gjithmonë shabllon i agresivitetit dhe artikulimit shterp politik. Për sa i takon procesit për ta zgjidhur Presidenti i Republikës, edhe një herë po ju them: Kushtetuta jonë nuk ka parë, për asnjë president, mekanizma që të orientojë dhe detyrojë palët që të shkojnë në një zgjidhje apo një zgjidhje tjetër. Institucioni i Presidentit të Republikës, kështu siç është në Republikën Parlamentare të Shqipërisë, është një Institucion që garanton seriozitetin dhe konfidencialitetin e bashkëbisedimit dhe, njëkohësisht, të artikulimit në opinionin publik të parimeve dhe adresimeve më të mira e të mundshme që të qetësojnë situatën, largojnë ngërçin, çtensionojnë, në tërësi, mjedisin dhe, pa dyshim, që mbajnë edhe garancinë e realizimit të premtimeve dhe dakortësisë që arrijnë.

Gazetarja: Prej mbi 40 ditësh, opozita ndodhet në çadër, është protestë shumë pranë me zyrën Tuaj, selinë e Presidentit. Nga ana tjetër, janë të mendimit se bojkoti i zgjedhjeve nga ana e opozitës do të pengonte integrimin e vendit. A do të bëhet opozita me çadrën pengesë për këtë gjë?

Presidenti Nishani: Në kulturën time politike, në çdo rast, unë nuk kam qenë asnjëherë “pro” bojkotit si një mjet, si një mekanizëm, edhe kur ka ndodhur në të kaluan nga shumica aktuale dhe në çdo rast që ndodh. Pa dyshim, që bojkoti për mua nuk është mjet që duhet të mbizotërojë jetën tonë politike. Ajo që unë duhet të shoh sesi duhet të funksionojë politika në Shqipëri është brenda institucioneve me standarde, brenda institucioneve ku gjithsecili të respektohet, të ketë hapësirën e vet që ia ka dhënë pluralizmi, ia ka dhënë sistemi politik që kemi zgjedhur, ia jep Kushtetuta, ia jep në fund të fundit vota që ka marrë te qytetarët dhe për atë që përfaqëson te qytetarët shqiptarë, por për mua mbetet shqetësim standardi apo një platformë e përjashtimit, shumicat ku nuk duhet të artikulojnë e nuk duhet të përfshihen në platforma përjashtuese. Çdo metodë dhe platformë përjashtuese e adreson politikën, e adreson jetën institucionale dhe gjuhën e përbashkët drejt ngërçit. Ne duhet të shkojmë drejt përfshirjes dhe jo përjashtimit.

Gazetarja: Ju kuptoj. A duhet që Partia Demokratike të marrë pjesë në zgjedhje për të gjitha deklaratat që janë bërë nga udhëheqësi i saj?

Presidenti Nishani: Presidenti i Republikës nuk bën komente; nuk i gjykon e as paragjykon palët politike. Çdo parti politike bën zgjedhjen e saj politike dhe për të është e pavarur, është sovrane. Presidenti i Republikës ka dekretuar datën e zgjedhjeve dhe, në çdo rast, do të respektojë atë që Kushtetuta e Republikës apo institucione të tjera të vendit, siç është Kuvendi, do t’i kërkojnë Presidentit të Republikës për të ndjekur.

Gazetarja: A është e mundur që nëse arrihet rënia dakord mes palëve, të arrihet edhe shtyrja e datës së zgjedhjeve e caktuar dhe dekretuar nga ju?

Presidenti Nishani: Ky do të ishte një vendim tërësisht në diskrecionin e Kuvendit të Shqipërisë. Shqipëria ka përvojë nga e kaluara kur janë shtyrë datat e zgjedhjeve, por edhe në këtë rast, nuk do të desha të bëj një koment të drejtpërdrejt[, për faktin se çështja e shtyrjes së zgjedhjeve tani është fokusuar në aspektin e debatit politik, relatave politike dhe këndvështrimeve mes palëve. Presidenti nuk mund të futet në mes të këtij debati politik, por nëse Kuvendi i Shqipërisë gjykon se, në rrethana të caktuara, për t’i shërbyer gjithmonë një zgjidhjeje pozitive, një aspekti pozitiv, jo për të tensionuar më tej situatën, por për të bërë një zgjidhje të njëanshme, mendon se mund të shtyjë për një afat të caktuar zgjedhjet që të ketë ndryshime në Kodin Zgjedhor, të ketë ndryshime të rëndësishme politike apo të bëjmë përshtatjen në sistemin politik që kemi, ky është një atribut që u takon vetëm partive politike dhe i takon vetëm Kuvendit të Shqipërisë. Nëse Kuvendi i Shqipërisë do ta marrë një vendim të tillë, patjetër që të gjithë ne të tjerët do të zbatojmë vendimin e Kuvendit.

Gazetarja: Ju përmendët pak më parë se standardet janë element shumë i rëndësishëm dhe, në fakt, ashtu është. A është Shqipëria një vend me standarde?

Presidenti Nishani: Ne duhet të jemi të vërtetë. Kemi mjaft probleme serioze, do të thosha unë, për sa i takon standardeve, veçanërisht në çështjet e zgjedhjeve, me qenë se po diskutojmë për zgjedhjet e dalëngadalë po hyjmë në fushatën zgjedhore dhe po u afrohemi zgjedhjeve të ardhshme kuvendore. Me keqardhje kam parë se institucionet e tjera ndërkombëtare, përfshi këtu edhe ato të OSBE/ODIHR-it gjithmonë e kalojnë procesin e vlerësimit ndaj Shqipërisë apo të vëzhgimit e gjykimit me fraza standarde: “përparim i pjesshëm”, “një hap përpara, një hap prapa”, gjë që nuk e ndihmojnë zhvillimin e proceseve demokratike në Shqipëri dhe të drejtat e qytetarëve në Shqipëri. Mendoj se më shumë sesa e drejta, sesa dimensioni i lirisë, më shumë sesa garancia e mekanizmave demokratikë për qytetarin shqiptar nuk ka vlerë asgjë; as një raport i caktuar, as qëndrimi i individëve të caktuar etj. Në fund të fundit, duhet të ndërgjegjësohet vetë shoqëria shqiptare, elita e qytetarisë shqiptare, e shoqërisë shqiptare, ajo duhet të prijë proceset dhe me këmbëngulje të qëndrojë fort që ne vetë të detyrohemi për ta pasur këtë liri, dimensionin e së drejtës dhe të garancive. Mendoj se me këto standarde që kemi. Kemi i krijuar pasiguri të mëdha vetes sot, por edhe brezave që vijnë. Na duhet të punojmë sot për standarde reale.

Gazetarja: Sot është 1 prilli, shënohen katër vjet koalicion: Parti Socialiste-Lëvizja Socialiste për Integrim. Si President i Republikës, si Kryetar i Shtetit çfarë shumice keni parë në këto katër vjet?

Presidenti Nishani: Të jesh President i Republikës është gjë shumë e bukur; është një përgjegjësi shumë e madhe, por ka edhe kufizimet e saj në mënyrë të tillë që të jesh jo thjesht politikisht korrekt, por të jesh serioz dhe të respektosh detyrimin tënd kushtetues, ndaj do të ishte e tepërt mendoj unë nëse Presidenti i Republikës do të fillojë të bëjë vlerësime politike për shumicën apo opozitën. Presidenti i Republikës duhet të jetë një institucion i ftohtë, një institucion i gatshëm për të ofruar zgjidhjet e veta dhe gatishmërinë për zgjidhje. Mendoj se qytetarët shqiptarë kanë të drejtën absolute për të vlerësuar si ka punuar një shumicë dhe sesa e vërtetë është një opozitë.

Gazetarja: Po lidhur me Institucionin e Presidentit të Republikës ka pasur probleme në komunikim gjatë bashkëpunimit në këto kate vjet?

Presidenti Nishani: Po, unë besoj se kanë qenë të dukshme dhe publike. Unë nuk jam munduar të fsheh, të themi problemet që ka pasur në aspektin e të mirëkuptuarit, sepse nuk do të tregohesha i vërtetë në këtë rast. Ka pasur probleme, për të cilat mendoj se kanë qenë më së shumti të sforcuara dhe artificiale. Në këndvështrimin tim, e vërteta asnjëherë nuk është absolute në njërin krah, ato kanë qenë të imponuara, pa tjetër, nga institucionet e tjera, për arsyen e vetme se është tentuar gjithmonë një kontroll politik edhe mbi Institucionin e Presidentit të Republikës, por besoj se ato janë tejkaluar me qëndrimin politik që ka mbajtur Institucioni.

Gazetarja: Çfarë suksesesh dhe çfarë dështimesh mund t’i njihnit kësaj shumice?

Presidenti Nishani: E thashë edhe pak më parë, le t’ua lëmë qytetarëve shqiptarë për t’i numëruar edhe sukseset, edhe dështimet. Unë mendoj se ka pasur dëshira, objektiva, janë ndërmarrë reforma sesi janë realizuar dhe sa të drejta kanë qenë hapat që janë ndërmarrë dhe sa të sinqerta kanë qenë, atë le ta vendosin qytetarët e saj.

Gazetarja: Zoti President, shtatë ditë të plota kanë pritur qytetarët shqiptarë për sa u takon dekretimit të ministrave të rinj, propozuar nga Kryeministri Rama. I shumë përfolur ishte emri i Ministrit të Brendshëm aktual, zoti Xhafaj. Do të doja të dija, pasi kanë kaluar disa ditë, çfarë përjetimesh keni pasur? U përfol shumë, u bë virale ? në rrjetet sociale, po kështu u fol shumë në media se Ju do të dilnit në atë konferencë për shtyp, duke thënë “jo” dekretimit për zotin Xhafaj. Më pas, e papritura, për ndoshta shumëkënd, Ju thatë “po” zotit Xhafaj me idenë e verifikimit të figurës së tij dhe që juve nuk ua lejonte Kushtetuta. Do të doja t’i sqaronim pak, qoftë edhe të binim pak në përsëritje, por për të qenë më të përmbledhur.

Presidenti Nishani: Nuk dua që të ushqej dhe të bie pre e skenarëve të thashethemnajës politike që krijohet, por edhe të ushqimit që i jepet kësaj thashethemnaje, por me formim e synime politike. Unë kam ndjekur strikt detyrën dhe mundësinë dhe hapësirën që i takon Presidentit të Republikës. Pas ardhjes së propozimeve nga ana e Kryeministrit. Kam kërkuar dhe kam pritur informacionin e institucioneve që merren posaçërisht me garantimin e standardeve të sigurisë së vendit. Ishin ministra që emëroheshin për herë të parë në detyrë dhe kërkonin patjetër që institucionet e vendit të verifikonin integritetin e tyre në lidhje me çështjet e sigurisë kombëtare. Kushtetuta parashikon një afat të tillë që Presidenti ka pritur të vijnë përgjigjet për çka ka kërkuar Presidenti lidhur për secilin individ përkatës.

Gazetarja: Pra, në ato shtatë ditë janë kërkuar hetime më të hollësishme nga ana juaj?

Presidenti Nishani: Jo hetime, por është kërkuar informacioni i duhur.

Gazetarja: Verifikime?

Presidenti Nishani: Po, verifikime. Informacionet kanë ardhur ditën që unë kam dalë në konferencën e shtypit.

Gazetarja: Dita limit?

Presidenti Nishani: Një ditë më parë se dita limit. Afatet përfundonin ditën e hënë, unë i kam marrë informacionet ditën e diel, në mos gaboj. Përveç kësaj, kam qenë në një shërbim jashtë vendit, por nuk ka qenë shërbimi i lidhur me kohën e konsumuar. Koha e konsumuar ka qenë vetëm për të informacionet lidhur me secilin prej personave që do të emëroheshin ministra. Unë e kam bërë qëndrimin tim publik. Më duhet të sqaroj edhe një element tjetër që besoj se ka qenë një element abuzimi e spekulimi: duke tentuar ta ndaj në dy pjesë qëndrimin e Presidentit të Republikës, këtë po e bëj në respekt të qytetarëve e opinionit publik, sepse shpesh herë qytetarët bien pre e spekulimeve mediatike dhe individëve të caktuar që s’kanë lidhje me mediat apo të politikanëve që s’kanë lidhje me politikën. Pra, është tentuar të ndahet qëndrimi i Presidentit në dekret me qëndrimin e Presidentit në deklaratë. Ju them se të dyja janë qëndrime presidenciale dhe të parashikuara në Kushtetutën e Vendit. Dekreti është një e drejtë e Presidentit, por që Kushtetuta nuk ia njeh të drejtën Presidentit për të refuzuar propozimin e Kryeministrit për ministra. Kjo, sepse në nenin përkatës, në mos gaboj nenin 92 të Kushtetutës ku përcaktohen të drejtat kushtetuese të Presidentit të Republikës, nuk është parashikuar emërimi dhe shkarkimi i ministrit; atje ku parashikohet emërimi e shkarkimi i ambasadorëve, i rektorëve të universiteteve, i Drejtorit të Shërbimit Informativ Shtetëror, e me radhë. E drejta e emërimit të një ministri është e Kryeministrit dhe pohimin përfundimtar ia jep Kuvendi i Shqipërisë. Vetëm Kuvendi mund ta refuzojë një kandidaturë. Pra, dekreti është ushtrimi i detyrës, i përgjegjësisë që ka Presidenti i Republikës, deklarata që bëra është ushtrim i së drejtës kushtetuese që Kushtetuta ia jep Presidentit të Republikës që t’i adresohet gojarisht ose me shkrim Kuvendit të Shqipërisë në çdo kohë dhe për çdo çështje që Presidenti mendon se është e rëndësishme. Pasi kam bërë verifikimin, unë i jam drejtuar Kuvendit të Shqipërisë me konferencën për shtyp, sepse nuk kisha mundësi të shkoja dhe të adresohesha në Kuvend, me të drejtën që më jep Kushtetuta për çështjen e Ministrit të Brendshëm, që unë e mendoja si të papërshtatshme për shkak të rrethanave që ne ndodheshim në atë ditë dhe ndodhemi edhe sot e kësaj dite. Pra, dekreti ishte një detyrim, deklarata ishte një e drejtë.

Gazetarja: Qartë. Përtej konferencës, desha t’ju pyesja pak: A ndjenit ju trysnim, zoti President, pasi ishin ditë të vështira, pasi ju ndiqnit sakaq edhe zhvillimet, figurën e zotit Xhafaj, përplasjet mediatike dhe të gjitha çfarë përflitej?

