Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Lamtumirë Kujtim Gjonaj regjisor i shquar, “Mjeshtër i Madh”

by

Nga Keze Kozeta Zylo/

Me lot në sy e pritëm lajmin e ndarjes nga kjo jetë të regjisorit të shquar Kujtim Gjonaj “Mjeshtër i Madh”. Tronditës ishte e-maili që mora nga mikja ime, shkrimtarja e mirënjohur Laureta Petoshati e cila më ngushëllonte për vdekjen e Kujtim Gjonaj një figurë elitare e artit.  

Mikja ime e penës nga Vlora e dinte mirë lidhjen tonë familjare pasi e dëgjoi nga goja e Kujtim Gjonaj kur moderoi promovimin e librave të mi në Muzeun Kombëtar në Tiranë para tri vjetesh i cili tha: “Ne jemi krenar që jemi nga oxhaku i Gjonajve në Mezhgoran të Tepelenës sonë”.

            Ai u rrit në kryeqendrën shqiptare në Tiranë ardhur 6 muajsh nga Mezhgorani i Tepelenës.  

Nuk kishte si të ndodhte ndryshe me Kujtimin, përveçse të dashurohej me artin, sepse të kesh parë nga afër muzgun e mëndafshtë blu mezhgoranas, borën e bardhë majave si vello transparente e nuseve në ditën e dasmës, lulet e bardha të kumbullave me një vijëzim rozë anash si qëndismë paje, gurgullimën e përroit që derdhet si argjend në lumin Vjosa dhe ndërkohë të dëgjosh për luftrat, bëmat heroike, për Shkollën Shqipe dhe mësuesit e shumtë të saj që shpërndanin dritën e diturisë, për firmëtarin dhe avokatin e Pavarësisë Feim Bej Mezhgoranin patjetër që diçka do të futet në rremba të gjakut dhe do të ngacmojë gjer në lulëzim marramendës një ditë… Dhe ndodhi me Kujtim Gjonaj.

Mjaft dokumentarë me figura nga më të ndritura historike dhe të artit kanë vlera të padiskutueshme, kanë shpirtin e një artisti me veshje të argjendtë poetike.

Nuk e di sepse kam një ndjesi të ndaloje së pari tek filmi dokumentar me titullin “MARGARITA”, ku vetë emri i saj plot shkëlqim nuk e ka munduar fare për titullin, sepse çdo shkronjë ndriçon, bën dritë.  Margarita është ikona e bukurisë femërore dhe e artit njëkohësisht.  Binomi bukuri dhe art i kanë dhënë perëndeshën e frymezimit regjisorit për të sjellë për publikun këtë film të realizuar mjeshtërisht.  Figura brilante e Margaritës, aktrimi i saj mahnitës me siguri në se do të jetonte në botën e lirë medoemos do të kishte tërhequr vëmendjen e Hollivudit…  Margarita edhe pse i ka kaluar të 80-at ajo qëndron si një hyjneshë e bukur dhe virtuoze në aktrim.  Loja e saj aktoreske është siç thotë Bokaçio për poezinë se: “Sa më shumë ikin vitet, aq dhe më brilante bëhen tercinat e Dantes”. 

Vetë Margarita është POEZI!…

Dokumentari për Çamërinë të titulluar “Endrra e Çamërise” duket sikur vjen nga lashtësia homerike, ku së bashku me skenaristin Enver Kushin trokasin fort në zemrat shqiptare, në ndërgjegjen kombëtare për zgjimin e saj, për Sulin, Prevezën, Paramithin e gjithë Çamërinë.  Çamëria në këtë dokumentar me gjithë materialin e sjellë nga arkivat e ndryshme jepet e plotë është një frymëzim për brezat, është prush që qëndron i ndezur, është dëshmi në ninëzat e syrit çam…

Ëndrra e Çamërisë duket sikur mbledh rreth oxhakut ne Ninat në fshatin e lindjes së Hasan Tahsinit, burrat e saj duke filluar me Hoxha Tahsin, poetin Bilal Xhaferri etj…  Me të drejtë filmi dokumentar është quajtur “Deti i diturisë”, ku Hoxha Tahsin nga rektori i Universistetit në Stamboll shkon dhe me studime në Universitetin e Sorbonës në Francë etj.  Filmi dokumentar është një libër i dijes që të ngërthen pas ekranit dhe përsëri kërkon që të mos mbarojë aq shpejt…  Eshtë populli çam i martirizuar, i dëbuar nga trojet që të sjellë pranë poetin Xhaferri me baladën çame i cili shkruan:  “Matanë largësive u zhduk e përflakur Çamëria dhe të gjitha rrugët tona shpien në veri/ Ulërin era e Mesdheut mbi trojet e lashta epirote/ mbi të shtrenjtat troje tona stërgjyshore/… Pas shpinave tona përplas tufani dyert e shkallmuara të shtëpive dhe rrugët zgjaten e zgjaten si veri/ Ne, popull muhaxhir, ecim nëpër shi…Lamtumirë, Çamëri”!

