Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

TË LUMTË, SHQIPËRIA IME!

by

Nga: Prof. Murat Gecaj/
Foto:Shefqet KERCELLI/
Tani, kur po i shkruaj këto pak radhë, është mesdita e datës 21 shtator 2014. Të gjithë bashkëkombësit e mi, që ndodhen në Sheshin “Nënë Tereza” të kryeqytetit, por dhe përgjatë Bulevardit “Dëshmorët e Kombit” e kudo në Shqipëri e trojet tjera amtare, me sy e mendje të përqëndruar kanë ndjekur dhe po ndjekin me interes të jashtëzakonshëm mbërritjen në vendin tonë të Papa Françeskut. Ndërkaq, ata po përcjellin me shumë vëmendje Meshën e Shenjtë, që ai po drejton, bashkë me ndihmëtarët e vet.
I zbritur në Aeroportin Ndërkombëtar “Nënë Tereza” të Rinasit, në mengjesin e kësaj të diele, përmes rrjeteve të fuqishme audivizive, ne pamë që kreu i Vatikanit e përshkoi “Rrugën e Durrësit” i pritur me gëzim e brohoritje nga qindra veta. Por, në saj të mjaft gazetarëve të ardhur nga vende të ndryshme të Europës e botës, kjo ngjarje historike u përcoll për miliona besimtarë katolikë dhe të interesuar të tjerë.
Në Tiranën tonë, Papa Francesku u ndodh ndërmjet një befasie shumë të këndshme, emocionuese dhe, ndoshta, të papërjetuar ndonjëherë më parë prej tij. Kështu, duke “prishur” dhe portokollin e hartuar, ai hyri nëpër “tunelin” e madh njerëzor dhe të stërgjatë, ku binin në sy portretet e martirëve të fesë katolike, i shoqëruar me lule e brohoritje të fuqishme nga besimtarët e të gjitha feve, të cilët kishin dalë për ta pritur dhe nderuar atë. Ishte ky një rit i njohur e traditë shumëshekullore e shqiptarëve, për ta pritur mikun në shtëpinë e tyre.
Sapo mbërriti në afërsi të Sheshit “Nënë Tereza”, Papa Françeskut iu ofrua një pritje e paharruar, nga Presidenti i Republikës, Bujar Nishani. Pas fjalës mireseardhëse të tij në mjediset e Presidencës, Papa Françesku iu drejtua shqiparëve me fjalë zemre e dashamirëse. Ai i bekoi ata për paqe, harmoni fetare dhe përparim të pandalshëm, drejt Europës së Bashkuar.
Gëzimin dhe lumturinë e tij ne e pamë të shprehur aq natyrshëm, kur i përshendeste parreshtuar mikpritësit e zjarrtë shqiptarë, të moshave e feve të ndryshme. Papa Francesku u përkul nga makina e tij e hapur, i përqafoi dhe i bekoi disa fëmijë. Me siguri, kjo gjë do të jetë lumturi e gjatë për ata dhe një kujtim, që rrallë u përsëritet në jetë.
Emocionuese ishte edhe kur, para Meshës së Shenjtë, kryebashkiaku Lulëzim Basha i dorëzoi atij, simbolikisht, Çelësin e kryeqytetit Tiranë.
Nuk e di as se çfarë mendojnë besimtarët katolikë të Romës e më gjerë, në Italinë fqinje, por mendoj që, me pritjen madhështore që iu rezervua Papa Françeskut dhe me Meshën e Shenjtë, që u mbajt në Sheshin “Nënë Tereza”, u konkurrua me dinjitet me atë, në Sheshin “Shën Pjetri” të Vatikanit.
Mesazhi i të gjitha veprimtarive të deritanishme dhe i atyre, që do të organizohne deri në mbyllje të tërë vizitës afër 12-orëshe të Papa Franceskut në Shqipëri, është: Paqe, vëllazërim e mbarësi për të gjithë shqiptarët.
Sonte, por edhe nesër e më gjatë, nuk do të reshtin komentet e shkrimet rreth kësaj vizite historike të Papa Françeskut në Shqipëri, e cila e pason atë të Papa Gjonpalit II, në vitin 1993. Bazuar në ato çfarë panë e dëgjuan, ata nuk kanë si të mos shkruajnë me nota pozitive e dashamirëse për Atdheun tonë, për tërë këtë pritje të shumëpritur dhe e cila do të ruhet gjatë, në kujtesën e bashkëkombësve të mi.
Prandaj, si gjithë të tjerët, kam arsye që sot të ndjehem krenar dhe nga zemra të shprehem: “Të lumtë, Shqipëria ime, vendi i paqes e përparimit dhe i bashkëjetesës shembullore fetare!” Në këtë udhë, “çelësin” e hyrjes në Bashkësinë e Europiane e kemi në duart tona.
Tiranë, 21 shtator 2014

