Në 30 vjetorin e rivendosjes së marrdhënieve Shqipëri-SHBA-/

Intervistë ekskluzive për Gazetën ”Dielli” me atashe-un e parë ushtarak të SHBA, rezident në Shqipëri, 1992-1996, kolonel Steven Bucci./

Tani me detyrë… Independent Consultant and Visiting Research Fellow for Special Operations and Counter Terrorism at The Heritage Foundation.

Mbasi i kërkuam intervistën, përgjigja e parë e Stevenit ishte: I would be happy to answer your questions. My service in Albania will always be one of my professional and personal high points.

Intervistuan: Shefqet & Herion Kërcelli

1. Zoti Steven, së pari ju falenderoj për mikpritjen që ju treguat në dhënien e kësaj interviste. Doja t’ju pyesja në çfarë rrethana e morët dhe si e pritët Ju, emërimin si atasheu i Mbrojtjes i SHBA, rezident i parë në Shqipëri?

Mr.Steven Bucci:Kur SHBA rihapi ambasadën e saj në Tiranë, pas më shumë se pesëdhjetë vitesh, u vendos që stafi i saj të kishte dhe atasheun ushtarak. Në protokollin amerikan, përfaqësuesi më i lartë ushtarak në një ambasadë quhet Atashe i Mbrojtjes, sepse përfaqëson të Departmentamentin e Mbrojtjes në vendin mikpritës. Unë isha duke përfunduar Kolegjin e Komandës dhe Shtabit të Përgjithshëm në SHBA. Ndërkohë kisha shkruar gjerësisht për tensionet në rritje, në rajonin më të gjerë të Ballkanit, duke u fokusuar në çëshjet që preknin popullin shqiptar. Në atë kohë ishte planifikuar që unë të shërbeja në stafin e SHBA të NATO-s. Ata pyetën për gradën, për specialitetin dhe për kualifikimin tim. Unë jam shtetas amerikano-italian dhe ndërkohë më parë kisha përfunduar Kolegjin e Luftës së Ushtrisë Greke në Selanik të Greqisë. Ata gjithashtu vunë re punën time në lidhje me rajonin. Pastaj më thanë që po kërkonin një oficer që të bëhej Atasheu i parë i SHBA, rezident në Tiranë. Ata po kërkonin ndonjë që fliste greqisht ose italisht, sepse mund të gjenin folës shqiptarë. Unë flisja greqisht, dhe kisha studjuar Shqipërinë. Mendoj se isha zgjedhja më e mirë e disponueshme. E pranova këtë detyrë, dhe fillova trajnimin tim specifik për këtë emërim të ri e të rëndësishëm. U trajnova për gjuhën në Uashington, gjithashtu edhe trajnim si Atashe nga Agjencia e Inteligjencës së Mbrotjes. 

2. Çfarë dinit ju për Shqipërinë, popullin dhe ushtrinë e saj.

Mr.Steven Bucci: Siç e përmenda më parë, unë e kisha studiuar Shqipërinë, veçanërisht situatën e saj politike në lidhje me fqinjët e saj, dhe pak prej historisë së saj.Gjithashtu e shfrytëzova kohën time të lirë gjatë trajnimit të gjuhës për të studjuar e mësuar më shumë për vendin tuaj. Mësova që Shqipëria kishte vuajtur përgjatë pesëdhjetë viteve të një diktature komuniste tepër shkatërruese, dhe së fundmi e fitoi lirinë e saj përmes vullnetit të pastër të popullit të saj. Tani ishte duke u përpjekur të gjente vendin e saj të ligjshëm mes popujve të lirë të Europës. Shqipëria kishte shkurtuar në mënyrë drastike masën e ushtrisë së saj, pas dhjetra vitesh përgatitje, që të luftonte edhe NATO-n edhe aleancën e Traktatit të Varshavës. Qeveria e re, e lirë, duhej ti përgjigjej popullit,që donte një orientim perëndimor, dhe një sistem të ekonomisë së lirë. Ndryshimet po vinin shumë shpejt, dhe unë do të kisha shansin të ndihmoja në këtë process.

