Nga Prof.Kristaq F. Shabani*/

Kreativiteti, në kuptesën e mirëfilltë të kësaj shprehie, është një veprimtari e përditshme e dhuntisë , talentit, një spikatje dinamike, e cila ka të bëjë me produktivitetin material te mendimit novator, të risisë. Kjo realizohet, si rrjedhojë e veprimtarisë së epërme mendore.

Në këtë kontekst, duhet të përcaktojmë saktë zjarrminë inkadeshente të thelbit që, kreativiteti është një veprimtari e konkretizuar e aftësisë, e predominancës së saj, e dominimit të proceseve volitive, në kahje plotëdimensionale, plotmendore dhe plotngjyrore. Kreativiteti e ka buresën nga rrjedhoja e përmendur më sipër, por edhe nga aktivizimi i genit, përcjellshmëria e tij në gjeneratat e reja, sensi i realizimit konkretizues dhe prakticitetit me parime te gjetura. Kreativiteti ka cilësi gjetjen, prirjen, zhdërvjelltësinë, vitatitetin, vërtetësinë e kryeprovës dhe kryefjalës reale.

“Saga” e Dilenjve dhe Prijësi i saj

Zagoria, kjo krahinë inteligjente dhe potente në fushën e produktesës së mëndafshit të pronës intelektuale, ka veçanësi të përligjjes së këtij fenomeni dhe dallesa në krahasim me shumë krahina të tjera është tepër e dukshme dhe finalizuese. Në këtë referencë të shkurtër kemi fokusuar dhe rrokur përfaqësues tipikë të një familje, e cila, në vetvete, përbën një “Sagë” në “Sagën” e madhe të Zagorisë, mbartëse përfaqësuese të kreativitetit, një shembëlltyrë referuese dhe modeluese. Fjala është për Sagën e Dilenjve, e cila ka një pasqyrim efikas përfaqësues në pemën e saj gjeanologjike kreative .

Prijësi i këtij kreativiteti, pa dyshesë, është Ilia Dilo Sheperi, i cili, si rrezultat i zjarrmisë intelektuale, i dijësisë, kulturimit, prodhueshmërisë begatore në fushën e gjuhës shqipe, në lëvrimin e spikatërisë në fushën arsimore, me shpërthesën dhe bollukun mendor, hartoi një libër tipik, të munguar deri në atë kohë: “ Gramatikën dhe Sintaksën e gjuhës shqipe”, duke u nderuar me skeptrin e mendimtarit, gjuhëtarit, studiuesit në një kahje të munguar.

Klima gjuhësore, sinoptika gjuhësore, ku përlindi ky kreativitet

Elmentë të tillë si: prezenca e fillimit të “gumzhitjes” arsimore në shkolla të mesme të sapofilluara , etja e përgjithshme për dije, nxorën në dritë mendimin për të dritësuar të parën gramatikë për shkollimin e mesëm, e shndërruar në një vepër tejet themeltare e gjuhësisë shqiptare, e cila kishte si autor një zagorit, i motivuar bindshëm si pionier i Arsimit Kombëtar, studiues i devotshëm dhe vullnetor në fushën e studimeve albanologjike, i pajisur me një energji të madhe të pozitivitetit kreativ …

Pra, një rol parësor kontributi të kreativitetit, të lindjes dhe krijimit të një vepre të munguar… Kjo e lidhur me shkallën e epërme të mendimit. Natyrisht, vetëm ata që kundrojnë lart, larg, në vertikalitetin dhe horizontalitetin, mundësojnë kreativitetin. Duhet të shprehemi se, këndvështrimi dilian, në përpjekjet kombëtare për gjuhësinë të realizuara më parë në një diagram e kalvar në këtë objekt nga Kostandin Kristoforidhi, Sami Frashëri e përpjekës të tjerë të gjuhës, të cilët kishin kërkuar rrugë dhe kishin hedhur tharmin ndriçues për të rrugëtuar mbarë gjuhësia jonë, madje kishin hedhur bazat e shkencës sonë gjuhësore është vazhdë e këtyre përpjekjeve .Ashtu, sikundërse çdo fenomen real, fillon nga zanafilla e të dukurit edhe gjuhësia jonë, si shkencë, ka kaluar në disa faza ecjeje dhe prurjesh, prezenca diletante, deri te shndërrimi në shkencë të vërtetë.