ME BYTYÇASIT, FESTË E BUKUR NË MALIN E DAJTIT…

by

Reportazh nga MURAT GECAJ/
1.Ftesë dashamirëse…
U desh vetëm një ftesë, nga kryesia e Shoqatës atdhetare-kulturore “Bytyçi” dhe, menjëherë, “kushtrimi” u lëshua jo vetëm në atë krahinë të Malësisë së Gjakovës (Tropojë), por edhe në Tiranë e në qytete tjerë të Shqipërisë. Por jehona e saj u dëgjua edhe në Kosovë e Preshevë, në Ulqin e Tetovë dhe deri në diasporën shqiptare. Ndokush, me të drejtë, pyet: “Pse, vallë, çfarë kishte ndodhur?” Se malësorët e atyre anëve janë mësuar që, “kur lëshohet zani”, diçka e rëndësishme do të jetë…
Në të vërtetë, nuk kishim të bënim me një “kushtrim” tradicional, por thjeshtë me një ftesë dashamirëse e bujare. Pra, në vazhdim të traditës së 10 viteve të mëparshme, bashkëkrahinësit e Bytyçit do të mblidheshin në një “log kuvendesh”, bash aty në lartësinë e Malit të Dajtit, i cili i rrin si kurorë hijerëndë, kryeqytetit tonë.
Me përmbajtjen e një ftese të tillë, gjithë të interesuarit, u njohën jo vetëm përmes faqeve të ndryshme të Internetit, por edhe e morën atë dorazi, nga kryesia eShoqatës “Bytyçi”, e cila drejtojhet me pasion nga Av. Agron Gjedia, bir i asaj krahine dhe me banim e punë në Tiranë. Pra, edhe unë e miqtë e mi, Av. Gjin Niklekaj, kryetar i Shoqatës simotër të Nikaj-Mërturit; Dedë Malaj e Agron Qokaj, patëm kënaqësi që e morëm një ftesë të tillë. Në fakt, unë do të shkoj për herë të parë në një manifestim të tillë edhe pse kam patur dëshirë të isha këtu, në vitet e mëparshme. Prandaj, në mëngjesin e ditës së sotme, nisemi së bashku për në vendin e bashkimit të paracaktuar, me emërtimin “Qendra e Vizitorëve”, në lartësinë e Malit të Dajtit dhe mes freskisë e gjelbërimit të pafund.
2.Gjurmë kujtimesh dhe kafe te lokali “Gurra e Perrisë”
Sapo dalim nga qendra e kryeqytetit, Deda që drejtonte mjetin tonë, hyn nëpër Lagjen “Ali Demi”, kalon pranë TV News-24 dhe ngjitet për në lartësitë e Dajtit. Rruga është e shtruar për bukuri dhe e vijëzuar. Nuk e di se çfarë mendojnë miqtë e mi, por unë e çoj kujtesën në vite të shkuara…Nuk më kujtohet me saktësi tani, por në pranverën e vitit 1960, kur ishim në vitin e 2-të të degës gjuhë-letrësi shqipe, në Universitetin e Tiranës, organizuam një ekskursion të bukur në Malin e Dajtit. Nuk udhëtuam për atje me vetura a autobusa as me teleferik, siç po bëjnë sivjet “pelegrinët” e kësaj veprimtarie masive. Pra, atëherë udhëtuam më këmbë, atje e kaluam shumë bukur dhe mbresat i kam, si të ishte ajo kohë e largët. Por, edhe po të kisha harruar, nuk më lë një fotografi, sigurisht bardhezi, në të cilën jemi të fiksuar kolektivisht dhe ku dallohen qartazi, gëzimi dhe entusiazmi ynë… Ndëkohë, tani sjell ndërmend edhe udhëtimin tim andej, me një “skodë” të gjirokastrititHajdar Veshi, në pranverën e vitit1964. Atëherë, shkova në fshatin Shëngjergj, ku punonte në shtëpinë e kultures, bashkëshortja ime e ardhëshme…
Fillin e mendimeve ma pret zëri i Gjinit, kur i afrohemi një pike të bukur turistike, me emrin domethënës “Gurra e Perrisë”.U ngjitemi disa shkallëve, duke lënë në të djathtë dy rezervuarë të vegjël, mbushur plot me peshq. E, si mund ta lija pa fotografuar, në atë pamje aq të bukur të natyrës, e ndërtuar me shijë nga një banor i asaj ane? Prandaj e shijuam jo vetëm kafen, që na servirën, por ndiem që mushkëritë na u mbushën me ajrin e pastër, nga mjedisi plot gjelbërim.
3.Një “bashkim kombëtar shqiptar”…
Kur po i afrohemi sheshit “Qendra e Vizitorëve”, nga ku Tirana duket si në pëllëmbën e dorës, menjëherë, na përfshinë gëzimi dhe entusiazmi i festës së bytyçasve. Flamuj tanë kombëtarë, por dhe të Republikës së Kosovës, valëviten lart dhe e zbukurojnë kudo mjedisin. Ende pa filluar ceremonia e rastit, dëgjohën tingujt e muzikës e të tupanëve. Pa “ftesën” e ndokujt, djem e vajza të shkathëta, por dhe të moshur, disa prej tyre me veshje popullore tropojane, nisin të vallëzojnë nën ritmin e tyre.