Regjisori Gjonaj ka punuar në nje nga institucionet më të mëdha të artit kombëtar në Kinostudio dhe padyshim solli me atë pasion, profesionalizëm artin e bukur shqiptar.  Të realizosh një sërë dokumentarësh filmik me figurat më të shquara historike do të thotë të bësh një punë voluminoze, cilësore të bredhësh gati fusha e male, shtete, dete e oqeane sepse e tillë është gjeografia e lëvizjes së shqiptarëve nëpë botë, nga historia, fati dhe vetja…

Dokumentari filmik “Ditët e fundit të një luani” për Ali Pashë Tepelenën me skenar nga poetët e mirënjohur Petrit Ruka dhe Sadik Bejko është një kontribut tejet i vyer i regjisorit Gjonaj dhe shtëpisë botuese “Bota Shqiptare”, është nje kontribut për të gjithë shikuesit e shumtë, sepse Ali Pashë Tepelena është burri që drodhi dhenë, është burri që i vuri kufirin tek thana hordhive turke që pas vdekjes së Gjergjit të Madh, është burri që ka tërhequr vëmendjen e më shumë historianëve dhe diplomatëve të huaj në histori për Shqipërinë…  

Ndonëse është e pamundur që t’i përmledhësh në një shkrim homazh të gjithë filmat dokumentarë që ka realizuar Gjonaj përsëri do të ishte e udhës së shenjtë të përmendnim Shenjtoren e Kombit shqiptar dhe të gjithë botës Nënën Terezë të sjellë nëpërmjet një dokumentari tejet special nga Gjonaj.  Sa herë që e transmetojmë në TV “Alba Life” në New York filmin dokumentar për Nënë Terezën shikues të shumtë na marrin dhe na kërkojnë që ta ritransmetojmë dhe ne shpesh here jua kemi realizuar dëshirën, sepse është një etje e tyre, është dashuri emigrantësh për kulturën, për figurat e shquara historike, ku mids tyre Nëna Terezë është pasaporta e identitetit, eshte mirësia e popullit të shumëvuajtur shqiptar.  

Duke i parë të gjithë filmat dokumentarë nga regjisori Gjonaj dhe realizimet marramendëse të cilat janë histori sepse kanë brenda zjarrin, hirin dhe vullkanin e kohërave, sjellin zëra dhe jehona të maleve kryelartë, pohoj se kjo krijimtari përbën një pasuri që do të ruhet përjetësisht në shpirtin e popullit.  

Eshtë një pasuri që të kujton regjisorin e famshëm hollivudian Steven Spielberg i cili thotë:  “I’ve always wanted to tell a story about Lincoln. I saw a paternal father figure; I saw someone who was completely, stubbornly committed to his ideals, to his vision”, 

që përkthehet: “Unë kam dashur gjithmonë për të treguar një histori rreth Abraham Lincolnit. Unë pashë një figurë te babait.  Unë pashë dikë që ishte i kompletuar dhe me kokëfortësi mbronte idealet, sipas vizionit të tij. 

Në dokumentarët me figurat më brilante të Kombit ai eksploroi me një perceptim të qartë intelektual, vizual, me një levizje të ndjeshme estetike dhe me nje shije të lartë elitare.

Ai iku në moshën më të pjekur 74 vjec. 

Filmat dokumentarë dhe skenarët që ka realizuar e vendosin në piedestal të artit.

Ike Kujtim Gjonaj në përjetësinë e Parajsës atje ku e ka vendin raca juaj!

Ngushëllime bashkëshortes suaj të bukur dhe fisnike zonjës Bukurije, djemve tuaj shembull dhe vajzës së mrekullueshme, ngushëllime nipërve që do ju mungosh aq shumë.  Ngushëllime botës së artit dhe miqve të artit që I respektoje dhe I cmoje aq shumë!

Lamtumirë mik dhe gjaku im i Gjonajve K U J T I M!

Me lot në sy, unë, Qemali dhe vajzat, New York 

Krijimtaria e Kujtim Gjonaj “Mjeshtër i Madh”

Skenare: Këshilltarët, (1979), Ata ishin katër, (1977), Thirrja, (1976)

Regjisor: Shëmbja e idhujve, (1995), Djemtë e Valiasit, (1984)

Dokumentarë: Ali Pasha Tepelena, Faik Konica, Jeronim de Rada, Naim, Mother Teresa and Sulejman Pitarka, Margarita, Hasan Tahsini, Gjithcka per Kosoven, ( Ramush Haradinaj) 2015 “

Saga e Dinejve( Abedin Dino dhe trashegimtaret) 2017 “

I fundmi i Rilindasve ( Josif Bageri) 2018 “

Vlerësimet

Mjeshtër i Madh nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë Bujar Nishani

Nderi i Tepelenës nga Bashkia me k/bashkiak Tërmet Peci

Cmimin  “Urdheri Naim Frasheri”

Cmimin “Kult”

Në vitin 1982 do të nderohet me Çmimin e II-të në Konkursin Kombëtar Letraro – Artistik për skenarin e filmit “Kryengritjet e Mëdha”, filmi “Më e madhja dashuri” do të vlerësohej si filmi më i mirë i vitit, 1986, filmi “Kështjella e këngëve” do të vlerësohej me Kupën e Festivalit në Festivalin e VIII-të të Filmit Dokumentar dhe Vizatimor Shqiptar, filmi “Shembja e idhujve” do të vlerësohej me Çmimin e I-rë në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit të shkurtër në Palermo (Palermo Film Festival), 1995, me Çmimin e I-rë në Konkursin e V-të Ndërkombëtar të Mesdheut të Filmit Dokumentar dhe Reportazhit (Premio Internazionale del Documentario e del Reportage Mediterraneo), 1998.

28 shkurt, 2021

New York

Lamtumirë duararta Lida Grabocka Jonif

by

Nga Keze Kozeta Zylo/Është ndarë nga jeta bashkatdhetarja jonë e dashur në Diasporë Lida Grabocka Jonif.  

Lida Grabocka Jonif jetonte në Brooklyn bashkë me bashkëshortin e saj dhe vajzën Migenën.

Siç e kam thënë dhe më parë, kurrë në jetën time nuk kam dhënë kaq shumë lamtumirë, si brenda këtij viti të tmerrshëm dhe gllabërues.

