Kastriot Fetahu/

A do ta njihnim historinë e popujve pa mërgimin e një pjese të tyre, që nga thellësitë e shekujve?

A “erdhi” tek ne Troja dhe Itaka nga një poet shëtitës, “mërgimtar” si Homeri?

A mos vallë historia dhe zhvillimi i Perëndimit janë në nivele përherë më të larta se Lindja edhe nën ndikimin e këtij fenomeni?

Nuk e kisha menduar asnjëherë më parë të lija Atdheun tim, pasi e ndjeja që do të kisha një jetë të trazuar përmes të panjohurave që i ngjanin ecjes si një i vetmuar në një pyll ekuatorial, ku lianet do të dukeshin aleatët e vetëm…

Nuk po largohesha nga një vend me rregjim tiranik, (edhe pse demokracia e pambërritur nuk kishte aromën e saj), por e ndjeja që inteligjenca vlerësohej më pak se muskujt e gangsterrit të lagjes dhe fjala nuk kishte peshë, më dukej se aty radikalizimi i trukuar i jetës politike që derivon edhe në atë sociale, pjell “Robespierë” të vegjël si matrioshkat pambarim…

Politika më vrau ëndrrat, më varfëroi dëshirat, më tjetërsoi objektivat, më humbi besimin dhe ndërtoi një labirinth mendimi fundor ekzistencial, nga i cili për të dalë duhej një “Arianë”, gjithmonë e munguar në vendin tim.

Kur kalojmë kufijtë dhe nuk “kthejmë kokën pas,” jemi ne që bëjmë mëkat ndaj Atdheut, apo ka të tjerë mëkatarë që na induktojnë nga pak çdo ditë idenë e braktisjes me ato çfarë bëjnë dhe nuk bëjnë për ne??

Ikja e një emigranti mbart guxim, kurajo, një aventurë epike me ngulçe të fshehura shpirti, një nisje në errësirën e mëngjesit për të dritësuar errësirën e jetës dhe të gjitha këto vijnë si një protestë për t’ju mohuar ju, se nuk ngjallni më besimin edhe kur pëshpërisni “iku dhe ky” me një lloj dhembje të pangjyrë hipokrite, duke sanksionuar kalbëzimin e inisiativës dhe shpresës për ndryshim, pasi gjithmonë ikin pionerët, ikin ata që ndjekin akoma ëndrrën e “Yukon” të Alaskës së London!

Njeriu, që në lindje të shoqërisë njerëzore me mitin e Evës dhe Adamit, ishte mërgimtar.

A nuk mërguan edhe Poseidoni me Hadin, kur i dëboi (legjendat thonë edhe me short ky mërgim) Zeusi nga Olimpi, pasi eliminoi Kronosin?

Bota jonë duket sikur është një turmë mërgimtarësh të ikur apo të dëbuar për arësye të ndryshme, që dëshpërimin e kthejnë në energji krijuese në historinë e re, kur e fillojnë në vendin e panjohur, i cili i tremb gjithmonë me puzzlet që e rrethojnë si rrethi qarkun e tij në gjeometri.

E kam menduar edhe planetin si një emigrant që ka ndërruar orbitën fillestare në tjetër orbitë…

A është mohimi i të shkuarës së vetvetes, që derivon në rilindje, mërgimi i njeriut nga Adami dhe deri më sot?

Ditën që avioni i “Lufthansa” u ngrit me një uturimë të mbytur në ajër, mendova se koha e streseve vulgare do të mbaronte.

Mbërritja në tokën e premtuar, (tokën e George Washington dhe Abraham Lincoln, që jo më kot është shteti i parë i botës dhe i themeluar nga emigrantë), u shoqërua me ndjesi ku edhe gëzimi bënte pjesë…

Chicago, qyteti ku qielli ka zbritur në tokë!!