Dhe këtë sipar ecje e ideoi, e skenoi, e aktroi e regjisoi, Ilia Dilo Sheperi

Me këtë vepër u dha sinjali i një studimi tërësor i strukturës së gjuhës shqipe, duke parasjellë vështrimin në të kaluarën parahistorike e historike dhe kjo siguroi flakjen tutje të dilentantizmit, të spontaneitetit, të rakitizmit dhe proliksitetit. Ndaj, vlerësimi për këtë tekst, ishte në kufijtë e bukur ekstreme dhe qiellorë : “…vepër me vlera të rrallësisë gjuhësore, vepër meritore në historinë e gjuhës shqipe…, vepra është një perlë e gramatografisë sonë; nga shumë anë, kjo gramatikë ështe sot një minierë e pasur; vlerë e kreativitetit për studiuesit e sotëm të shqipes”.

Bindjen time vetjake : “Jetëgjatësia e gramatikës shpreh bazën e themeltë të rezistencës së punimit gjuhësor dhe përligj atributin, aftësinë dhe plotinë studimore, e cila lejon procesin evolutiv “.

Ishte shfaqur në teatrin e kreativitetit gjuhësor shqiptar një vepër rrallësore, e cila jep ndihmesë për të kuptuar vertetësinë dhe përmasën e kulturës dhe kulturimit shqiptar, ku prijës është mendimi i Rilindsave me rrezatim profetik , të cituar nga Prijësi i “Sagës” gjuhësore të Dilenjve, Ilia Dilo Shperi, qysh në vitin 1918: “Kombi ynë do të zërë një ditë vendin që i takon historisë së tij midis kombeve më të qytetëruar”.

Një mendim, sa profetik aq dhe bindës , sa thelbësor, aq dhe ndjenjësor, sa zhbirues aq dhe penetrues, sa i ditës aq dhe i së ardhmes së konfiguruar…

Nuk është detyra ime të bëj zbërthim të substratit të gramatikës dhe sintaksës, pasi kjo paraqitet në referencat e tjera, por është e nevojshme të ndalem në dy stacione thelbësore:

Gjuha jonë ka udhëtuar në rrugëtimin e saj plot kundërti, plot atake, për arsye të lashtësisë dhe të bukurisë së saj, të aftësisë së saj buronjë dhe të plotësisë së saj figurative edhe simbolike, e cila pasurohet nga veprat kreative, por studiuesit apatikë nuk mund t’i afirmojnë prurjet.

Dihet se ç’efekt i dha mësimit dhe zhvillimit të gjuhës shqipe kjo Gramatikë e Princit të saj kreativ.

Njihet mirë dhe spostimi i kësaj vepre dhe çoroditja e fatkeqësuar në sistemin monoide, të cilën albanologu i i famshëm Nobert Jokl e ka motivuar: “…tekst për shkollat eprore… kontribuon në lëmën e hulumtimeve gjuhësore…”, por duhet theksuar se “tharmi “ i kësaj vepre ndihej , por jashtë emrit të krijuesit të saj të tejzgjuar.

Gramatologjia jonë, asqë mund të kuptohet, pa këtë vepër mirëfillore.

Kjo dihej, por frika dhe stepja s’lejonte ditirambin e saj real, por ditirambin e saj të fshehur.Çfarë nxjerr në pah ditëshmëria dhe studimi gjuhësor në lidhje me veprën kreative të Dilos?