            Fatkeqësia në këtë familje është nga ato të rrallat, pasi para shtatë muajsh i iku djali i vetëm Daniel Jonif.  Dhe kur e dëgjon të tronditet shpirti dhe zemra që për shtatë muaj ikën nënë e bir në qiell.  Dhimbja e parakohshme dhe me një vdekje akute të djalit në një spital në Brooklyn ishte një hata e madhe.  Mesa duket zemra e nënës nuk e duroi dot ikjen e tij, zemra e saj lëngoi aq shumë sa brenda kësaj periudhe tragjike ikën të dy.  Lida iku në moshën 61 vjecare në kohën kur kishte shumë mundësi t’i jepte familjes së saj të shtrenjtëe e të dashur.  

E ndjera Lida erdhi me bashkim familjar pasi gjyshi nga nëna e saj kishte emigruar herët në Amerikë. 

Naum (Nuçi) Melo është veteran i Luftës në Amerikë dhe ajo ndihej shumë krenare për këtë, pasi në se vertetëe do Lirinë duhet të falënderosh veteranët.  Ajo ndihej me fat që i mori dokumentet nga gjyshi dhe po ëndërronte për një jetë më të bukur dhe më të mirë.  Por fati e ndërpreu jetën e birit të saj në mes bashkë me të.  

Ishja shumë e shokuar kur pashë statuset e dy motrave të mrekullueshme të të ndjerës Lida, Mirandës dhe Anidës si dhe të bijës së vetme Migenës të cilat lajmëronin për vdekjen e motrës së tyre.  Vajtimi i tyre në telefon ishte përpirës, i dhimbshëm, sidomos në këte kohë izolimi që nuk ke mundësi t’ju shkosh pranë, t’i përqafosh dhe t’i ngushëllosh siç e do zakoni i shqiptarit, por pandemia është si rojet e burgut, s’të jep leje…

Danieli djali qe iku në qiell punonte në një shtypshkronjë në Queens dhe ishte integruar shumë mirë, por Zoti e donte në krahët e tij këtë djalë të edukuar dhe simpatik.

Lida ishte një mjeshtre në rrobaqepësi si në Korçë ku punoi një jetë të tërë, por dhe këtu në Amerikë.  Ajo me duartë e arta, priste dhe qepte rroba të ndryshme, ajo bënte art me gjilpërë.  Lida merrte pjesë në shumë aktivitete dhe ne ndiheshim shumë mirë kur i shikonim bashkë këto tri motra të pandara.  Në çdo aktivitet që merrnin pjesë, e pamundur të mos e shikoje Lidën me një buqetë lulesh të freskëta duke na i dhuruar në shenjë mirënjohjeje.  

Ajo kishte një qetësi kur fliste, kishte të folur të shtruar dhe nxirrte veç mjaltë nga goja.  Dhimbja e ikjes së djalit e helmoi, e treti gjersa e mori aq shpejt gojëmblën Lida. 

Familja humbi bashkëshorten dhe mamanë e mrekullueshme, motrën e dashur, ndërsa Diaspora në Amerikë një bashkatdhetare më pak.

Nesër do t’i bëhet ceremonia mortore në Dahill Funeral Services, shërbesa fetare në St. Nicholas Greek Orthodox Church dhe varrimi në Ocean View Cemetery, Staten Island atje ku ka birin e vet.

Dritë të pastë shpirti dhe të qofte i lehtë dheu i Amerikës që e deshe aq shumë Lida!

Lamtumirë duararta Lida Grabocka Jonif!

21 Janar, 2021

Staten Island, New York

Shkolla Shqipe“Alba Life” filloi me një klasë të re semestrin e dytë në Online

by

Shkolla shqipe”Alba Life” përvec nxënësve nga New Yorku e rrethinat ka Online edhe 17 nxënës nga Halifax Kanada si dhe nga shtete të ndryshme të Amerikës dhe të Europës, së fundi dhe nga Chicago./

Nga Keze Kozeta Zylo/

Pas përfundimit të semestrit të parë me plot sukses dhe pushimeve të fundvitit, nxënësit e Shkollës Shqipe “Alba Life” Ambasador i Kombit filluan semestrin e dytë në Online për shkak të pandemisë.

Mësuesit, nxënësit dhe prindërit e Shkollës Shqipe “Alba Life” po vazhdojnë të sfidojnë Covid 19 i cili ka izoluar një botë të tërë.  Ndonëse kanë qenë pushimet e fundvitit, por për bordin e shkollës ka pasur punë me intensitet për ta vazhduar sa më normalisht mësimin e gjuhës shqipe.  Pranimi i nxënësve, bisedat me prindërit në Online, telefonatat, puna me mësuesit, regjistrimet, intevista me mësues të rinj, si dhe sensibilizimi i opinionit në media bënë që të arrihet dhe të vazhdohet rregullisht procesi mësimor në bazë të metodave pedagogjike shkencore që përdorin mësueset e kësaj shkolle. 

Kjo veprimtari si mësimdhënie dhe si kategori themelore e didaktikës kryhet me mjaft profesionalizëm në këtë institucion në Diasporë krijuar me aq mund dhe sakrificë duke vazhduar gjurmët e udhërrëfyesve tanëRilindas.  E krijuar para 14 vjetësh vetëm me një klasë në Staten Island, shkolla shqipe ka ardhur vetëm në rritje dhe në shtim të numrit të nxënësve duke u përfshirë në të gjitha lagjet e Nju Jorkut çka tregon seriozitetin, përmbajtjen mësimore, ndryshimet si dhe komponentët sistematike, krijues dhe interaktiv. 