Është bukur, është paqe individuale, është siguria që askush nuk të njeh dhe ti nuk je i ndrydhur se po të gjykojnë duke të veshur gjendje të shprehura me fjalë si “egoisti, mediokri, mendjemadhi, përmbledhur me shprehjen tipike bullizuese -ja ky…- pa cituar fundin e saj.

Më ka intriguar gjithmonë historia e këtij vendi dyoqeanik…

Kam pyetur veten se… a është përplasur me fisin e gjuhës Maskóki, që më pas u bashkuan me Seminolët luftarakë (Florida), Christopher Columbus kur zbarkoi me “Santa Maria” në brigjet e “Indisë”?

Kisha lexuar më parë “Osceola, prijësi i Seminolëve”, përkthyer nga profesori im Hajrulla Zonja, madje kisha parë dhe filmin “Osceola”.

Komplekset e tua emocionale të fshehura me kujdes me atë pamjen mistike pa asnjë shprehje në fytyrë në vendin nga vjen, këtu sa vijnë e treten.

Sa fytyra “të ngrira”, si e Sharli Bovari, kam parë në atë vend…?!

Më duket sikur Liria e çliruar dhe e pavëzhguar nga sytë dinakë të atyre që të njohin, është Liria e munguar!

Ndërsa Liria juaj duket sikur ekziston vetëm nën maskën veneciane të shekullit të XVIII…

“Aty ku banon Liria, atje është vendi im,” kjo, një frazë latine që e kishte për zemër James Otis, ligjvënës kolonial dhe mbështetës i hershëm i kauzave patriotike në Koloninë e Gjirit të Massachusetts në fillim të Epokës Revolucionare.

Ne jemi një popull që e përqafojmë shpejt perëndimin, po kur kthehemi në Atdhe se kuptoj pse ndonjëherë bëhemi më “lindor” nga sa ishim, kur morëm udhën e ëndrrës “Londoniane”?!

Duket sikur i ngjajmë rrymës alternative…

Këtu më sundon habia e hutuar, më mban peng fillimisht, e shoqëruar me një frikë manuale pa objekt real.

Heshtjet e mia nuk janë të zhurmëshme si në Tiranë dhe nuk mi dhuron askush, jam unë që i kërkoj për tu fundosur në to…

Sa larg është iluzioni me realitetin në mendimin e një emigranti në vendin e ri ku ai jeton??

Emigranti, një qënie që endet midis luftës dhe paqes handikape në mendjen e tij dhe që herë herë më duket si subjekt i veprës së Engelsit, (filozofit materialist në veprën e tij “Gjendja e klasës punëtore në Angli”), sidomos ata që janë informalë…

Ëndrrat zbehen shpejt dhe ti ridimensionon dëshirat…

Nënqesh hidhur kur kujton se në Shqipëri pëlqeje “Cadillac Escalade” dhe rrjetin e supermarketeve Whole Foods (Jeff Bezos), më i miri dhe natyrisht më i shtrenjti.

Po i arratisemi ne civilizimit, apo po na arratiset ai, neve(?)… përsiata pa artikuluar dot asnjë përgjigje!

Një ditë, pasi rrëkëlleva disa birra, guxova të bëj analogji…

Ku ndryshoj unë nga franko-algjeriani Albert Camus, (edhe pse ai është një emigrant i brezit të dytë),?

A jam më shumë se Camus, multikulturalist?

Çfarë sistemi vizualizimi kishte ai në ndryshim nga unë për vendet respektive?

Kush prej nesh dëshiron më tepër diversitetin se sa homogjenizimin?

A kërkon dikush tjetër ti ngjajë zotit Merso, (i huaji)?

Shpejt u kthjellova, por nuk e harrova Camus…

Në dukje gjithçka është ok, por jo belbëzimi im në anglisht për të thënë çfarë dua…

Një vajzë e bukur po qeshte një ditë, duke më parë në starbucks (kafe) dhe nuk dija çfarë të përjetoja, pasi bullizmi dhe simpatia nuk kuptohen qartë nga unë, një i huaj, në fytyrën e asaj vajzës pa shprehi të deklaruara.

