Letersia shqipe – Dielli

Lamtumirë poeti kombëtar Agim Shehu

July 28, 2021 by s p

Nga Keze Kozeta Zylo

Poeti, shkrimtari, eseisti, publicisti i jashtëzakonshëm Agim Shehu iku në parajse atje ku e ka vendin ky soj poeti. Në këtë ditë të mbrame më shfaqesh me penën në dorë duke shkruajtur dhe nderuar mësuesit e parë, ashtu siç dinte të nderonte një poet si ju. Ju i nderoni me përulësi si në këto vargje: “A” e madhe e shtypit, e thjeshtë fare/ dy vija që puqen, dhe një vizë brënda…! Zogjtë hapnin sqepin si “A” e madhe/dhe në folé prisnin bukë nga nëna/ Dorën e vogël, mësuesi në klasë/folé zogu ma mbante në dorën e vet…/Ngjita këmbët e vogla te këmba e “A”-së/ dhe u nisa në jetë…

Ti ece në udhën e ndritur vetë dhe pse donin atë udhë të shenjtë ta errësonin të pagdhendurit. Sa dhimbshëm e mora këtë lajm poet! Dhimbje po aq e madhe që emigruat nëmoshën e tretë dhe ndërtuat një folezë tjetër në Zvicër. Ike larg, shumë larg, shkrepave të akullta si në poezinë me metaforën “Retë refugjate”. Lart në qiellin e ftohtë/ tufa reje refugjatë/ ecin varg drejt perëndimit/ Dinë nga nisen…/s’dinë ku venë! Të pasigurt në tokë,/udhën e bëjnë në qiell/ Të çdo moshe, të çdo ngjyre –era i largon nga vatra/ i shtyn tutje – “prapa diellit”/ Rezet u lëmojnë leckat, se arnat s’ua qepin dot.

Eci poeti labirintheve të kohës, herë vraponte si kalë i hazdisur, herë heshtëte si një Sokrat i urtë, herë takohej me Bajronin në ëndrra, e herë ngjitej në kala me Ali Pashanë. Nga kalaja kundronte pamjen madhështore të Tepelenës me ujërat e mëndafshta të Vjoses, dhe si vegim i vinte përshkrimi mahnitës i Bajronit, poetit botëror i cili u magjeps nga pamja tepelenase kur e vizitoi.Por çuditërisht apo diçka hyjnore është se poetët e gjejnë ngushëllimin tek poezia dhe ja si shkruan: “Shpërblim për këngët s’mora, as nuk prita/ kolegët në pushtet i kisha prita/ Një vjershë e dashur m’u bë kupëz vere/ ku piva një gëzim që s’e arrita. Nga poema: (Bisedë me rubairat).

Agim Shehu vdiq larg Atdheut i sëmurë. Asnjë qeveritar, apo “topmodel” parlamentar nuk shkruajtën asnjë fjalë ngushëllimi, packa se në vesh të të dashurave të tyre mund t’ju kenë kënduar ndonjë këngë ose tekst të tij poetik si psh: Më trete formulë, më shkrive të gjalle/ si një copez akull në plus njëqind shkallë/ Folmë shpirti im, shpirt në maksimum/ se pa ty s’kam gjumë as në minimum!

Sonte kjo natë e mbrame ka përzgjedhur ngjyrën e ëmbël të Hënës si tek poezia “Qylymi i nënës sime”. Ju ditët mjeshtërisht sikur të kishit shpikur Abetaren e poezisë të krijonit poezi, poezi klasi, poezi prej një poeti lirik nga më të shquarët dhe të magjepsit lexuesit e shumtë anë e mbanë botës ku frymojnë shqiptarë. Sonte lexuesit tuaj kanë shtruar qylymin e nënës suaj duarartë në respekt të dhuratës së cmuar që ju ke lënë si: Gjalmin zgjedhur prej çdo ngjyre, nëpër gishta – shpjer e bjer…/Mbi tezgjah, krahët mes tyre/i formonin një ylber. Ngjyrën e ëmbël të Hënës/tek e verdha që shikoni/ -biri kur sëmurë ka qënë/nëna e derdhi ngjyr’ limoni.