Nuk është aspak e lehtë në këtë krizë botërore të ushtrosh mësimin e Gjuhës Shqipe në Online ne Diasporë në kushte krejt izoluese, ku ekrani është bërë si klasë, të bashkëpunosh në të gjitha drejtimet, dhe nga ana tjetër të punosh që të mbash familjen, pasi mësimi i gjuhës shqipe është vullnetarisht. 

Për mësimin e gjuhës shqipe kemi zgjedhur ditët e fundjavës duke filluar në mbasditen e të premtes dhe vazhdon me intensitet të plotë gjithë dita e shtunë duke filluar në orën 10 paradite deri në 7 të darkës në klasa, mësues dhe orare të  ndryshme.  Numri i madh i nxënësve klasat e shumta deri 13 klasa e ka rritur ndjeshëm punën, si dhe pjesëmarrjen e më shumë mësuesëve.  Disa mësuese kanë nga dy klasa, të cilët japin mësim në ditë të ndryshme.  Këtë semestër u hap dhe një klasë e re pasi në këtë shkollë u regjistruan disa nxënës nga Chicago një sfidë tjetër në Online, pasi kjo platforme të jep mundësinë për të regjistruar nxënës nga e gjithë bota. 

Për këtë klasë të re u pranua mësuesja Marinela Kondakçiue licensuar nga dy shtetet shqiptare dhe tëAmerikës e cila e mirëpriti me shumë dashuri bashkëpunimin dhe tha se do të punojë me zell të madh për t’ju mësuar fëmijëve të Diasporës Gjuhën Shqipe.

Ne kemi 17 nxënës nga Halifax Kanada si dhe nga vende të ndryshme tëAmerikës dhe të Europës, së fundi dhe nga Chicago.

Prindërit e presin me shumë përzemërsi dhe dashuri mësimin e Gjuhës Shqipe ndaj shpesh ata thonë se programi juaj i mban ata shumë aktiv duke mos i lënë të rrinë gjithë ditën para teleofonit, lojërave kompjuterike pa lëvizur.  Ata në këtë program marrin kulturën, dashurinë dhe krenarinë për Shqipërinë nëpërmjet gjuhës shqipe.

Një prind nga Chicago Eligerta Cuka tha se: “Ju falënderoj për pranimin e fëmijëve tanë! Fëmijëve u ka munguar shkolla Shqipe, presim me padurim për këtë eksperiencë të bukur në Online”.

Artisti i shquar nga Chicago, atdhetari Pajazit Murtishi frymëzoi me përshëndetjen e tij duke shkruajtur midis të tjerash se: “I nderuar miku im Qemal, më bëhet zemra mal, kur shoh që jeni të gatshëm të regjistroni fëmijë edhe nga shtetet e largëta të Amerikës, në rastin konkret në periferinë e Chicagos, që si pasojë e pandemisë shkolla jonë nuk funksionon, dhe fëmijëtanë të ndjekin shkollën tuaj, “Alba Life” sic edhe vetë emri ta perkthesh në gjuhën tonëështë: “Jeta Shqiptarre”dhe për këtë veprat dhe faktet flasin, dhe jo fjalët boshe, jeni të gatshem për sakrificen maksimale, që dhe fëmijët e shteteva tëtjera të ndjekin orët e mësimit.  Dhe në fund uroj që kjo nismë të jetë e mbarë, dhe nuk e di sa do t’ju ngelim borxh ju Familja Zylo, për këtë akt kaq atdhetar, deri sa rethanat të kthehen në normalitet. Dhe nëse do të nevojitet pjesëmarrja ime në këtë proces, mos më kurseni, se në shkollën tonë këtu në Chicago deri kur ishim hapur jepja orën artistike.

Mësimi në Online i bën sfidë izolimit

Mësimi i Gjuhës Shqipe me platformën në Online nëpër klasa të ndryshme filloi me shumë seriozitet dhe plot dashuri.  Sipas themeluesit dhe drejtorit të Shkollës Shqipe z.Qemal Zylo i cili ka një përvojë jetësore në mësimdhënie në Akademine Ushtarake, Tiranë si shef katedre dhe në shkolla për vizatimin teknik dhe Autocad midis dy kontinenteve observon të githa klasat pa ndërprerjedhe tha se mjaft nxënës vinë 5 deri 10 minuta përpara ekranit çka tregon për interesimin e tyre të madh për Gjuhën Shqipe.  Në përshëndetjet dhe urimet 15 sekondshe që dhamë për çdo klase ajo që më ngelet në mendje janë dëshirat e nxënësve që mezi presin të hapen shkollat publike për të bërë mësimin nëklasë dhe për t’u takuar me njeri tjetrin.

Kur unëiu thashe në një klase se patjetër që ne do takohemi në shtator nëpër klasa konkrete, Ariana nje nxënëse e mrekullueshme me shumë trishtim më tha se është shumë kohë e gjatë deri atëhere… Emigrimi i madh, përhapja e gjithësecilit sipas interesave familjare doemos sjellë një farë ndarjeje, mosnjohje direkte midis shqiptarësh.   Kjo shkollë sipas mësuesëve, prindërve dhe nxënësve është bërëjo vetëm njëinstitucion i mësimit të Gjuhës Shqipe, por dhe sinjë familje e madhe, pasi është nje mundësi dhe privilegj i madh që të njihesh sa më shumë me shqiptarë dhe të lidhesh përgjithmonë si motra dhe si vëllezër të një gjaku.Nga përvoja jonë dhjetra vjeçare janë shumë prej familjeve,mësuesëve, nxënësve që janë bërë miq të ngushtë dhe tëpandarë pikërisht në saje të njohjes në këtë shkollë dhe të drejtimit me seriozitet dhe tejet profesional. Me të drejtë te dy koordinatorët e shkollës znj.Arta Xhaferrri dhe Blerim Gjocaj thonë se Alba Life është si shtëpia jonë e dytë.