Nuk e di, pse kur dëgjoj gjuhën e vendasve, gjuha jonë më kujton fronin e Bourbonneve?!

Kur më ndaloi një polic, pse kalova me “të kuqe” në semafor, nuk më bërtiti dhe as u shqetësua fare, kur preu fletën e gjobës 200 dollarë…

Më erdhi në vemendje një homolog i tij shqiptar në aksin FushëKrujë – Lezhë, kur për një shkelje, pasi bërtiti sa ju ngjirr zëri, më dha dokumentat e me zë gati të mekur … -ik, mos të shoh më me shkelje…!-

Në restorant kamerierët buzëqeshin, duke të pyetur “mungon gjë(?)”, aq shpesh sa unë “mbytem” të mbaroj sa më parë, të paguaj e të iki…

Asnjë fqinjë nuk më flet, veç të dhurojnë një si lloj ngërdheshje të kontraktuar, që tenton buzëqeshjen e sinqertë!

Emigranti më duket si një madhësi fizike që i jep nxitimin centripet zhvillimit të Atdheut të ri dhe merr si shpërblim nxitimin centrifug, duke ngelur gjithmonë “kloni” i shoqërisë së atij vendi.

Të jesh emigrant, jeton me këtë hije dhe një shpirt në dy botë.

Nuk e kam kuptuar dot, se ku është kufiri midis emigrantit, qytetarit të botës dhe kolonialit?

Statujat këtu janë gjigante, por nuk më ngjallin emocion, sikur të jenë prej argjile të ngjyrosur akoma pa u tharë!

Gjithmonë e kam adhuruar Odhise Paskalin dhe bazaltin e tij!

Ju mendoni se keni ndryshuar kur fëmijët janë rritur e integruar, ose shtëpia juaj e fëmijërisë fillon e dobëson lidhjet me ju dhe kuptoni se e kaluara nuk është kurrë aq e fortë sa një send i shenjtë në të i trashëguar me breza, por si një pasqyrë e thyer, hije njerëzish me fytyra që nuk i shihni dhe kështu, nuk mund ta shpirtërojmë atë lehtësisht.

Ti nuk harron asgjë, as çastin kur mbylle derën e shtëpisë për herë të fundit me një psherëtimë të thellë, fshehur buzëve të shtrënguara nga idetë e turbullta, që donin të shpërthenin nga burgu i tyre, por tani ato janë një masë tuli kujtimesh, një pelegrinazh në varrezën e tyre, ku në vend të qiparisave, janë sende që ecin si në një filëm me metrazh të shkurtër dhe që xhirrón si kaseta në aparatin e vëllezërve Lymier!

Po këngën “Për ty Atdhe”, Pjetër Gaci e ka kompozuar?

Pse disa na konsiderojnë atdhetarë pa Atdhe?

Pse na çnderojnë kaq djallëzisht me emrin “refugjat”, si muhaxhirët klasik beduinë??

Më duket sikur me padurim presin ca, që të na çrregjistrojnë…

Një ndjenjë e zhdrejtë komunikimi të mundon këtu edhe për shkak të gjuhës edhe për zakonet jo të njëjta duke e dramatizuar më shumë dramën e emigrantit.

Nuk më pyet askush se si i kam hallet dhe kjo më detyron t’ju kthehem kujtimeve me miqtë e mi, kur i ndanim ato sëbashku, për të gjetur pak ngushëllim si X i një zgjidhjeje ekuacioni, për ti ikur makthit të errësirës me dritën e miqësisë.

Po Zoti ndihmon më shumë një emigrant, apo një “patriot”?

Rruga e jetës së emigrantit më duket si një kalldrëm me një fund pa mirazh, që në vend të gurëve, ka toptha gjaku e djersë të koaguluar, trotuarët e tij janë shtruar me pllaka psherëtimash dhe anës tyre ca pemë ku degët janë gjymtyrët e tij, gjethet e të cilave pikojnë mëngjeseve të vesuar… vetëm lot!