Studimi i veprës së Ilia Dilo Sheperit sugjeron sot se vetëdija gjuhësore është e cunguar; dëshirat e tij shkencore janë ende çështje të ditës; gjithashtu, mund të shikojmë me tej se problemet e ditës, si të gjejmë rrënjët e vjetra, të operojmë me fjalën aktive , elementet e të cilës na tregojnë se shqipja është një nga gjuhët më të vjetra, “nismon , kur nisin gjuhët primitive”. Natyrisht që shkenca gjuhësore ka ecurinë e saj ; zgjerohet dhe thellohet në këtë rrugëtim shkencor me konceptin e gjuhës; nxirret pahësisht primordialiteti gjuhësor. Studiuesit e mirëfilltë, asqë mund të mos vinin re se Gramatika dhe Sintaksa e Gjuhës shqipe, pavarësisht se, kur u shkrua, ka një bazë të moderuar të konceptit gjuhësor modern dhe se mendimi i hartuesit kreativ ka qenë pararojues, në disa raste të mendimit gjuhësor shqiptar, madje dhe në përtejshmërinë e këtij mendimi. Pra, kjo siguron prioritetin dhe fitimin e çertifikimit të përftesës së gjuhës sonë në hullinë, hyrjen e rrjedhave të zhvillimit të gjuhësisë botërore. Këtu duhet të vëmë në dukje krenimin e kreativitetit universal. Një dukuri e tij qartësisht eliminon ndjenja të inferioritetit dhe nxit elementin konkurrues. Kumbuese janë fjalët e gjuhëtarit dhe albanologut Dilo, të cilat kumbojnë sot dhe në këtë auditor inteligjent si një kambanë e fortë tringëlluese, tingëlluese, kushtrimuese : “Të vendosësh si gjuhë letrare njërin dialekt, është kundër vetë gjuhës; të vendosësh dialektin tënd, është gjë e shëmtuar”. Është një thelb kreativ edhe për studiuesit e sotëm sythe zgjuar e të pazgjuar që tentojnë të zgjohen.

Në këtë koncept dhe në këtë vlerësim, vepra e Dilos duhet të konsiderohet si një libër i shenjtë i shkencës gjuhësore shqipe. Asqë mund të mendohet kurrë vjetërsi e tempujve, amortizim i tyre moral, të cilët e ruajnë shkëlqimin dhe, madje , kur është aftësia vlerësuese e tyre shkrepëtijnë … Çoroditja e ndodhur duhet të harrohet . Ndaj t’u falemi këture tempujve gjuhësorë të tempetamentit kreativ “Dilo”!

2. I profilizuar në kreativitetin krijues të Sagës , përshfaqet Etjen Dilo

Shkrimet e Etien Dilos, janë realitete, konkrete, madje del në pah dhe sfumimi kohor i figurave dhe personaliteteve : ”Në një botë që lind e nuk lind dot“, “Bija e Sheperit, një emër që rron mes nesh” , “Ilia Dilo Sheperi asht nga ashti i Mëmëdheut”, ”Një zë atje, ku nuk kishte më zë”, ”Fletë nga historia e një familjeje me rrënjë te Rilindja Kombëtare”, ”Personalitete të padiskutueshme, kur luhej fati i kombit”. Një gjashtëtet dinamik. Vetë këto tituj tregojnë anën e tyre “romanore” të një jete.

Veçanësia spikat në librin “Personalitete të padiskutueshme, kur luhej fati i kombit” rrëfejnë me shumë inteligjencë figura dinjitoze të Kombit, të cilët rrjedhojnë nga krahina e Zagorisë, por përmastohen në historinë e Kombit për kontributin e tyre si: Mihal Harito, Petro Harito, Jorgji (Gjergj) Çako, Andon Çako (Çajupi), Ilia Dilo Sheperi, Aristidh Ruci, Jani Dilo , etj… Një superiorit kreativ i shpërthyer nga një kurorë kreative i ndërlidhësuar me kurorat e tjera kreative të Kombit .