Presidenti Nishani: Është shumë e vështirë që sot të demonstrosh apo të pohosh se çfarë ka brenda qenies njeriu: ndjesinë, perceptimin, mendimin, se nuk keni ndonjë metodë që ne mund ta pohojmë. Po ju them në mënyrë shumë të drejtpërdrejtë dhe të sinqertë për këdo që e beson që unë, personalisht, kam qenë shumë i qetë dhe nuk kam pasur asnjë dyzim gjatë kohës, përveç pjesës që prisja informacionet nga institucionet e shtetit për qëndrimet e mia, për detyrimet dhe për të drejtat që kisha. Nuk e kam ndjerë asnjëherë dhe nuk e kam përcjellë as trysninë dhe as presionin. Patjetër, që i ndiqja me shumë kujdes zhvillimet politike, partitë politike, opinionet e ndryshme të qytetarëve, të njerëzve të medias, të gazetarëve e analistëve, të cilët bëjnë e përcjellin opinionin e tyre te qytetarët dhe kanë një pushtet të fuqishëm te qytetarët, sepse ndikojnë me perceptimin e tyre. Por që ditën e parë që kam pranuar të ulem në karrigen e Presidentit të Republikës, pakti i parë ka qenë pakti me veten dhe pakti me veten, ndoshta, është pakti më i vështirë që mund të ketë njeriu, por është pakti më i fortë që ekziston, ndaj unë nuk kam përjetuar asnjë presion, nuk ka pasur asnjë presion, nuk kam pasur asnjë komunikim me kërkënd, me asnjë aktor, por ka qenë në mënyrë të drejtpërdrejtë qëndrimi që unë kam menduar, besuar dh vlerësuar se zbatoj Kushtetutën dhe, njëkohësisht, shpreh mendimin tim politik.

Gazetarja: Edhe diçka lidhur pak me këtë. Ju përmendët pak më parë edhe thashethemet që janë të shumta, sidomos në raste të tilla. Si rrallë herë në ditën e dekretimit në selinë e Presidentit të ministrave munguan kamerat. Ato kanë qenë gjithmonë të pranishme. Pse munguan kamerat? Doja t’ju pyesja, zoti President, a ka pasur një shtrëngim duarsh mes jush dhe zoti Xhafaj.

Presidenti Nishani: Nisida, pa dashur të hyj në debat, që pas ceremonisë së parë kur është betuar gjithë qeveria, të gjitha ceremonitë e tjera në selinë e Presidentit kanë qenë të pranishme kamerat e selisë së Presidentit dhe pjesa e dokumentacionit arkivor të Presidentit të Republikës, pasi ky është një rregull i brendshëm në veprimtari të tilla. Veprimtaria ka qenë strikt në çfarë shkruan protokolli i shtetit. Presidenti i Republikës dhe kabineti i tij i punës janë të detyruar të ndjekin strikt atë që është shkruar në protokollin e shtetit. Të mos harrojmë se protokolli i shtetit është ndryshuar vetëm pak muaj më parë, me një vendim qeverie. Nuk e kam bërë unë protokollin e shtetit, ndryshimin e ka bërë qeveria shqiptare, Ministria e Jashtme. Unë kam ndjekur pikë për pikë atë që shkuar në protokollin e shtetit. Po ju them se patjetër unë, së pari në mënyrë njerëzore, por edhe institucionale, kam uruar drejtpërdrejt për suksese dhe punë në mënyrë më të sinqertë dhe më njerëzore të gjithë ministrat e qeverisë. Pastaj sesi iu dha dora, sesi qëndroi njëri në fotografi dhe si qëndroi tjetri, besoj se këto nuk janë çështje që i takojnë formatit të Presidentit për t’u artikuluar, por ka qenë një ceremoni korrekte, serioze dhe dinjitoze. Pse? Duke bërë një ceremoni dinjitoze, jo thjesht për ministrat, por një ceremoni dinjitoze për shtetin shqiptar.

Gazetarja: Zoti President, dekretimi i zotit Xhafaj risolli dhe rihapi debatin dhe me zotin Zhiti, madje ka patur dhe akuza të rënda apo fyerje mes jush. Si e keni përjetuar këtë debat?

Presidenti Nishani: Kurrë në jetën time nuk kam fyer, nuk kam akuzuar dhe as nuk do të fyej dhe nuk do të akuzoj kërkënd. Patjetër që çdo fyerje adresuar ndaj meje është e toleruar, çdo akuzë e adresuar ndaj meje do të përballet me institucionet e shtetit edhe ligjit, është shumë e thjeshtë.

Gazetarja: Mund të shmangej ky debat?

Presidenti Nishani: Unë s’kam hyrë në asnjë debat dhe nuk kam bërë asnjë akuzë dhe asnjë fyerje. Për të qenë shumë i qartë, çdo fyerje që i është adresuar Presidentit të Republikës është e toleruar. Çdo akuzë që i është bërë, do të marrë përgjigjen institucionale.

Gazetarja: Për ta rikthyer edhe një herë në vëmendje. Pse është refuzimi për zotin Zhiti? Ju i keni dhënë argumentet tuaja.

Presidenti Nishani: Unë kam dhënë argumentet e mia, i kam thënë dhe në një intervistë në gazetën “Panorama” para disa kohësh pas interesimit që patën gazetarët për disa adresime që ishin bërë. Patjetër që ka pasur një arsye shtetërore, por ato që ishin arsyet që unë mora vendimin kishin të bënin së pari me mosrespektimin e procedurës nga ana e qeverisë në lidhje me propozimin e ardhur tek Presidenti, sepse ambasadori, ndryshe nga ministri, është kompetencë dhe emërtesë e Presidentit të Republikës, sepse ambasadori përfaqëson Republikën e Shqipërisë, ndërsa ministri përfaqëson qeverinë shqiptare që është një prej pushteteve brenda shtetit. Refuzimi i qeverisë shqiptare për të respektuar procedurën e propozimit. Së dyti, disa artikulime të papranueshme të kandidaturës së propozuar për ambasador në Selinë e Shenjtë kundër Kishës Katolike për inkuizicion, çka është krejt e papranueshme se si një njeri që ka një kuptim të tillë për Kishën Katolike, ka një vlerësim të tillë për Kishën Katolike, të shkojë e të ndërtojë marrëdhënie midis shtetit shqiptar dhe Kishës Katolike apo Shtetit të Vatikanit. Së treti, në takimin që më është kërkuar përmes një deputeti të Partisë Demokratike për të prituar në zyrë kandidatin për ambasador, kam konstatuar që nuk ishte në situatë normale për të kryer atë detyrë.

Gazetarja: Si e konstatuat këtë?

Presidenti Nishani: Përgjatë bisedës.

Gazetarja: Për verifikimin e figurës së tij, sa kohë u është dashur zoti President?

Presidenti Nishani: Nuk kam kërkuar verifikim të figurës së tij, sepse nuk kisha ndërmend ta dekretoja. Nëse do ta dekretoja do të kërkoja verifikim të figurës së tij.

Gazetarja: U përmend shumë një mesazh i mbërritur tek ju kundër zotit Zhiti.

Presidenti Nishani: Mesazhi ka qenë pas debatit që është bërë pas disa artikujve që kandidatura ka bërë në median publike. Pas artikulimeve mediatike të tij ndaj Presidentit të Republikës ka mbërritur dhe ai mesazh të cilin unë në fakt mendova të mos e bëj publik në atë kohë. Nuk e bëra publik dhe nuk ka qenë ai mesazh arsyeja e mosdekretimit.

Gazetarja: Ne pak kohë na ndan nga fundi i mandatit tuaj si President i Republikës. Është fundi i 5-vjeçarit në krye të Presidencës. Si do t’i përkufizoni ju këto 5 vite dhe kur përfundon mandati juaj ekzakt?

Presidenti Nishani: Mandati përfundon më 24 korrik të këtij viti. Pavarësisht se unë jam zgjedhur President më 11 qershor të vitit 2012, pra unë jam votuar nga Parlamenti i Shqipërisë më 11 qershor 2012. Unë jam bërë President i Republikës ditën që jam betuar në Parlament, sepse atëherë bëhesh President, më 24 korrik 2012 kur mbaroi dhe mandati i Presidentit paraardhës. Kështu që dhe mandati im mbaron në 24 korrik të këtij viti. Qëllon për herë të parë që zgjedhja e Presidentit të Republikës përkon me të njëjtën periudhë me zgjedhjen e Parlamentit dhe ky rast është parashikur në Kushtetutën e vendit dhe ligji përkatës ku thuhet që kur ndodh që Presidenti të zgjidhet në të njëjtën periudhë me Parlamentin, Presidentin e zgjedh Parlamenti që shpërndahet. Pra, Parlamenti aktual ka të drejtën, nëse arrin, të zgjedhë Presidentin e ri të vendit. Nëse nuk zgjidhet Presidenti i ri i vendit, në këtë rast krahasuar me rastet e tjera nuk provokohet një krizë politike, nuk provokohet një krizë institucionale, sepse e vetmja krizë institucionale politike që provokohet nga mos zgjedhja e Presidentit janë zgjedhjet e parakohshme. Në këtë rast ne kemi zgjedhje normale, kështu që Parlamenti duhet të llogarisë pesë javë përpara se të shpërndahet. Zgjedhjet janë të përcaktuara më 18 qershor, duhet të llogaritet afati i fushatës elektorale, duhet të llogarisë Parlamenti ditën e shpërndarjes, dhe nga dita e shpërndarjes duhet të llogarisë pesë javë, sepse janë 5 raunde që duhet t’i ketë në dispozicion. Mund të zgjidhet në raundin e parë, të dytë, por mund të zgjidhet dhe në raundin e pestë. Ndaj nga pikëpamja procedurale Parlamenti duhet të parashikojë pesë javë nga momenti kur duhet të nisë procesin e zgjedhjes së Presidentit të ri. Nëse nuk arrin të zgjidhet në këtë rast Presidenti, pra mund zgjidhet në raundin e parë, të zgjidhet në raundin e pestë, mund të mos zgjidhet. Në rast se nuk zgjidhet Presidenti, pas 24 korrikut kompetencat e Presidentit i kalojnë Kryetarit të Kuvendit të Shqipërisë, i cili ushtron kompetencat e Presidentit të Republikës derisa të zgjidhet Presidenti i ri i vendit. Unë besoj që është një proces i qartë, i thjeshtë. E drejta kushtetuese i njihet këtij Parlamenti. Nëse ky Parlament nuk arrin ta zgjedhë, e zgjedh Parlamenti i ri, por kjo nuk prodhon ndonjë ngërç politik, ndonjë konflikt institucional në këtë rast.

Gazetarja: A do të shihnit ju një mandat të dytë për President?

Presidenti Nishani: Unë kam shprehur gatishmërinë time për të vijuar punën si President i Republikës. Pse e kam shprehur këtë gatishmëri? Së pari, e ndiej veten në kapacitet të plotë për të përmbushur detyrën e Presidentit të Republikës. Besoj që vijimi i punës do të jetë edhe më i mirë për shkak të përvojës së grumbulluar gjatë këtyre pesë viteve, edhe Kushtetuta ndaj e parasheh një mandat të dytë për Presidentin e Republikës. Ashtu siç mendoj dhe besoj, gjykimi mbetet në këtë rast i qytetarëve dhe i popullit, jo i aktorëve të caktuar politikë, por i qytetarëve në këndvështrimin tim. Unë besoj se e kam kryer duke përmbushur tre elemente: seriozitetin, dinjitetin dhe thjeshtësinë që duhet të ketë ushtrimi i një pushteti kaq të lartë siç është Presidenti i Republikës. Duke besuar në këto tre parime, i kam përkthyer në tre kolona dhe besoj që i kam realizuar si tre objektiva.

Gazetarja: Duke qenë se jemi në prag të zgjedhjes për President. Ka patur një deklaratë nga ana e Kryeministrit Rama gjatë vizitës së tij në Francë dhe një alternativë mund të ishte një President i zgjedhur nga diaspora. Cili është mendimi dhe komenti juaj duke patur parasysh se në Kushtetutë sanksionohet se President mund të zgjidhet vetëm një shtetas shqipar që nga lindja, me qëndrim jo më pak se 10 vitet e fundit në Shqipëri dhe që ka mbushur moshën 40-vjeçare. A do të ishte me vend zgjedhja e Presidentit nga diaspora?

Presidenti Nishani: Këtë përcaktim kushtetues duhet t’ia çoni ta lexojë Kryeministri. Patjetër, çdo njeri që përmbush kriteret kushtetuese ka të drejtë të zgjidhet President, është mjaft e qartë.

Gazetarja: Nuk është se ka dilema?

Presidenti Nishani: Në qoftë se çdo burrë apo grua plotëson kushtet dhe kriteret që Kushtetuta parasheh për Presidentin e Republikës duhet dhe mund të zgjidhet. Unë nuk shikoj se ka ndonjë kufizim për ata të cilët plotësojnë kushtet dhe kriteret kushtetuese.

Gazetarja: Gjatë këtij mandati 5-vjeçar kur keni marrë një vendim vërtet të vështirë, kur e keni ndierë veten në vështirësi?

Presidenti Nishani: Mund t’ju them që nuk ka pasur ndonjë moment të vështirë, sepse në fakt për fatin e mirë Kushtetuta e vendit edhe përvoja e ushtrimit kushtetues të postit të Presidentit jo vetëm nga unë, por dhe nga paraardhësit e mi, ka krijuar një hapësirë dhe një mundësi që e ka komoditetin që Presidenti, duke qenë në respekt të Kushtetutës dhe ligjit të përmbushë detyrën pa u vënë në vështirësi. Mirë është që Presidenti gjithmonë ta kryejë detyrën pa qenë i shtrënguar dhe pa qenë në vështirësi në ushtrimin e saj. Nuk kemi pasur për fatin e mirë ndonjë situatë të jashtëzakonshme, emergjente në vend, tek qytetarët shqiptarë. Kanë qenë problematika që më së shumti kanë kanë pasur të bëjnë me angazhimet e ekzekutivit në raste dhe situatash problematike, por ne nuk kemi pasur situata ku vërtetë Presidenti i Republikës për shkak të kompetencave të parapara në raste emergjence, të marrë drejtimin, le të themi, të forcave ushtarake. Situata të tilla nuk kemi patur për fat të mirë. Kështu që unë nuk kam pasur ndonjë situatë të veçantë, specifike ku të kem pasur vështirësi. Ua atribuoj këtë që them më së shumti parashikimeve dhe konsolidimit që ka krijuar Kushtetuta, por njëkohësisht edhe praktika e ushtrimit të funksionit të Presidentit të Republikës në Shqipëri.

Gazetarja: Për gjërat e shkuara keq në këto pesë vite, a ka diçka për të cilën ndiheni përgjegjës si President i Republikës?

Presidenti Nishani: Unë mendoj se nëse qeveria nuk do të ishte treguar armiqësore ndaj Presidentit të Republikës, nuk po them bashkëpunuese maksimalisht, por, të mos ishte treguar armiqësore, besoj që ne do të kishim pasur mundësi të godisnim me efikasitet korrupsionin dhe paaftësinë në radhët e sistemit të drejtësisë. Duke qenë se qeveria u tregua armiqësore duke ndërhyrë në Këshillin e Lartë të Drejtësisë, duke shkarkuar një numër anëtarësh, duke lënë KLD-në pa nënkryetar, duke krijuar një frymë konfliktualiteti, politizimi, u hoqi mundësitë edhe mekanizmave të tjerë, edhe Presidentit të Republikës që nëpërmjet një bashkëpunimi të shëndetshëm me qeverinë, të godiste me efikasitet këto fenomene, të cilët janë vërtetë shqetësues në sistemin tonë të drejtësisë. Për këtë ndiej një keqardhje që është bërë kjo pengesë artificiale për synime tërësisht politike për fat të keq për të pasur thjesht kontroll përmes presionit mbi sistemin e drejtësisë dhe nuk u kemi shërbyer qytetarëve në këtë aspekt. Por gatishmëria e Presidentit ka qenë gjithmonë evidente. Besoj se ndoshta në të ardhmen këto modele të mos i kemi më evidente.