Mësuese Entela Muda në klasën e saj iu spjegoi nxënësve rreth tekstit, kuptimi i kësaj fjale. Ajo tha se çdo gjë që ne e shohim dhe e mendojmë mund ta shkruajmë ose ta tregojmë me një ose më shumë fjali.

Fjalitë duke u lidhur me njera tjetrën formojnë tekstin.

Teksti shpreh një kuptim të plotë.  Pastaj e vazhdoi me pyetjet se si i kaluan festat e fundvitit, dhuratën më të bukur, ose cilin libër lexuat?

Në klasën e Dr. Manjola Dulit,  z.Zylo pas mësimit të saj përfundoi se:Tema që mësuesja trajtoi sot ngjalli shumë interes tek nxënësit.Dr. Duli u ndal tek mbretëritë ilire, si banorët më të hershëm të Gadishullit Ballkanik, që e kanë origjinën nga Pellazgët.  Ajo spjegoi rreth fiseve ilire e mbretëritë e tyre si: Albanët, nga të cilët kanë marrë edhe emrin shqiptarët dhe e kishin qendrën në Albanopoli, sot Qyteti i Krujës dhe vazhdoi me Dardanët, Atintanët,Taulantët, Enkelejdët dhe Ardianët. Interesim e diskutime pati nga nxënësit, kur mësuan për mbretëreshën Teuta  e fisit të Ardianëve me qendër në Shkodër, emrin e të cilës e trashëgonte edhe nëna e një nxënësi. Ata mësuan për emancipimin e gruas në fiset ilire qysh në kohë të lashtë.

Veç të tjerash nëpërmjet platformës “Schoolme” nxënësit morën edhe mjaft njohuri gramatikore.

Mësuese Laçajnxënësve të saj në Brooklyn dhe Bronx iu spjegoi për Gjuhën e muzikës. Ajo tha se pse në koncertin e Vienës çdo Vit te Ri vinë nga vende të ndryshme të botes ata e kuptojnë njëlloj gjuhën e muzikës.  Në ekran shfaqej Viena kryeqyteti i Austrisë që shtrihet në Veripërëndim të lumit Danub.  Viena është shumë e njohur për kompozitorët e famshëm botërorë si Mozart lindur në Vienë dhe Bethoven nga Boni i Gjermanisë që vazhdoi rrugën e Mozartit atje, etj.  Për të parë koncertin shkojnë artdashës nga e gjithë bota.Ajo Vazhdoi duke i pyetur nxënësit për dhuratat e Vitit tëRi që ata kishin marrë.  Midis tyre më bëri përshtypje dhurata që kishte marrë Sofia një nxënëse fort e zellshme dhe që po e përmirëson gjuhën shqipe.  Asaj i kishin dhuruar një ditar. Dhurata e saj më emocionoi pamasë sepse jam adhuruese e ditarëve.  Në fund pasi mbaroi mësimi iu tregova ditarin tim dhe disa faqe të shkruara në këtë ditar nga vite të hershme…Ditari iu thashe është lirika ime e shpirtit, është memorja ime që këndohet ëmbëlsisht çdo ditë…

Mësuese Shiqerukaj në klasën e saj në Bronx iu dha nxënësve të zgjedhojnë fojen “luaj” në kohën e tashme.  Rrokjet që formohen me shkronje V, ndërkohë në ekran jepej një vajzë me emrin Valbona qëi kishte ftuar shokët dhe shoqet ne shfaqjen e saj duke luajtur në violinë.

Mësuese Veselajnë klasën e më të vegjëlve në Bronx iu dha shkronjën dh dhe ll si dhe shqiptimin e tyre.  Ajo iilustroi me fjalë të ndryshme duke aktivizuar nxënësit e ndryshëm për këtë tekst mësimor.

Ata e dëgjonin me kërshëri duke shqiptuar secili këto shkronja.

Mësuese Bulku iu dha tekstin me titull si “Dhurata e fëmijëve”.  Pastaj iu drejtoi pyetjen si: “Si i mori vesh Plaku i Vitit të Ri dëshirat e fëmijëve duke iu dhënë disa opsione.  Ju mund të shkruani dëshirën tuaj që keni për Vitin e Ri. Ajo vazhdoi mësimin se si duhen shkruar disa fjalësipas gjuhës së njësuar, duke i dhënë me shembuj konkret dhe korrekt, si: llamba dhe jo dhamba, e madhe dhe jo e modhe, molla dhe jo modha.

Mësuese Skënderi në klasën e saj spjegoi zanoret në gjuhën shqipe dhe e ilustroi me fjalët që përmbanin këto zanore.  Ajo gjithashtu iu mesoi për përdoriomin e mbiemrave në gjuhën shqipe, përdorimi ifjalëve nëaeroport, foljet jam, kam, flas në kohën e tashme.  Pastaj iu kërkoi që të përshkruanin me fjalët e tyre vizitat në vende të ndryshme në Shqipëri.

Mësimi me platformën në Online me 13 klasat me nxënësit dhe mësuesit e Shkollës Shqipe “Alba Life” sfidon izolimin dhe i bën ata të jenë aktiv dhe të lidhur me njeri tjetrin në emigrim në vendet kuna hodhi fati.

GJUHA SHQIPE NA BASHKON!