3. Cilat ishin projektet tuaj të para të bashkëpunimit me ushtrinë shqiptare?

Mr.Steven Bucci:Unë u mirëprita me një ngrohtësi të madhe, dhe shpejt fillova të njihem me atë se, çfarë ishte bërë tashmë nga personeli i përkohshëm, i ndryshëm i dërguar më parë në Tiranë. Pas rreth dy javëve të akomodimit dhe mirëpritjeve zyrtare të ndryshme, sipas protokollit, më ftuan të takoja Ministrin e Mbrojtjes, zotin Safet Zhulali, tek zyra e tij. Kur arrita, u ndesha me mikpritjen tipike shqiptare të mrekullueshme. Fillimisht ministri nxori një skicë shumë të madhe të Departamentit Amerikan të Mbrotjes. Pastaj ai më tha se, donte që unë ta ndihmoja atë të “rindërtonte” Ministrinë e tij të mbrojtjes “që të dukej pikërisht kështu”. Unë i thashë se e kuptoja qëllimin e tij për ta bërë ministrinë moderne dhe funksiononale, që të mund të operonte me ushtritë e tjera perëndimore. Gjithashtu i thashë se, do të isha i nderuar që të ndihmoja me çdo mënyrë që mundesha dhe do të veproja si pika e tij e kontaktit me Departamentin Amerikan të Mbrotjes, në të gjitha fushat e bashkëpunimit. Ne e filluam atë ditë duke evidentuar prioritetet e ministrit dhe zhvilluiam një plan fillestar. Ishte një mbledhje e gjatë, por një sfidë tepër entuziaste. Isha i nderuar që kërkohesha nga vetë ministri, për të luajtur një rol aq të besuar. Ishte e qartë për mua që ministër Zhulali, nuk ishte emëruar për arsye politike, por sepse ai kishte një vizion për ta sjellë ushtrinë shqiptare në një nivel ku ajo mund të mbronte popullin, dhe të luante një rol produktiv në rajon dhe më tutje. Përveç sfidës së madhe që të ndihmonin e të ridizenjonim ministrinë si e tërë, mua gjithashtu më kërkuan që të ndihmoja të krijonim e modernizonim një Regjiment të operacioneve speciale, i aftë të veprontë në çdo terren. Po ashtu krijimin e një Shërbimi Intelligjence Ushtarake të pavarur, që të jepte të dhëna strategjike, në mbështetjen e drejtpërdrejtë të të gjitha aktiviteteve të ministrisë së mbrotjes. Të gjitha këto, ishin detyra të vështira, të cilat donin të kërkoja ndihmë, nga shumë pjesë të strukturave ushtarake amerikane. Një mardhënie e veçantë kishte lindur, bashkëpunimi i të dy palëve ishte aq i hapur dhe i frutshëm. 

4. Cili është vlerësimi juaj për ushtrinë shqiptare gjatë këtyre kontakteve të para?

Mr.Steven Bucci:Dua të them se, lidershipi i gjithë ushtrisë (ushtria, marina dhe forca ajrore) ishin të gjitha pozitive dhe plotësisht të fokusuara në detyrat e tyre, me një dëshirë për të mësuar dhe përmirësuar.Niveli i profesionalizmit ishte i lartë, por shumica kuptoi që vitet e gjata të izolimit, i kishin lënë ata pak prapa teknologjisë moderne, dhe të pavetëdijshëm se si ata mund “të ndërvepronin” efektivisht me ushtritë e tjera. Ishte një kënaqësi të bashkëpunoje me aq shumë ushtarakë të entusiazmuar dhe seriozë, që rriteshin dhe mësonin. Ata gjithashtu donin që të ishin plotësisht një pjesë e Perëndimit dhe NATO-s, veçanërisht të ishin sa më pranë Amerikës. Kur unë i tregova që Amerikës nuk i duheshin klientë, por i duheshin shumë miq dhe përfundimisht aleatë, ata e kuptuan diferencën dhe u përpoqën që të ishin pikërisht të tillë. Ata morën vesh që Amerika nuk kishte synim që të përfitonte nga Shqipëria, dhe prandaj ishin të hapur dhe të ndershëm me mua në çdo mënyrë. Ata ishin të gatshëm të ndanin informacionin, nga i cili përfitonin të barabartë të dyja shtetet.