Gazetarja: A do të vijonit ju angazhimet politike dhe pas përfundimit të mandatit tuaj?

Presidenti Nishani: Unë jam një njeri që jam investuar në politikë që në vitin ’97-të kur u largova nga administrata publike për motive politike, dhe më tutje jam angazhuar në politikë. Nuk kam pasur ndonjë dhunti për t’u fokusuar tek biznesi, apo arti, apo elemente të tjerë të jetës. Kështu që të gjithë përvojën time e kam në politikë. Besoj që do të vazhdoj të mbetem veprimtar shoqëror i mirë i këtij vendi edhe pasi të largohem nga Institucioni i Presidentit të Republikës.

Gazetarja: Në strukturat e Partisë Demokratike?

Presidenti Nishani: Nuk mund të them. Partia Demokratike është një parti që i ka strukturat e saj tashmë, i ka të konsoliduara, i ka në aktivitet, kam respektin tim maksimal. Unë sot jam President i Republikës, se çdo të ndodhë në të ardhmen nuk mund ta parashikoj me angazhime të drejtëpërdrejta politike. Duhet të kemi parasysh që unë kam arritur pozicionin më të lartë të shtetit, atë të Presidentit të Republikës dhe ky raport dhe standard duhet respektuar dhe unë do ta respektoj.

Gazetarja: Pikërisht për këtë ishte dhe pyetja më konçize, sepse kur një politikan arrin edhe majën, siç është Presidenti i Republikës, ndoshta këtu është edhe fundi i karrierës si politikan për të?

Presidenti Nishani: Jo, nuk besoj. Nuk po them në kuptimin politikan në një post. Nuk mund të pretendoj poste publike përtej atij të Presidentit të Republikës, sepse nuk ke poste përtej Presidentit të Republikës. Në aspektin institucional ju keni të drejtë, kur thoni se kur një njeri bëhet President dhe pa dyshim në aspektin e pozicionit institucional dhe unë nuk mund të kem pretendime në këtë sens. Por, si një kontribues politik në dimensione të ndryshme, patjetër që atë nuk mund t’ia ndaloj dhe nuk mund t’ia mohoj vetes dhe askush nuk mund t’ia mohojë vetes për të qenë një veprimtar politik dhe shoqëror si i pozicionuar në struktura apo jashtë strukturave, në shoqëri civile, në media apo në ndonjë parti politike, ato janë çështje që varen nga rrethanat e kohës.

Gazetarja: Ju thirrët mbledhjen e Këshillit të Sigurisë për çështjen e kanabisit, por asgjë nuk u fol më pas. Ku është si çështje? Çfarë strategjie ndiqet? Pse u pushua? Pse nuk u fol më?

Presidenti Nishani: Pa dyshim që Këshilli i Sigurisë Kombëtare nuk është një instrument ekzekutiv; as nuk bën hetime, vëzhgime, ndalime, arrestime, e kështu me radhë. KSK-ja e ngriti çështjen apo rëndësinë e çështjes atje ku e meritonte vetë si çështje që kishte krijuar shqetësim, kishte angazhuar resurse të partnerëve ndërkombëtarë, kishte krijuar një çedim besueshmërie midis institucioneve të shtetit shqiptar që merren me zbatimin e ligjit dhe të partnerëve. Ne demonstruam që përtej përgjumjes, mosangazhimit të disa institucioneve, në tërësi institucionet kryesore të shtetit shqipar janë të motivuara. Kemi lënë detyrat tona dhe po ndjekim zbatimin e këtyre detyrave që ka KSK-ja.

Gazetarja: Diçka për kanabisin, situatë alarmante. Zëvendëskryeministri Niko Peleshi ishte në një konferencë për shtyp ku shpalosi platformën apo strategjinë që do të ndiqet kundër kanabizimit të vendit. Si e vlerësoni këtë situatë dhe si e vlerësoni këtë strategji?

Presidenti Nishani: Kam qenë një nga zërat më të fortë të prezantimit të shqetësimit në lidhje me kanabisin. Nuk ka pasur asnjë konotacion politik, nuk ka pasur asnjë qëllim për të denigruar ndonjë institucion apo për të përdorur situatën për të shënjestruar politikisht individë apo institucione. Ka qenë tërësisht një shqetësim, i cili ka të bëjë me nivelin e kriminalitetit dhe prespektivën e kriminalitetit që sjell fenomeni i kanabisit. Për fatin e keq rezultoi i vërtetë shqetësimi dhe niveli i shqetësimit tim. Për fatin e mirë më në fund u pranua dhe ka angazhime përmes platformave, apo organizimeve të ndryshme që mbeten për t’u parë sa serioze dhe sa efiçiente do të jenë.

Gazetarja: Si e shihni punën e ambasadorëve të akredituar në vendin tonë? Duket se në këtë situatë në të cilën ne tani ndodhemi e paktë apo e fshehtë mund të ketë qenë dalja e tyre apo e padukshme përsa i takon zgjidhjes së situatës. Pse ka kaq tërheqje?

Presidenti Nishani: Unë vlerësoj dhe do vlerësoj vetëm ambasadorët e vendit tim. Ambasadorët e huaj duhet t’i vlerësojnë presidentët e vendeve që i kanë çuar për të shërbyer dhe për të verifikuar se sa këta ambasadorë kanë punuar për forcimin e marrëdhënieve midis dy vendeve. Nuk është në tagrin e Presidentit të Republikës dhe të askujt tjetër në Shqipëri për të vlerësuar punën e ambasadorëve. Janë vendet e tyre, presidentët e tyre që i vlerësojnë ata.

Gazetarja: Sa larg është Shqipëria nga Bashkimi Evropian?

Presidenti Nishani: Procesi i integrimit është një proces, i cili është kompleks. Ne nuk duhet të konsumojmë kohë me debate rreth detajeve. Ne jemi të qartë në dy-tri elemente thelbësorë. Së pari, orientimi perëndimor dhe evropian i Shqipërisë është i padiskutueshëm, i pandryshueshëm, është alternativë e vetme. Kjo është e qartë si drita e diellit dhe nuk ka asnjë çedim në këtë mes. Kush mendon që mund të krijojë ndonjë çedim apo ndonjë pikëpyetje është i dështuar dhe unë them thjesht një aventurier dhe asgjë më shumë. Së dyti, procesi i integrimit është shumë i rëndësishëm, sepse ne përmes procesit do të arrijmë standardet. Kur të vijë momenti i vendimarrjes përfundimtare politike, që ne të jemi anëtarë, atëherë do të thotë se ne e kemi kaluar procesin, pra kemi arritur këto standarde në zhvillimin e lirisë dhe demokracisë të institucioneve, ekonomik, infrastrukturor, kulturor, e kështu me radhë. Së treti, duhet të kemi parasysh që ne do të integrohemi në Bashkimin Evropian duke i bindur qytetarët e vendeve anëtare të BE-së, institucioneve të vendeve të BE-së dhe mekanizmat e Brukselit që Shqipëria është e gatshme për të qenë kontribuese, jo konsumuese në BE. Me këtë dua të them që, të lihet mënjanë retorika e të ashtuquajturës shantazhim apo kapardisje, apo konfliktualitet në proceset e integrimit me vendimmarrje politike në Bruksel apo në vendet anëtare të Bashkimit Evropian. Nuk i shkon askujt, përkundrazi dëmton procesin dhe e dëmton imazhin e Shqipërisë. Për ta mbyllur, Shqipëria nuk ka alternativë tjetër përveçse të jetë edhe “de facto” dhe “de jure” anëtare e strukturës së Bashkimit Evropian. Ka një dilemë sot se cila do të jetë struktura, arkitektura e Bashkimit Evropian pas këtyre sfidave që vetë BE-ja është duke ndeshur. Por, në cilëdo arkitekturë të re që do të ketë Bashkimi Evropian në vitet që do vijnë apo dekadat që vijnë, unë besoj se pozicionimi i Shqipërisë nuk ndryshon, objektivi i Shqipërisë nuk ndryshon dhe rrugëtimi i Shqipërisë nuk ndryshon.

Gazetarja: Zoti President ishte kënaqësi që zhvilluam bashkë këtë intervistë. Faleminderit!

Presidenti Nishani: Gjithashtu dhe për mua ishte kënaqësi. Ju uroj ju personalisht, stafit dhe televizionit tuaj punë të mbarë!

Klara Buda në Francë me “raki shqiptare” të Mitrush Kutelit, në 110 vjetorin e lindjes së tij

January 27, 2017 by dgreca

(Intervistë ekskluzive për gazetën Dielli, me Shkrimtaren dhe Gazetaren e mirënjohur Klara Buda)/

Bisedoi:Raimonda MOISIU/Shkrimtarja, gazetarja adhe esseist-ja, Klara Buda është një emër fort i njohur në botën shqiptare, e cila jeton dhe punon mes Parisit dhe Neë York-ut. Më një përvojë të konsoliduar e mbresëlënëse në menaxhmin e strukturave të mediave në Francë e SHBA-ës, deri edhe këshilltare në komunikim. Klara Buda i jep rëndësi të vecantë lirisë së fjalës, së individit dhe lirisë të një shtypi të lirë. Krijimtaria letrare e saj si romanciere është e fokusuar në lirinë individuale dhe e të drejtave të njeriut, ndërsa shqetësimi i saj në gazetari është kultura e korrupsionit, me qëllimin e vetëm për ta denoncuar atë, promovon një gazetari në shërbim të së vërtetës dhe interesit publik. Këtë lloj vizioni gazetaresk, znj. Buda e ka reflektuar në krijimin e mediave të pavarura si Beratinus TV dhe internet Gazeta KlaraBudaPost. Me një karrierë brilante e mbresëlënëse të gazetarisë, si Kryeredaktore dhe Lektore në Radio Journalism për Radio France International, me qendër në Paris, në departamentin franko-shqiptar deri në mbylljen e këtij programacioni, në vitin 2010-ë. Gjithashtu shkrimtarja dhe gazetarja Klara Buda ka punuar për disa kohë për UNESCO-n dhe departamentin Transmetimeve britanike, Corporation BBC. Ajo ka menaxhuar trajnime të shumta në gazetari në vendet e Europës Juglindore, duke përfshirë Shqipërinë dhe Maqedoninë. Në vitin 2012-ë, ajo ishte këshilltare e jashtëme, për Çështjet Ndërkombëtare dhe Mediat në Ministrinë e Punëve të Jashtëme të Shqipërisë. Për kontributin e saj në vitin 2013-ë, ajo u nderua me Cmimin e personalitetit «Frankofone të Vitit» nga “Organizata Internacionale e Frankofonisë” dhe MPJ të Shqipërisë. Në vitin 2015-ë ajo themeloi në Neë York, “Korporata e Diplomacisë Kulturës Shqiptare”, misioni i të cilës është të promovojë shtrirjen e kulturës shqiptare në Diasporë. Në të njëjtën kohë, ajo që ja motivon ditën znj. Buda është pasioni për letërsinë. Krijimtaria letrare e saj si romanciere, gjithashtu është e fokusuar në lirinë individuale, Punimi i saj Universitar, biografia letrare e Mitrush Kutelit dhe përkthimi i rrëfenjës “Fshati im e pi Rakinë”, i mbrojtur frëngjisht në Ecole Pratique Des Hautes Etudes, Paris është përkthyer në shqip nga Adriana Koxha. Përkthyesja Klara Buda, me “rakinë shqiptare” të Mitrush Kutelit, në 110 vjetorin e lindjes së tij, pikërisht në Francë, si punim dygjuhësh. Romani “Kloroform’, i botuar së fundmi, u vlerësua maksimalisht nga kritika e kohës.

Aktualisht, Znj Buda bashkëpunon me gazeta të ndryshme franceze dhe është kreu i TV & Film Production Studio, Beratinus, etj. Publicistika e Klara Budës është vlerësuar me Cmime kombëtare e ndërkombëtare, është vlerësuar gjithashtu edhe këtu në Amerikë. Në këtë intervistë shkrimtarja, gazetarja dhe esseist-ja Klara Buda, flet për jetën e saj mes Parisit dhe Neë York-ut, dhe për udhëtimin e saj të cmuar si krijuese; romanciere, gazetare, esseiste dhe përkthyese. Për më shumë ndiqni bisedën.

Bisedoi: Raimonda MOISIU

-Si u gjendët në krye të Studios së prodhimit (TV & Film Production) Beratinus?

Projekti im i krijimit të Studios Beratinus ishte më tepër fryt i një rastësie se sa një plan. Projekt im fitoi konkursin e Radio Francë Internacional dhe ju akordua “Prime de Creation “, Çmimi i Krijimit prej 20.000 Euros, është granti më i madh që akordon ky institucion publik francez si RFI-ja. Në jetën time jam drejtuar nga parimi më mirë të dish, se sa të kesh dhe e vetmja fushë ku kam financuar është dija, nëpërmjet studimit, por edhe karrierës: vend pune të cilin e kam vlerësuar, për çka më ofron intelektualisht. Kështu që, shumë më quajtën të çmendur kur vendosa me dëshirën time të largohem nga Radio Franca, pas mbylljes së Redaksisë së Gjuhës Shqipe, ky me statusin e krye- redaktores, që do të thotë një rrogë të lartë, më e lartë se mesatarja e rrogave në Francë, kisha një të ardhur të jashtëzakonshme. Në gazetarinë Franceze nëse ngrihesh në nivelin e kryeredaktorit, nuk e humb më këtë nivel edhe nëse ndryshon shërbim dhe aq më tepër që personalisht pata kontratë të përjetëshme. Por, ajo që për disa ishte çmenduri, për mua ishte një hap i rëndësishëm në karrierën time. Më duhet të pranoj se ishte akt i guximshëm, pasi Franca ka një sistem të mrekullueshëm të vlerësimit dhe trajtimit të gazetarëve, që nuk e gjen në Amerikë, ku hapa studion time. Pra fakti që kisha një rrogë të mirë nuk ishte i mjaftueshëm të qendroja në RFI, siç bëri i gjithë ekipi i Redaksise Shqipe, të cilin unë e drejtoja. Për mua faza e radios kishte përfunduar dhe desha të shoh horizonte të reja si kinematografia, prodhimi dokumentar dhe televiziv. Kinematografia ishte diçka që ka ardhur në mënyrë të natyrshme në karrierën time. Në fund të fundit gjithshka reduktohet në tregimin e një historie dhe sa më mirë të njohësh mediumet e ndryshme, aq më lehtë e qartë, do të mund ta tregosh këtë histori me stil dhe formë universale. Mbyllja e kontratës me RFI-në koinçidoi me pranimin e projektit të skenarit të romanit “Kloroform” nga John Truby Ëriting Studio dhe paralelisht një vit universitar në Creative Ëriting, master class në skenar filmi, USA. Pra, unë zgjodha të mos integroj shërbimin Francez të RFI-së, në shkëmbim të disa dhjetra mijra euro shpërblim dhe financimin e një viti universitar në SHBA-ës. RFI –ja e financoi gjthshka në këtë vit universitar në SHBA, dhe i jam mirënjohëse Radio France Internationale, për trajtimin dinjitoz, që më ka bërë, nga emërimi në krye të ekipit shqiptar dhe finacimi i ëndrrës sime kinematografike.