Autori i këtij kreativiteti përsjell frymëmarrjen e elementëve, të cilët bënë historinë më informacionin real të ndodhisë : ”Tek unjeshim nga Dhëmbeli për në Përmet, takova Abdul be Frashërin me të tjerë që po venin në Gjirokastër për të lidhur besë me atë krahinë. Abdul Frashëri me Mihal Hariton e të tjerë zagoritë në udhëtim… nga Prizreni shkojnë në Jugun e Shqipërisë për të vënë në jetë vendimet e Lidhjes së Prizrenit. Çelin një rrugë të re në Historinë e Shqipërisë, në të cilën do të ecnin dhe… djali i Abdulit, Mit’hat Frashëri; i Mihal Haritos, Petro Harito; Jorgji Gjergj Çako dhe i nipi, Andon Çako (Çajupi); Ilia Dilo Sheperi dhe i biri, Jani Dilo; Aristidh Ruci… (Lidhje brezive e përcjellje brezive- gjerdan kreativiteti).

Vargu është i gjatë, po në Historinë e Shqipërisë në sistemin monoide, si shumë personalitete, u lanë mënjanë, u sfumuan totalisht, u mbyllën në lëvozhgën mit.. Mbetën të panjohur në njohjen e tyre. “Koha, “Nëna e të vërtetave”, i kërkonte dhe i kërkon. E sotmja ka nevojë për një bazë morale mbi të cilën të mbështetet e ardhmja “- shprehet autori deduksionalisht. Personalitete të padiskutueshëm, ngulës të piketave kreative në dallgët e ngjarjeve të historisë e në ecurinë e kulturës sonë, me të cilën lidhej e mira, largimi i ligësisë anti gjuhë , anti komb i antëve të konturuar përqark trojeve të lashta, përparimi dhe shpëtimi i kombit, përgjithësisht pranohet që janë lënë në heshtje.

Heshtja natyrisht ka përçmimin e saj . Kreatori Etjen Dilo shpreh mendimin e tij në një pyetje , të cilës vetë i përgjigjet : “Kur nuk njihen e vlerësohen ata që “bënë histori”, si mund të ecet përpara ?!” Habitësi retorike. Thënësia balzakiane vjen në përforcim mendimi: “Një komb që nuk njeh prindërit e tij, zhduket”. Një nga synimet e kreatorit: sipërmarrja për të paraqitur guximshëm figurën e atdhetarëve zagoritë, të cilët bëjnë pjesë në Panteonin e Burrave të mençur e dimensional të Kombit, elitën e Kombit, të cilët hapën shteg, bënë atdhe , por disa prej tyre i mjegulluan , i vranësuan në qiellin që krijuan vetë për të zmadhuar dimensionet e vogla, duke eliminuar përballjen me triumfuesit…

Bindësia reale: Këta janë njerëz, jo të zgjedhur prej dikujt, po prej kohës, që imponohen bukur me idetë e tyre, që na ndriçojnë udhën, si kostelacion yjesh, që na detyrojnë t’i dëgjojmë e t’u bindemi, që na japin forcë, na prijnë, na hapin shtegun pa e ndjerë, pa e parë ne. Ky është përfaqësimi i pjesës më të vyer të Kombit, e cila flet me pasurinë konkrete të fakteve dhe të realitetit. Kur e vërteta flet vetë, s’ka nevojë të mbrohet. Duke shfletuar shkrime të këtyre atdhetarëve e dijetarëve, kreatori është ndalur te një mendim i Jani Dilos: “ Të përpiqemi për të kërkuar të vërtetën… Këtë ta paraqesim sa më thjesht e sa më bukur … dhe t’i shërbejmë eskluzivisht të vërtetës … Duke vlerësuar punën dhe vleftën e të parëvet tanë, tek e mbramja, do të ndihemi kryelartë si pasardhësit e tyre dhe si Shqiptarë”.

Studimi i personaliteteve të kulturës sonë pa u marrë me idenë dhe përkatësinë , por me reagim e drejtësi shkencore del në pah përmasa e kulturës shqiptare , del në pah shtrëmbëresa e kolonave kreative. Historia reale nuk pranon deformimin, shtrëmbërimin, irealitetin, përgënjeshtrimin , manjatizmin, eliminimin e okularitetit , dëshmisë e faktit real.