10 Janar, 2021

New York

Lamtumirë poeti penëndritur Luigj Çekaj!

by

 Nga Keze Kozeta Zylo/

Nuk kam shkruar gjatë gjithë jetës sime dhe t’i përcjellë publikut kaq shumë homazhe sa viti që shkoi dhe po aq gllabërues po duket dhe ky fillim viti…

Sot është ndarë nga jeta poeti penë ndritur Luigj Çekaj.  Lajmin e dhimbshëm e dha në llogarinë e saj në F/B, vajza e tij Enkolana Çekaj Mundija.  Me trishtim dhe keqardhje të madhe e prita këtë lajm të ndarjes së parakohshme të Luigjit mikut tonë të perbashket për të cilin kishim nje respekt reciprok nga më njerëzorët.  Kur ngushëlluam të bijen dhimbja të kaplonte shpirtin, kur tha që ju donte dhe ju respektonte shumë të dy me Qemalin.  Natyrshëm të vinë kujtime dhe komente pafund për shkrimet dhe poezite, përvojat tona artistike që shkembenim midis.  Poeti Luigj Çekaj është anëtar i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro Amerikanë e cila humbi një poet të mirënjohur, kurse Diaspora një atdhetar zemërzjarr.  

Dritë të pastë shpirti poeti penëndritur Luigj Çekaj!

Si homazh po sjellë pranë jush essenë time kushtuar poetit brilant Luigj Çekaj

Poezia e Luigj Çekaj një hartë me metafora plagësh…

…Pasi me ta mbusha sarkofagët, vjeshtat dhe lumenjtë/ Nxorra sytë nga vendi dhe vendosa t’i hedh në det/ Bota nënujore me lashtësinë e shkruar në shtrat/ Me sytë e mi sfidoi thellësinë e ujit të vet… 

Marrë nga poezia “Me lotët e popullit tim” fq.102

Kam kohë që lexoj poetin Luigj Çekaj, ish të vuajturin nga diktatura, por jo në kohën e akullt kur dritën mbyllnin nën gur morti…

I lexoj sot nën urën e dhimbjeve të emigrantëve që lëkundet në Oqean midis Shqipërisë dhe Amerikës.  Vetëtima zhuritëse e mohimit nën diktaturë nuk mundi dot t’ju zhveshë atyre fisnikërinë si poet dhe njerëz, edhe pse mbi shpinë të tyre rëndon pesha e vuajtjeve dhe e mundimeve si guri i Sifizit.

Ndonëse kanë kaluar 22 vjet nga rënia e diktaturës është e çuditshme se si këtyre poetëve të persekutuar dhe burgosur më parë nuk iu kushtohet vëmendje e merituar anipse poeti Çekaj rilindi në Amerikë…

Poezite e tij të shkruara brenda qelive pus të zi të burgjeve, apo nën një Hënë të përgjakur nga hanxhari i një gardiani, medoemos bëhen si gjoksi i Rozafës së murrrosur që la amanet për të ushqyer fëmijët.  Ndryshe çmimdhënësit i lënë poetët siç do të shprehet Çekaj në poezinë “Justinës”  Kryet si qyqe shkoj dhe i mbëhtes tek vrasësi im i vjetër.  De-pre-si-o-ni.

Ai shkruan me një butësi Bible për nënën e tij të shtrenjtë dhe kjo ndodh shpesh me poetë të kësaj race dhe ja se si:

Kur ti erdhe nga Shqipëria/ Besoja se as vdekjet nuk do të mund të na ndanin më/ si as distancat/ Ndërsa pranë teje kam celuloren me dyqind fotografi/ Një dosje dhimbjesh në ermrin tim/ Që më kujton prangat/ si dhe tre a katër stilokalema…

Këtë lidhje aq të ngushtë nënë e bir e bën dhe më hyjnore poeti bir që qan dhe e puth, dhe dy pikëlzat e lotit të tij varen si rruaza argjendi në qafën e bukur dhe të rrudhosur të nënës halleshumë.

Duke lexuar ndjen se poeti i burgosur i ka shkruar me lotin blu të Hënës vargjet dhe i ka stamposur brenda trupit ku me siguri kishte fshehur fletoren poetike të shpirtit.

Ai i shkruante natën në muret e ftohta të dhomës së burgut ku metafora bëhej zjarri i ngrohtë, ndërsa qerpikët e rënduar nga lodhja bënin roje për të ruajtur legjendat që shkruheshin në libërthin e zemrës.  

Libërthi u bë si një dritëz ylli, violinë Apostulli, një legjendë që do të tregohet gjatë… Autori shpesh duket dhe një romantik i kohës plot kulturë dhe mirësi dhe ja si e përshkruan bukurinë e një vajze meksikane:  Balli i saj paksa i verdhë, dukej si një shpatullëz hënet/ ku si dy pellgje të kaltër yjesh, i shkëlqenin fort dy sytë/ Ngado që ta shikoje/ dukej se ishte meksikane/ por një meksikane e çuditshme, që sfidonte dhe mrekullitë.  Me këto vargje Çekaj të kujton ciganen e bukur të Frederica Garsia Lorkës i cili u frymëzua prej saj dhe ja se si: “O mjellmë e zeshkët që noton në një liqen/ Me lotuse të rritura, me valë të portokallta/ Me karafila të kuq, ku shkulma kundërmon/ Foletë e roitura që ti mban nën flatra/ Martire andaluze, grua e mbetur beronjë/ Ç’janë puthjet e përflakura ti s’e di/ Puthjet e përziera me heshtje të thellë nate/ Dhe me zhurmën e turbullt të ujit që rri”.