-Me studion tuaj Beratinus, ju keni konceptuar, drejtuar dhe prodhuar TV Shoën; “Shqipëri të Dua! Cili është objekti i këtij shoë?

Përmes portreteve të spikatur dhe personazheve të suksesshëm në perëndim analizohet kompleksiteti i të qenit Shqiptar, evoluimi i riteve e zakoneve tradicionale shqiptare në këto vite tranzicioni. Në këtë kontakt të fuqishëm me botën perëndimore analizohen përmes diasporës së re e të vjetër, të qenit shqiptar, “Shqiptaria e mbartur në bagazhe” analizohet me dashuri e thjeshtësi, pa tabu dhe pompozitet, pa dramaticitet dhe duke e vënë theksin në anët më të mira, që na çojnë përpara si individë e komb, duke stigmatizuar ato që na tërheqin pas, apo na mbajnë të lidhur me të shkuarën.

Gjithshka bëhet me respekt dhe humor, bëhet shaka me veten, për të relativizuar cfarë është e dalë mode dhe cfarë është e re dhe moderne në të qenit Shqiptar, në Tiranë, Paris, Neë York, Romë, Athinë apo Alaska. Si e jetojnë ethnicitetin kombe të tjerë migrante, a i reziston më fort, apo me pak identiteti shqiptar asimilimit në përgjithësi, si evoluojnë pjesë të tij?

Cfarë është e veçantë në kulturën tonë, e cila në dallon nga kulturat e tjera europiane?

Për shëmbull: A është rastësi që Nënë Tereza është Shqiptare apo kultura jonë prodhon nëna të mrekullueshme, pasi femra shqiptare është para së gjithash nënë!

-Dhe kjo temë është pikërisht në bazë të projektit tuaj Nënat e Guximit!

Ky është një projekt që ka për qëllim në realizimin e dokumentarit Nënat e Guximit, në zhanrin dokumentar. Një grua shqiptare shpesh sakrifikon cdo gjë për fëmijët dhe familjen e saj dhe shpesh ajo është parasëgjithash, Nënë.

-C’mund të na thoni si filloi karriera tuaj letrare? Si u gjendët në këtë “udhëtim” të bukur e mbresëlënës? Cfarë mendoni se ju ka frymëzuar për t’u bërë krijuese?

Kam filluar të shkruaj që në moshë të re, Mbaja ditar dhe në të përvçse shënimeve, pikturoja dhe tek -tuk shkruaja edhe poezi. Një numër syresh janë botuar në gazetat letrare të Shtëpisë së Pionerit. Më vonë tematika e tyre nuk ka qenë e natyrës së botimit, pasi me shpesh kanë qenë poezi satirike, për ngjarje apo objekte. Më kujtohet se në familje më tërhiqnin vëmendjen shpesh, që të kisha kujdes se mos i lexoja jashtë. Më vonë kam shkruar tregime të shkurtër, por edhe në prozë ritmi poetik ka qenë i pranishëm deri vonë; hartimet e mia pëlqeheshin, më kujtohet se hartimin përfundimtar, atë të maturës e kam shkruar tërësisht në poesi. Sa do të dëshiroja dhe sa kurioze do të isha, të mund ta lexoja, atë tekst sot.

-Isadora Duncan shkruan:Nuk më habit aspak fakti që një grua mund të bëhet artiste e vërtetë, megjithëse arti është “mbikqyrës” i vështirë e i rreptë, sepse kërkon përkushtim fizik dhe inteligjencë në gjithcka, ndërsa një grua që e dashuron atë jep gjithcka nga përvoja e jetës së saj. Sa qëndron kjo thënie, për ju?

Është e vërtetë se arti kërkon përkushtim mendor, pasion dhe intelegjencë dhe se këto faktorë të domosdoshëm për të krijuar nuk varen aspak nga seksi. Jam i një mendimi; do ta nuancoja paksa, duke thënë se çdo individ mund të jetë një artist i vërtetë, nëse ka imagjinatë, pasion, përkushtim dhe inteligjencë. Madje mund të shkoj edhe me larg duke cituar romancierin anglez i Çmimit Nobel në Letërsi, Ëilliam Golding, te “Lord of the Flies”: “Unë mendoj se gratë janë të çmendura tek pretendojnë se ato janë të barabarta me burrat, ato janë shumë më superiore dhe gjithmonë kanë qenë”

-Duke lexuar novelën tuaj e botuar vitin e kaluar “Kloroform” vërej se ju keni një aftësi të pabesueshme të stilit tuaj në prozë, që dëshmon gjithnjë e më shumë se jeni ndër autoret femra shqiptare e klasit të parë –sipas publicistit dhe essistit Sami Milloshi dhe kritikës letrare ndërkombëtare të kohës. Cfarë mendoni se ka mbetur konstante?

Konstantja në shkrimin tim është qëllimi për të transmetuar një ide, për të ndriçuar një dilemë sociale, për të stigmatizuar një fenomen që shqetëson. Kjo mendoj se është një konstate në shkrimin tim në përgjithësi. Nuk sajoj historira tërheqëse për t’u lexuar,– por përpiqem të transmetoj idetë duke i vënë ato në kontekstin e duhur. Historia apo ngjarja e romanit është një mjet për të tërehequr lexuesin që e ndihmon atë në kapjen e thelbit të ideve dhe temat që trajtoj.

-Si mendoni ju, cilat janë elementët thelbësorë të një prozë, në rastin tuaj të romanit? Sfida që u përballeët me ndërtimin e tij, duke e krijuar atë me idetë që keni në mendje për ecurinë e personazheve, ju i paraqisni personazhet tuaja nga jeta reale në përshtatje me kohën e situatën, apo anasjelltas?

Eksperienca personale pasuron njohjen, por imagjinata shkon gjithmonë shumë më larg se një eksperiencë personale, madje shumë më larg se eksperienca të lexuara. Mendoj se jo vetëm eksperienca personale, por edhe e gjithë letërsia e lexuar është në “bazën e të dhënave” të autorit në momentin e konceptimit të një krijimi të ri, sado i vogël qoftë ai. Nëse një autor bazohet vetëm në eksperiencën e tij personale, vepra e tij do të ishte shumë e varfër dhe pa interes. Por eksperienca personale, personaliteti dhe veçoritë e një individualiteti krijues janë një lloj filtri, ku kalon gjithë “ari” i lexuar dhe jeta e jetuar. Jo më kot André Malraux shkruan: “ Biografia e një artisti është biografia e artit të tij ”, kjo shprehje është e dykahëshme.

-Zhanrin e romanit “e bëtë ju që të vinte te ju”, apo është preferenca tuaj?

Romani mendoj është gjinia më e plotë për komoditetin e shprehjes; ai të lejon të shprehësh gjithshka pa asjnë kufizim, në të gjitha nivelet e mundëshme; tregimi të kufizon në gjatësi dhe personazhe. Letërsia është një nga mënyrat më të fuqishme dhe të sofistikuara të transmetimit e dijes njerëzore, ajo jo vetëm që e tejkalon gazetarinë, madje ajo është më e sofistikuar se filozofia. Romani është një gjini pasi të lejon të kesh një gamë të gjerë lexuesish. Por një gjini që e pëlqej, është edhe rrëfenja në vetën e parë, apo rrëfenja shkurt, e lëvruar me art, oh sa me art prej Kutelit, babait të prozës së shkurtër shqipe. Romanit “Kloform” i erdhi koha të përkthehet në anglisht, nga eksperienca e di që gjërat nuk duhen sforcuar, por duhen bërë në kohë.

-Shquheni në prozën tuaj për mendimin inteligjent, plot figura letrare, artistike dhe mendimin filozofik. Ku qëndron forca e inspirimit si një shkrimtare që i përket lëvizjes feministe, pas periudhës postkomuniste të realizmit socialist?

Nuk e di nëse mund të klafsifikohem si shkrimtare feministe, pasi letërsia ime nuk është një letërsi e angazhuar që i shërben kauzës feministe. Personalisht jam për barazinë e sekseve, kundër patriarkalizmit; por korrentet feministe sot i tejkalojnë këto, kryesisht në Amerikë, mendoj se i tejkalojnë ato europiane, saqë sot në Amerikë, po bëhet e vështirë të jesh burrë. Ndërsa si kohë, -po,-ajo i përket periudhës postkomuniste. Kemi të bëjmë me një letërsi e prodhuar jashtë kufijve të Shqipërisë dhe megjithë statusin tim të veçantë: të një gazetari, që e ka kaluar pothuaj gjysmën e karrierës duke trajtuar realitetin shqiptar. Unë nuk frymoj në Shqipëri prej gati 26 vite, por megjithëse nuk ndeshem me vështirësitë e ekzistencës aty, por në Paris e Neë York, nuk jam e huaj për realitetin e përditshëm në vendin tim, pasi ndjek nga afër revolucionin e tij. Mendoj se një temë e rëndësishme për mua është liria e individit dhe dimensionet e saj. Në mënyrë më të veçantë: rrugëtimi i vështirë drejt lirisë, i adultëve të rritur në diktaturë. Çlirimi i tyre nga e kaluara, në kuptimin e plotë të fjalës, duke e parë këtë ecje drejt lirisë personale si një akt vetjak të rëndësishëm. Një akt që është rezultat i një pune personale, që nuk mund të jetë i vetvetishëm. Me rënien e totalitarizmit, që tek ne rimonte edhe me taraf edhe me gënjeshtër, nuk ndodh si me magji edhe vetçlirimi i njerëzve të rritur e edukuar në të nga mënyra totalitare e të menduarit, praktikat jetësore totalitare. Qënia totalitare nuk vdes lehtë! Ndërkohë zgjedhjet personale janë ato të cilat ndikojnë, që njeriu të evoluojë drejt një lirie më të madhe, apo të burgoset akoma më shumë. Liria është një nocion relativ dhe liria personale, shpesh imponon edhe sakrifica. Nuk është e lehtë t’i shpëtosh joshjeve të rrugëve të lehta, të cilat janë shpesh komprometuese dhe vjedhëse, apo varmihëse lirie. Çdo akt kompromisi që bëjmë në jetën tonë, na e zvogëlon çdo herë nga pak lirinë, na i zvogëlon gradet e saj. Inspirim për mua janë individë e liderë, të cilët kanë jetuar dhe i kanë kushtuar jetën idealeve të lirisë së individit, të barazisë dhe dinjitetit njerëzor.

-Cfarë iu tërheq më shumë nga realiteti e si mund ta konceptosh atë artistikisht?

Realiteti nuk është një materje që më intereson në vetvete, për ta paraqitur apo transformuar artistikisht. Letërsia ime ka një kahje tjetër, ajo është vendi ku tentohet të kuptohet, të analizohet e të shpjegohet rrugëtimi i individëve drejt rritjes, emancipimit, zhvillmi i tyre në përgjithësi. Në romanin Kloroform, në qendër është liria e individit dhe dhunimi i saj, ose me saktë përdhunimi i saj, sepse fjala dhunim nuk është aq e fortë sa duhet për të shprehur dhunën kundër lirisë së individit që ka ndodhur në Shqipërinë totalitare.

Përsëri te proza tuaj.Teksa i lexon të japin përshtypjen e “ngjarjeve” reale, apo duhet t’i vlerësojmë për kuptimin e tyre simbolik, importin moral dhe substancat humaniste në përputhje me interpretimin tradicional historik, të jetës, midis modernes, artit dhe filozofisë?

Nëse ngjarjet iu tingëllojnë reale, ky është kompliment shumë i madh. Ngjarjet janë tërësisht të trilluara, në kuptimin se ato që përshkruhen në roman nuk i kanë ndodhur një njeriu të veçantë, por të gjithë shqiptarëve bashkë. Simbolika është gjithmonë e pranishme, pasi mua më pëlqen të luaj me të, dhe simbolet kanë fuqi të konsiderueshme, loja me to i jep tekstit disa nivele leximi, nga ai emocional e deri tek ai psikologjik.

-A ka dicka nga jeta reale në librat tuaj? Cfarë lloj kërkimi keni bërë për to? A keni pasur materiale apo ngjarje që ju kanë ndihmuar në shkrimin e tyre?

Ngjarjet që përshkruaj janë totalisht imagjinarë, (fiction), përmes tyre tentoj t’i afrohem dhe të bëj të prekëshme dhunën, që sistemi ushtronte mbi individin. Kam studjuar çdo vepër të botuar mbi terrorin dhe dhunën e totalitarizmit shqiptar këto 25 vjet. Por, persekutimi i individit në rregjimin totalitar është një eksperiencë që fatkeqësisht, ( dhe fatmirësisht për formimin dhe analizën time ), e kam jetuar së pari përmes njerëzve të famijes, por edhe timin personal. Im atë, një mjek poligot e humanist është dënuar si teknokrat në vitin 1967-ë dhe është internuar me ceremoni. Disa vite më parë nëna ime, ishte larguar nga gjimnazi dhe ishte dërguar mësuese në fshat, për veshje ekstravagante. Gjyshi nga nëna është shpronësuar dhe ka bërë burg për agjitacion e prapagandë. Im vëlla është përjashtuar nga Universiteti me akuzën për grisje të veprave të klasikëve. Unë përfundova gjimnazin me notën absolute “dhjetë”, dhe m’u refuzua e drejta e studimeve universitare dhe në vend që të shkoja në Universitet, kam punuar në ndërmarrjen e bonifikimit në Hoxharë, derisa falë një njeriu human Aleks Buda, u çova në universitet. Një shëmbull që asgjë nuk duhet marrë kurrë bardhë e zi – se edhe brenda atij sistemi të dhunshëm ka pasur njerëz që të gjendur për një arsye a për një tjetër në ingranazhet e tij- bënin ç’ishte në fuqinë e tyre për të zvogëluar mizorinë e sistemit.

-Znj. Buda, ju keni një karrierë gati 25 vjecare gjithashtu në publicistikë, në gjuhën shqipe, angleze dhe frënge. Kam lexuar me interes të vecantë editorialët tuaj studimore, esse, trajtesa, analiza, opinione, e publikime të tjera në fushën e publicistikës. Si keni arritur ju, të harmonizoni aktualen mbizotëruese historike, sociale e politike, në kurriz të pavarësisë tuaj intelektuale?

