Tregim i jetuar/Memisha GJONZENELI–Tragjasi;Tregim, Ne te gjithe je I burgosur politik/
Të burgosurit sapo ishin ngritur, kur dëgjuan një zhurmë që u përhap në të gjithe burgun, nga llozet e dyerve gjysëm metalike që hapeshin e mbylleshin. Edhe dera e dhomës sonë u hap me zhurmë rrënqethse. Oficeri i rojes, bërtiti me një zë të çjerrë dhe me egërsi: – Ata që do të dëgjojn emërat, përjashta me gjithë plaçka.
Të burgosurit e vjetër na than se do të na çonin në kampe, se partia kishte nevojë për punë. Kur dola në koridor me plaçat në krah, pashë se edhe të burgosurit e tjerë ishin në një moshë të re si unë. Na nxorrën në oborrin e burgut, na kontrolluan dhe na lidhën dy e nga dy, na hipën në autoburg dhe prap na lidhën të gjithve me një zinzhir të gjatë. Dhe kështu të lidhur në darkë mbritëm në Thumane. Unë isha lidhur me një djal të ri, pak më të madh në mosh, që siç mora vesh më von e quanin Faik edhe në kapanon gjetëm dy vende pran njeri tjetrit. Te nesërmen që pa gdhirë, na nisën në punë. Mua, që ende nuk kishja mbushur 16 vjeç, më dhanë një lopatë, ndërsa Faikut një bel mbasi qe më i madh dhe me shëndet. Kështu vazhdonte jeta në kampin e punës, duke menduar çdo ditë se kur do të kalonin ato vite vuajtje: une isha denuar 6 vjete si i mitur, ndërsa Faiku 18 vjet. Një ditë dëgjova tellallin e burgut që thërriste emërin e Faikut.
– O vëlla, më tha ai, mos ke nja dy trasta se më kanë ardhur nga shtëpia.
Mblodha shpejt e shpejt, nëpër shok, ca enë dhe nja dy trasta dhe ia dhash. Faiku u kthye i përlotur nga takimi, i verdh dyll e i dobët. E kapa për krahu, e ula në një ndënjëse druri ku vendosëm edhe ushqimet. Ai s`po e merte veten nga ai takim. Më pas fshiu sytë dhe për çudi filloi të buzëqesh. – Beson, më tha, më erdhi nëna. Fliste me një zë të çuditshëm që se kisha dëgjuar më parë, edhe syte i shndrisnin. – Sa mirë, i thash, dhe e perqafova forte.
– Nëna më shau, tha ai.
– Po pse? – e pyeta unë.
– – – Ti e di, më tha, që ne na lejohet t`i dërgojm familjes vetëm një letër në muaj dhe vetëm një faqe fletorje. E ç`të shkruash më par në atë faqe? Kështu që unë letrën e mbyll gjithëmon me fjalet: U perqafoj të gjithëve me shumë mall.
– Po, i thash, edhe unë kështu e bëj.
– Por a e di ti se ç`më tha nëna? Të kam rritur me halle, që unë dhe Zoti e dimë, dhe ti asnjë rrjesht nuk shkruan për mua dhe iku e zemëruar, prandaj po qaja. Brengën e Faikut e ndieva thelle, dhe mendova të bisedoja me një të burgosur që kishte talent në fushën e letërsisë, për t`i shkruar një letër nënës së Faikut. * * *
Unë i tregova Faikut, se vëllai im Qamili, nga bregu Sarandës ishte hedhur në det dhe me not kishte dalë në Korfuz. Mbas tre muaj më futën edhe mua brenda dhe më dhanë 12 vjet privim lirije, mirëpo si i mitur, akoma nuk kishja mbushur 16 vjeç, më ulej gjysma e dënimit, e kështu që jam dënuar 6 vjet. – Po tyj, e pyeta Faikun, pse të kanë sjellë këtu ?