Kënaqësia jonë është e madhe, se në këtë mjedis të rrallë festiv, takohemi me ngrohtësi e dashamirësi edhe me me miq nga Peja, Presheva dhe diaspora, të cilët i lidhin “fije” të padukshme me krahinën e Bytyçit…Ja, pasi i hedh një vështrim të shpejtë sheshit, shoh poetin pejan Agim Desku. Përqafohemi përzemërsiht dhe shkëmbejmë me njëri-tjetrin libra tanë. Pak më tej, janë Xhemaledin Salihi e Bilall Maliqi, të ardhur nga Presheva dhe me të cilët ka vite që njihemi. Jemi takuar bashkë jo vetëm në Tiranë, por edhe në vendbanimin e tyre. Ata janë të njohur me botimet dhe veprimtaritë atdhetare e kulturore, që zhvillojnë atje.
Duke ecur nëpër shesh, takohemi me poeten nga Zogajt e Bytyçit, Nafije Salihaj dhe me “Çikën Hasjane”, poeten e re Ganimete Thaçi. Kjo e fundit më tregon se ku ndodhet Halil Nezaj i Gashit, me bashkëshorten, që kanë ardhur nga Nju Jorku, në këtë festë të përvitshme. Pasi përshëndetemi, i jap atij një “sidi” me fotografi e shkrime, që i kisha përgatitur, nga përurimi i librit të tij, “Udha e ëndrrës së thyer”(Tiranë, maj 2012). I këndshëm është edhe takimi me publicistin Ismet Hasani,që jeton familjarisht në Suedi dhe ka ardhur këtu, posaçërisht, nga Prishtina. Një mbrëmje më parë, atë e pritëm në qendër të kryeqytetit, bashkë me shkrimtarin e njohur Viron Kona. Miqësinë e përbashkët e kemi nisur që në pranverën e vitit 2012, kur morëm pjesë në një tubim festiv të 5-vjetorit të QKSH “Migjeni”, në qytetinBoras të atij vendi skandinav.
Nuk po zgjatem më tej, p.sh., që të tregoj se në këtë festë të krahinës së Bytyçit ka ardhur nga Tetova dhe është konferenciere e tërë programit, poetja bytyçaseJona Geci ose nga Durrësi publicisti tropojan Zenel Baliaj, i cili këto ditë publikoi librin e tij, kushtuar vëllait, Rexhepit të ndjerë, arsimtar veteran nga Malësia e Gjakovës. Në një kënd të kësaj “fushe gazmore” takoj prof. Shefqet Hoxhën, me disa kolegë të Shoqatës “Luma” të Kukësit dhe së bashku bëjmë fotografi, për kujtim…
Prandaj, e tha aq bukur një pjesëmarrës në këtë veprimtari:”Vërtet, ky është një bashkim kombëtar shqiptar!”
4.Kronika e festës…
Siç e përmenda në fillim të këtyre shënimeve, drejtuesit e Shoqatës “Bytyçi” kishin hartuar një program “të ngjeshur” dhe të detajuar, për tërë këtë veprimtari mbresëlënëse. Mirëseardhjen ua uron të ftuarëve kryetari i saj, av.Agon Gjedia.
Gjithashtu, i përshëndetin përzemërsisht organizatorët, bytyçasit dhe gjithë të ftuarit, disa përfaqësues nga qytete të Kosovës, nga Presheva dhe shqiptarët në trojet amtare në Maqedoni.
Pastaj rrjedha e pjesëve, sipas programit, vazhdon pandërprerje, 2-3 orë. Nuk do t’i përmendi këtu të gjitha ato. Por tërhoqën vëmendjen e të pranishmëve dhe u duatrokitën nxehtësisht, këngët e artistes së njohur Shkurte Fejza dhe poetes Shefqete Gosalci, që kishin ardhur këtu nga Prishtina. Ndërsa e recitoi poezinë e saj,Zyra Ahmetaj, nga qyteti “Bajram Curri”. Ndër të tjera, ajo tha:
Tundet Dajti, zgjohet Tirana,
Feston Bytyçi me tupana.
Mirsevini ju, bijë dhe bija,
na bashkon sot Agron Gjedia.
Perqafime dhe plot emocione,
me vëllezërinë prej Kosove,
por dhe larg prej diaspore.
Shtërngojmë duart, me miq e të ftuar:
-Përherë qofshi të nderuar!
Emocionuese janë edhe fjalët e bijës së Bytyçit, arsimtares veterane Rukie Rama, tani me banim në Bruksel të Belgjikës.
Siç pritej, me këtë rast, shpërndahen mjaft “Mirënjohje” dhe bëhet përurimi i librave të rinj, në poezi e prozë, nga disa autorë, si Namik Selmani, Vera Istrefaj etj. Pjesëmarrësit marrin edhe numrin e ri të gazetës “Bytyçi”.
5.“Për të mira dhe në takime të tjera!”
Kur kësaj feste mbresëlënëse po i afrohet fundit, të ngjan se sheshi është kthyer në një “vatër të zjarrtë”, e cila gjëmon nga këngët e vallet dhe recitimet e krijuesve të ndryshëm. Pjesëmarrësit përqafohen e shtërngojnë duart me njëri-tjetrin, duke uruar nga zemra: “Për të mira dhe në takime të tjera!”
Zbritja nga Mali i Dajtit për në kryeqytet, ashtu si dhe ngjitja për atje, bëhet në formën e një karvani me “krushq”. Disa udhëtojnë nëpër makina, ndërsa mjaft të tjerë hipin në teleferikun e gjatë, i cili i zbret ata deri poshtë, afër Tiranës. Secili prej tyre, tashmë, është “i ngarkuar” me mbresa, emocione dhe përshtypje të pashlyera, që do t’i ruajnë gjatë në kujtesë.
Tiranë, 31 gusht 2014