Jam rritur në një familje qytetare, që bënte pjesë në opozitën historike të rregjimit, ku gjërat emërtoheshin me emrin e tyre. Im atë ishte një mjek i apasionuar pas profesionit të tij, ai lexonte në mënyrë të vazhdueshme vepra të specializuara dhe periodike të mjekësisë, kryesisht italiane. Nëna mësuese letërsie dhe historie në shkollë të mesme. Im atë kishte studjuar në seminarin ortodoks të Tiranës, dhe më pas në liceun francez të Korcës dhe ishte diplomuar për mjekësi në Sofje, Bullgari. Rridhte nga një familje e vjetër orthodokse dhe kishte kryer gjithë shkollimin e mundshëm fetar. Ishte i vetmi shqiptar që kishte formimin në teologji për t’u bërë Peshkop i Shqipërisë, në kohën kur u zgjodh Janullatosi, pas përmbysjes së totalitarizmit. Në atë kohë ka qenë anëtar i këshillit të Kishës orthodokse, por u largua, pasi nuk përputhej gjithmonë në mendim. Në vitin 1997-ë, të dy prindët e mij, emigruan në Francë. Ati im ishte një intelektual poligot e liberal, por mbi të gjitha, ishte njeri shumë i ndershëm. Nëna ime ka qenë shumë strikte. Integriteti ishte një nga vlerat kryesore, që kam marrë në familje. Si gazetare jam formuar në Francë, një vend ku ka rregulla të përcaktuara qartë. Konflikti i interesit mund të çojë në humbjen e kartës së shtypit dhe të ushtrimit të profesionit, por mbi të gjitha është diçka që moralisht është shumë e dënueshme, humbja e reputacionit në fusha si media është shpesh e pa-kthyeshme. Gazetarë dordolecë që shërbejnë sa majtas sa djathtas, nuk kanë jetëgjatësi profesionale, ata detyrohen ta lenë gazetarinë dhe të merren me gjë tjetër. Implikimi, në më të voglën ngjarje të paqartë mund të kushtojë shtrenjtë. Etika e gazetarit profesionist ka shtuar pjesë të tjera në personalitetin tim. Por mendoj se kundvështrimi im, shpesh i ndryshëm nga mendimi dominant, është cilësi e lidhur me një evolucion personal të të menduarit, që lidhet me shumë me një analizë të ndryshme nga të tjerët, se sa ka të bëjë me integritetin. Por është integriteti ai, që bën të thuash mendimin tënd edhe kur kjo është jashtë interesit tënd. “Liria dhe e vërteta janë dy binarët që bëjnë gazetarin, të kryejë misionin e tij të shenjtë të informimit. Çdo akt kompromisi që bën në jetën e tij, ia zvogëlon atij çdo herë nga pak lirinë e domosdoshme për mbrojtur të vërtetën. Por kurajua për ta thënë këtë të vërtetë, kur kjo përbën rrezik, është ajo që ndan gazetarët e mëdhenj nga të vegjëlit. Ndan ata që ja kanë kushtuar jetën misionit nobël të gazetarit dhe atyre që livadhisin sa andej e këtej në këtë profesion: kanë zvendësuar seksin me të shkruarin.

-Kombinimi i së tashmes me të shkuarën, i letërsisë me publicistikën në fushën e letrave përbën bazën e letërsisë së suksesshme, por edhe një teknikë e vështirë për ta pasqyruar në letër. Si ia arrini ju ta realizoni këtë në prozën tuaj?

Kjo është një pyetje shumë e veçantë dhe vjen nga njohja juaj si autore që lëvroni sikurse letërsinë edhe publicistikën. Vetëm një njohës i mirë i të dyjave mund ta bëjë këtë pyetje. Mendoj se letërsia dhe publicistika janë dy kahje të ndryshme në gjuhë. Ndërsa letërsia e mirë e zhvillon dhe e përpunon frazën, e bën atë të dykuptimtë, mes dy kuptimeve, apo shkon më tutje dhe e bën shumëdimensionale, gjuha publicistike ecën në kah të kundërt, ajo tenton drejt thjeshtësimit, në favor të qartësisë. Nëse ambiguiteti, dykuptimësia në fiksion është vlerë, në publicistikë ai është dobësi. Publicisti dhe autori i fiksionit shpesh duhet të “ xhonglojë” mes këtyre dy kahjeve. Janë dy ushtrime krejt të ndryshme. Ndërkohë profesioni i gazetarit është i pa zëvendësueshëm për të pasuruar fiksionin. Askush më mirë se një gazetar profesionist nuk e rrok aq shpejt aktualitetin, instikti i gazetarit që fitohet nga praktika e profesionit është përparësi kundrejt autorëve të fiksionit.

-Znj. Buda, ju jeni edhe përkthyese, dhe keni përkthyer disa libra, kryesisht në shqip e gjuhën frënge. Cfarë ju ka shtyrë t’i përktheni ato? Cilët janë autorët dhe titujt e tyre? Cili është sekreti që fuqishëm ka influencuar në përkthimin e tyre?

Duke punuar në një redaksi shqipe në perëndim, përkthimi është një ushtrim i përditshëm dhe më është bërë shprehi, apo rutinë. Ndryshe qëndron puna me përkthimin letrar. Këtë e kam ushtruar në kuadrin e studimeve Universitare në Histori Arti, në Francë. Gjatë programit kemi punuar për përkthimin e kanunit të Lek Dukagjinit në frëngjisht, që e ka përkthyer drejtuesi i tezës sime mbi Kutelin, latinisti dhe albanologu i mirënjohur Christian Gut. Në këtë kuadër për të bërë të mundur studimin e Mitrush Kutelit, m’u desh të përktheja rrëfenjën “Fshati im e pi Rakinë”. Egzistonte një përkthim shumë i dobët në frëngjisht i novelës Vjeshta e Xheladin Beut, nga Luan Gjergji, një pseudonim, dhe që i kishte mbyllur “derën” e përkthimit të veprës së Kutelit në Francë. Duke pasur parasysh këtë përkthim Ecole Pratique Des Hautes Etudes, e hodhi poshtë, si jo interesant studimin e veprës së Kutelit. Por unë nuk u tërhoqa, këmbëngula se përkthimi ishte shumë i dobët dhe e cënonte vlerën e veprës, kështu që propozova të përkthej një novelë tjetër të Kutelit. Ata pranuan dhe përmes stilit të kësaj rrëfenje e binda komisionin, që të pranonte studimin e Kutelit në një Universitet francez. Kjo rrëfenjë madje edhe është dramatizuar dhe është vënë në skenë në Normandi të Francës, një zonë ku prodhohen pijet calvados, që është një lloj rakie molle. Tema e studimit është: Biografia Letrare Mitrush Kutelit dhe përkthimi i rrëfenjës “Fshati im e pi Rakinë”. Në këtë punim Universitar mbi Mitrush Kutelin jam drejtuar nga Profesor Christian Gut, një albanolog i njohur antar i akademisë së Shkencave të Kosovës dhe prof. Remzi Përnaska, ka qenë një nga oponentët. Punimi është përkthyer në shqip dhe tashmë doli edhe në frëngjisht, në sesionin dimëror letrar francez, është një rrëfenjë tipike për procedenë e vecantë të Kutelit, atë të stilit të tij oral (ligjërues) dhe ngjashmërinë me Baladën, sipas konceptit të ethnografeve gjermanë. Por sa herë që kam tentuar të merrem me ndonjë përkthim, është gjithmmonë shkrimi letrar, që ka thithur gjithë energjinë, pasionin dhe interesin tim. Ndjehem më e plotësuar tek shkruaj, se sa kur përkthej.

-A keni menduar ndonjëherë të shkruani skenarë filmi? Nëse provoni ta bëni atë, ç’mund të na tregoni për aktin e të shkruarit të një skenari, me trillimin e karaktereve dhe të shkruarit e dialogut. Pra, a ndikon letërsia në skenarin e një filmi?

Po kam shkruar disa skenarë. “Nënat e Guximit”, është një prej tyre, si dhe skenarin e romanit “Kloroform” për të cilin kam punuar gjatë një viti universitar në “creative ëriting” në Amerikë. Kam në dorë skenarin mbi jetën e gjyshit tim në Amerikë, kthimin në Shqipëri, shpronësimin nga regjimi totalitar dhe dënimin me burg për agjitacion dhe prapagandë. Skenari është një shkrim i pasuruar me elementët teknikë të xhirimit dhe të planeve filmike. Në prozën time ka shumë imazh dhe është e lehtë, që me tekstet e mija të bëhen skenarë filmash. Shkrimi i skenarëve ka qenë një ushrim pasurues për stilin tim në prozë. Madje, pas punës së thelluar të shkrimit të skenarit të romanit “Kloroform”, vetë romani, është bërë më i ajrosur dhe më pak hermetik. Skenari i filmit është një shkrim që imponon thjeshtësim të gjuhës, pasi personazhet e filmit flasin në aksion dhe detyrimisht shkurt e konkretisht. Respektimi i këtyre elementëve kur shkruan roman, ndihmon për zgjerimin e gamës së lexuesve, por jo detyrimisht e rrit cilësinë e prozës.

–Dhe kjo temë është pikërisht në bazë të projektit tuaj Nënat e Guximit..? Ju gjithashtu keni themeluar Shoqatën Albanian Cultural Diplomacy që e lançoi këtë projekt., c’mund të na thoni për këtë?

Ky është një projekt që ka për qëllim në realizimin e dokumentarit-Nënat e Guximit.Gruaja shqiptare shpesh sakrifikon çdo gjë për fëmijët dhe familjen e saj

Nuk është rastësi që Nënë Tereza ishte shqiptare, sakrifica e nënave shqiptare është produkt i kulturës shqiptare dhe traditës në tërësi. Nënat e mrekullueshme, “Prodhimi”, më i çmuar i trashëgimisë sonë kulturore.

-Në punën tuaj si përkthyese, a e ka nxitur përkthimi i tyre ndjenjën tuaj të krijimtarisë, intensitetin dhe kërkesat në artin tuaj të të shkruarit?

Përkthimi është një ushtrim i mirë për disa arsye. Duke përkthyer një vepër ju i bëni asaj një lexim shumë të thelluar dhe mësoni nga struktura e saj, shumë më tepër se sa një lexim, qoftë edhe ma laps në dorë. Përkthimi të pasuron shumë, jo vetëm në gjuhën të huaj, sepse nevoja e përkthimit të bën të kërkosh fjalë e shprehje, që nuk i njeh, por nga ana tjetër meqë gjuhë të ndryshme nuk janë njëlloj të pasura për fusha të ndryshme semantike atëhere përkthimi të ndihmon të pasurosh atë gjuhë, që është më e varfër në një fushë të caktuar. Në këtë optikë përkthimi e ndihmon krijuesin duke i ofruar atij një kuptim më të mirë të veprave që ka përkthyer, gjë që ndihmon edhe strukturimin apo pasurimin e veprave të tij të mirëfillta. Kemi përkthimin “Polivalente”, apo ndryshe, përkthimi i destinuar për radio dramatizim. Kam përkthyer dhe përshtatur në shqip një seri 60-ë emisionesh, të mësimit të frëngjishtes për shqiptarët: “L’affaire du coffret” ( Çështja e Sëndukut), histori me gjueti thesari në botën franceze magjepëse, të pasur dhe realiste, e cila është perlë për çdo vizitor të huaj në Francë dhe përballet me leksikun urban dhe frëngjishten kulturore. Gjithashtu, personalisht kam qenë përgjegjëse për Kastingun dhe radio dramatizimin e këtij ciklit. Theatri është një nga pasionet e mija. Ky pasion së bashku me atë të radios dhë mundësionë e bashkëpunimit për radiodramatizimin e kurseve të frëngjishtes, në ciklin « L’affaire du coffret”, me mbështetjen dhe bashkëpunimin me aktorin e mrekullueshëm Arben Bajraktaraj dhe Cecilia Plasari.

-Znj.Buda ju jeni në Bordin e Pen America/Free Expression Literature me qendër Neë York. Si e shihni kontributin tuaj në të?

PEN America është shoqata prestigjioze e shkrimtarëve amerikanë, ajo është e përkushtuar në Free Expression në letërsi dhe gazetari. Qëllimi i saj është të promovojë dhe të mbështesë lirinë e shprehjes si dhe të mbështesë kolegët që ndeshin vështirësi në ushtrimin e profesioni të tyre në vende ku kufizohet liria e shprehjes në mënyrë të hapur apo të fshehur. Kontributin tim në lirinë e shprehjes në letërsi dhe gazetari e konsideroj si një detyrë qytetare. Po ashtu e quaj edhe mbështetjen e kolegëve të persekutuar në vendin e tyre, për shprehjen hapur të mendimeve në shkrimet e tyre.

– Me sa di unë si një dashamirëse e artit tuaj krijues, kini realizuar dokumentarë, skenarë që kanë patur jehonë në Paris dhe Neë York, por dhe mjaft të vlerësuar nga kritika botërore. Cfarë ju ka tërhequr dhe si kini arritur t’i realizoni ato”?

Reportazhi radiofonik ka qenë pjesa kryesore e punës sime gjatë gjithë karierës si gazetare në Radio France Interncional. Së fundi kam punuar në një cikël reportazhe televizivë, me autorë të cilët përpiqem t’iu rrëmbej pjesën e pashkruar të veprave të tyre. Cdo autor ka një dimension të cilin nuk e gjen në veprën letrare, dhe dokumentari në formë interviste tenton pikërisht të zbulojë këtë anë të pa thënë të këtyre autorëve.

– Cfarë mendoni për statusin aktual të kritikës. A ka kritikë të mirëfilltë letrare sot?

Unë mendoj se totalitarizmi në letrat shqipe nuk është përmbysur! Dhe se në letrat shqipe ka shkrimtarë të mrekullueshëm, por ata që të rriten në përmasa botërore, duhet të çlirohen nga frika, të heqin servilizmin si mënyrë ekzistence dhe të distancohen nga “princat e letrave shqipe” dhe të pushojnë së qëni ende servilë e adhurues të tyre, të heqin dorë nga përkatesia klanike dhe t’i kushtohen tërësisht lexuesit.

-Cfarë ju pëlqen e cfarë nuk ju pëlqen në punën tuaj të përditshme?

Më pëlqen pjesa e krijimit, por kam dëshirë të delogoj cdo punë tjetër, kur kjo është e mundur.

-Në ditët e sotme tradita e realiteti “përzien” me vlerat fetare. Si romanciere dhe publiciste, pra si autore femër, a ka ndonjë konfuzion që ndikon në marrdhëniet njerëzore dhe në marrëdhëniet me kulturat e tjera?

Pranimi i diferencës dhe i tjetrit si i barabartë me ty, është pjesa e mirë e marrëdhënieve njerëzore, mospranimi i tjetrit dhe i kulturës së tij ose konsiderimi i kulturës së tjetrit si kulturë inferiore krijon konfuzin dhe madje tension e konflikt në marërdhëniet njerëzore. Unë mendoj se nuk ka një kulturë. Kultura perëndimore është një kulturë e vlefshme, por jo superiore. Të gjithë kulturat kanë vlerën e tyre.

–Si jeni ndjerë përballë botës së frikëshme të mediokritetit klaneve hipokritëve dhe inferioritetit maskilist?