Në kete libër, ka folur shpirti dhe kur flet shpirti, ai thotë gjithmonë të vërtetën. Si thotë dhe vetë autori: “ Nuk do ta pëlqeja kurrë një libër që nuk thotë të vërtetën, sado i shkruar bukur; apo, kur zgjat fjalën pa punë. “Mos shkruaj atë që e nënkuptoj vetë”,- shkruan Jani Dilo.

“Nuk është zgjuarsi ta zgjatësh fjalën, po shkurt dhe vetëm aq sa duhet”, porosit Ilia Dilo Sheperi.” Në librin :”Një zë atje, ku nuk kishte më zë” Etjen Dilo ka mbledhur zëra nga Sheperi i Zagorisë, nga familja e Ilia Dilo Sheperit. Një libër me kujtime, dokumenta e studime për njërin nga rilindësit tanë, Ilia Dilo Sheperin, pa lënë mënjanë dhe djemtë e tij Themo Dilo, Qiriako Dilo, Mihal Dilo, Margarit Dilo, Orest Dilo , Koço Dilo…, përfaqësues dhe këta të denjë të Sagës së Dilenjve. Në këtë vepër ndihet apelimi si dhe kreativiteti i Sagës. Libri : “Bija e Sheperit një emër qe rron mes nesh “ i përkushtohet Mësueses së Merituar, Viktori Dilo. Ai ka vlera njohëse metodike e pedagogjike sidomos, nëse shikojmë përtej asaj që kemi jetuar e njohur, në vitet e shkollimit të atij brezi, që nis detyrën e mësuesit, fill pas lufte, që lidhin brezin e parë të mësuesve të shqipes, personalitete të kulturës sonë, me brezin e mësuesve që u përgatitën në vitet e monoidesë. Si ishin arsimuar e edukuar ata? Si u bënë ballë problemeve e vështirësive të kohës? Ndjehet se ishte edhe një detyrim i mirëpritur për të që të shkruante për mësuesen e më pas kolegen e tij që i takon atij brezi, që “ka mbetur në kujtesë si shembull i ndritur”; na tregon ç’vlerë ka puna dhe si me punë njeriu mund të krijojë emrin e vet. “I është dashur të mos hyjë menjëherë në klasë e të qendroja brenda mureve të shkollës; i është dashur të niset nga vendlindja, nga nis dëshira për punë, ndjenja e bukur e mirësisë dhe e atdhedashurisë. Ka gjurmuar gjurmë jete, lufte e qëndrese, se, të shkruash për Viktori Dilon, do të shkruash dhe për Ilia Dilo Sheperin, për Aristidh Rucin, për vëllezërit e saj, veçanërisht për Jani Dilon. Të gjithë janë të një pemë atdhetarizmi me rrënjë tek Rilindja Kombëtare”. Viktoria Dilo është një personifikim i mençurisë zagorite, duke krijuar portretizimin e një moduliteti pozitivitet mësuese e sferës kreative.

Libri “Në një botë që po lind e nuk lind dot”, ka rrëfime të shkurtëra, të cilat deklamojnë për histori të dhimbshme,ku kundërshtia klasore arrin pikun e saj të lartë dhe dëshmon zjarrminë e padrejtësisë, e cila duhet të gjykohet me logjikë. Dëshmimi zbulon arsyet, shkaqet, veprimet e vërteta që kanë ndodhur e ndodhin. Në librin ”Fletë nga historia e një familjeje me rrënjë tek Rilindja kombëtare”, Etjen Dilo ka fokusuar Sheperin, atë qytezë mendimtarësh dhe kreatorësh, duke këndvështruar gjatë jetën dhe veprën e Jani Dilos. Librin e përshkon ideja e tij për një Shqipëri të lirë, demokratike, të të gjithëve. Librin për Ilia Dilo Sheperin Etjeni e ka titulluar “Ilia Dilo Sheperi, asht nga asht i mëmëdheut”. Një trajtesë e bindshme dhe emotivuar e figurës potente të Ilia Dilo Sheperit si themelvënës i albanologjisë.