“EDHE NE JEMI BOTA”…

by

Nga Prof. Murat Gecaj/
1.Nuk është libri i parë, ky që kemi në dorë, pra “Edhe ne jemi Bota”(Boras, 2013), me autor Bahtir Latifin. Një lexues i vëmendshëm e ka të njohur se, më herët, ai ka publikuar librat: “Jeta e ëndrrave tona”-poezi dhe “As i gjallë, as i vdekur”-prozë. Duke jetuar e punuar ndërmjet Bashkësisë Shqiptare, në qytetin Boras të Mbretërisë së Suedisë, ka përjetuar ngjarje të ndyshme, kulturore, arsimore e shoqërore etj. Rreth tyre, ai ka shkruar e publikuar, me raste, edhe në revistën shqip të atij qyteti, “Dituria”, të cilën e përgatitë dhe e nxjerr në qarkullim, Qendra Kulturore Shqiptare, “Migjeni”.
Duke qenë përherë i pranishëm në veprimtaritë e bukura, me përmbajtje atdhetare, kulturore, arsimore e artistike, që janë organizuar e zhvilluar, sidomos në qytetin e vogël, por të bukur Boras, atje në Skandinavinë e largët, që në hyrje, autori B.Latifi shprehet me ndjenja nderimi e respekti, jo vetëm për vendlindjen e tij, Vushtrinë e tërë Kosovën, por dhe për Shqipërinë e mbarë trojet tona amtare. Prandaj, ai shkruan, me gëzim e optimizëm të natyrshëm: “Jemi një popull, që kemi vuajtur, sakrifikuar e luftuar shumë kundër armiqëve, që na i mohuan të drejtat tona, të cilat i kishim dhuratë nga Zoti. Por sot jemi të lirë. Të gjithë shqiptarët, kudo që jetojnë, në shpirt ndihen më mirë, më të gëzuar dhe më me shpresë, se kurrë. Këtë gjë, e bën më të sigurt fakti, se jemi një popull i lashtë, që dimë të duam, të respektojmë, të ndihmojmë dhe të punojmë”.
2-Libri publicistik, për të cilin do të flasim shkurtimisht më poshtë, ka këshilltar editorial Sokol Demakun, redaktor Viron Konën dhe recensente Qibrije Hoxhën.
Në faqet e para, autori jep disa të dhëna për shtetin e Suedisë, si dhe për qytetin Boras, ku jetojnë e punojnë edhe 2.500 emigrantë shqiptarë. Me interes është shkrimi kushtuar Qendrës Kulturore Shqiptare “Migjeni”, e themeluar më 10 mars 2007, me mbështetjen e qeveritarëve vendës suedezë. Ajo ka organizuar dhe zhvillon veprimtari të pandërprera, me synim ruajtjen e traditave të çmuara të shqiptarëve dhe duke ua përçuar ato, sidomos, brezit të ri në emigracion. Pjesë e rëndësishme e kësaj Qendre është botimi i revistës me emrin “Dituria” dhe me kryeredaktor Sokol Demakun. Po kështu, u nis puna dhe vazhdon emetimi i programit në gjuhën shqipe, përmes radios “Dituria”.
Tashmë, siç e përshkruan autori i këtij libri, në qytetin Boras tregohet kujdes i posaçëm që fëmijët shqiptarë ta mësojnë dhe ta ruajnë të gjallë, gjuhën e prindërve të tyre. Ndër të tjera, në këtë drejtim, një ndihmesë të rëndësishme ka luajtur dhe vazhdon të luajë projekti, me emrin domethënës, “Udha e shkronjave”. Nismëtare është shkolla e Borasit, “Fjardingskolan”, me drejtor Per Ketissen, në bashkëpunim me kolektivin mësues-nxënës të shkollës 9-vjeçare “Demokracia” të Durrësit, me drejtor Abdyl Buçpapaj. Për këto lidhje, me vlera të ndërsjellta,në këtë libër autori ka botuar disa shkrime.
Megjithëse ka kaluar disa kohë nga festimet madhështore të 100-vjetorit të Pavarësisë, në libër shkruhet edhe për veprimtaritë e organizuara nga QKSH “Migjeni”, në Boras. Të tilla ishin: Akademia me rastin e Ditës së Flamurit, por dhe, më vonë, festimi i Shpalljes së Pavarësisë së Kosovës; ekspozitat e ndryshme, me fotografi e piktura; “Java e artit shqiptar”, paraqitja e veshjeve popullore shqiptare etj. Të pëlqyera dhe me vlera të shumta edukative, sidomos për fëmijët, kanë qenë veprimtaritë për librat artistikë, ato për Vitin e Ri etj.
Siç e përmendëm më lart, lidhjet e QKSH “Migjeni” të Borasit, si me Shqipërinë e Kosovën, janë të vazhdueshme. Prandaj, autori B.Latifi ka shkruar edhe për vizitat e kryera atje, nga mësues, shkrimtarë dhe publicistë të ndryshem. Ndër ta, ka qenë shkrimtari i njohur Viron Kona, të cilit iu përkthye nga Qibrie Hoxha dhe botua në Suedi, libri i bukur për fëmijë, “Eh, mor Bubulino!”
3.Një ngjarje e shënuar, sidomos për emigrantët shqiptarë të Borasit, ishte festimi i 5-vjetorit të krijimit të QKSH “Migjeni” e Revistës “Dituria” dhe 4-vjetori i Radios “Dituria”. Ceremonitë e rastit, për të cilat flitet gjerësisht në këtë libër, u zhvilluan aty, në pranverën e vitit 2012. Kishin ardhur edhe bashkatdhetarë tjerë, me banim në disa qytete të Suedisë, por dhe të ftuar nga Shqipëria e suedezë, ndër të cilët ishin: Kryetari i Bashkisë së Borasit, Per Olof Hëg; albanologu i njohur dhe mik i shqiptarëve, Ullmar Kvik; drejtori i “Fjardingskolan”, Per Kettisen etj. Përveç të tjerave, aty u ndanë disa “Mirënjohje” nga QKSH “Migjeni” dhe kryesia e Shoqatës së Arsimtarëve të Shqipërisë.
Më tej, në këtë libër pasqyrohen veprimtaritë festive, që u organizuan në Boras, me rastin e 5-vjetorit të shpalljes së Republikës së Kosovës. Me interes janë edhe shkrimet, që u kushtohen përurimit të disa librave, nga autorë të Shoqatës së Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë, “Papa Klementi XI-Albani”, e cila kryesohet nga Hysen Ibrahimi. Për t’u përmendur janë: Fjalori katërgjuhësor, përgatitur nga Mr.Sadulla Zendeli-Daja; libri “Urti poetike, poezi shqipe nga mërgimi”, nga Ismet Hasani; “Kujtime nga Dispora-3”, i Sokol Demakut; “Me zemër në vendlindje”, i M.Gecajt; “Zonja nga Borasi”, i V.Konës; “Të mësojmë së bashku”, i Hamdi Arifajt etj.
Libri mbyllet me shkrimin, “Ditë të paharruara, me miq nga Tirana, në Boras të Suedisë”. Ai shoqërohet me mjaft fotografi domethënëse, nga jeta dhe veprimtaritë, që kanë organizuar emigrantët shqiptarë, në shtetin mik suedez.
Tiranë, 26 gusht 2014