Të kthehet (?)… një dilemë hamletiane.

Këtu jeton në një shoqëri që e perifrazon mjaft bukur filozofi i famshëm Karl Popper, intoleranca është një gjë që një shoqëri tolerante nuk mund të lejojë të tolerojë.

Dy nobelistët shqiptarë e kanë fituar çmimin në mërgim.

… E kam menduar edhe vdekjen dhe mendimi ka udhëtuar nga urna e hirit deri tek banorët e mëhallës së vjetër, që pëshpërisin për politikën në funeralin tim…

Më duket vetja si emigrant i një populli, që i ngjan një rrapi të palëvizëshëm, nën hijen e të cilit më parë kanë qëndruar popuj të tjerë, në këtë botë emigrantësh!

Mbrëmjeve “arratisem” tek prindërit e mi…

Strukem në fjalët e Nënës me mallin e lotuar, larg syve të njerëzve…

Po këta kanë Nënë?

Pse askush nuk e përmend ndonjëherë?

Më kujtohet një miku im, i cili kohë më parë më tha… “Një ditë, unë, nuk i gjeta më Nënën dhe Babain, kur u ktheva beharin tjetër në Atdhe… !”

Meditoj në heshtje, (nuk e di kush e shpiku heshtjen?).

Po dhembjen time, dhembjen time, që këta nuk e kuptojnë dot, kush do ma shëroj… ??

Kastriot Fetahu/

Poezia që sapo lexova, sikur i kishte çekiçë ato rreshtat e dhëmbëzuar si tehu i asaj sharrës së drurit në mësimin e shkronjës “sh” në abetare. Një kandar nga ata me gurë, në mendjen time, bënte gjithmonë atë zhurmën “rrak-shtrak”, njëjtë me atë të atij fshatarit plak që del e shet fiq në fundin e mëhallës e dukej sikur peshonte poezitë e lexuara.

Ajo pyetja se me çfarë maten apo peshohen poezitë më rëndonte gjithmonë si guri i kandarit në fundin e bishtit…

Nuk e kam gjetur dot shpjegimin pse vjetërimi i njeriut është në përpjesëtim të drejtë me zhvillimin progresiv të mendimit filozofik të tij!

– Sa vjeç ishte Chehov kur shkroi “Xhaxha Vanja”? – doja të hiqja mendjen, po përsëri vargjet sharrë të asaj poezie, nuk dija nëse më sharronin, apo godisnin trurin, si një sqep qukapiku në një dru të vjetër…

Mirë që nuk e lexova autoren.

Unë tjetërsohesha sa herë lexoja ca si poezi ku shkronja “ë” mungonte në fund të fjalës dhe shkruheshin me vargje shkronjëmunguar!

Po të ishte ajo poetja e bukur, autorja e kësaj poezie, do e shaja unë?

Jo, jo, atë nuk mundem edhe në turrën e druve të më digjni dhe sikur në vend të kardinalëve të Vatikanit, vendimin ta marrin ata dy këpucarët e vjetër në atë kthinën pranë dyqanit të zarzavateve tē rrugicës sime.

Po… vërtetë pse duhet ta përbuz atë poeten, vetëm pse lexova diçka që i ngjan poezisë, aq sa katrori i ngjan rrethit?

Po sikur ajo ta mësoj këtë e të më thotë se çfarë dështaku jam në pjesën tjetër të jetës apo në shkenca të tjera jashtë letërsisë?

Po sikur të më tregojë se sa i pavlerë jam para Hygo, Pushkin, Marquez, Dickinson, Charles Baudelaire e të tjerë?

Ja që edhe unë jam ca mediokër në boshtin e abshisave për vlerën numerike letrare, që atashohem në të.

Lutem të jem në anën e djathtë të origjinës së tij!