5. Gjatë kësaj periudhe u zhvilluan disa stërvitje të përbashkëta.Çfarë ju la juve përshtypje nga këto zhvillime?

Mr.Steven Bucci:Stërvitja e parë fare e përbashkët ishte midis një Kompanie Shqiptare të njohjes së terrenit, dhe një skuadër e vetme e elitës së Forcave Speciale Amerikane.Ishte organizuar nën drejtimin e Sekretarit Amerikan të Mbrojtjes, i nderuari doktor Uilliam Peri. Pasi kishte takuar ministrin Zhulali, Peri kërkonte që unë të ndërtoja sa më shumë bashkëpunim që mundeshim;-dhe ky ishte vetëm fillimi. Nga ai fillim i vogël, pasuan një seri stërvitjesh të tjera të konceptuar me emrin “Shqiponja Shpëtimtare”. Këto ishin operacione të tipit kërkim-shpëtim, që tregonin mundësitë e dy ushtrive për të punuar së bashku, të bashkëpunojnë në operacione paqeruajtëse, duke ndihmuar njëri-tjetrin, kur personeli kishte humbur ose ishte në rrezik. Këto mund të aplikoheshin në situata ushtarake specifike (pilotët e rrëzuar për shembull), ose mbështetje ndaj fatkeqësisë civile (si rrëshqitjet e dheut, tërmetet). Ata filluan me struktura të vogla, por më pas përfshinë të gjitha shërbimet (Forca Ajrore, Ushtria dhe Marina). Në një shembull, një njësi e plotë e Expeditës së Marinës së SHBA (MEU), solli në breg tre ngarkesa anijesh të Forcave tokësore (disa mijëra), në një zonë trajnimi  në veri të Durrësit. Nga këto stërvitje, ushtarët amerikanët përfituan experience po aq sa homologët e tyre shqiptarë. Më vonë, marrëdhëniet e ndërtuara në këto stërvitje, krijuam mundësi për Korpusin e Marinës Amerikane, që ti kërkojë ndihmë ushtarakëve shqiptarë për të trajnuar një prej njësive që vepronte në Bosnjë, në malet me borë të Shqipërisë së veriut. Ministria e Mbrotjes bëri gjithçka që mundi, për ta bërë trajnimin tepër efektiv. Nga pala amerikane u vlersua si një ndihmë e domosdoshme për operacionet reale të këtij lloji. Shumë stërvitje si kjo pasuan. Një vëllazëri e vertetë kishte filluar. 

6. A mund të na shpjegoni rëndësinë dhe përfitimin e ushtarakëve shqiptarë  që kanë shkuar në SHBA-së për trajnim, arësimim, si dhe vizitat reciproke të nivelit të lartë të Ministrit të Mbrojtes të Shqipërisë dhe Sekretarit Amerikan të Mbrojtjes?

Mr.Steven Bucci:Në dy vitet e para, dhjetra ushtarakë shqiptarë udhëtuan drej SHBA për shkolla dhe trajnim pranë personelit amerikan. Gjatë asaj kohe, shqiptarët vepruan shumë mirë gjatë gjithë aktivitetit të tyre në shkollat apo repartet ku shkuan. Ata ishin tepër kompetentë, dhe mësuan shumë. Ata vepruan si përfaqësues të mrekullueshëm të kombit të tyre. Një oficer shqiptar u diplomua shkëlqyeshëm tek Shkolla Ranger e Ushtrisë Amerikane, që madje edhe amerikanët nuk e përfundojnë, dhe pak e arrijnë një sukses të tillë. Marrëdhëniet që u ngritën në këto vite, u rinovuan dhe sollën frutet e tyre, kur Shqipëria ju bashkua SHBA në Luftën Globale kundër terrorizmit dhe operacioneve në Irak dhe Afganistan. Dua të veçoj marrëdhënien e ngrohtë që u krijua midis Ministrit të mbrotjes Zhulali dhe Sekretarit të Mbrotjes Peri. Sekretari i Mbrojtjes bëri një vizitë në Shqipëri dhe të dy zbuluan që kishin shumë gjëra të përbashkëta. Të dy ishin matematicienë, të dy ishin ekspertë shahu, dhe të dy kishin vajza. Kjo vizitë fillestare çoi në një vizitë kthimi, ku Ministri i mbrotjes i Shqipërisë u prit me nderime të plota në Pentagon. Ministri Zhulali kërkoi që Shqiperia të bashkohej përfundimisht me organizatën Partneriteti për Paqe të NATO-s. Për këtë qëllim sekretari i Mbrojtjes i SHBA, më dha autoritetin që të gjeja sa më shumë mënyra për të zgjeruar marrëdhëniet bashkëpunuese mes dy ushtrive.