ROZI THEOHARI (ÇEKU): NA FLET AQ BUKUR, PER “POTPURI DARDHARE”…

by

Nga: Prof. Murat Gecaj/
publicist e studiues-Tiranë/
1.Megjithëse nuk është aq e rëndësishme për lexuesit e këtyre radhëve, po tregoj se me autoren e librit të ri, “Potpuri dardhare-Kujtimet e mia nga fëmijaria dhe jeta e shkollës”(Tiranë, 2014), jam njohur këtu e 50 vite më parë. Jemi takuar jorrallë në redaksi revistash e gazetash të kohës, me të cilat ne bashkëpunonim. Atëherë, ajo ishte dhe redaktore e revistës “Shëndeti”. Sigurisht, më pas, jeta na hodhi në udhë të ndryshme dhe ka vite që Rozi Theohari (Çeku) jeton në Boston të Amerikës dhe përsëri unë, në Tiranë.
Po edhe po të mos ishin ato, që shkrova më lart, tani ne na lidhë bashkëpunimi në faqet e Internetit, sidomos “Bota e Re” e korçarëve (ku kam hyrë paksa “ilegalisht”, pasi nuk jam nga ai rreth). Sidomos në vitet e fundit, kemi shkëmbyer e vazhdojmë të shkëmbejmë mesazhe miqësore, por dhe të lexojmë shkrime e krijime të njëri-tjetrit. Kështu, para pak ditëve Rozi më shkroi se kishte lënë për mua një libër të saj, te shtëpia botuese “Email”, e mikut tim të kahershëm, Astrit Muça. Dhe ja, tani këtë libër e kam ndër duar dhe dëshiroj ta shfletojmë së bashku, jo me synimin për të bërë një recension të mirëfilltë.
2.
Ky libër ka gjithësej 500 faqe e format të madh. Atë, Rozi ia ka kushtuar nipit “gjysëmshqiptarit të vogël, Jan Sommer, me dëshirën, shpresën dhe urimin që ta mësojë e ta dojë shqipen dhe vendin e origjinës së gjyshes shqiptare”. Por ajo, një emigrante shqiptare e shekullit të 20-të, përtej Oqeanit Atllantik, në hyrje ka shkruar me dhimbje edhe këto radhë: “Nënat dhe gjyshet tona dardhare u thinjën, duke pritur tërë jetën që t’u ktheheshin shëndosh e mirë bashkëshortët, nga Amerika”. Ndërsa aty autorja ka bërë pak sqarime për lexuesit, duke nënvizuar se: “Nën efektin e kësaj klime, ka rrjedhur edhe ai varg ngjarjesh, ku kam qenë e përfshirë edhe unë, në kohën time, me të cilat në mënyrë figurative i kam emërtuar “potpuri dardhare”. Pasqyrimi i tyre mëton të tregojë jo thjesht jetën e një vajze, por edhe vlerat e gjithanshme natyrore, atdhetare, morale e njerëzore të Dardhës, fshatit tonë të dashur.Janë ato vlera, që përbëjnë magjinë e paparsëritshme të atij këndi të bekuar, në prehër të Moravës”.
Tërë ky libër jetëshkrimor (autobiografik) është ndarë në 40 pjesë e në fund shoqërohet me epilogun e “fjalorthin” dhe me disa letra, nga miq e lexues. Gjithashtu, aty janë vendosur mjaft fotografi, si nga jeta e autores Rozi Theohari dhe e familjarëve tjerë ose miqëve të saj. Faqe pas faqeje, duke sjellë në kujtesë jetën e vet e të familjarëve të sotëm dhe të paraardhëseve, shkruan me frymëzim e pasion, me nderim e krenari të ligjëshme, për çdo gjë të bukur e të mahnitshme të vendit të saj, Dardhës së njohur të Korçës. Se ajo është e ndikuar fuqishëm edhe nga malli e nostalgjia e një emigranteje, tanimë, në një moshë disi të shkuar. Prandaj flet me dhimbje, si për emigracionin e kaluar dhe për atë të ditëve të sotme, duke nënvizuar vargjet e një poezie: “Zgjohen mëngjset e mërgimit,/ me mallin për erën e Moravës…”. Ishte viti 1890, kur u vendosën në Boston e gjetkë në Amerikë, dardharët e parë, si Misto Millona e Dhamo Çeku…Vetë Rozi shkruan me mjaft nostalgji për fshatin e vendlindjes së vet, Dardhën dhe për paraardhësit, deri sa ndalet në ato radhë, kur tregon se aty “u lind një vajzë syzezë”.
