Nga Frank Shkreli

Kohët e fundit vihet re një aktivizim i ri nga ana e Kongresit amerikan në lidhje me lirinë e shtypit në botë, në përgjithësi dhe mbi masat shtypëse të Moskës ndaj gazetarëve dhe organeve të pavarura të medias në Rusi, në veçanti.   Vetëm gjatë dy javëve të fundit, në Kongresin amerikan u mbajtën dy sesione që kishin të bënin, njëri me keqinformimin rus anë e mbanë botës dhe tjetri me lirinë ose më mirë të themi me mungesën e lirisë së shytpit në Rusi.   Sesioni i fundit, i organizuar nga Komisioni Amerikan i Helsinkit dhe Grupi i Kongresit për Mbrojtjen e Lirisë së Shtypit në botë, u mbajt të mërkurën e kësaj jave.   Në diskutime morën pjesë, ndër të tjerë, edhe anëtarët e Kongresit, Demokrati Adam Schiff, bashkë themelues i një Grupi Dypartiak të Kongresit për Mbrojtjen e Lirisë së Shtypit në Botë dhe Republikani Steve Chabot dhe përfaqsues të organizatave qeveritare dhe jo qeveritare, të interesuara për fatin e lirisë së shtypit anë e mbanë botës.  Vihen re gjithnjë e më shumë përpjekje, në radhët e disa anëtarëve të Kongresit amerikan – si rrjedhim i shtypjeve të lirisë së medies sidomos në Rusi, por jo vetëm atje –për një mbështetje më të madhe  për transmetimet e financuara nga qeveria amerikane, siç janë Zëri i Amerikës dhe Radio Evropa e Lirë.

Grupi dypartiak i Kongresit për Mbrojtjen e Lirisë së Shtypit në Botë është themeluar në vitin 2006 nga kongresmeni Adam Schiff dhe nga ish-kongresmeni Mike Pence, sot Zëvëndës President i Shteteve të Bashkuara.   Me rastin e themelimit të Grupit të Kongresit për Mbrojtjen e Lirisë së Shtypit në Botë, Kongresmeni Schiff kishte deklaruar se, “Shtypi i lirë dhe i pa penguar është jetik për një demokraci të shëndetshme.   Është e pa pranueshme që gazetarët të punojnë në një atmosferë ku kanë frikë nga qeveria se për arsye të punës së tyre, ata mund të burgosën ose ata vetë dhe familjet e tyre mund t’a pësojnë keq vetëm e vetëm se bëjnë detyrën e tyre si gazetarë të lirë.”   Ai pat thënë me atë rast gjithashtu se objektivi i krijimit të këtij grupi ligjvënësish amerikanë për mbrojtjen e lirisë së shtypit anë e mbanë botës — duke nënvijuar censurimin e lajmeve kudo që ndodhë në botë — ishte jo vetëm mbrojtja e gazetarëve nga persekutimi për punën e tyre që bëjnë, por njëkohësisht synon të mbrojë edhe të drejtën e qytetarëve për të qenë të mirë-informuar dhe për të pasur në dispozicion lajme të lira dhe të pakontrolluara nga autoritetet.   Ndërsa ish kongresmeni Mike Pence (sot Zëvendës President i Amerikës), si bashkë themelues i këtij grupi të Kongresit për mbrojtjen e lirisë së shtypit anë e mbanë botës, pat deklaruar me rastin e themelimit të këtij grupi se, “Aty ku nuk ekziston liria e shtypit, aty nuk ka as liri.   Nëqoftse Amerika do të vazhdojë të jetë dritë e shpresës në botë, ne duhet ta mbajmë lartë si ideal dhe ta mbrojmë shtypin e lirë dhe të pavarur, duke e avancuar dhe duke e përhapur nëpër botë, ndërkohë që ta mbrojmë edhe në vendin tonë.   E kam për nder të jem anëtar i këtij grupi burrash dhe grash të Kongresit amerikan të dy partive, qëllimi i të cilëve është mbrojtja e lirisë së shtypit për mbarë njerëzimin”, kishte deklaruar para pak më shumë se 10- vitesh, ish-kongresmeni Pence, sot numri 2 i Shtëpisë së Bardhë.