Ju sot u ngjitët si Elena Gjika në qiell që ju e cmonit aq shumë dhe ashtu sic ajo vazhdon të bisedojë me perënditë pellazge jam e sigurte si lexuesja juaj e çdo poezie dhe rreshti se do të vazhdoni në rrugën e saj për Kombin pellazg. Ju keni qenë në oponencë me qeveritë ndaj dhe asnjë president shqiptar nuk mori guximin t’ju dekoronte… E kush më shumë se ju o biri idenjëiProgronatit shkruajti kundër genocidit grek, kunder andarteve grekë që me ura zjarri dhe thika therrnin e vrisnin patriotët në Jugun e Shqipërisë! E kush më shumë se ju shkruajti kundër genocidit serb që vrisnin dhe therrnin popullin martir të Kosovës! Agim Shehu është njëpublicist i jashtëzakonshëm që ka ndikuar fort në opinionet e lexuesve dhe njëkohësisht ka kritikuar ashpër politikanët dallkaukë që e lanë vendin në një mjerim të tejskajshëm…dhe ja si shkruan në poezinë: “Karrikja me tri këmbë para OKB-së në gjenevë”

Karrikja e Madhe – Statujë me tri këmbë/ rri te hyrja si mbi erë…/Kombi im prerë nga diplomatët,/është këmba e saj e prerë/ Ajo sheh zyrtarët asnjanës/ të vjetër e të rinj/ e u thotë: – gjersa unë jam e prerë/ ju çaloni, Zotërinj!

Në veprat e shkruara me plot enigma të shpirtit, të diskursit kritik, filozofik, të ethshëm, historik pasurooi mendjet tona dhe hoqi llumin e moçalit ku dëshirojnë ta drejtojnë disa antishqiptarë.
Ju ikët krenar, në heshtje, pa zë, ia shalove Pegasit të artë të letërsisë për nëqiell. Ju jeni dishepulli i Rilindasve, i humanizmit, erudit atdhetar zemërzjarr. Ju jeni me kryet gjer tek maja malesh dhe mbeshtet gjoksin në Progonat qëi këndove me aq dashuri dhe përkushtim. Ju ishit gati si një profet që parashikonit vdekjen e ngadaltë të llahtarshme e shoqërisë që politika kobzezë e ka future në moçalishte. Poezitë tuaja jane një spektakël i vërtetë.

Arti i poetit Shehu është një shkollë e nivelit të lartë, është një Harvard shpirtëror aty ku Baladat e Lirisë së Kosoves dhe Shqipërisë trondisin kontinentet me aktet e tragjedive që janë luajtur mbi popullin shqiptar. Foshnjat e Kosovës të lidhura në djep mbahen mbi shpinë të poetit ndaj dhe ai përvajshem ligjëron me kuje labi: Dhe sot i vranë në prag shtëpie/ nga tym i predhës u thinj Zoti/ Te syr’ i nxjerrë i një fëmije/ përmbys po rrotullohet globi. Kushdo që e lexon Baladën për Kosovën, me siguri Zoti i shfaqet thinjur, meket përballë kanibalëve serbë që hanë sy fëmijësh. Metaforat e poetit janë gjerdanë në gushën e bukur të Atdheut, janë hymn për trojet tona ndaj dhe i këndon: Ti gjak virgjin i racës sonë/ në duel me çdo mbretëri/ sa vriteshe në Fushë-Kosovë/ Ringjalleshe në Çamëri.