Në kujtimet e fëmijërisë kanë mbetur mjaft ngjarje, për të cilat rrëfen Rozi, pas kaq vitesh. Ishin ato vite pushtimsh të huaja e lufte për liri, të cilat sollën edhe shumë dhimbje, lotë e tragjedi për familjet shqiptare. Pastaj përshkruan periudhën e paslufts, gjithashtu e mbushur me ngjarje dhe mjaft probleme jetësore. Ashtu si të gjithë fëmijët, ajo e ruan të pashlyer në kujtesë gjyshen e vet Katerinë, nënën e “babain kapitalist” dhe të afërm tjerë të saj. Dhe erdhi koha, kur ajo e nisi me dëshirë jetën shkollore, në atë vatër drite e diturie, e cila quhej “idhulli i fshatit”. Ato ngjarje të bukura e të paharruara, ndër të cilat ishte dhe takimi me profesorin Spiro Konda, autorja i ka gërshetuar mjeshtërisht me festat e stinëve të vitit dhe ato në shkollë, me fejesa e dasma familjare etj.
Një jetë e re për Rozin ishte fillimi i mësimeve në Gjimnazin “Q.Stafa”të Tiranës, në vjeshtën e vitit 1954. Një ndër kujtimet e paharruara për të, ishte njohja dhe miqësia me këngëtaren e ardhshme, Vaçe Zelën. Pjesë e tyre është dhe fletorja, me kujtimet e viteve në atë shkollë të mesme, por dhe më tej, në Institutin e Lartë Ekonomik, ku u shqua në veprimtaritë me rininë. Sigurisht, jeta e kryeqytetit ishte e mbushur me shumë ngjarje, të cilat ajo i përshkruan me dëshirë e pasion. Megjithatë, kurrë nuk do ta harronte Dardhën e saj të dashur, ku do të kthehej përsëri e përsëri edhe kur, shumë vite më vonë, do të nisej që nga Bostoni i largët, përtej Oqeanit Atllantik…
3.
Në mbyllje të këtij shkrimi të thjeshtë informues, dëshiroj të tregoj diçka përmbledhurazi për autoren e këtij libri, Rozi Theohari (Çeku). Ka nisur të shkuajë, në poezi e prozë dhe të botojë në vitet ’60-të të shekullit të kaluar, në gazetat e revistat e kohës, si “Drita”, “Hosteni”, “Shqiptarja e Re”, “Fatosi” etj. E prirur në fushën e humorit dhe satirës, botoi disa libra në poezi, si: “Telashe nga emancipimi”(1969), “Në mungesë të gruas sime”(1973) e “Shoku Ndriçim hapi kasafortën”(1977); novelat “Pa diagnozë”(1978) e “Teto Kalina”(1990). Ndërsa në vitin 1987, shkroi skenarin e filmit të njohur, “Familja ime”. Me dëshirë ka shkruar edhe për të vegjëlit, “Ne shkuam pranë babait”-tregime (1971) e “Lule, lule kuqëlon”-vjersha(1978).
Por e pasur është edhe krijimtaria letrare e Rozit, pas vitit 1994, kur emigroi familjarisht në Amerikë. Në Tiranë, kishte studiuar për ekonomi e letërsi dhe atje përfundoi degën “Artet Liberale”, në Lynn-Mass. Duke iu përkushtuar krijimtarisë letrare, shkroi e botoi disa libra të tjerë, në poezi e prozë dhe shqip e anglisht, duke e çuar numrin e tyre në 18, me librin “Kur çelin magnolet, në Boston”, të cilit iu dha Çmimi “Fan Noli”(2012).Por me çmime janë vlerësuar edhe libra të tjerë të mëparshëm, si “Mbi thinja fryn erë”, me Çmimin “Pena e Artë”(2005) etj. Dëshmi e vlerës së librave të kësaj autoreje është fakti, se gjashtë libra të saj ndodhen në Bibliotekën e Kongresit Amerikan.
Krijuesja e pasionuar Rozi Theohari është dhe një veprimtare e njohur, ndërmjet Bashkësisë Shqiptare në Amerikë; bën pjesë në disa klube të shkrimtarëve amerikanë; shkruan në gazetat shqip-anglisht, “Illyria” e “Dielli”etj. Me këtë rast, e përshëndesim dhe e urojmë përzemërsisht për librin e ri, për të cilin folëm shkurtimisht më lart, si dhe për tërë krijimtarinë e saj të pasur dhe interesante, letrare e publicistike, duke i dëshiruar: Shëndet të mirë, botime të tjera, gëzime dhe lumturi, si për veten e familjen!
Tiranë, gusht 2014