Ishte pikërisht në këtë frymë të mbrojtjes së lirisë së shtypit anë e mbanë botës dhe të qarkullimit të lirë të lajmeve dhe informacionit—deklaruar një dekadë më parë nga Kongresi amerikan — që këtë javë në  njërën prej sallave të Kongresit u mbajt sesioni i organizuar së bashku nga Grupi i Kongresit për Mbrojtjen e Lirisë së Shtypit në Botë dhe nga Komisioni Amerikan i Helsinkit — kësaj radhe mbi lirinë ose mbi mungesën e lirisë së shtypit dhe mbi sulmet kundër gazetarëve në Rusi dhe në shtetet ish-sovjetike.  Sesioni i Kongresit mbi sulmet ndaj lirisë së shtypit dhe medias së pavarur në Rusi, u mbajt një ditë para se policia të fillonte të ënjtën, bastisje me dhunë kundër një numri aktivistësh, gazetarësh dhe kundërshtarësh të regjimit të Presidentit Putin, anë e mbanë Moskës, përfshirë edhe apartamentin e gazetarit të njohur Andrei Konyakin, i cili raporton mbi raste të mëdha të korrupsionit në vend, njofton portali amerikan i lajmeve Daily Beast.Tema e diskutimeve nga pjesëmarrës të ndryshëm mbi shtypjet ndaj lirisë së shtypit në Rusi, përfshirë Drejtoren e Zërit të Amerikës, Amanda Bennet dhe Drejtorin e Radios Evropa e Lirë, Thomas Kent, ishte se shtypi i lirë është gurthemeli i demokracisë, detyra e të cilit është për të mbajtur qeveritë përgjegjëse dhe llogari-dhënëse për punën e tyre ndaj qytetarëve dhe njëkohësisht të shërbejë si mjet informimi të saktë dhe objektiv për qytetarët.   Historikisht është provuar se qeveritë diktatoriale dhe autoritare e konsiderojnë lirinë e shtypit si ferrë në sy dhe përpiqen gjithmonë të kërcënojnë, të frikësojnë dhe t’i mbyllin gojën gazetarëve dhe shtypit të lirë, duke i bërë gazetarët subjekt të sulmeve të vazhdueshme të tyre.Gjatë diskutimeve, pjesëmarrës të ndryshëm theksuan se gazetarët në Rusi, në periferi dhe në shtetet post-sovjetike përballen me frikësime, bezdisje të lloj-llojshme, me arrestime e madje edhe me vrasje për kryerjen e detyrës së tyre si gazetarë të lirë.   Sipas të dhënave nga media që morën pjesë në sesionin e Kongresit, diskutimet nenvijuan faktin se sa të përhapura janë masat që ndërmerr Kremlini kundër zërave të pavarur si dhe ndaj shtypit të lirë dhe të pavarur.   Debati u përqendrua, jo vetëm për masat që duhen marrë për mbrojtjen e të drejtave dhe të sigurisë së gazetarëve, por edhe mbi ndihmën në të ardhmen dhe për promovimin e lirisë së medies në përgjithësi nga Organizata për Siguri dhe Bashkpunim në Evropë dhe nha ente të tjera qeveritare dhe jo qeveritare perëndimore.

Për të ndihmuar në luftën kundër këtyre përpjekjeve – raporton VOA – kongresmenët Steve Chabot dhe Adam Schiff i thanë Komisionit të Helsinkit se Bordi i Guvernatorëve të Transmetimeve Ndërkombëtare, agjencia ombrellë e Zërit të Amerikës, është thelbësore.   Demokrati Schiff, bashkëthemelues i grupit dypartiak të Kongresit për mbrojtjen e lirisë së shtypit në botë, u zotua se do të mbështesë përpjekjet e Bordit dhe të Zërit të Amerikës, ndërsa republikani Chabot u angazhua për mbështetjen e tij dhe të kolegëve në Dhomën e Përfaqsuesve, “Për një shtyp të lirë e të pavarur, si në Evropën Lindore ashtu edhe në Rusi”.