Shoqëria shqiptare ka ende tipare të theksuara maskiliste. Sigurisht që jo vetëm femrat por edhe meshkujt e emancipuar nuk ndjehen mirë në këtë lloj mjedisi. Madje edhe në rrethet intelektuale kjo është shpesh e pranishme, nuk ka një kulturë të barazisë të sekseve. Nuk ka një barazi që të mësohet në shkollë, nuk ka ende një barazi të sekseve në familje, nuk ka një letërsi që ta promovojë këtë barazi të sekseve; femra shihet ende si objekt. Nuk ka një respekt të femrës si partnerë në punë, në bisznes. Një femër duhet të ketë një burrë, një të dashur, duhet të ketë një prezencë mashkullore, që të merret seriozisht. Ka vetëm një stereotip të vlerësuar: femra e martuar dhe mundësisht nënë. Çdo femër përfundon herët a vonë në këtë stereotip, në martesë qoftë edhe të stisur në fund të rinisë sepse është shumë e vështirë t’i dalësh kundër modelit dominant të pranuar unanimisht nga të gjithë. Nuk aprovohesh, nuk “votohesh”, po qe se je një beqar apo beqare e vonuar. Duhet të kesh domosdo familje, vlera e individit në vetvete nuk mjafton.

-Si shkrimtare e publiciste, cili është koncepti tuaj për kombin, për pushtetin, për partitë politike dhe demokracinë në vendin tonë?

Demokracia është një sistem që ka gradë dhe këto gradë varen nga niveli i mesatares së popullsisë. Nga vetë fjala pa dashur të zgjatem në etimiologji, demokracia vjen nga Demos – popull dhe cratos – pushtet. Duke u nisur nga kjo është evidente se pushteti që populli ushtron, ndryshon dhe varet nga niveli i ndërgjegjes së popullit në fjalë. Me kujtohen zgjedhjet e lira të pasluftes në Afganistan. Një shoqatë franceze jo qeveritare kishte zgjedhur të punonte për tu shpjeguar demokracinë popullatave, në disa zona analfabete përmes pikturave. Kjo bëri shumë bujë atëhere dhe aksioni i tyre u quajt shumë i sukseshëm, pasi nxiti një numër njerëzish të shkojnë dhe të votojnë. Por nga akti i votimit, në zgjedhjen e përfaqësuesit adekuat, dhe në ushtrimin e kontrollit mbi këtë të zgjedhur, është një det i tërë. Po qe se do të ishte kaq e thjeshtë, atëhere do të ishte e mundur, të themi që gjithë informacioni i viteve lumierë në Francë mund të deshifrohej, përmes pikturave dhe skicave. Ka një ndryshim thelbësor në mes një popullsie që ka studjuar në shkollë Volterin, Dideronë, Tocquville në perceptimin e demokracisë dhe të një popullsie të cilëve u është shpjeguar demokracia me piktura apo skica, pra si pasojë ka një demokraci franceze dhe një afgane, ndryshimi në mes tyre është ndryshimi mes niveleve të popullsive të tyre. Mendoj se nuk mund të ketë vetëm një demokraci standarte. Në mënyrë proporcionale me letrimin, ndërgjegjësimin e popullsisë pason edhe grada e zhvillimit dhe e aplikimit të demokracisë. Demokracia shqiptare është e re, ajo ka një rrugë të gjatë përpara. Atë po e minojnë përditë e më shumë politikanët e papërgjegjshëm e të korruptuar. Mungesa e demokracisë brenda partive kryesore është treguesi i parë për nivelin e demokracisë shqiptare. Ndryshimet kushtetuese të vitit 2008-ë e kanë theksuar mentalitetin klanik në drejtimin e partive dhe kanë penguar demokratizimin brenda partive dhe në përgjithësi në gjithë vendin. Ndërsa për pushtetin, për partitë politike, mendoj se ne kemi politikanë të papërgjegjshëm dhe partitë politike janë klane që qeverisen me rregullat arkaike të klanit dhe jo me statusin e partisë. Është evidente që në shkallë të gjerë mendohet, pranohet se postet janë mënyra për të siguaruar të ardhuar personale, të grupit e të klanit. Nuk ka një ndërgjegjësim se populli është sovrani, dhe se çdo i zgjedhur duhet t’i shërbejë publikut.Nga ana tjetër dhe më kryesorja, niveli i politikës; tregues i kulturës së përgjithëshme të popullit. Është llogjikë e thjeshtë nëse ka politikanë që gënjejnë, persona publikë që gënjejnë; teorikisht ky është përfaqësim i përhapjes së këtij vesi në popullsi, që do të thotë nëse politikanët gënjejnë, detyrimisht edhe shqiptari i thjeshtë, po ashtu. Pra kemi përkthimin e gabuar të demokracisë proporcionale në stilin partiak Shqiptar. Nëse guxon të flasësh për këto të quajnë naiv; madje, shkohet më larg, dhe në brendësi të partive shkohet deri aty sa në bazë të numrit të votave nuk llogaritet vetëm numri i deputetëve, që hyjnë në parlament, por edhe sa vende pune proporcionalisht në administratë do të fitohen. Kjo është kulmi! Perceptimi më absurd i demokracisë që kam dëgjuar ndonjëherë; Kulti i Individit. Qënia totalitare nuk vdes lehtë. Kjo duket rëndom në shoqërinë shqiptare. Pothuajse tvetë liderët partiakë riprodhojnë skema totalitare që i kanë parë në jetën e tyre në familje apo në eksperiencën e tyre në shoqëri, kulti i individit është praktikë e zbatuar rëndom. Mjafton të shikoni sitet internet të ministrive, nuk ka ekipe që përmenden, nuk ka foto të takimeve të ekipeve-por vetem titullari; Vjedhja Albanian Style!

-Pse shkruan Klara Buda…?

– Të shkruarit është një pjesë e rëndësishme e ekzistencës sime dhe një nevojë vitale ekuilibri. Unë e kam pasur të domosdoshme të hedh në letër mendimet që në kohë shumë të hershme dhe kam zhvilluar një formë personale të të menduarit apo të analizës së problemeve, që më duhet të zgjidh e që mbështetet tek analizimi i tyre përmes shkrimit. Ky i fundit shërben për të vënë rregull në kokën time dhe është e vetmja formë që kam gjetur për të frenuar shpejtësinë e mendimit, por dhe ruminimin mendor ( sjelljen nëpër mend të një problemi të shtruar për zgjidhje). Të shkruarit është për mua një parcelë lirie, që më ndihmon të krijoj një botë sipas këndvështrimit tim. Kam ushtruar pra të shkruarin analitik gjatë gjithë jetës sime adulte dhe stë shkruarit letrar erdhi si nevojë për të komunikuar në një nivel më të lartë, sipërore, mundësi të cilën ta jep vetëm letërsia. Por ka ardhur edhe si përgjigje personale ndaj individëve, që kanë ndihmuar me sjelljet e tyre në skicimin apo krijimin e personazhet e mij.Sa herë që ndodhem përpara një sjellje jo humane, intrigë, keqësie, e ngushëlloj vetëm se ky rast me dha një personazh apo një histori për të shkruar. Unë kam një shprehje personale, të cilën ia them vetes me zë të ulët, sa herë që ndodhem në një debat / diskutim të pamundur: “ Përgjigja është letërsi”, pra kam nevojë për një ekstragim të cështjes a problemit në fjalë përmes letërsisë, është një formë personale ekzistence.

– Jetoni mes Amerikës dhe Parisit, cfarë iu lidh me Tiranën?

Dhëmbja deri në asht për vendin tim. Dëshira për të ndihmuar në progresin e shoqërisë shqiptare, në emancipimin e shoqërisë, në edukimin e brezit të ri. Në krijimin e një shtrese të intelektualëve publikë jashtë klaneve dhe partive politike. Në shëndetësimin e mediave që janë ende partiake, klanike dhe disa herë të kapura. Në zhvillimin e shtypit të lirë në shërbim të publikut i cili është sporadik dhe pa mbështetje. Edhe vetë kam themeluar Klara Buda Post, gazetë etike. Është e pa-imagjinueshme mënyrat që përdoren për të sabotuar aksionin e shtypit të lirë e të pavarur, këtë e kam provuar me shëmbuj personalë!

-A ka ndonjë ngjarje në jetën tuaj së cilës ia sheh gjurmët edhe sot?

Ngjarjet, të cilat e skalisin një karakter në jetë, janë të shumta, por do të veçoja një, e cila ka ndikuar jashtëzakonisht fort në karakterin tim dhe ka bërë që të respektoj çdo njeri pamvarësisht nga pozicioni në të cilin ai ndodhet në një moment të caktuar dhe të mos e gjykoj apo paragjykoj. Pas përfundimit të shkollës së mesme, nuk m’u dha e drejta e studimit, megjithëse për nga rezultatet e meritoja plotësisht atë. Së pari ka qenë drama e parë në jetën time, një studente me të gjitha dhjeta në çdo lëndë dhe për 4 vjet rrjesht, e propozuar për medalje ari, ishte një goditje. Kam punuar një vit në ndërmarrjen e bonifikimit të Fierit, si punëtore në mirëmbajtjen e kanaleve të kullimit të kënetës së Hoxharës. Aty kam punuar me ish të burgosur politikë, që e kishin kaluar jetën në burg dhe në punë krahu. Unë në jëtën time 17 vjecare kisha qenë shëmbullore dhe nuk kisha bërë asgjë për të mërituar punën e detyruar pa pagesë. Ritmi i atij viti pune, zgjimi në orën 4 të mëngjezit dhe kthimi vonë në darkë, ka ndryshuar rrënjësisht konceptimin tim për punën dhe njerëzit. Atë vit nuk kam lexuar më pak se në cdo moment të jetës sime. Lodhja fizike ishte e tillë që nuk kisha më energji për asgjë tjetër. Kjo më mësoi, se pamvarësisht nga dëshirat, kushtet në një moment të caktuar janë vendimtare, për qenien e individit dhe se në segmente të ndryshme të jetës, kjo është pak a shumë e vërtetë për gjithkënd. Para se të shkoja atje, bota jashtë dijes nuk ekzistonte për mua, dhe një njëri i palexuar ishte për mua një “krriç” që meritonte përbuzje. Porse atë vit të vështirë unë u ktheva vetë, në një “kërriç”. Nuk kisha kohë të lexoja as gazetën, sepse vija e vdekur prej pune. Mësova se ka edhe vlera të tjera që e bëjnë një qenie të mënçur dhe se jeta është një eksperiencë që në mos e zëvendëson librin, e shoqëron fare pranë atë. Se kushtet në të cilat ka kaluar një jetë janë predominuese, dhe se njerëzit nuk mund t’i paragjykojmë se sa dinë. Se ka më shumë vlerë dikush që, atë pak që di, e ka të shoqëruar me nder dhe integritet, se sa dikush që e ka kaluar gjithë jetën duke lexuar dhe duke u informuar dhe ka një nivel të kënaqshëm intelektual por jo moral, në kushtet se ka bërë gjithë kompromiset apo shkeljet e mundëshme për të arritur tek ai nivel.

Bisedoi:Raimonda MOISIU

INTERVISTA- Thaçi: Çështja e Kosovës, politikë zyrtare e SHBA

January 12, 2017 by dgreca

Zëri i Amerikës: Zoti President, ju ndodheni në Washington në prag të ndërrimit të administratave. Cili është synimi i kësaj vizite?

Hashim Thaçi: Unë ndjehem tepër mirë që fillimin e këtij viti, të punës time si president e kam nisur në Uashington, ku kam ardhur fillimisht për të falenderuar administratën Obama, zëvendës-presidentin Joe Biden për mbështetjen e fuqishme që i kanë dhënë Republikës së Kosovës, paqes dhe stabilitetit në Kosovë dhe rajon. Në të njëjtën kohë, kam informuar për progresin që kemi shënuar në Kosovë, por edhe për të vazhduar me hapa të mëtutjeshëm me administratën e re të presidentit Trump. Në të gjitha takimet që kam zhvilluar, edhe me senatorë, kongresmenë, të të dyja kampeve politike, republikanë dhe demokratë, me njerëz të instituteve të ndryshme, është një konkludim se Kosova ka ecur shumë mirë, Kosova duhet të vazhdojë në rrugën e vet të drejtë, të integrimeve euro-atlantike, të reformave demokratike qoftë në politikë dhe ekonomi, apo në legjislacion, në luftën kundër korrupsionit, krimit të organizuar, në luftën kundër fondamentalizmit islamik dhe terrorizmit, në zhvillimin ekonomik, në krijimin e vendeve të punës. Edhe një herë i jam shumë mirënjohës administratës së presidentit Obama dhe nënpresidentit Biden me të cilin diskutuam dje gjatë për zhvillimet në Kosovë, për hapat tonë të mëtutjeshëm, për progresin e arritur, por edhe për sfidat që mund të kemi në të ardhmen, kështu që mund të them lirisht se Uashingtoni do të vazhdojë të ruajë vëmendjen tek zhvillimet në Kosovë me një vëmendje dhe mbështetje të fuqishme.

Zëri i Amerikës: Ndryshimet në Washington pritet të jenë të mëdha, si në çdo ndryshim administrate, aq më tepër që kjo vjen pas 8 vjetësh të qëndrimit në pushtet të demokratëve dhe të fitores së zgjedhjeve nga zoti Trump, që pakush e kishte parashikuar. Cila është pritshmëria juaj për administratën e re në lidhje me Kosovën? A jeni takuar këto ditë me zyrtarë të ekipit të politikës së jashtme të zotit Trump?

Hashim Thaçi: Është fat që çështja e Kosovës nuk ka qënë e lidhur vetëm me një kamp politik në Uashington por ka qënë një politikë zyrtare e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, një mbështetje e dy kampeve politike edhe republikan edhe demokrat sepse në kohën e presidentit Clinton ne kemi fituar lirinë dhe jemi çliruar dhe në kohën e presidentit Bush kemi fituar pavarësinë ndërsa në kohën e presidentit Obama jemi konsoliduar si shtet. Unë pres që edhe administrata e re e presidentit të ri Trump të mbështesë Kosovën. Këto ditë kam patur kënaqësinë që të vë kontaktet e para me njerëzit e ri që mund të jenë në Departamentin e Shtetit, gjithashtu edhe në Departamentin e Mbrojtjes por edhe në departamentet e sigurisë që do të merren drejtpërdrejt me çështjet e Evropës, gjithashtu të Kosovës dhe të Ballkanit perendimor. Nuk mund të them se do të ketë vëmendje sikurse ka qenë më herët dhe është mirë pasi Kosova nuk është ndonjë vend i krizës, por jam i bindur se Shtetet e Bashkuara të Amerikës, administrata e re e presidentit Trump do ta mbështesin Kosovën në rrugën e saj për themelimin e ushtrisë së Kosovës, për futjen në partneritetin për paqe, dhe prespektivë të sigurtë për Nato. Kosova ka qënë, është dhe do të mbetet partneri më i besueshëm dhe falenderues i përjetshëm i Shteteve të Bashkuara të Amerikës për këtë mbështetje. Kështu që shoh edhe tek njerëzit e administratës së re vullnet dhe gatishmëri, por edhe vendosmëri që kauza e Kosovës të lëvizë në binarët e drejtë, në vlerat euro-atlantike.

Zëri i Amerikës: Zoti president, ju erdhët në Shtetet e Bashkuara, ndërsa në Kosovë ka filluar një krizë e re pas arrestimit të ish kryeministrit Ramush Haradinaj nga autoritetet franceze bazuar në një urdhër-arresti të qeverisë së Serbisë. Çfarë ndikimi do të ketë ky zhvillim për marrëdhëniet e Kosovës me Serbinë dhe procesin e normalizimit të këtyre marrëdhënieve?