7. Zoti Atashe, ju mund të jëni vënë në dijeni, se në periudhën prill-qershor 2021, në Europë e Shqipëri, do zhvillohet stërvitja “Defender Europe-2021”, përpos të tjerave, mijëra trupa amerikanë do të operojnë në Shqipëri. Çfarë këshille do ti jepje atyre?

Mr.Steven Bucci:Së pari, unë jam shumë i lumtur dhe i entuziasmuar të shikoj, që marrëdhëniet e mrekullueshme që ne filluam 30 vite më parë, të vazhdojnë në një mënyrë kaq të fuqishme dhe pozitive. Amerikanët vijnë me pritshmëri dhe një eksperience të madhe, duke operuar me një aleat të vërtetë. Ata ashtu si unë, do të provojnë ndjesinë dhe peshën e plotë të mikpritjes e profesionalizmit të vërtetë shqiptar. Terreni dhe kushtet në Shqipëri janë të ashpra, kërkojnë njerëz të fortë, por unë e di se ushtarakët amerikanë do sjellin përvojën e tyre më të mirë, e cila do të përshtatet nga ushtria shqiptare. Presim që të shpalosen sërish mardhëniet dhe miqësia e ngrohtë midis dy popujve dhe ushtrive tona. Besoj se do të jetë një stërvitje e mrekullueshme.

8. Ju keni pasur shumë eksperienca shtesë pasi latë Shqipërinë, çfarë vendi zë jetën tuaj do ti vendosni eksperiencën tuaj shqiptare?

Mr.Steven Bucci:Mbasi mylla misionin në Shqipëri, në vijim të karierës si ushtarak, unë  komandova trupat e Forcave Speciale Amerikane në luftim, më pas Asistent Ushtarak për Sekretarin e Mbrotjes Donald Ramsfeld. (isha në Pentagon për sulmet e 11 shtatorit). U gëzova shumë kur Shqipëria u bë bë anëtare e plotë e NATO-s, një gëzim i ligjshëm ky. Natyrisht si ushtarak kam pasur një karrierë dhe jetë të gjatë për të cilën ndjehem krenar dhe i kënaqur. Gruaja ime dhe unë kemi folur shpesh për kohën që kaluam në Shqipëri, si një nga detyrat më domethënëse që kemi kaluar ndonjëherë. Gruaja ime punonte edhe me personelin mjekësor vendas edhe me atë misionar përgjatë kohës tonë atje. Ne ishim në gjendje të dëshmonim dhe ndihmonim në rilindjen e një kombi në arenën ndërkombëtare, dhe në çdo fushë (liria e shtypit, liria e fesë, liria ekonomike, e të tjera.) Është e vështirë ta përshkruash se si ky vend ndikon zemrën dhe shpirtin e dikujt. Shqipëria është e pasur, duke u mbështetur në popullin dhe historinë e saj. Populli shqiptar e do lirinë, dhe ata punojnë fort për ta ruajtur atë. Ajo dashuri për lirinë, i bën Shqipërinë dhe Amerikën miq dhe aleatë natyrorë. Është lutja ime nga zemra që dy kombet tona të vazhdojnë të rriten së bashku, të punojnë së bashku, dhe të qëndrojnë së bashku drejt së ardhmes. 

Faleminderit mik!

Në kuadrin e kësaj interviste, 

Një falenderrim i veçantë shkon për të gjithë ata ushtarakë shqiptarë dhe amerikanë që bashkuan armët në stërvitjet dhe misionet e para paqeruajtëse.