DENISA CINGARE: VOGËLUSHJA, ME VJERSHAT DHE SKICAT E PARA…

by

Nga Murat Gecaj/
1.Që në fillim, dëshiroj t’u tregoj lexuesve të këtyre radhëve, se është rasti i parë, që po shkruaj për një të afërme timen, megjithëse numri i krijueseve, për të cilat jam shprehur në këta 3-4 vitet e fundit, në shtyp a internet, është mbi 80. Por, e veçanta tjetër, siç po e shihni në foton bashkëngjitur, është se kjo “poete e shkrimtare”, është më e vogla në moshë, për të cilën kam shkruar, gjatë kësaj kohe.
Për ta shuar kurreshtjen tuaj, po u tregoj se kjo vogëlushe krijuese e ka emrin Denisa Cingare dhe banon me familjen në fshatin Bardhaj, të rrethit Shkodër. Sivjet ajo mbaroi aty klasën e shtatë, me mësuese letërsie Mirën dhe është vetëm 13-vjeçare. Përveç takimeve të mëhershme me Denisën, p.sh. në Porto-Romano, ku jetojnë gjyshja Dilë e dajot e saj, ne u takuam bashkë e bëmë foto, gjatë një vizite, atje në shtëpinë e saj, në nëntor të vitit 2012.
Dua të sqaroj këtu se asnjëherë nuk e kam ditur, që ajo shkruan vjersha ose skica letrare. Ndërsa këtë “sekret” ma zbuloi mami i saj dhe mbesa ime, Vera, kur u takuam në qytetin e Shkodrës, mbi një muaj më parë. “Xhaxhi, meqenëse Denisa ka shkuar te gjyshja,-më tha Vera,-ajo ma ka lënë porosi që ta dorëzoj këtë fletetore të saj. Siç do ta shohësh, me shkrimin e vet, në të janë disa vjersha e skica tës thjeshta”. Sigurisht, i shpreha asaj kënaqësinë time, për këtë befasi të këndshme dhe, ja, po i them pak fjalë më poshtë, duke e shfletuar bashkë fletoren e saj shkollore.
2.Tashmë, zakonisht është e natyrshme që krijuesit, që në hapat e parë, t’i shprehin ndjenjat dhe menidmet e tyre përmes vargjeve. Këtë gjë e vërejmë edhe te kjo vogëlushe. Janë gjithësej 41vjersha, me tematikë të larmishme. Është e natyrshme se ajo ka prekur tema, që lidhen më ngusht me jetën e saj, pra me njerëzit e familjes, por edhe që janë disi më të largëta për të.
Vjersha e parë, që ndodhet në këtë fletore (se ajo mund të ketë dhe të tjera dorëshkrim, si këto), e ka titullin “Nëna”. Aty Denisa shprehet me sinqeritin e moshës: “Nënë! Gjëja më e bukur në jetë,/ nënë, gjëja më e vërtetë./ Këshillat e nënës dëgjoji ti,/ që të keshë në jetë plot lumturi”. Por i ka kushtuar vargje shpirti edhe motrës, Xhulianës, që është më e madhe se ajo dhe tani e martuar, në Itali:”Si një pikë uji,/ shëndrit fytyra jote;/ ti, për mua, je bukuria e kësaj bote./ Si rreze dielli shëndrisin flokët e tua,/ si një engjëll je ti, për mua…”.Vargje i ka thuruar edhe lindjes së vajzës së xhazhait, me emrin e bukur, Dorela: “Sytë m’u mbushën me lotë,/ se një kusherirë e imja,/ kishte lindur sot…”. Por, edhe në përgjithësi, ka shkruar për familjen e saj: “Çdo gjë në këtë botë,/ pa familjen është e kotë./Ajo është gjëja më e çmuar,/ që njeriu ka përjetuar”.