Fatkeqsisht, në shumë vende të botës, përfshirë Rusinë, megjithëse ligji ndërkombëtar qartazi garanton lirinë e të shprehurit dhe të drejtën e lirisë së medies, këto të drejta vazhdojnë të shtypen gjerësisht dhe pa asnjë ndëshkim.   Sipas disa statistikave të fundit të Komisionit për Mbrojtjen e Gazetarëve, deri më tani këtë vit, anë e mbanë botës janë vrarë 25 gazetarë, ndërkohë që vitin që kaloi ishin arrestuar 259 dhe 55 të tjerëve nuk u dihet fati.   Riangazhimi i Kongresit Amerikan në mbështetje të lirisë së medies në Rusi dhe anë e mbanë botës është i mirëseardhur dhe do të ndihmojë për të bërë të njohura për publikun e gjërë botëror, kërcënimet ndaj lirisë së shtypit dhe ndaj rreziqeve me të cilat përballen gazetarët, sidomos ata që veprojnë nën regjime autoritare, në vende dhe në kushte të rrezikshme pune.

Nga Frank Shkreli/
Duke lexuar gazetën Illyria të komunitetit shqiptaro-amerikan në New York të martën, lexova një shkrim nga korrespondenti i saj në Tiranë në lidhje me një konferencë të përbashkët me shtypin që Kryeministrit shqiptar Edi Rama zhvilloi me përfaqsuesen e Bashkimit Europian në Shqipëri, Romana Vllahutin, e cila i dorëzoi udhëheqsit shqiptar, Raportin e Përparimit (“Progress-Report”) të Komisionit Europian për vitin 2015. Ajo që më tërhoqi vëmendjen me këtë rast ishin komentet e Kryeministrit Rama mbi median, pjesë të cilës, sipas Illyrisë, ai iu referua disa herë si, “kënetë”. “Çfarë të komentoj?! Këto lajme nga këneta! S’kam çfarë të komentoj!” – ishte përgjigja e kryeministrit Edi Rama kur u pyet mbi zërat se është nën presion nga aleati Ilir Meta për ndryshime në qeveri, shkruan korrespondenti i gazetës Illyria në Tiranë, Denion Ndrenika. “Unë kur flas për “këneta mediatike”, nuk flas për median në tërësi, por flas për kënetat medatike në hapësirën ku operon media shqiptare”, citohet të ketë thënë Kryeministri Rama, duke u mbështetur, shkruan Illyria, në ato që kryetari i qeverisë shqiptare i cilësoi si “shpifje” dhe “akuza”, por pa dhënë ndonjë shëmbull konkret se kush dhe kujt i drejtohen këto shpifje dhe akuza.
Gazeta Illyriashkruan se as Zonja Vllahutin, nuk qartësoi qëndrimin e saj kur u pyet se si ndihej si ambasadore e Bashkimit Europian kur dëgjonte kryeministrin shqiptar t’i thoshte medias disa herë “kënetë”, gjatë konferencës me përfaqsues të medias shqiptare, por ajothjeshtë e shkurtimisht u shprehvetëm se, “Siç e dini edhe ju, liria e fjalës është një ndër vlerat thelbësore të BE-së dhe ne e ndjekim nga afër.”