Agim Shehu është një krye lirik që me vargjet e tij herë të përkëdhel si fijëza Hëne Progonati e herë të qeras si një amvisë e bukur me mjaltë taze nga hojëzat e nje shpirti poetik. Qysh në rininë e hershme të befason me figuracionin e dendur metaforik apo dhe paralelizmin figurativ që përdor midis dy lëndëve ekstreme letërsi dhe matematikë, por dhe aq të lidhura pazgjidhmërisht me njera tjetrën. E kush nga studentet nuk i dinte përmendësh këto vargje! Le ta ndjekim në poezinë: “Të dashurohesh nga nje matematikan” poezi që ndihet dhe duket sikur skuq honet dhe lëshon bisqe nën trungje të vjetra:

“Ty po të drejtohem, vajze moj syzezë/ më do a po s’më do kjo është hipotezë/ Pamja jote e ëmbël, posi teoremë/ kur të shoh përpara sikur zgjidh problem/ Ti je elegante si ekuacion/ mesi yt i hollë posi ypsilon…

Ai iu bashkua bashkëshortes së tij fisnike, Zanës së Ali Asllanit i cili e pagëzoi me emrin e bukur shqiptar dhe kjo është një histori më vehte që fatmirësisht poeti e ka lenë të shkruar. Ai jetoi me ikonën e mirësisë, ata jetuan si dyaristokrat të Arsimit shqiptar. Dashuria e çiftit bashkëshortor ngeli e pastër si velloja e bardhë e Zanës e cila ecën si në balada dhe i lexojmë në këto vargje brilante si: “Vellua e bardhë e nuses/ kujtimet na erdhën pranë/ nga lëndina e bregdete/ një mjegull, mbi Vjosë matanë/ vellon e kish marrë me vete.

Në intervistën që kemi pasur në New York me poetin dhe bashkëshorten e tij fisnike Zana, ende në memorje më rri zëri i tij, si zëri i një Perëndie, apo i nje mësuesi të urtë dhe të mençur që fjala i rrjedh si ujëvarë e Peshtures, ujevare progonatase.

Agim Shehu është një kryepoet dhe duhet t’i jepet titulli “Nderi i Kombit”.

Lamtumire Agim Shehu!

Drite sjellshi nga Parajsa!

27 Korrik, 2021

Staten Island, New York

Kadare, laureat i Çmimit Ndërkombëtar “Letërsia Shqipe”

March 29, 2017 by dgreca

Kosovë-Ismail Kadare, laureat i Çmimit Ndërkombëtar “Letërsia Shqipe”/

PRISHTINË, 29 Mars 2017-Gazeta DIELLI-B.Jashari/ Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Kujtim Shala, sot, në konsultim me Këshillin e Librit, ka vendosur që Çmimi Ndërkombëtar “Letërsia Shqipe” t’i jepet shkrimtarit Ismail Kadare, për kontributin e madh dhënë letërsisë shqipe dhe asaj botërore.

Ky çmim i veçantë, jepet për personalitet, të cilët, me veprën e tyre, kanë ushtruar një ndikim esencial në emancipimin e shoqërisë, ngritjen dhe vetëdijesimin e përgjithshëm për vlerat emancipuese, me theks të veçantë, përmes fushës së letërsisë, duke ndikuar kështu në njohjen e saj në përmasa ndërkombëtare.

Çmimin në fjalë ka vlerë monetare 10 mijë euro, dhe u jepet personaliteteve, shtetas të Republikës së Kosovës, Shqipërisë, apo ndonjë shteti tjetër, që kanë dhënë kontribut të çmuar për letërsinë shqipe.

Ky çmim, sipas Rregullores, jepet nga ministri, në bashkëpunim me Këshillin e Librit.

Ministri Kujtim Shala e vlerësoi se laureati Ismail Kadare, e vë këtë çmim në një standard të lartë ndërkombëtar. Ky çmim, si i tillë, do të jetë një ndihmesë për pranimin, njohjen dhe afirmimin e mëtejmë të letërsisë shqipe.Shala më tej shtoi se një çmim dhe vlerësim i tillë i ka munguar letërsisë shqiptare.Ceremonia e solemne do të zhvillohet në Prishtinë.

Kosova themelon Çmimin Ndërkombëtar “Letërsia Shqipe”

March 14, 2017 by dgreca

PRISHTINË, 14 Mars 2017-Gazeta DIELLI-B.Jashari/ Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit e qeverisë së Kosovës, ka themeluar një çmim të veçantë për personalitet, të cilët, me veprën e tyre, kanë ushtruar një ndikim esencial në emancipimin e shoqërisë, ngritjen dhe vetëdijesimin e përgjithshëm për vlerat emancipuese, me theks të veçantë, përmes fushës së letërsisë, duke ndikuar kështu në njohjen e saj në përmasa ndërkombëtare.