3. Larmiteti kreativ prezent dhe te përfaqësues të tjerë të Sagës

Këtu do të mjaftohemi me një ekspoze të shpejtë të veprave të krijuara , të cilët marrin pjesë në bibliotekën kreative mendore të Sagës.Jani Dilo, krahas veprimtarisë së tij në sferën e idesë së tij , realizoi dhe krijoi disa vepra, të cilat mbartin idetë dhe qëndrimet e tij ndaj çështjeve kapitale, mbi të cilat sot , në kushte të një mendimi të lirë, vlerësimi për veprimtarinë e tij kreative është me real.

“Skënderbeu” , “Të njohim martirët e kombit”, “Lufta civile në Shqipëri”, “Problemi i shtetit”, “How the comunists took over in Albania”, “Russia’s dream of conquest doomed to failure”, “Titoism on the march” , “ Si lindi dhe u rrit komunizmi në Shqipëri”.

*Vangjel Dilo 1936- 2002

Lindi në Kavallë, me prindër të origjinuar nga Sheperi. Arsimin fillor e mori në Sheper, ndërsa shkollimine mesëm në Tiranë në gjimnazin ‘Qemal Stafa”. Kreu studimete larta në Institutin Pedagogjik 2 vjeçar, dega Matematikë -Fizikë (1956-1958) në Tiranë. Për idetë e tij progresiste, por kundërshtuese të regjimit u bë i padëshirueshëm. Ai provoi më sukses përkushtimin në fushën shkrimore dhe arriti të shfaqet me tre romane për fëmijë si “Prapamalasi” (1993), “Takim me ujorët e Adës” roman fantastiko- shkencor (1985) dhe “Bekshiu i fshatit” (1991). U pranua Anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Shqipërisë vetëm në vitin 1985. Gjatë veprimtarisë së tij të mirëfilltë botuese Vangjeli botoi mjaft studime e tregime te revistat shkencore dhe në shtypin periodik. Në vitet 1991- 2000 emigroi në Kavallë, ku shkroi dhe botoi analizën shoqërore “Parajsa e Ballkanit” dhe novelën fantastiko- shkencore “Një Sos Kozmik”.Në botën kreative është shfaqur dhe Ilia (Ylli) Dilo, i cili ka botuar në vitin 2010 në Bukuresht vëllimin poetik “Dhurata e Zotit”; është pjesëmarres në Antologjinë poetike “Shpirti i Fjalës”, botuar po në Bukuresht në vitin 2009 , ku, krahas poezive në gjuhën shqipe, ka dhe poezi të përkthyera në gjuhën rumune. Po kështu sfera e tij e kreativitetit rrok dhe fushën publicistike me shkrime problemore dhe studimore te “ Dielli”, “ Illyria” , “Dituria “, “Zemra shqiptare”, “Tribuna shqiptare . Është i përfshirë në WIKIPEDIA- (Enciklopedia e lirë), në kategorinë: “Biografi Shqiptarësh”.

Eduard M. Dilo një tjetër kreator nga Saga e Dilenjve : bashkautor në antologjinë “Zemra Prindërore” (Botimet “Almera”, Tiranë 2008), bashkautor me shkrimtarin e njohur Jorgo Telo në librin “DILOIADA”(Gjirokastër , 2009); ka botuar vëllimin poetik “Shpirti i Trazuar”, Bukuresht 2010, gjithashtu përfshirës në antologjitë poetike: “Kështjella e ëndrrave”, Bukuresht 2012, “Vargu në Përjetësi”, Bukuresht 2013, “Eksili i ëndrrave”, Bukuresht , 2008; pjesëmarrës në antologjinë për Dëshmorin e Kombit, Kol Mirdita (Kosovë) 2014 etj. Janë përkthyer në rumanisht e përfshire në Antologji dhe poezi të shumta te tij. Shquhet dhe në lëmin publicistik, duke botuar shkrime me objekte të ndryshme si dhe studime dhe poezi të tij në gazetat: “ “DIELLI”, “ILLYRIA”, “BALLI I KOMBIT”, “DITURIA”, “RRENJET” , “TEMA”, “PENA”, “ZEMRA SHQIPTARE” , “TRIBUNA SHQIPTARE” etj.