E rritur dhe e edukuar në një mjedis me tradita të çmuara, Denisa nuk harron që t’i thurë vjersha Atdheut, Flamurit tonë Kombëtar, Nënë Terezës etj. Ja, si shprehet ajo, me ndjenja krenarie: “Shqipëri, moj Shqipëri,/ ty të don çdo njeri,/ nënë e babë dhe fëmijë”. E, në një tjetër: “Unë e dua shumë Atdheun tim,/ sepse më falë lumturi e gëzim”. Ndërsa më tej: “Jam krenare/ për Flamurin tim Shqiptar./Kuqezi janë ngjyrat e tij…”.
Objekt i vjershave të Denisës është edhe natyra, me bukuritë e larushinë e saj. Këtë e ka shprehur me ndjenja fëminore, në poezitë: ”Natyra”, “Pranvera”, “Dielli”, “Hëna”, “Yjet”, “Lulet”, “Trëndafili”, “Gjethet” etj. Megjithëse në moshë të vogël, ajo gjen rastin që në vargje të tregojë ëndrra e dëshira të saj, te “Jeta”, “Kam dëshirë”, “Shoqëria” etj. Në një vjershë tjetër thotë: “Sa do doja,/diellin ta prek;/ sa do doja/ në hënë të jem./ Sa do doja/ të fluturoja,/ botën lart ta shikoja”.
Natyrshëm, kjo poete e vogël shkruan edhe për jetën e përditëshme, kryesisht atë shkollore. Këtë e pasqyron te “Shkolla”, “Libri” etj. Ja, disa radhë: “Libri është i dobishëm,/ kur atë e vlerëson,/ por ai bëhet më i bukur,/ kur ti atë e lexon”.
3.Numri i skicave ose tregimeve, siç i quan Denisa, është më i vogël se ai i vjershave, pra në fletore janë gjithësej 12 të tilla. Ashtu si në vjershat e saj, tematika e tyre është e ndryshme, por më tëpër vërehet ajo shoqërore. Duke pasqyruar marrëdhëniet, në miqësitë e shoqëritë e veta, trajton lidhjet e sinqerta, që duhet të jenë ndërmjet shoqeve dhe godet cilësi të tilla negative, si cmirën, fyerjen, gënjeshtrën, vetëizolimin etj. Të tilla janë skicat:“Shoqëria dhe urrejtja”,“Gënjeshtra dhe premtimi”,’Telashet e Desjanës” etj.
Por Denisa ka trajtuar edhe tema, disi më të guximshme, sigurisht e ndikuar nga leximi i librave, familjarët ose mësuesja e letërsisë. Për këtë flasin skicat: “Zbulimi i thesarit”, “Ishulli” e “Gara me motor”, por dhe “Këngëtarja Besjana”, “Shkrimtarja Ana”, “Ëndrrat e një vajze”, “Jetimorja dhe Elona” etj.
…Sigurisht, duke i lexuar skicat dhe vjershat e kësaj autoreje të vogël, në to vërehet naiviteti fëminor, cektësia në trajtimin e temës, mungesa e rimës ose pasuria e ngushtë e fjalorit apo e shprehjeve etj. Megjithatë, duhet përshëndetur guximi i saj për t’i shprehur ndjenjat e mendimet e moshës, si në vargje dhe skica të thjeshta. Prandaj, po e nxitim atë, me këto radhë dhe e urojmë Denisa Cingaren për arritje sa më të larta, si në përvetësimin e diturive në shkollë, por dhe shpresojmë që ajo ta vazhdojë udhën e bukur të krijimtarisë letrare!
Tiranë, 12 gusht 2014