Hashim Thaçi: Besoj se ky akt arbitrar i ndalimit të zotit Haradinaj dhe ndalimet e mëhershme të miat, të zotit Nehat Thaçi, të kryeministrit Çeku dhe të luftëtarëve e komandantëve të tjerë të Ushtrisë së Kosovës paraqesin një akt ofendues për dinjitetin e shtetit tonë dhe për qytetarët tanë. Është një veprim i politikës së vjetër të Serbisë sikur në kohën e Sllobodan Milosheviçit. Serbia, pasi humbi betejat në luftën me Kosovën, pasi humbi betejën për të penguar pavarësinë e Kosovës, tani me çdo kusht përpiqet për t’i paraqitur si të kriminalizuar liderët politikë të Kosovës. Edhe kjo tendencë do të dështojë, prandaj lirimi me kusht i zotit Haradinaj më së pari është një veprim i mirë që ka ndodhur, në anën tjetër është i pamjaftueshëm dhe do të duhej që pa asnjë kusht të lirohej dhe të kthehej në shtëpinë e vet dhe në axhendën e tij politike. Në të njëjtën kohë vetë Bashkimi Evropian do të duhej të ishte shumë më i qartë në raport me Serbinë që gjërat të tilla të mos lejohet të bëjë, sepse po ato programe që kanë të bëjnë me Bashkimin Evropian e kanë luftuar regjimin e Sllobodan Milosheviçit dhe vetë liderët e atyre vendeve të Bashkimit Evropian dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë qënë akuzuar me akuza të njëjta nga regjimi i Sllobodan Milosheviçit, duke filluar nga presidenti Clinton, presidenti Jacque Shirac gjithashtu ministri i Jashtëm (Joshka) Fisher, Tony Blair. Të gjithë ata njerëz që kanë qënë në krye të përgjegjësive shtetërore, qoftë në SHBA, qoftë në vendet e Bashkimit Evropian apo në Nato, kanë qenë akuzuar me akuza të tilla fallco apo të rreme nga ana e regjimit të Milosheviçit dhe të vazhduar nga qeveritë aktuale. Prandaj është një veprim kriminal i shtetit të Serbisë.

Zëri i Amerikës: A mendoni se gjatë viteve të kaluara, kur keni qenë ju në qeveri ose qeveria e tanishme duhet të kishte bërë më shumë në bisedimet me Beogradin që të ishte zgjidhur, të ishte kaluar çështja e urdhër-arresteve të Serbisë, të cilat janë të vjetra, kanë disa vite që janë në fuqi por nuk janë zgjidhur?

Hashim Thaçi: Kosova nuk e ka atë mundësi që ta bindë Serbinë për heqjen e këtyre fletë-arresteve, për arsye se, duhet të sqaroj, që të gjithë ne ish-liderët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës jemi në atë listë. Ndërsa ata që janë mbartës të institucioneve e fitojnë një lloj imuniteti nga vendet evropiane ku lëvizin, por nuk hiqen nga lista, por vetëm është një ngrirje e atyre fletë-arresteve. Unë kur kam qenë në opozitë, vetë jam ndaluar në Budapest dhe e ndiej edhe gjendjen e zotit Haradinaj, edhe bashkëluftëtarëve të tjerë, kur u ndodhin gjëra të tilla, por Bashkimi Evropian duhet të jetë i qartë, i saktë dhe i vendosur në presionin e drejtpërdrejtë ndaj Serbisë. Serbia nuk mund të lëvizë drejt Bashkimit Evropian me qasjen e mentalitetit të Sllobodan Millosheviçit, prandaj këtu faji kryesor për këtë ndalim është mospresioni i Bashkimit Evropian ndaj Serbisë.

Institucionet e Kosovës kanë qenë të gjitha të mobilizuara dhe kanë kryer obligimin e vet kushtetues dhe ligjor ndaj këtyre çështjeve për aq sa kanë mundësi dhe kanë fuqinë e vet. Unë këtë çështje e kam ngritur edhe në Uashington dhe kam telefonuar përsëri edhe në Bruksel. Ne do ta diskutojmë edhe në ditët e ardhshme që njëherë e përgjithithmonë kjo çështje të mbyllet plotësisht. Është plotësisht e padrejtë dhe në të njëjtën kohë është qasje që e lëndon përpjekjen për normalizimin e marrëdhënieve dhe pajtimin Kosovë-Serbi.

Zëri i Amerikës: Një çështje tjetër që ka shkaktuar krizë politike në Kosovë ka qënë marrëveshja me Malin e Zi që nuk po ratifikohet dot nga parlamenti. A ka rrugëdalje për këtë çështje?

Hashim Thaçi: Kjo është një kauzë elektorale e panevojshme që është ngritur. Çështja e demarkacionit është përmbyllur njëherë. Është marrëveshje e drejtë, e saktë, e konfirmuar prej ekspertëve vendorë dhe atyre ndërkombëtarë.

Zëri i Amerikës: Po përse nuk po ratifikohet?

Hashim Thaçi: Ajo ështç e konfirmuar edhe prej hartave të Natos, prej ekspertëve të Natos, e vlerësuar prej presidentit Obama dhe vetë Shteteve të Bashkuara. Mendoj se mentaliteti lokal i ndikimit në votim në parlamentin e Kosovës i ka sjellë dëm shtetit të Kosovës në procesin e liberalizimit të vizave dhe prespektivës së sigurtë evropiane. Kjo çështje nuk është e hapur mes Kosovës dhe Malit të Zi, është çështje e brendshme në parlamentin e Kosovës që padrejtësisht po i mban peng qytetarët e Kosovës me mosvotimin.

Zëri i Amerikës: Meqë është çështjae e brendshme e parlamentit të Kosovës, e politikanëve në Kosovë, a mendoni se ajo mund të bëhet shkak për zgjedhje të parakohshme?

Hashim Thaçi: Unë si president i vendit jam në kontakt të vazhdueshëm me liderët politikë. Nuk shoh ndonjë kërkesë që është ofruar për zgjedhje të parakohshme. Janë dy mundësi për të shkuar në zgjedhje të parakohshme. E para nëse kjo maxhorancë humb fuqinë e vet në parlamentin e Kosovës. E dyta janë marrëveshjet mes liderëve politikë. Nuk po shoh as njërën e as tjetrën të ndodhë, prandaj do të respektoj ligjet e vendit dhe do t’u jap mbështetje institucioneve në punën e tyre që e bëjnë sot dhe në të ardhmen.

Zëri i Amerikës: Pak më parë ju përmendët se një nga përparësi ose një nga sfidat me të cilat ndeshet Kosova është lufta kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit. Ka patur shumë vërejtje dhe një ndër to është se po futet një kulturë pandëshkueshmërie, pra nuk po ndëshkohen krerët, organizatorët e këtyre akteve të kësaj natyre. Përse nuk po luftohet më seriozisht krimi dhe korrupsioni?

Hashim Thaçi: Definitivisht, Kosova ka pas sukses në luftë kundër korrupsionit. Është vlerësuar edhe nga Bashkimi Evropian dhe prej 95 kritereve që BE-ja i ka vënë Kosovës për liberalizimin e vizave ne i kemi plotësuar 94 prej tyre edhe në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar. Natyrisht kjo luftë nuk përmbyllet me veprime të shkëputura por është një proces që duhet të vazhdojë dhe duhet të jemi të vendosur. Nuk ka vend në rajonin e Ballkanit perendimor që ka goditur në nivele më të larta korrupsionin dhe krimin e organizuar sesa Kosova, qoftë në nivel të zëvendës-kryeministrave, të ministrave, të kryetarëve të komunave, të drejtorëve të agjencive të ndryshme, që kanë qënë edhe në procese të hetuesisë, edhe të ngritjes së akt-akuzave edhe në procese gjyqësore. Që në ditët e para të ardhjes sime si president ka filluar reforma në sistemin e drejtësisë që është në fazën përfundumtare dhe unë dua të besoj që atë vakum ligjor që është vërtetur që ekziston, apo të hapësirave që janë vërtetur që duhet të plotësohen me ekspertizë ligjore më të fuqishme, do të kalojë në parlamentin e Kosovës. Kosova, edhe pse ka kodin penal më të mirë në rajon, të konsultuar me Komisionin Evropian gjithashtu edhe me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, do të bëjë hapa të tjerë përpara në luftë edhe kundër korrupsionit edhe krimit të organizuar, edhe trafiqeve por në të njëjtën kohë e theksoj edhe në luftë të vendosur kundër fondamentalizmit islamik dhe terrorizmit. Kosova do të vazhdojë të mbetet kampion në rajon në luftë kundër të keqes.(Interviste: Arben Xhixho-Zeri i Amerikes)

Flet për Diellin, Zv/Ministrja Besa Zogaj Gashi

November 8, 2016 by dgreca

Interviste me Besa Zogaj Gashi – Profesore në UBT dhe – Zëvendësministre në Ministrinë e Zhvillimit Ekonomik të Republikës së Kosovës/

Intervistoi: Liliana Pere/

Profili i Besa Zogaj Gashi/Besa Zogaj Gashi është një grua e lindur ne vitin 1975; jeton po në Prishtinë me bashkëshortin dhe tre fëmijët e tyre. I takon një brezi i cili ka përjetuar situatën e rëndë ekonomike e politike, ku demonstratat ishin diçka e zakonshme për atë kohë, të shoqëruara nga ankthi dhe pasiguria, mbikëqyrja e rreptë nga forcat policore të ish-Jugosllavisë. Një periudhë kjo që e mban mënd edhe për rezistencën pacifiste të ish-presidentit të ndjerë Dr. Ibrahim Rugova, i cili do të mbetet një nga arkitektët e pavarësisë dhe te lirisë së Kosoves.Pastaj është edhe rezistenca e armatosur e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, e që të gjitha këto në një farë mënyre janë momente që tashmë janë pjesë e jetës së Besës dhe e gjithë bashkëqytetarëve të saj. Jane kujtime të dhimbshme, sot na bëjnë më të fortë, më të guximshme dhe të mos ndalemi përpara sfidave që na sjell jeta – flet Besa duke marrë frymë thellë. Besa është rritur dhe edukuar me virtytet më të mira njerëzore nga prindërit e saj intelektualë .Babai i saj,Bali Zogaj, është diplomuar në Fakultetin Juridik, ka punuar në Komunën e Lipjanit. Nëna , Shpresa Bajraktari Zogaj, është e diplomuar në Fakultetin Ekonomik, udhëheqëse e kontabilitetit në Telekomin e Kosovës. Familje patriotike. Familja Bajraktari (familja e nënës) në të gjitha periudhat, më se dy shekuj kanë qenë prijës në luftën kundër pushtuesve të ndryshëm të tokave shqiptare.Ka vijuar mësimet në shkollën fillore “Faik Konica” në Prishtinë dhe gjimnazin “Sami Frashëri”, po ashtu në Prishtinë, ku ajo ka shkëlqyer si nxënëse dhe si nje vajzë shumë e edukuar. E diplomuar në Fakultetin Ekonomik, Universiteti i Prishtinës, Master në Menaxhment dhe Informatikë ne nivelin shumë mire. Tema- “Ekonomia Joformale në Kosovë – evidencë nga NVM-të.”, mentor Prof. Dr. Isa Mustafa, Universiteti Riinvest, tetor 2007 – 2010 .

-Nga viti 2001, ka punuar në Institutin Riinvest si hulumtuese dhe trajnuese në projekte të shumta, po ashtu në projekte të politikave fiskale, sistemin buxhetor në Kosovë. Gjithashtu ka punuar në projekte të USAID si këshilltare në fushën e menaxhimit të financave publike; buxhetimi në nivelin e Qeverise Lokale dhe Qendrore, Këshilltare e Tatimit në Pronë ne projekte te Agjencia Suedeze Taksapaguese dhe Ministria e Financave, financuar nga SIDA etj.Kjo përvojë e ka ndihmuar Besën të ketë një qasje profesionale dhe bashkëpunuese në të gjitha nivelet qeverisëse.

Besa është bashkautore në publikimet;
-Raporti PEFA, niveli i qeverisjes lokale, shkurt 2012
-Raporti PEFA, niveli i qeverisjes lokale, qershor 2013
-Raporti i Vlerësimit Korniza Afatmesme Buxhetore Komunale (KAB) 2011-2013
-Manuali KASH Teknike Komunale, 2011.
-bashkautorë e publikimeve të Riinvest për Strategjitë e Zhvillimit Ekonomik Lokal për shtatëmbëdhjetë Komunat e Kosovës. (2001 -2007).Aktualisht punon Profesore në Kolegjin UBT në Financa Publike dhe Ekonomia dhe Zëvendësministre në Ministrinë e Zhvillimit Ekonomik të Republikës së Kosovës.

Per te mesuar me shume ndiqni intervisten:

Pyetje: Besa, le ta nisim kete bashkebisedim me femijerine tuaj, cfare kujtoni nga ajo?

-Pergjigje. Si çdo fëmijëri, edhe ajo e imja karakterizohet nga momente të lumtura, të cilat janë të lidhura kryesisht me vendin tim të lindjes, Prishtinën. Pavarësisht se i takoj një brezi i cili ka përjetuar situatën e rëndën ekonomike e politike, ku demonstratat ishin diçka e zakonshme për atë kohë, të shoqëruara nga orët policore e mbikëqyrja e rreptë nga forcat policore të ish-Jugosllavisë. Njëperiudhë kjo që e mbaj mend edhe për rezistencën pacifiste të ish-presidentit të ndjerë Dr. Ibrahim Rugova, i cili do të mbetet një nga arkitektët e pavarësisë dhe lirisë që e gëzojmë sot. Pastaj është edhe rezistenca e armatosur e UshtrisëÇlirimtare të Kosovës, e që të gjitha këto në një farë mënyre janë momente që tashmë janë pjesë e jetës sime dhe e bashkëqytetarëve të mi. Ndërsa më duhet të përmend edhe faktin e largimit nga puna të prindërve të mi bashkë me mijëra shqiptarë të tjerë, përkushtimi i tyre dhe mundi që bënë për të na edukuar e arsimuar nën ato rrethana të vështira, edhe sot më bëjnë më të fortë, më të guximshme dhe të mos ndalem përpara sfidave që na sjellë jeta. Babai Bali Zogaj, është diplomuar në Fakultetin Juridik, ka punuar në Komunën e Lipjanit, tani në pension. Nëna Shpresa Bajraktari Zogaj është e diplomuar në Fakultetin Ekonomik, udhëheqëse e kontabilitetit në Telekomin e Kosovës. Familje patriotike, politikisht të djathtë, orientim të cilin e kanë bartur edhe tek pasardhësit e tyre. Gjithnjë në mbrojtje të trojeve shqiptare nga pushtuesit. Do të dëshiroja ta evidentoja faktin se familja Bajraktari (familja e nënës) në të gjitha periudhat, më se dy shekuj kanë qenë prijës në luftën kundër pushtuesve të ndryshëm të tokave shqiptare. Ndërsa në gjysmën e dytë të shekullit të kaluar, më së shumti ka pasur të burgosur politik nga familja Baraktari, të përjashtuar si familje nga pushteti i atëhershëm serb, pa të drejtë lëvizjeje të lirë dhe pa të drejtë të hyrjes dhe të daljes të të tjerëve tek ta. Ne mesin e shumë familjarve edhe veterani i arsimit gjyshi im i dashur Destan Bajraktari ishe i dënuar me 17 vite burg. Po ashtu gjatë viteve të Luftës së fundit në Kosovë, babai dhe xhaxhai kanë hapur dyert dhe e kanë shndërruar shtëpinë në spital për luftëtarët e UÇK-së.