Bëhet e ditur se, Çmimin mban emrin “Letërsia Shqipe”, ndërsa vlera monetare e këtij Çmimi është 10 mijë euro dhe u jepet personaliteteve, shtetas të Republikës së Kosovës, Shqipërisë apo ndonjë shteti tjetër, që kanë dhënë kontribut të çmuar për letërsinë shqipe.

Ky çmim, sipas Rregullores, jepet nga ministri, në bashkëpunim me Këshillin e Librit.

Ministri Kujtim Shala e vlerësoi këtë çmim si një ndihmesë për pranimin, njohjen dhe afrimin e mëtejmë të letërsisë shqipe, dhe shtoi se një çmim dhe vlerësim i tillë i ka munguar letërsisë shqiptare.

Letërsia jonë – vlerësim apo manipulim?!

January 18, 2013 by dgreca

Shkruan: Gani Qarri-Cyrih/

Roli i poetëve dhe shkrimtarëve të një vendi, në çdo kohë është parë dhe vlerësuar si udhërrëfyes shpirtëror dhe pasqyrë e zhvillimit kulturor të popullit që i takon.
Në vendet e përparuara të botës edhe sot është kështu. Megjithatë, atje ndahen më pak “mirënjohje”, por krijohet më shumë letërsi konkurruese, art dhe kulturë e mirëfilltë civilizuese me zhvillim të shëndoshë dhe të pambuluar nga perde të dyshimta “dekorimesh” të pa çarta përfitimi, që mund të dëmtojnë vlerat krijuese me të cilat ata dhe pasardhësit e tyre krenohen.
Për fat të keq, tek ne ndodhë e kundërta dhe është krejt ndryshe, sa që sot bota shqiptare është marr mëndësh nga numri ekstrem i mirënjohjeve dhe dekoratave të lëshuara në mënyrë private për shokë, miq, e dashamirë, pa vlerësim ekspertësh të autorizuar profesionistë dhe kritere të përcaktuara kombëtare apo shtetërore nga lëmi i artit, kulturës dhe letërsisë.
Ndaj, me të drejtë është krijuar bindja, madje për fat të keq është rrënjosur edhe një përshtypje fataliste, jo vetëm tek të huajt, se kjo sëmundje e pa zakontë mbetet veçanti vetëm e shqiptarëve, e cila edhe në këtë shekull zhvillimi fle e pa shëruar në shpirtin e tyre, duke dëmtuar rëndë letërsinë, kulturën dhe perceptimin tonë si popull në sytë e të huajve.
Prodhuesit “industrial” të vlerësimeve manipuluese, duhet ta dinë se edhe shqiptarët, pa marrë parasysh shkallën e ngritjes dhe zhvillimit të tyre intelektual e kulturor, jetojnë në shekullin XXI. Ndaj, është koha e fundit që edhe ata t’i shohin dhe kuptojnë rrjedhat e ndryshimeve që përjeton bota bashkëkohore të cilat nuk durojnë më aventura të tilla.
Në të kundërtën, marifetçinjtë e tillë, do t’u nxjerrin telashe të mëdha gjeneratave të ardhshme dhe shumë punë komisioneve profesioniste letrare, që një ditë duhet medoemos të formohen, ndoshta enkas për “zhvlerësimin” e shkrimeve dhe veprave tallava, të shpërblyera ad-hoc, sipas “parimit” të njohjes, pagesës me para, apo simpative personale e grupore.
Mirënjohjet jo legjitime, private dhe të pa mbështetura në kritere të përcaktuara nga komisione të autorizuara zyrtare, duhet të vihen nën llupën cilësisë dhe peshoren e vërtetësisë së meritës për kualifikime shpërblyese.
Madje edhe qëndrimet e vjetra mendore dhe rajonaliste që ende mbajnë të ndarë shqiptarët, është koha të zëvendësohen me sjellje afruese bashkëkohore dhe veprime korrekte e shkencore gjithëkombëtare, duke formuar një komision të përbashkët profesionistësh nga gjeografia shqiptare për vlerësime të mirëfillta letrare, të cilat do duhej si edhe te popujt e tjerë, të bëheshin pasqyrë e zhvillimit intelektual dhe kulturor të popullit shqiptar në përgjithësi.