Mu kujtua ai filmi me Hipolitin…

Nënqesha, se popuj të tjerë kanë nxjerrë Nobelistë dhe nuk endin në qiejt e tyre të mendimit të tilla re të ngarkuara me jone urrejtjeje kundër amatorëve.

Qytetërimi është solidaritet, respekt e dashuri, dialogova me vehten!

Pse e minojmë paqen sociale ne??

Po për klimën e komunitetit të krijuesve, të fundit jemi në Europë?

Letërsia është opinion apo shumatore aksiomash?

Po opinioni është e vërteta apo arsyetim variabël në kohëra që lidhen midis tyre me ura?

Limiti në sistemin e referimit të gjykimit të drejtë për vlerat letrare nuk jam unë dhe nuk duhet ta harroj, që të mos zhytem në delirim personaliteti e të bie në pozitat e një narcisti, pasi njësia matëse e mediokritetit është relative dhe jo një etalon i “Louvre Museum”, arsyetova!

Sikur të ishte gjallë Konfuci.

Po Bukowski do të më rreshtonte tek inteligjentët plot dyshime apo do të më degdiste andej nga ata idiotët e mbushur plot vetbesim??

Më kujtohet zysha e matematikës kur ngrinte zërin në klasë, se nuk kuptonin limitin dhe më drejtohej mua ta shpjegoja.

Po unë pse nuk vazhdova matematikën ku shkëlqeja, po kërkoj të provoj se mund të bëhem poet?

Qesha përsëri, se më kishte intriguar gjithmonë ideja empirike, që poetët kanë dashnore të bukura dhe se femrat e bukura nuk i donin as limitet dhe as integralet.

Po… nuk u bëra dot dhe as e gëzova dot këtë benefit.

Mirë se ajo vajza nuk shkruan si duhet, por është e lirë të “zhgarravisë”, me pasionin që ka, ç’të dojë brenda etikës, se ndodhet në “shtëpinë e vet”, po unë ç’ dreqin dua që vjell kundër saj çorbën, që më thartohet në stomakun e mendjes?

“Të shkruash nuk është një variabël ekuacioni eksponencial, po një artificë aforistike e përjashtuar nga teoria e dialektikës së Hegelit”, “shantazhova” vehten për të ndaluar bullizmin kundër platonikëve.

A është poezia monopol i disave??

Ej, sa i madh është treguar Platoni kur ka formuluar arsyen pse shkruajmë poezi!

Dikush në ditën e saj kumtoi që “nuk lexova asnjë varg, se nuk postoi asnjë nga këta poetë…”

Ky sikur të jetë Maoja i ri, që hyjnizon këtë herë “katërshen kineze”!

Sa mirë që nuk jam Poet, po një dashnor fjalësh të ngatërruara midis metafora profanësh dhe krahasime nga ato të fëmijërisë kur dallgën e dija një kafshë më grabitqare se peshkaqeni!?

Kulmi arriti kur dikush tjetër donte të ngjiste malin e kritikës letrare pa qënë as matrioshkë e Sizifit, kur komentonte me shkrim analfabetik si hieroglifet e “Epit të Gilgameshit” te statusi i tij, duke theksuar “na mbytën… injorantët e poezisë”.

Kjo firmos “me gjisht”, mendova, se duket që nuk ka lexuar as “Gjysmagjelin” të ilustruar me figura!

Në USA jetojnë në paqe në diversitet racash.

Kjo është një prej judenjve, që do të gjuante me gurë Jezusin e jo Barabën me verdiktet inkuizitivë që jep për krijuesit.

Kushedi se sa e shëmtuar është në shpirt dhe sa asimetrike duhet ta ketë fytyrën!

-Unë di shumë libra të cilët i kanë mërzitur lexuesit e tyre, por unë nuk di asnjë libër që ka bërë vërtet ndonjë të keqe,- më erdhi në kujtesë kjo thënie e një prej mëndjeve më të ndritura në botë, VOLTERI.

Sa trishtim kur të shajnë “mediokër!”

Po Kadare quhet kështu, krahasuar me Dostojevskin apo Tolstoin??