Është e vërtetë se liria e fjalës është ndër vlerat thelbësore të Bashkimit Europian dhe në këtu në Shtetet e Bashkuara, liria e shtypit mbrohet nga artikulli i parë i kushtetutës, ndonëse mund të ketë edhe kufizime si në Europë ashtu edhe në Amerikë, siç është për shëmbull ligji kundër shpifjeve. Për më tepër,historikisht, edhe në këto vende ka patur raste abuzimi me të drejtën dhe lirinë e medias dhe trysni ndaj medias nga politikanët. Por fatkeqsisht, politikanët shqiptarë, tani dhe në të kaluarën, kudo dhe në përgjithësi — ndryshe nga kolegët e tyre në vendet Përendimore të cilave ata pretendojnë se duan tu bashkohen –shpeshherë në marrëdhënjet midis tyre dhe në takime me përfaqsues të medias — kanë venë në dukje të zëmëruar, se përsa u përket pikëpamjeve të tyre mbi fjalën e lirë dhe lirinë e medias, ata fatkeqsisht janë më afër qëndrimeve të “putinëve”, “erdoganëve” dhe “ajatollahëve” të kësaj bote, se sa vlerave perëndimore mbi lirinë e fjalës dhe të medias, për të cilat u shpreh ambasadorja e BE-së në Tiranë.
Është e vërtetë se media ka përgjegjësi gjithashtu, që ndër të tjera, të mbikqyrë veprimtaritë e qeverisë dhe të zyrtarëve të saj, duke raportuar faktet përgjithësisht dhe objektivisht, përfshirë edhe përspektiva të ndryshme por pa munguar edhe pikpamjet që mund të mos jenë në përputhje me politikën zyrtare qeveritare. Detyra e medias është që të mundësojë qytetarët të jenë të informuar më mirë, me qëllim që ata të jenë më në gjëndje për të influencuar pozitivisht veprimtaritë qeveritare në përgjithësi dhe zyrtarëve të lartë individual në veçanti. Për ndryshe, siç ka thënë Xhorxh Washingtoni, “Nëqoftse na mohohet liria e fjalës, atëherë si memecë në heshtje, do na çojnë si delet në kasaphane.”
Ndërkaq, sipas Zërit të Amerikës, dokumenti i Komisionit Europian, që iu dorëzua Kryeministrit Rama të martën, vëren se “një numër rastesh të profilit të lartë, përfshirë disa, ku faktet për dyshime për veprime të paligjshme nga ana e zyrtarëve të lartë, gjykatësve, kryebashkiakëve dhe ish ministrave, ishin publikuar nga mediat, nuk u hetuan asnjëherë seriozisht”. Ndërsa raporti vjetor i Departamentit të Shtetit për Të Drejtat e Njeriut ka vërejtur më heret se një numër fushash që kanë nevojë për përmirësim, përfshirë lirinë e medias në Shqipëri, duke nenvijuar se: “Media ishte aktive dhe në masë të gjerë e pakufizuar; megjithatë, pati raste presioni politik të drejtpërdrejtë ose të tërthortë mbi median, përfshirë kërcënime ndaj gazetarëve. Në disa raste presioni politik dhe mungesa e fondeve kufizuan median e shkruar të pavarur, dhe gazetarët raportuan se kishin ushtruar gjerësisht vetëcensurë…”.
Por të martën në Tiranë, sipas gazetës Illyria të New York-t, Kryeministri i Shqipërisë u shpreh se ndonëse media në Shqipëri, “Ka të gjithë lirinë të thotë çfarë të dojë, ka lirinë të shpifë sa të dojë, ka të drejtën të akuzojë kë të dojë, ka luksin që të mos bëjë asnjë përpjekje për të provuar asgjë nga ato që thotë, unë besoj se media “nuk mund të sillet si ‘lulja mos më prek’, në kuptimin e fjalëve, sepse në kuptimin e veprave unë nuk di asnjë rast të një presioni, kërcënimi apo sulmi të mbështetur nga qeveria ndaj mediave”- komentoi zoti Rama gjatë konferencës me gazetarët.Pyes veten, si u larguan gazetarët shqiptarë nga kjo konferencë shtypi të martën: të sfiduar, të frikësuar, a po të kërcënuar — se të ofenduar po se po.