Faiku, ra përsëri në mendime dhe filloi të flasë ngadalë. Në fshat, kisha një shok si vëlla, me të kullosnim çdo ditë delet. Nuk ndaheshim nga njeri tjetri. Edhe kur e thirrën ushtar, se ishte më i madh se unë, vajta e takva. Por për çudinë time, ai u mërzit me mua, se përse kisha vajtur ta takoja me pantallona me handra. Ne, më tha ai, na ka thënë komisari se në Shqipëri nuk ka varfëri dhe njerëzit rrojnë të lumtur dhe në bollëk, jo si në vendet kapitaliste. E pash me kujdes dhe mu duk se e kishte harruar fshatin. Kur u lirua nga ushtria, nuk ishte më ai i pari e me gjith atë unë i besoja dhe qëndroja pranë tij. Një natë, që mos ardht kurrë, pash një ëndërr. M`u bë sikur ishja duke kullotur dhëntë dhe në xhade m`u duk se po vinte një kollonë me vetura dhe sapo u afruan, une mora pushkën dhe qëllova në një nga veturat, kur një zë më tha, që në atë veturë ishte shoku Mehmet Shehu. Në mëngjes sapo e takova shokun tim i tregova ëndërrën. Ai e dëgjoi me vëmëndje dhe nuk foli fare. Pas dy ditësh më folën në këshillin e fshatit. Kur po afrohesha, pash një makinë te dera e këshillit edhe nja dy civila. Sapo hyra brenda, hynë edhe ata civilat. Më kapën me forcë nga krahët dhe më thanë: – Në emër të popullit, je arrestuar, ti kulish ballisti! Më hodhën hekurat, më futën në makin dhe më plasën në një qeli, duke më goditur me shqelma dhe grushta. Fillimisht mendova se më arrestuan për punën e babait sepse ai gjatë kohës së luftës kishte qënë me Ballin, ashtu më t6hanë edhe ata që më arrestuan: “Kulish Ballisti!”. Pas tetë muaj tortura, më nxorrën në gjyq. Prokurori kërkoi dënim me vdekje, si bir ballisti që ëndërron të bëjë terrorizëm kundër udhëheqësve të Partisë dhe për agjitacion e propogandë. Gjykata, “mëshiroj” duke më dhënë vetëm 18 vjet, kështu që tani jemi të dy armiq të popullit!? Pra nuk duhet të shikosh ëndërra të tilla, por dhe po pe, qepe gojën dhe mos ia trego asnjeriu. * * *
Një ditë na erdhi shkrimtari, siç i thoshin ne, për t`i shkruar Faikut një letër për nënën dhe për letrën ai kërkoi një baqetë. Në burg, në vend të monedhës përdorej baqeta, ne vend te 1000 lekëve përdorej një kilogram sheqer etj. Te nesërmen shkrimtari erdhi me letrën në dorë, të cilën unë ia lexova Faikut, pasi ai nuk dinte shkrim e këndim: “E dashur dhe e shtrenjta nëna ime e rrall! I dashuri baba, e dashur motër e vëllait!
Para se t`u pyes për shëndetin, ju lutem, gjithëmon ju lutem, të më falni për atë që unë u shkaktova të gjith juve edhe vetes. Por, i lutem Zotit e ndofta më jep mundësin të ua shlyej sado pak atë që u shkaktova. Në vend që t`i vija shpatullat shtëpis unë jam në burg…
Nëna ime sa shumë te dua… Më kujtohet kur isha i vogel, ulesha në prehërin tënd të dashur, lozja me flokët e bukur të tu, mbuloja fytyrën me kaçurelat e tua, sa i lumtur isha dhe kur ti ngriheshe, unë të kapja pas fustanit, nuk doja të ndaheshim. O Zot, sikur e dija që një ditë do të vinte ndarja. Kur bëja gabime më kapje për veshi, pastaj më mbuloje me të puthura dhe përqafime… Si sot më kujtohet kur më shpure në shkollë. Unë nuk doja të ndahesha nga ty, por ti më the që do rrije pas derës dhe do më prisje… Kur u rrita dhe shkoja zbathur pas bagëtive, kthehesha shpesh me këmbë të fryra nga gjembat. Ti merrje gjilpërën dhe më hiqje gjëmbat me ato duart e buta të tua, shpesh me mblithte këmba, ti ma çpoje me gjilpër dhe ma lidhje me një rrobë të pastër…
Kur ti punoje me kosor që prisje ferra të mbushej dora me gjëmba, unë kisha dorë të leht dhe t`i pastroja dhe kur mbaroja ta mbuloja me të puthura… Po ja, nënë e dashur, kur u rrita doja edhe të martohsha që t`u gëzoja edhe juve po edhe tu ndihmoja, po e sheh ç`far u bëra… Ti, motër të lutem bëne shpirtin dhe zemrën të madhe mase më fal. E di që të kam prishur edhe fatin se të thonë: motra e armikut të popullit, por të lutem falëm… Do ju lutem të mos më vini më në burg, e të mos harxhohi, mbasi unë këtu e kam të siguruar supën dhe bukën, ndërsa ju vuani, e duhet të punoni shumë të siguroni kafshatën e gojës, mos e hiqeni nga goja juaj dhe të ma sillni mua. Më vret shum kjo sakrific që bëni për mua. Nëna ime të puth sytë e bukur, të puth duart e buta dhe ballin si argjent. Ty baba i dashur të puth dhe te përqafoj me mall. Motër shumë e dashur të përqafon vëllai me mall dhe me një fat si e do ti… Gjithëmonë, juaj për jetë Faiku”. Ndërsa i lexoja letrën Faiku qante, pastaj ngriti kokën, fshiu lotët, hapi trastën, nxori prej saj baqetën dhe ia dha shkrimtarit, duke i thënë: – Faleminderit! Sa çudi, më duket sikur ti ke jetuar bashkë me mua në fshatin tim, kaq bukur e ke shkruar. – – Po, tha shkrimtari, se ne të gjithë vuanim njësoj. * * *
Nëna, e gëzuar dhe e kënaqur nga ajo letër, iu përgjigj të birit: “Po të presim krah hapur deri sa të lirohesh. Nëna të ka gjetur edhe një nuse të bukur’’. Dëshira e nënës nuk u plotësua. Gjashtë muaj mbasi Mehmet Shehu vrau veten, Faiku ndërroj jetë në spitalin e burgut të Tiranës, nga një sëmundje e rëndë dhe varri tij humbi përgjithmonë.