Pyetje: Cilat janë marrëdhëniet që keni vendosur me studentët, i konsideroni studentë apo bashkëpunëtorë, dhe sa e kënaqur jeni nga interesi i nxënies në lëndët përkatëse i gjeneratës së re ?

Pergjigje: Raportin tim me studentët e mi, nuk do e quaja si një raport strikt pedagog-student. Më shumë është një raport korrekt dhe miqësor. Sepse mendoj se studentët duhet të ndjehen të vlerësuar dhe aktiv, të dëgjohen nga pedagogët përkatës dhe të jenë të lirë tëdiskutojnë rreth temave të caktuara apo të shtrojnë pyetje pa e pasur ndjenjën e drojës apo hezitimit. Mendoj se një komunikim interaktiv gjatë një ore të caktuar të mësimit, është i domosdoshëm dhe më efektiv. Mendoj se sot afrimiteti me studentët në kontekstin e dhënies së saktë të informacionit dhe nxënies së gjerave të duhura të lëndës përkatëse, janë më të pranueshme për të dy palët dhe në këtë mënyrë ndikojnë në një zhvillim cilësor dhe rritje të kapaciteteve në sferën e edukimit dhe arsimit në vend.Krejtësisht e ndryshme është pozita që kam në MZHE, duke qenë se ka të bëjë me një raport tjetër dhe përgjegjësi tjera. Megjithatë ideja për të qenë pjesë e politikës nuk është se ka ardhur rastësisht, pasi politika ka qenë pjesë e përhershme në familjen time dhe mund ta quaj si traditë familjare, faktin e angazhimit tim politik. Dy motrat e nënës sime, respektivisht tezet, kanë qenë deputete të Republikës së Kosovës si dhe përvoja ime e gjatë e punës në projekte të ndryshme, shumica prej të cilave në mbështetje të qeverisjes lokale e qendrore, ka ndikuar te që të mendoj për një pozitë më vendimmarrëse, që të jem pjesë e proceseve të zhvillimit ekonomik të vendit. Këtë ide kam vendosur ta materializoj me rastin e zgjedhjes së prof. Akademik. Isa Mustafës, në postin e Kryeministrit të Republikës së Kosovës, pasi e kam vlerësuar jashtëzakonisht faktin se si kryeministër kemi një akademik dhe ndër profesorët më të mirë të ekonomisë në vend.

Pyetje- Ju jeni pjesë e rëndësishme e qeverisjes, e drejtimit te proceseve të zhvillimit ekonomik të vendit. Formimi juaj i shkëlqyer dhe përkushtimi maksimal në angazhimin për përmbushjen e detyrës, i hap rrugë menaxhimit të mirë të rrugës së suksesit?

Pergjigje: Të jesh i suksesshëm në çfarëdo posti apo pozite vendimmarrëse është një sfidë më vete. Suksesi është qëllimi i secilit që synon të arrijë atë për të cilën është thirrur dhe unë si një person i cili kërkon të arrijë maksimumin në çdo punë që bëj, jam munduar që edhe në pozitën ku jam sot të bëj më të mirën e mundshme dhe të arrijë të bëj ndryshimet, të cilat i kam konsideruar të domosdoshme. Megjithëse asnjëherë nuk është e mjaftueshme të realizosh detyrat të cilat gjenerata të tëra kanë sakrifikuar dhe kanë përjetuar momentet më të vështira në emër të idealeve dhe lirisë së vendit. Të jesh zëvendësministre është përgjegjësi e veçanërisht në një ministri si është MZHE. Por njëkohësisht ndjehem e privilegjuar që subjekti politik të cilit i përkas, më ka besuar një angazhim të tillë, kaq të rëndësishëm. Me punë dhe përkushtim të gjithë arrijmë të bëjmë më të mirën për vendin tonë, të kontribuojmë dhe të jemi nëshërbim të qytetarëve tanë. Gruaja shqiptare gjithnjë ka luajtur rol të rëndësishëm dhe ashtu siç di të jetë nënë dhe familjare e e mirë, di të jetë edhe politikane e mirë e aftë me guxim e vullnet te madh të përballet me shumë sfida për të mirën dhe zhvillimin e vendit. Gjatë punës që bëj, më rastis që pothuajseçdo ditë të takohem me profesionistë, ekspertë, politikanë, ambasadorë vendorë e ndërkombëtarë dhe mund të them se është një përvojë pozitive, e cila më ka ndihmuar që të jem më e fortë dhe të punoj vazhdimisht në shtyrjen përpara tëproceseve tërëndësishëm për vendin tonë.

Pyetje: Sa ndiheni e realizuar në rolin dhe angazhimet tuaja dhe si arrini të koordinoni karrierën me obligimet familjare, gratë me vullnet kanë treguar se është e mundur… megjithëse shumë sfiduese?

-Pergjigje: Familja ime është një nga pjesët më të rëndësishme të jetës time. Jam nënë e tre fëmijëve të mrekullueshëme Jonit dhe Yllit dhe Moreas, të cilët çdo ditë më bëjnë të ndjehem krenare. Mundohem në maksimum të jem e përkushtuar së pari në mirëqenien e tyre, në ushqyerjen e mirë e cilësore, veshmbathje, të përkujdesem për mësime, ti edukoj si duhet. Kjo kuptohet është me një mbështetje te bashkëshorti, i cili për mua është dora e djathtë dhe gjatë gjithë jetës tërë këto vite që jemi së bashku kemi qenë përkrahësit e njeri- tjetrit. Sukseset e tij janë suksese të mia dhe anasjelltas. Në çdo sfidë është edhe këshilltari im.Pastaj është karriera, që po ashtu zë një vend të rëndësishëm dhe kërkon përkushtim tjetër. Tashmë po bëhen një vit e gjysmë që jam pjesë e një prej ministrive më tërëndësishëm në vend, por edhe si pjesë e “Fuqizimit Ekonomik të Gruas”, e që mbetet një prej sfidave më të mëdha të shoqërisë dhe institucioneve tona. Një grua ekonomikisht e pavarur është një investim në të ardhmen më të mirë të vendit dhe si shoqëri e kemi obligim që të përkushtohemi maksimalisht në arritjen e këtij qëllimi.

Pyetje. Znj. Besa ju jeni një grua e suksesshme, keni vetëvlerësim, qëndrueshmëri, pasion dhe ambicie si forca shtytëse në pozicionet drejtuese. Grave në familje dhe në shoqëri u duhet të negociojnë shumë … dhe ato dinë si ta arrijnë atë që duan pa përdorur forcën apo tonalitetin, pra kjo tregon se ato nga natyra përdorin logjikën, janë negociatore. Këto janë dhe çelsat e artë të suksesit?

Pergjigje: Por ajo çfarë unë arrita të mësoj nga nëna ime, nga gjyshi im, është se një nënë e emancipuar do ta bëjë një familje të emancipuar. Asnjëherë nuk arrihet dot drejtpeshimi i përsosur mes karrierës dhe jetës private. Vetëbesimi dhe përkushtimi varet shumë nga familja nga modelet suksesi që i ke në jetë tënde. Dëshiroj të përmend gjyshin tim të ndjerë Destan Bajraktari, profesor, veteran i arsimit, i anatemuar nga pushtuesi serb në Kosovë, flokorist i dalluar dhe autor i mëse dyzet veprave të botuara. Si njeri i ngritur ishe i vetëdijshëm se pa arsimimin e veçanërisht pa arsimimin e gruas shqiptare, nuk do të ketë as përparim kombëtar, duke thënë se përkushtimi për komb e atdhe është edhe shkollimi i gruas. Baba i shtatë fëmijëve/gjashtë vajza dhe një djalë të gjithë me shkollim të lartë.

Pyetje:A mund të na tregoni konkretisht se çfarë jeni duke bërë, jam kurioze të mesoj më tepër per projektin ‘’Gratë në Punë Online (WOW).’’ cilat janë projektet konkrete që ju po i shtyni përpara në këtë drejtim?

Pergjigje :Arsimimi dhe fuqizimi ekonomik i gruas flet për zhvillim të qëndrueshëm dhe afatgjatë të vendit, me fuqizimin e gruas nuk e fuqizojmë vetëm atë si individ, por edhe tërë familjen, rrethin shoqëror dhe kombin tonë. Disporpocionet mes femrës dhe mashkullit në vendim marrje, në jetën intelektuale dhe atë profesionale janë shumë të mëdha. Sidomos nëse ju referohemi tëdhënave statistikore te Agjencisë se Statistikave te Kosovëspër vitin 2014. Nga shkalla e papunësisë 35.3%, më e lartë është për femra me (41.6 %). Krahasuar me vendet ne rajon, ky tregues është me i lartë krahasuar me për shembull Shqipërinë, ku shkalla e papunësisë sëfemrave është (7.9), shkalla e pjesëmarrjes së grave në fuqinë punëtore është mbi 3 herë më e ulët krahasuar me shtetet e BE-se. Për zbutjen sadopak të papunësinë kam ndërmarrënjp nismë me Bankën Botërore, trajnimin e 100 vajzave në punëonline, Projekti ‘Women in OnlineWork’ – Gratë në Punë Online (WOW). Ky projekt fillimisht është implementuar në 2 komuna dhe ka rezultuar me sukses, 99 prej tyre kane marrë diplome, 57 prej të diplomuarve kanë kontrakturar së paku një punëonline, ka raste që kanë kontraktuar deri në 8 punë online. Për rezultatet e këtij projekti ka vazhduar edhe programi edhe në Komunën e Prishtinës WOW 2 dhe jam duke punuar ngusht me donatorë të ndryshëm për implementimin e projekteve tjera të ngjashmenë fushën e TIK, sektori i cili konsiderohet katalizator për krijimin e një fuqie punëtore me kualifikim të lartë. Tregu i punës po ndryshon thellësisht edhe shkathtësitë e reja do të jenë të nevojshme për punët e së nesërmes dhe TIK ka ndikuar në riorganizimin e vendeve të punës si dhe në hapjen e profesioneve të reja.

-Pyetje: Mendoni se pozita jo në nivelin e duhur e gruas në shoqërinë tonë bashkëkohore, konkretisht në Kosovë, duhet të vazhdojë të jetë temë qendrore, cili është mendimi juaj?

Pergjigje: Ashtu siç edhe e ceka më lartë gruaja shqiptare në përgjithësi, përgjatë viteve ka luajtur një rol shumë të rëndësishëm jo vetëm në mbajtjen dhe ruajtjen e familjes, por edhe në ndërtimin dhe konsolidimin e shtetësisë, në fuqizimin e institucioneve të vendit dhe zhvillimin e demokracisë, përmes pjesëmarrjes së saj të drejtpërdrejtë në të gjitha proceset. Mendoj se pozita e gruas në shoqërinë tonë bashkëkohore, duhet të vazhdojë të jetë temë qendrore. Ne ende i referohemi kuotave kur bëhet fjalë për gruan përfaqësuese në parlament, ende i referohemi po këtyre kuotave të rregulluara me ligj edhe në institucionet tjera kur flasim për gruan si përfaqësuese. Dhe më duhet ta them me keqardhje se ende është i fortë koncepti që kufizon moralisht pozitën dhe të drejtat e tyre në familje, por edhe jashtë saj. Pozita e gruas shqiptare më gjithë zhvillimin social e politik, vazhdon të mos jetë aty ku duhet dhe kjo kërkon më shumë punë, përkushtim e vullnet qoftë shoqëror apo institucional. Sot ka ndryshuar koncepti dhe nevoja e rishikimit të traditës patriarkale dhe duhet të përpiqemi më shumë që si shoqëri të rivendosim “kufijtë e rinj” kur flasim për të drejtat e gruas dhe raportin gjinor. Angazhimi i grave në poste drejtuese dhe në politikë forcon edhe më shumë pozitën e gruas në shoqëritë bashkëkohore. Me këtë nuk dua të përjashtoj kontributin, që gra të caktuara kanë dhënë në historinë mijëravjeçare të njerëzimit, deri në ditët tona, por pozita e gruas sot e veçanërisht në shoqërinë tonë mund të them se ka pësuar ndryshime pozitive, pavarësisht se ende mund të hasim në skepticizma të cilët mund të eliminohen me punë dhe përkushtimin e të gjithë neve si shoqëri e konsoliduar dhe demokratike.

-Mesazhi juaj për botën e gruas shqiptare në tërësi cili do të ishte ?

Pergjigje.Gruaja shqiptare, gjithmonë ka pasur vlera të larta, shtyllë e familjes, është e mençur e guximshme e durueshme dhe me shumë cilësi të tjera pozitive.Ne duhet vlerësojmë më shumëveten, të vazhdojmë arsimimin, të kemi ambicie për suksese dhe të realizojmë një karrierë të tillë. Të mos lejohet asesi të hiqet dorë për shkak të pengesave që dalin gjatë këtij rrugëtimi. Jeta, ndër të tjera, është edhe luftë për arritshmëri. Dhe të mos harrojmë se kur gruaja është financiarisht e pavarur, ajo është gjithmonë në rrugë të fuqizimit dhe kjo ndikon në të gjitha aspektet e tjera të jetës. Gruaja nuk është krijuar për të duruar dhunën, ajo duhet të ketë më shumë vetëbesim dhe të luftojë për të drejtat e saj. Margaret Thatcher ka thënë: “Çdo grua që kupton problemet e organizimit të një shtëpie është shumë më afër kuptimit të problemeve të mbarëvajtjes së një vendi”. Mua më dhemb shumë kur dëgjoj se një vajzë nuk ndjek universitetin pasi të edukosh një grua do të thotë të edukosh një shoqëri. Për këtë arsye ato sot janë pjesëmarrëse dhe luajnë një rol të rëndësishëm në shoqëri.

Besa-Falënderim për organizatën Gruaja Shqiptare në Botë.

Faleminderit dhe mirënjohje për mundësinë, që më dhatë për t’u shprehur Znj. LilianaPere. Ju përgëzojë shumë për punën dhe përkushtimin e juaja në promovimin e gruas shqiptare të suksesshmenë botë dhe ngritjen e një sistemi vlerash në rritjen dhe forcimin e rolit të gruas. Është një punë që unë e çmoj shumë dhe mendoj se secila nga ne në vendin ku jetojmë dhe veprojmë, duhet të jemi të përkushtuara dhe të përkrahim njëra-tjetrën. Falënderim dhe Org. Internacionale Gruaja Shqiptare.

INTERVISTOI: Dr. LILIANA PERE

« Previous Page
1
…
6
7
8
9
10
…
30
Next Page »