Përgjigja nuk është një postulat, sepse hipotezohet mbi sisteme referimi dhe përsëri të vërtetat janë relative!

Edhe pika e mbështetjes së levës së Arkimedit nuk është absolute.

Pse Raskolnikov është antihero?

Sa dua të jem si ai, pasi hero nuk u bëra dot kurrë.

Kush jemi ne, që etiketojmë “mediokër” njerëzit me dëshirat pozitive në nivele shprehjeje masovike modeste, duke zbrazur mllefin me një lloj kënaqësie sadiste dhe cinizëm të pafre?

Kritika letrare nuk ka të bëjë me etiketimin e krijuesit në rrjete sociale, por të veprës së tij në forume të caktuara dhe në raporte individësh të vetëpranuar, i fola vetes si për të marrë anën e njerëzve të ekuilibruar, që nuk nxitojnë si mushka në errësirë.

Tani vërtet nuk ngatërroj katrorin me rrethin, po ndodh që edhe unë ndonjëherë kordën e quaj tangjente në poezi!!

Komuniteti i poetëve më ngjan si ai bregu i detit me guralecë, ku asnjë nuk është i njëjtë me një guralec tjetër në madhësi, formë dhe ngjyrë!!

E vështirë për mua, e më keq akoma për këtë të “Gjysmagjelit”, të kuptojmë për ç’ vlerë të “N” targohesh “mediokër” në këtë relacion?!

A nuk janë cilësuar mediokre edhe “produkte” të shkrimtarëve e poetëve të shquar?

Mediokriteti më duket si atmosfera që mbështjell sipërfaqen e tokës dhe… të gjithë kemi kontakt me të!!

Mungesa e dashurisë në shpirtrat tanë dhe frustrimi nga dështimet, mendova, nuk na jep të drejtën ta kompensojmë me pogrome vrastare mbi shpirtrat e brishtë.

Sa i madh atamani Taras Bulba që u bënte ballë pogromeve të panëve polakë!!

Duhet të kërkojmë ekzorcistë për të larguar demonët që na kanë pushtuar, po nuk duhet ti ngatërrojmë me magjistarët fallxhorë horoskopllinj.

Qetësova veten, se të paktën nuk jam ajo që me “shfryrje hipopotamike” mallkon si plakat e xhindosura kur ju thyenim xhamat e shtëpisë, duke luajtur me top në fëmijëri dhe sa keq që as ngjan fare me plakën Nurihan!!

Kur do të zbulohet algoritmi që të dallojë ligësinë e njeriut nga mediokriteti i tij… po vrisja mendjen!

A nuk është më mirë të ketë sa më shumë Poetë dhe sa më pak kriminelë e të korruptuar?

Nuk ka ndodhur që të vrasë ndonjë Poet një grua, po atëherë pse e përçmojmë “mediokër” pjesën që përpiqet të gërmëzoj në “shtëpinë e vet”?

As ai Poeti italian nuk e vrau Xhuliana De Sio te “Dramë dashurie”!!

Një “ushtri” Poetësh na duhet për të rilindur popullin, vazhdova, nisur nga Sigmund Freud që thotë: “Njerëzit nuk e duan vërtet lirinë, sepse liria përfshin përgjegjësi dhe shumica e njerëzve janë të frikësuar nga përgjegjësia.”

A mos ndoshta padashur kam ndihmuar të ndërtohet një sistem aparteidi letrar në këtë rrjet social?

Nëse është kështu, do të më kishte zili edhe vetë Frederik de Klerk, i fundit president aparteidi, që i dorëzoi pushtetin Nelson Mandelës në Pretorian e largët, por ai nuk jeton më.

Vendosa t’i shkruaj asaj poetes, që të mos ndihet si një digë behari për vërshimet e dimrit, por edhe pse dua ta trishtoj De Klerkun, hije në shpirtrat tanë.

Çekiçët dhe sharra… pushuan në mendjen time!