Pena e tij nxjerrë nga gjoksi nimfat e bukura, perëndeshat e bukurisë që emocionojnë me ndjesi të holla si filigramet e artizanëve të punuara në shekuj aq mjeshtërisht në poezinë “Trëndafilat e Majamit”.  “Sapo i pashë këta trëndafila m’u kujtuan buzët e tua të kuqe/ Kopshtet erotike të Shkodrës dhe gjethet jeshile të tulipanit/ Tani dhe shpirti im i lodhur belbëzon dalëngadalë emrin”…

E bukura tërheq kudo e për më tepër një poet si Çekaj që prek ylberet përmallimthi në qerpikët e bukur të vashave.  Poeti aty ndërton folezën e dashurisë hyjnore, i cili i jep një dritëz të re botës dhe ndez flakën e dashurisë aq të munguar.  Poezitë e tij kanë mbirë natyrshëm si një ngushëllim për shpresë, ato janë filiza të një aristokrati të poezise dhe bëhen model qytetarie të një poezie në perfeksion.  

Vargjet e tij më duket sikur më sjellin pranë Ana Ahmatovën ku nobelisti Brodcki thotë se rigjeti gjuhen e ligjërimit në universin shurdhmemec.  

Në dhuratën me librat e tij që më dërgoi midis të tjerave në dedikim më shkruante se: “Lorka e quan poezinë thjesht si…”Një drer të plagosur”,  kurse unë vazhdon poeti me një modesti për t’u pasur zili, vjershat e mia dosido do t’i quaja “si një Njeri i plagosur” duke e zëvendësuar me artin e zëvendësimit fjalën dreri me njeri …

Ashtu si dreri me sy të magjishem dhe vështrim te butë që shetit pranë pemëve dhe ul kokën për të pirë ujë, buzë një pellgu a liqeni të pastër plagoset pafajësisht nga gjahtarët, ashtu më duket dhe poeti, zemra e të cilit u plagos pafajësisht nga gardianët e dhjamosur që zbatonin urdhërat e diktaturës verbërisht.

Diçitura e shkruar me një shkrim të bukur kaligrafik do të ruhet gjatë dhe me krenari në arshivën time personale dhe ndërkohë të kujton poetin tjetër hyjnor Frederik Rreshpjen me poezinë vdekjen e Dedelit të cilit varrin ja bënë në aerodromin e qiellit, ndërsa Zeusin modern e mallkoi.  Poezite e Çekajt jane si një far që fshehin shkëndijëza brenda metaforave të tyre me një ngarkese të theksuar emocionale plot gazavaje që prekin thellë zemrat e lexuesve të shumtë.

Shokët e burgut të tij janë dhimbja e madhe e poetit.  Një prej poezive kushtuar bashkëvuajtesve është ish të burgosurit politik “Luigj Kabashit” të cilët kanë lindur në një qytet me disidentë të rebeluar si metaforat e Selman Ruzhdiut, ku plagët e viktimave s’ka mundur asnjë pushtet t’i shërojë, mjerisht… 

“Me Luigjin, dashtë pa dashtë/ Kam patur një si fat absurd/ Sepse kur Ai shpresonte të dilte jashtë/ Unë trëmbesha se do të hyja në burg”/

Në poezitë e tij ngrihen probleme të mprehta sociale dhe shoqërore që po kalon shoqëria jonë.  Kështu hapja e dosjeve me të cilët spekullojnë shumë nga parlamentarët tanë ai shkruan:  “Hapeni shtatoren/ o ushtarë që të shoh/ Shkodrën dhe time motër…” Dhe krejt si në historinë e njërës nga ato me telefaks ma dërgoni urgjent “Dosjen”.  Dhe nxini ku të mundni/ Bëjeni sterrë deri në fund/…Se me “dosjen” time të bardhë, Kam ndërmend të bëj biznes, Në blefsha atje njëqind dollarë, Dy milion këtu do e shes…”

Ato pikojnë dhe trokasin mendueshëm mbi shpirtrat tanë, mbi shpirtrat e lexuesve, por nuk jam e sigurtë, se sa ndihen ndër shpirtra ligjvënësish??

Poezitë e Çekaj janë vatër e prushtë me thëngjij ndezur.  Ai bisedon poetikisht me shkrimtarë të shquar i ka ftuar për darkë në tryezën e tij dhe  ndjen dhimbje për njerëzit e papërgjegjshëm që gjejnë lloj lloj mënyrash per të hedhur baltë mbi punën e tyre dhe ja se si: “Parmbrëmë, Noli me Konicën qenë për darkë tek unë, Të dy nervoz, sepse i shanin në Internet edhe pas vdekjes!… Kurse Millosh Gjergj Nikolla/ Me një penë të ngulur në gjoks!  I tundur më tha: Atdheu im m’u ankua!  Tashti duket se s’ka më nevojë për mua!”

Marrë nga poezia “Shpirtrat e Shqiptarëve më duken si Ata të purgatorëve”, fq.34.

