Nga Flora Nikolla/- “Përmes jetës sime janë turrur tërë kuajt e murrmë të apokalipsit, revolucion dhe zi buke, zhvlerësim paraje dhe terror, epidemi dhe emigracion”, shkruante në biografinë e tij artistike ‘Bota e djeshme’, shkrimtari austriak Stefan Cvajg, i ndarë tragjikisht nga jeta 73 vjet më parë.
Ai i dha fund jetës bashkë me gruan e tij të dytë, me 22 shkurt të vitit 1942, në Brazil, ku dhe kishte emigruar pasi ishte tronditur nga ardhja e nazizmit në fuqi dhe nga fitoret e tij.
Shkrimtari me famë botërore lindi në Vjenë në vitin 1881. Ai studioi filozofi dhe histori letërsie, ndërsa në vitin 1904 mbaroi doktoratën për filozofi dhe arte të bukura në Universitetin e Vjenës.
Cvajg shkroi novela dhe tregime, si edhe shumë biografi të figurave të njohura të historisë botërore, ndër të cilat më e famshmja është biografia e Mary Stewart (Maria Stjuart), si edhe ajo e perandoreshës Mari Antuanete. Ato që e bënë të famshëm në mbarë botën ishin novelat, të cilat me psikologjinë e tyre depërtojnë vazhdimisht në karaktere të shumta lexuesish.
– Disa nga librat më të fundit të Cvajgut të përkthyera në shqip – Mjeshtri i fjalës, Stefan Cvajg, është një nga autorët më të kërkuar nga lexuesit shqiptarë, gjë që ka shtyre shtëpitë botuese shqiptare, që çdo vit të sjellin në shqip veprat e tij. Përgjatë viteve të fundit në stendat e librarive janë publikuar disa vepra të shkrimtarit me famë botërore ndër të cilat përmenden ‘Bota e djeshme’, “Orët yje të njerëzimit”, ‘Legjenda dhe portrete’ etj.
Në faqet e para të romanit ‘Bota e djeshme’ gjendet mbishkrimi shekspirian “T’i bëjmë ballë kohës, ashtu si të na vijë”, në të cilën autori ka mbështetur forcën e tij logjike dhe shpirtërore.
Në një plan tërësisht historik “Bota e djeshme” është Vjena dhe Europa me 1914-ën, atje ku Stefan Cvajgu u rrit dhe pati sukseset e para, atje ku ai ndërtoi stadet e tij të intelektit, atje ku letërsia iu bë pasion i përhershëm, ku udhëtimet i pati të shumta dhe lidhi miqësi me Frojdin, Rilken dhe Valerinë. Ky roman para se gjithash është një libër – dëshmi nga më tronditësit, me të thellët, më aktualet që na bën të kuptojmë shekullin që shkoi.
Një përmbledhje miniaturash historike është dhe libri ‘Orët yje të njerëzimit’. Cvajgu i njohur për portretet e tij historike, shkruan në hyrje të këtij libri arsyen pse mori penën dhe hodhi në letër çaste të zgjedhura nga epoka të ndryshme historike Mora penën dhe vendosa t’i veçoj ngjarjet si të madhërishme që janë. E bëra me synimin për të mos u harruar”.
Ndërsa librin “Legjenda dhe Portrete”, Cvajg e konturon si një libër që përmes përshkrimeve, portreteve dhe legjendave që nga zanafilla e njerëzimit, ndihmon për të kuptuar shekujt e kaluar, si dhe për t’i konceptuar si të qenësishme edhe tani, në kohët moderne.
“Koha ngjiz figurat, unë vetem sa i përshkruaj me fjalë dhe ky rrëfim nuk ka të bëjë aq fort me fatin tim, sesa me fatin e një brezi të tërë, të mbetur në mëshirë të fatit gjatë rrjedhës së historisë”, shkruante në ‘legjendat’ e tij shkrimtari i njohur austriak Stefan Cvajg.