Është një veprimtari kreative ,e cila duhet të merret në konsideratë.

Nga brezi i ri mund të përmendim për sferën kreative Angela E. Dilo e përfshirë dhe kjo në Antologjinë “SHPIRTI I FJALES”, Bukuresht 2009. Angela ka botuar shkrime dhe poezi në gazetat “DIELLI”, “ILLYRIA”, “DRITA”, ZAGORIA” . Në moshën 15 vjeçare arriti një sukses, duke u shpallur “Poete Famoze” në USA, ku veç çertifikatave u nderua dhe me një një statujë të Shekspirit me emrin e saj.

Një kontribut të veçantë ka dhënë dhe vijon të japë publicisti Ksenofon M. Dilo, i cili ka botuar librin monografik të suksesshem “ ILIA DILO SHEPERI “ dhe mjaft shkrime me karakter problemor,duke tërhequr vëmendjen për sensin e trajtimit dhe përmbajtjen e materialeve dhe progresin mendimor.

Gjetje dhe prurje kreative mbresëlënëse dhe inteligjente, Elda Dilo

Ndalësia dhe bukuria shprehëse e kreativitetit të Dilenjve është pa dyshesë Elda Dilo, e cila dallohet për shprehësinë dhe kombinativitetin ekspresionist, të moderuar midis shkencës së saktë dhe letërsisë , pikturës artit, një objekt në thelb i mençuruar, një gjetje dhe prurje kreative mbrësëlënëse dhe inteligjente. Vepra në Udhëtim …” e Eldës , është një vepër e cila të befason me konkretizimin e lidhësisë midis këtyre fushave, të cilat, në një këndvështrim të shpejtë, të duken sikur nuk kanë lidhje njëra me tjetërn , por kanë lidhësi kaq të forta saqë përdorimi i argumentave bindëse, i provave, i eksperimentit kreativ , të befason dhe është shumë mbushamendës. Është një trajtesë e konteporaniteti, ku mendësia , prakticitetit kombinohen me argumentin bindës me ilustrimin dhe faktin e ndodhisë, gjasisë dhe ngjarjeve.

Elda ka hyrë me aftësinë e saj në brendësi të këtyre formacioneve duke përcaktuar qartësisht phashin e këtyre formacioneve, duke dritësuar fenomene dhe procese vështirë të pashpejgueshme më parë. Kjo lidhësi është një partiturë kreativiteti me nota pentagramore të disiplinuara. Përveç kësaj Elda po shquhet dhe në fushën studimore, në përsjelljene frymës së re të mendimit kritik bashkëkohor , duke epasuruar me elemente të reja , si dhe me përçapje në poezinë moderne.

***

Në sferën e Artit, nga “Saga” e Dilenjve vend të rëndësishëm, zë në fushnë e këngës dhe këngëtarja e talentuar, madje dhe krijuese, Rovena Dilo, një këngëtare shumë dimensionale, me vokal dhe tonacion të veçantë e “dafinizuar”, pse jo, me kurorën e Artë të Këngëtarëve të Shekullit.

Përfundesë

“Saga” e Dilenjve vijon rrugëtimin , ndaj fokusimi ynë do të vijojë me të fokusuarit e tjerë, po kështu dhe me ata që kanë shkruar për Dilenjtë, ndaj preferoj një ndalesë me një shenjë pikësimi , të quajtur presje.

*Referencë e mbajtur në veprimtarinë “ DITA E DILENJVE” 08.05.2016, në sallën UNESCO të Muzeut Historik Kombëtar Tiranë