Këtu në Amerikë thonë se nëqoftse i futesh politikës, “You need to develop a thick skin”, që pak a shumë do të thotë se nuk duhet të preokupohesh shumë nga kritikat e medias ose të kundërshtarëve politikë, por të keshë durimin e nevojshëm dhe tolerancën e duhur edhe atëherë kur akuzat mund të duken të pa baza. Fatkeqsisht, në diskursin politik shqiptar të këtyre 25-viteve të fundit, midis kundërshtarëve politikë, midis politikanëve e medias dhe anasjelltas, për ditë e më shumë pohumb toleranca, po humb durimi dhe ç’është më keq dhe mbi të gjitha, po humbë njerzia.
Kjo vihet re kudo, duke filluar nga debatet, të cilat më shumë janë akuza dhe shpifje të ndërsjellta midis parlamentarëve se sa debate të mirëfillta politike që kanë të bëjnë me legjislacionin në Kuvendin e Tiranës dhe të Prishtinës, e deri tek konferencat që politikanët kanë, nga hera në herë, me shtypin. Nga diskursi politik me akuza dhe shpifje çnjerzore midis përfaqsuesve të ndryshëm politikë shqiptarë, kjo atmosferë mos tolerance ndaj njëri tjetrit –është transferuar fatkeqsisht edhe në ente të tjera të shoqërisë dhe medias, përfshirë edheprogramet televizive midis analistëve, tëcilat ngjajnë më shumë në duele me fjalë se sa diskutime intelektualësh për të frymëzuar dhe për t’i dhënë rrugë zgjidhjes së shumë problemeve që kanë pllakosur shoqërinë — një dukuri e keqe kjo që vihet re anë e mbanë trojeve shqiptare.Me ndonjë përjashtim të vogël aty këtu, fatkeqsisht askund nuk ka vend për një çkëmbim normal ideshë e mendimesh pa u konfliktuar, as në nivelin politik e madje as në nivelet akademike dhe gazetareske. Të gjithë janë ngujuar në mbrojtje të ideve të tyre dhe interesave politike dhe partiake duke moslëshuar pe dhe pa u shqetësuar fare për mendimet dhe të drejtatlegjitime të tjerëve.
Liria e shtypit është baza e vlerave universale të drejtave të njeriut në përgjithësi dhe e rëndësishme për të gjithë, përfshirë Shtetet e Bashkuara, ka thënë Presidenti amerikan Barak Obama me rastin e Ditës Botërore të Lirisë së Shtypit majin që kaloi.Duke lavdëruar profesionin e gazetarit, ai tha se gazetarët, “ekspozojnë padrejtësitë dhe mbajnë përgjegjës udhëheqsit si unë”, theksoi Obamaduke shtuar se:“Ajo që është gjithashtu me rëndësi është fakti se duhet folur haptazi dhe shpesh në mbështetje të këtyre vlerave të cilat janë të garantuara nga Kushtetuta jonë dhe nga të drejtat themelore që ajo përmban, por që ne besojmë se këto vlera nuk janë thjeshtë vlera amerikane. Ne besojmë se disa vlera themelore, siç është liria e fjalës dhe e ndërgjegjes, është një e drejtë njerzore, por njëkohsisht është edhe e drejtë universale — një liri –zbatimi i së cilës më në fund e bën këtë botë më të mirë dhe më të fortë” për të gjithë ne, ka thënë udhëheqsi amerikan.

Për lirinë e shytpit duhet folur haptazi dhe shpesh si një e drejtë themelore për çdo shoqëri demokratike të lire ose gjysëm të lirë. Liria e shtypit pra,edhe për shqiptarët është një vlerëdhe e drejtë bazë që duhet të mbrohet, të kultivohet dhe mbi të gjitha të zbatohet me qëllim për të bërë Shqipërinë dhe shqiptarët ndër më të mirët dhe më të fortit në botë.Si i tillë, zbatimi i plotë i lirisë së shtypit, në përputhje me vlerat shqiptare dhe universale, është edhe në interesin kombëtar të shqiptarëve.