Poeti ndjen dhimbje gjer në eshtër për përbaltjen që iu bëhet burrave të ndritur të Kombit, apo vuajtjet e tmerrshme që pësoi kjo klasë fisnikësh, ndaj ai lutet duke thënë në poezinë: “Le të jem unë shpirti i fundit/ Që po gërryhem/ Nga tërë ky përrua gjaku/ Sajuar për zhdukjen e popullit tim.  Marrë nga poezia “Le të jem unë” fq.25

Duke përfunduar poezitë e Cekaj pashë dhe preka nga afër një hartë me metafora plagësh, ku pena e tij siç dhe shprehet është një lufte poetike, është hartë e dhimbshme plagësh vizatuar me thika hijesh mbi shpinë…

Staten Island, New York

5 Janar, 2021

Lamtumirë Joy Watkins, Amerikane shpirt flori !

by

Nga Keze Kozeta Zylo/

Sot familja Watkins është në ditë zie për humbjen e nënës, bashkëshortes, gjyshes shembullore, Joy Watkins.  Po aq ditë të trishtë e ka dhe familja Zylo, vjehrra e vajzës së madhe Valbonës dhe krushka jonë.  Ajo vdiq në Gettysburg në Pennsylvania në moshën 73 vjeçare nga kthetrat e djallit Covd 19-të shpikur nga djajtë.  E pa sëmurur kurrë ra në koma një muaj në intubim në spital dhe nuk i mbijetoi dot edhe pse nen kujdesin intensiv mjekësor.  

Joy Watkins ishte një zonjë e urtë amerikane, që me edukatën e saj të lartë, dhe si një besimtare e devotshme diti të rrëmbejë zemrat tona shqiptare me respektin dhe dashurinë që tregonte në radhë të parë për vajzën tonë Valbonën, familjen dhe gjithë shoqërinë.  Ajo punoi gjithë jetën në qendër mjekësore derisa doli në pension e respektuar nga kolegët dhe miqësia e saj.  Në mirësinë e shpirtit, rregullin e organizimit të përsosur në çdo aspekt mësova shumë.  

Ajo çdo vit mblidhte 6 nipër dhe tri mbesat në shtëpi për 3 javë së bashku me bashkëshortin e saj të mrekullueshëm Ronaldin, për t’i bashkuar me njeri tjetrin si gjak dhe për të qenë tërë jetën të lidhur si Watkins.  Çfarë kujtimesh të paharruara kanë nipërit dhe mbesat për të!  Sa herë fillonin ditën e parë të shkollës nipërit dhe mbesat, ata vinin së bashku dhe i uronin për këtë ditë të shenjtë.  Me të drejtë bashkëshorti i saj Ronaldi na shkruajti, kur shkëmbenin mesazhe për të ditur rreth shëndetit të saj dhe ndërmjet tyre shkruante: “Kushdo që e ka takuar Joy-n ka qenë i bekuar”.  Dhe vërtetë ne e ndjejme në shpirt dhe zemër bekimin e saj.  

Kjo pandemi plagosi rëndë shumë familje në botë, për rrjedhojë dhe familje amerikane dhe shqipare si në rastin në fjalë.  Unë me Qemalin kemi kujtime të shkëlqyera me Joy-n, kujtimin e fundit e kishim në këtë shtator, kur ajo erdhi tek familja e djalit të saj Todd për të uruar fëmijët për shkollë dhe për t’u kujdesur për ditë me radhë për to.  Ne e ftuam në shtepinë tonë dhe darkuam së bashku si gjyshër me Dean dhe Emmën.  Ishin biseda shumë familjare dhe të ngrohta ashtu siç dinte t’i krijonte ajo.  Ditën tjetër po në shtator shkuam në New Jersey për të mbledhur mollë me dy mbesat.  Krishtlindjet e fundit vjet në dhjetor i festoi tek Klodiana dhe Kurt në Long Island, çfare lidhjesh të aferta që kishim!  

Familja e tyre fliste me admirim për Shqipërinë, pasi ata e vizituan për 10 ditë kur martuan djalin e tyre Todd-in me vajzën tonë Valbona.  Edhe pse janë shumë tradicional ata e pranuan me kënaqësi të vinin si familje dhe miqësia e tyre 15 veta të bënin dasmën në Tiranë, atje ku u lind dhe u rrit Valbona.  Ata në ditën e dasmës bënë foto dhe para Ministrise së Mbrojtjes dhe Unniversitetit, Korpësit qndror në Tirane si shenjë mirënjohjeje për Qemalin që kishte mbaruar aty inxhinierinë mekanike.  Të dy prindërit e Todd-it ishin shumë të lidhur me Valbonën, pasi e çmonin besnikërinë e saj, sidomos kur Valbona priti Todd-in për 7 vjet i cili ishte me shërbim në Gjermani dhe Irak.  Ata nuk ishin fejuar akoma.  Ata të dy u dashuruan në Universitet në Pennsylvania, por detyra e fushës së mjekësisë në ushtri e çoi me punë jashtë Amerikës.  Joy kishte ardhur dhe pranë Shkollës Shqipe “Alba Life” së bashku me djalin e saj Bryan, drejtor shkolle, Gettysburg për të parë mesimin nga afer shqip të mbesave të tyre për të cilat ndiheshin krenar që po mësonin gjuhën e nënës së tyre.   

Ata kishin marrë pjesë në disa aktivitete tonat familjare dhe shqiptare dhe për këtë ndiheshin krenar për lidhjet tona miqësore aq të afërta dhe të respektueshme.

Joy ashtu sic ka dhe emrin që përkthehet (gezim) i mblidhte së bashku tri familjet e fëmijëve në ditë festash dhe e fundit ishte ftesa dhe plani që kishte bërë për këtë vit në Ditën e Falënderimeve, por nuk mundi dot nga sëmundja makabre që e rrëmbeu.  

Ikja e saj na tronditi pamasë dhe la në pikëllim bashkëshortin e saj fisnik Ronald, tri djemtë e mrekullueshëm dhe 9 nipër e mbesa që i donte aq shumë

Paç paqe në Parajsë dhe Dritë të paste shpirti e ëmbla Joy!

Lamtumirë mikja jonë e shtrenjtë shpirt flori!

20 dhjetor, 2020

Staten Island, New York