Nga Vaso PATA &Albert HABAZAJ/

Është i njohur dhe i lakuar pozitivisht dhe, jo pak herë zilishëm, grupimi i piktorëve me banim dhe aktivitet për një kohë të gjatë në qytetin e Vlorës. Arti i bukur dhe original, që ata kanë krijuar dhe është pëlqyer edhe në shkallë kombëtare e deri në përmasa europiane a ndërkontinentale, u quaj Shkolla Vlonjate e Pikturës, ku spikatën individualitete krijuese si Nestor Jonuzi, Skënder Kamberi, Ilmi Bani, Agron Dine etj., deri te brezi më i ri me protagonistë Agim Sulaj, Artan Shabani etj. Pioneri i pikturës së krijuar në Vlorë e çau përtej mjegullës së kohës së pasme është i paharruari Vasil Talo, që bëri pagëzimin e emrit të shkollës së pikturës me emër në Vlorë. Në këtë mjedis të mrekullueshëm, mbushej edhe frymëmarrja artistike e piktorit Kristaq Pavli, me origjinë nga Vunoi, i cili formohej e plotësohet në vijimësi, duke evidentuar kështu profilin e tij romantik, si punëtor i palodhur e i përkushtuar i penelit. Pikturon bukur me bojëra uji, ndërsa nuk ka hapësirë të qytetit dhe të rrethit Vlorës që s’ka shkelur. Pamjet nga natyra vijnë nëpërmjet peizazheve të admirueshme, që nga pikturat mbresëlënëe me shtëpi karakteristike të Vunoit, Narta, Zvërneci, dhjetra “det”, “Ura e Bratit” Mozaiku stinor dhe gjeografik i Vlorës është shndërruar natyrshëm dhe bukur në art nga piktori K. Pavli. I lindur në Vlorë, në vitin 1954, Pavli ka mbaruar liceun artistik në Tiranë në vitin 1974 dhe sot vazhdon aktivitetin e tij krijues në STUDIO ART, Vlorë. Ka qenë pjesëmarrës në ekspozita lokale dhe kombëtare dhe është në kontakt korrekt me këto veprimtari. Punimet e tij ndodhen të ekspozuara në galerinë  e artit të qytetit, si dhe në Galerinë Kombëtare të Arteve në Tiranë. Pak kohë më parë, piktori Kristaq Pavli organizoi, në hollin e teatrit “Petro Marko” të Vlorës, ekspozitën e tij të 11- të.

Autori ka zgjedhur të paraqitet para publikut, kryesisht me peizazhe. Gjithsesi, ky lloj kufizimi në gjini, kompensohet nga larmia e teknikave (punime në vaj, akuarele, grafika), motiveve dhe ngjyrave.

Piktori Kristaq Pavli, qoftë nga motivet e zgjedhura, teknikat e përdorura apo stili i tij, ka ndikime të ndërsjellta me stilet e piktorëve të tjerë të qytetit të Vlorës.

Mesazhet që ato mbartin e përcjellin janë të drejtpërdrejta, lehtësisht të kapshme dhe domethënëse.

Akuarelet përbëjnë një nga pikat e forta të piktorit. Kam patur rastin dhe fatin e mirë të njihem me disa nga punët e hershme të autorit. Ndonëse me ngjyra të kursyera, më sjellin kënaqësi edhe sot e kësaj dite. Me kalimin e viteve arti bëhet më i pjekur, teknika më e përsosur, motivet më të përpunuara, ngjyrat më të gjalla dhe gjithnjë, duke ruajtur freskinë dhe naivitetin e viteve të para. Piktori, është e natyrshme, e ka mjaft përzemër fshatin e tij të lindjes, prandaj Vunoi është i pranishëm në një pjesë të mirë të punëve. Punët paraqesin copëza të pejzazhit që rrethon fshatin. Një pjesë deti, midis dy shkëmbinjve, një punë kjo mjaft e mirë artistikisht, rrugica të ngushta e të pjerrëta, godina karakteristike me vlera dokumentare dhe historike. Akuarelet janë të këndshme¸ plot dritë, ku pothuaj preket hapësira, ndihet ajri dhe është e pranishme lëvizja. Ato të çlodhin sytë, të kënaqin shpirtin e madje të bëjnë të meditosh. Është mëse e natyrshme, sepse mbresat që provon shikuesi i ka përjetuar më parë vetë artisti. Lidhjet e artistit me natyrën, kur ato janë realizuar e pasqyruar me nivel artistik, përcillen lehtësisht e natyrshëm tek artdashësi. Ky i fundit e ka më të thjeshtë të kapë e të zbërthejë mesazhet e veprës.

Punimet në vaj, të përmasave mesatare, vërehet se mund të ndahen në dy grupe. Pjesa më e madhe e tyre kanë një vizatim më pranë realitetit. Vijat, linjat, konturet janë të qarta e më të lakuara, format më të dallueshme. Ngjyrat aspak të kursyera me tone spektrale të pastra, kalojnë gradualisht tek njëra – tjetra.

Në pjesën më të vogël të punëve, vizatimi nuk luan rolin kryesor. Shumë detaje vetëm sa skicohen lehtë. Vijat dhe dritëhijet nuk kanë përvijime të qarta dhe, duke u ndarë e duke u shkrirë, kalojnë tek njëra – tjetra, ashtu siç i sheh syri në natyrë. Në këto punë, ngjyrat marrin përsipër të plotësojnë vizatimin. Penelatat duken shkoqur, ngjyrat janë të pastra, të papërziera, pranë njëra tjetrës, ka kalime të shkallëzuara nuancash.

Besoj se nuk ka piktor vlonjat, që në motivet e veta të parapëlqyera, të mos ketë detin. Vlora ka shumë simbole (bëhet fjalë gjithnjë për peizazhe) Llogaraja dhe “Pisha flamur”, Tuneli, Manastiri në mes të lagunës të Nartës, Kanina etj etj, por mbi të gjitha këto, deti. Këtij “kurthi” nuk kishte sesi t’i shpëtonte piktori Kristaq Pavli.

Në ekspozitë deti paraqitet në të gjitha pamjet e tij. Deti Jon, i thellë, blu, pranë brigjeve shkëmbore, pasohet nga një perëndim, ku Manastiri rrethohet nga laguna e cekët e Nartës. Më tej një det i shkumëzuar, nën një qiell të hirtë kontraston me një det më të përmbajtur, me ngjyra më gazmore. Një det tjetër të jep ndjesinë e freskisë mëngjesore, ndërsa më tej, e gjen veten të çlodhur, duke soditur perëndimin mbi një det të qetë.

Punimet pasqyrojnë më së miri aftësitë profesionale të artistit, gjendjen emocionale dhe raportet e tij me natyrën, mënyrën si ai e shikon, e koncepton, e shijon dhe e pasqyron atë.

Gjithsesi, artisti eksperimenton, por kurrsesi, nuk imiton.

Dëshirojmë t’i mbyllim këto pak mbresa me një thënie, që piktori Pavli e ka si lajtmotiv: “Më pëlqen të bëj pjesë në radhët e artistëve, që me penelin tim, t’i shërbej sadopak misionit fisnik të artit”.