Madje, përveç caktimit të kritereve vlerësuese, tek populli ynë ka nevojë të ngrihet edhe vetëdija letrare për kuptimin real dhe vlerësimin meritor të shkrimeve dhe teksteve, sepse kultura as letërsia kombëtare nuk ndihmohet me ndarje të paautorizuara mirënjohjesh.
Ky kriter i pa shkruar dhe jo ligjor është dhe mbetet hile e pa ndrequr, apo veprim (do ta quaja) “ilegal” vetëm i shqiptarëve në Evropë me të cilin heshtet e vërteta, mbeten nën hije veprat e merituara dhe zhvlerësohet jo pak letërsia jonë e mirëfilltë kombëtare, sidomos kur bëhen pazare apo edhe shiten dekorime për shokë, miq, dashamirë, baxhanakë, farefis e të njohur të tjerë sipas marrëveshjeve korruptive, ëndjes dhe interesit.
Ndaj, lind pyetja: cili popull për shkrime shterp dhe pa asnjë shije artistike, pa inspirim shpirtëror, porosi të kuptueshme dhe përmbajtje domethënëse, do ta lejonte edhe në ditët e sotme një dukuri të tillë negative për emrin dhe kulturën e tij?!
“Gjurulldia” e mirënjohjeve pa kritere dhe veprimet gjysmë ilegale të “dekorimit” për njerëz dhe grupe të pa autorizuara duhet të përfundojnë, kurse rolin vendimtar të “notimit” për veprat e botuara duhet ta marrë kritika e mirëfilltë profesioniste letrare me njerëz të specializuar të pajisur me autorizim zyrtar nga kombi dhe shteti për vendosjen e rregullave të vlerësimit real të cilat duhet të jenë të drejta dhe të barabarta për të gjithë.
Kritiku i nderuar, Kristë Maloku, i cilësuar si model i pastër i kritikut letrar, kritikën e shihte si qëllim orientimi në “rrugën e drejtë kah e mbara, kah nderi e kah e vërteta”, ndaj edhe do të shprehej se “çdo kritikë letrare me vleftë, ka tendenca edukative”.
Kurse, Faik Konica, në kohën e tij kritikën letrare do ta quante gjykim të vlerës së librave, ndaj ai me këmbëngulje do të kërkonte nga autorët shqiptarë shkrime me vlerë, që ato të mund të mateshin me vlerat e kulturave tjera universale…
Por sot, në cilën “peshore” maten vlerat kaq të “rritura” të letërsisë shqiptare, e cila me gjithë përjashtimet e vogla, të ndonjë figure të rrallë kombëtare, nuk ka depërtim të theksuar dhe as njohje e vlerësim të lartë në letërsinë botërore, derisa ndahen më shumë se në çdo vend tjetër evropian shpërblime, dekorata e mirënjohje për arritje të “mëdha” në prozë dhe poezi?!
Sa vlejnë pikat e tilla “referuese” dhe kjo shkallë zenitore vlerësimi, kur çdo gjë e ka mbuluar paraja, korrupsioni dhe interesi personal e grupor?!
Ndaj, nëse për momentin nuk mund ti gjendet fija këtij lëmshi të krijuar kulturor, a nuk do të ishte e udhës që të organizohej një debat i hapur publik rreth kësaj teme, ku do t’i shprehnin mendimet e tyre secili dhe paraqisnin pikëpamjet e veta të gjithë pa dallim, në mënyrë që të arrihet një vendim zyrtar dhe një herë e përgjithmonë të përfundoj kjo llugë e dyshimtë vlerësimi dhe praktikë e pandershme veprimi e cila nxjerrë jashtë konkurrence letërsinë shqiptare dhe denigron rëndë kulturën tonë kombëtare në tërësi.